20 jaar wetenschappelijk onderzoek en technologische ontwikkeling in het vervoer van postduiven

20 jaar wetenschappelijk onderzoek en technologische ontwikkeling in het vervoer van postduiven Lossings- en Vervoersdag NPO 2013 Wijchen, zaterdag 23 februari 2012 ir. A. (Albert) Winkel, werkgroep WOWD

Even voorstellen: de WOWD Roland den Blanken Koos Gaiser Geert van Oortmerssen John Hilbers Rudo Reiling Hans van der Sluis Leo van der Waart Wiebren van Stralen Albert Winkel

Wat doet de WOWD? Kennis over duivenwelzijn boven water krijgen: - zelf onderzoek doen én anderen laten doen - wetenschappelijke literatuur bijhouden - wetenschappelijke contacten onderhouden - samenwerken met kennisinstellingen: Gevraagd en ongevraagd adviseren van de NPO: - bij reglementering en beleidsontwikkeling - bij incidenten (extreem weer, dierziekten, etc.)

Waarom zo n werkgroep? Sinds 90 steeds meer aandacht voor het dier 1992: Gezondheids- en welzijnswet voor dieren 2013: nieuwe Wet Dieren > kapstokwet Ontwikkelingen: - Dierenbescherming, Wakker Dier, Partij v.d. Dieren, Dierenambulance, Animal cops - verbod op: sportvissen met levend aas (1997), legbatterij (2012), nertsenhouderij (2024),... - kritiek op: hengelsport, jacht, onverdoofd castreren, dierproeven, antibioticagebruik, de plofkip, kievitseieren zoeken, megastallen, circussen en dierentuinen,...

Waarom zo n werkgroep?... en soms ook kritiek op de duivensport: 2001 2010 2008 en 2009

Waarom zo n werkgroep? Standpunt overheid: zelfregulering + zelfcontrole NPO zelf onderzoek doen + maatregelen nemen Maatschappelijke kritiek zou niet nodig moeten zijn: welzijn sterk bepalend voor succes in duivenspel! Liefhebber + organisatie samen verantwoordelijk voor duivenwelzijn door de keten heen: thuis op het hok... tijdens het vervoer... tijdens de vlucht...

Alle onderzoek als PDF te lezen! Alle resultaten op www.npoveenendaal.nl (ga naar: Achtergrond > Bijdragen van de WOWD)

Ontwikkelingen tot nu toe Kennis genereren is kostbaar en tijdrovend NPO, WOWD en IWB koploper in EU Bestuurders wisselen > kennis communiceren Van rapporten naar praktische toepassing!

Ontwikkelingen tot nu toe Welzijn van duiven en maatschappij meer in beeld Gebruik corticosteroïden e.d. sinds 1996 voorbij Afstandsbeperking jonge duiven in Wedvluchtreglement Duivenwagenpark sinds 2003 sterk gemoderniseerd Meer aandacht rondom weer, lossingen en verliezen Verbod NPO op eenhoksraces in Nederland Goede relaties NPO en WOWD met externe partijen

20 jaar wetenschappelijk onderzoek en technologische ontwikkeling in het vervoer van postduiven Lossings- en Vervoersdag NPO 2013 Wijchen, zaterdag 23 februari 2012 ir. A. (Albert) Winkel, werkgroep WOWD

What happened...??

Toegepast onderzoek sinds 90 Gorssen, J. (1995). Thermoregulatory and behavioral characteristics of racing pigeons housed under transport conditions. Proefschrift Landbouw Universiteit Wageningen, 157 p. Gorssen, J. en W. van der Hel (1993). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase I. Onderzoeksrapport Landbouw Universiteit Wageningen, 72 p. Gorssen, J. en P. Koene (1994). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase IIa. Onderzoeksrapport Landbouw Universiteit Wageningen, 50 p. Gorssen, J. en P. Koene (1995). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase IIb. Rapport Landbouw Universiteit Wageningen, 24 p.

Toegepast onderzoek sinds 90 Groot de, H. (1997). Voorstudie naar risico-indicatoren voor afwijkende vluchtprestaties van wedvluchtduiven in de praktijk. Afstudeerscriptie Landbouw Universiteit Wageningen, 79 p. Heetkamp, M.J.W. en J.W. Schrama (2000). Welzijn van postduiven tijdens transport. Deel I, temperatuur en relatieve luchtvochtigheidmetingen: een pilotstudie. Rapport Wageningen Universiteit en Researchcentrum, 17 p. Heetkamp, M.J.W. en J.W. Schrama (2001). Welzijn van postduiven tijdens transport. Deel II, Klimaatmetingen tijdens transport van duiven: verschillen binnen en tussen transportwagens. Rapport Wageningen Universiteit en Researchcentrum, 36 p. Heetkamp, M.J.W. en J.W. Schrama (2002). Welzijn van postduiven tijdens transport. Deel III, klimaatmetingen tijdens transport van duiven: verschillen binnen en tussen transportwagens - aanvullende metingen zomer 2001. Rapport Wageningen Universiteit en Researchcentrum, 16 p.

Toegepast onderzoek sinds 90 Scope, A., T. Filip, C. Gabler, F. Resch (2002). The influence of stress from transport and handling on hematologic and clinical chemistry blood parameters of racing pigeons. Avian Diseases 46, p. 224-229 Ecker, V.A. (2008). Raumluftklimatische Untersuchung im Kabinenexpress bei Reisetauben. Proefschrift Ludwig-Maximilians- Universität München, 123 p. WOWD (2007). Effecten van nagebootste transportomstandigheden op het thuiskeervermogen van jonge postduiven. Artikel van de werkgroep WOWD van april 2007, 8 p.

Toegepast onderzoek sinds 90 Winkel, A. en W. van Stralen (2011). Technische evaluatie van het ventilatiesysteem in de duivenwagens van Afdeling 9 (Oost-Nederland). Rapport van de werkgroep WOWD van februari 2011, 13 pag. Winkel, A. en W. van Stralen (2012). Klimaatmetingen in de duivenwagens van Afdeling 9 (Oost-Nederland), seizoen 2012. Rapport van de werkgroep WOWD van augustus 2012, 20 pag. Winkel, A. en W. van Stralen (2012). Technische evaluatie en klimaatmetingen in drie typen duivenwagens van Afdeling 8 (Gelders- Overijsselse Unie) en 11 (Friesland 96). Rapport van de werkgroep WOWD van oktober 2012, 14 pag.. Conclusie: sinds midden jaren negentig is een schat aan kennis verzameld over optimaal vervoer en over de werkelijke omstandigheden die optreden in duivenwagens

Waarom is deze kennis nodig...?

Ventilatie in een plaatje... (dak)isolatie Vuile lucht Frisse lucht RV (%) CO 2 (ppm) T ( C) PM10 (mg/m 3 ) H 2 O H 2 O O 2 (%) Warmteafgifte: - straling - geleiding - stroming - verdamping 41,5 C fijne stofdeeltjes mest Duiven zijn homeotherm : moeten eigen warmteproductie afvoeren om lichaamstemperatuur constant te houden

Effecten ongunstige T en CO 2 Misverstand duivensport: zuurstof (O 2 ) niet relevant Lucht bevat ca. 20% vol O 2, kleine stijging van CO 2 reeds gevaarlijk voordat O 2 te laag kan worden... Effecten CO 2 : 0,0380 % vol Schone buitenlucht (380 ppm) 0,5000 % vol Wettelijke grenswaarde (MAC-w.) >0,5000 % vol Toename ademvolume >2,5000 % vol Hoofdpijn, hartkloppingen, flauwte >7 % vol Ademnood, bewusteloosheid, sterfte Effecten hittestress : gewichtsverlies via verdamping, uitdroging, toename lichaamstemperatuur

Duivenvervoer en verliezen JD Balansmodel WOWD: Verliezen bij oude duiven zeer beperkt, bij jongen duidelijk hoger. Hoe kan dat? Het jonge-duivenspel is integraal in onbalans : het kent meerdere, onderling verweven oorzaken, o.a. gelegen in het vervoer Welke factoren (links) zijn meest bepalend én stuurbaar?

Dan nu enkele highlights uit deze rapporten...

Temperatuur en gewichtsverlies Gorssen, J. (1995). Thermoregulatory and behavioral characteristics of racing pigeons housed under transport conditions. Proefschrift Landbouw Universiteit Wageningen, Figuur 2, pag. 18 Doffers Duivinnen Geen drinkwater Wel drinkwater Gorssen: één nacht bij 35 C zonder water: gew. verlies 10-17% en sterfte Ook mét water is >28 C geen pretje Conclusie: zonder toegang tot drinkwater beginnen duiven gewicht te verliezen vanaf (gemiddeld) ca. 32 C. Bij duiven die water krijgen én vinden (!) ligt deze temperatuur boven 39 C

Mandbezetting en warmteproductie Gorssen, J. en P. Koene (1994). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase IIa. Onderzoeksrapport Landbouw Universiteit Wageningen. Figuur 2.4a, pag. 41 Winkel, A. en W. van Stralen (2012). Klimaatmetingen in de duivenwagens van Afdeling 9 (Oost-Nederland), seizoen 2012. Rapport van de werkgroep WOWD van augustus 2012, pag. 13 Doffers Uitbijter: mand met rumoerige doffers? 15 Oude duiven Jonge duiven y = 0.0652e 0.1654x R² = 0.8362 Duivinnen T ( C) 10 5 0 20 25 30 35 cm 2 /duif: (350) (310) (280) Mandbezetting, in # duiven per Ruco mand Conclusie: meer duiven per mand betekent: meer kacheltjes + kacheltjes branden per stuk harder. Teveel duiven per mand (>25 d. of <350 cm 2 /duif) geeft kettingreacties in gedrag

Verlichting en warmteproductie Gorssen, J. en P. Koene (1994). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase IIa. Onderzoeksrapport Landbouw Universiteit Wageningen. Figuur 1.1, pag. 5 Conclusie: in het duister neemt de warmteproductie van de duiven fors af, o.a. doordat ze minder actief zijn

Mandbezetting en verwondingen Gorssen, J. en P. Koene (1994). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase IIa. Onderzoeksrapport Landbouw Universiteit Wageningen. Figuur 2.11, pag. 46 NB: # verwondingen per 10 duiven Doffers Duivinnen Conclusie: hoe meer duiven in de mand (afnemend oppervlak per duif), hoe meer beschadigingen aan neusdop en oogrand, vooral bij >25 duiven per Ruco-mand of <350 cm 2 /duif

Mandbezetting en mobiliteit Gorssen, J. en P. Koene (1994). Klimaatbehoeften van postduiven tijdens transport, fase IIa. Onderzoeksrapport Landbouw Universiteit Wageningen. Figuren 2.8 en 2.9, pag. 44 Doffers Duivinnen Doffers Duivinnen Conclusie: hoe meer duiven in de mand, hoe minder activiteit (inclusief rondstappen ) de duiven vertonen. Komen duiven bij lage bezettingen makkelijker en vaker bij de drinkgoten...?

De Leuven experimenten (2004-2006) We weten de optimale condities voor duivenvervoer (experimenten Gorssen e.a.)... We weten uit meetrapporten dat die soms niet gehandhaafd werden in duivenwagens... Maar... Zijn effecten van ongunstige omstandigheden ook daadwerkelijk terug te vinden in gewichten, bloedwaarden en vliegprestaties? Serie van drie experimentele wedvluchten : effecten hittestress op gewichtsverlies, bloedwaarden, vliegprestaties en thuiskomsten Ervaren jonge duiven bij 280 cm 2 /duif = 31 per mand 4 manden in 4 klimaatkamers: 22, 28, 32 of 36 C (12 uren) Wegen, bloed tappen en los voor vlucht van 174 km!

De Leuven experimenten (2004-2006) De effecten op gewichtsverlies, vliegprestaties en thuiskomsten van één van de drie experimentele vluchten: Procentueel gewichtsverlies: - Transport 22 C: 5,8-9,0% - Transport 36 C: 10,0-11,8% % Duiven thuis op dag 1: - Transport 22 C: 100% - Transport 36 C: 75% De uitslag bij prijsverhouding 1:4: - Liefhebber 22 C: 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 15, 16, 17, 18, 19, 20 - Liefhebber 28 C: 11, 12, 14 - Liefhebber 32 C: 5, 6, 14 - Liefhebber 36 C: vliegt geen prijzen 1:4! Conclusie: De klimaatomstandigheden gedurende één nacht mand hebben meetbaar, direct invloed op de duiven zelf en op hun vliegprestatie

Reglement Vervoer & Lossingen (2003) 2003: implementatie van onderzoeksresultaten in NPO reglementering Wagenparken Afdelingen (ca. 130 wagens) daarna ingrijpend vernieuwd

Wagens Afdeling 11 - Friesland 96 Oplegger Opzetcontainers

Wagens Afdeling 11 - Friesland 96

T en RV meting tijdens vlucht J35 Temperatuur ( C) 40 35 30 25 20 15 10 5 Buitenlucht Midden - boven Rijden Dakluiken open Centraal in gangpad Midden - onder Ventilatie in werking Deuren open 22:00-23:15 Overladen manden in Emmeloord Aanbrengen loggers 08:00 Vertrek uit Emmeloord 10:15-10:25 Rustpauze T 12:30-13:35 Rustpauze Oplegger 2-234 Dakluiken gesloten Duiven per mand: 28 Belading: 231 gevulde en 3 lege mandplaatsen (opslag stoelen) Bezetting: ca. 5820 duiven (80%) 16:20 Aankomst in Morlincourt Deuren 90 open en dakluiken open Water geven 17:20 Voeren 20:00 Deuren dichter: op kier 07:30 Deuren weer 90 open 08:30 Lossing 09:10 Vertrek naar huis 0 30-08-12 22:00 31-08-12 2:00 31-08-12 4:00 31-08-12 6:00 31-08-12 8:00 31-08-12 10:00 31-08-12 12:00 31-08-12 14:00 31-08-12 16:00 31-08-12 18:00 31-08-12 20:00 31-08-12 22:00 1-09-12 2:00 1-09-12 4:00 1-09-12 6:00 1-09-12 8:00 1-09-12 10:00 28 jonge duiven per mand en slechts 3 lege mandplaatsen: T van 5,4 8,5 C

Wagens Afdeling 9 Oost-Nederland

Wagens Afdeling 9 Oost-Nederland

T en RV meting tijdens vlucht V17 Temperatuur ( C) 40 35 30 25 20 15 Buitenlucht Voorzijde - boven Midden - boven Achterzijde - boven Rijden Dakluiken open Centraal in gangpad Voorzijde - onder Midden - onder Achterzijde - onder Ventilatie in werking Deuren open 23:30 Vertrek 00:30-00:40 Rustpauze in Arnhem T 03:45 Aankomst in Nijvel Linker deuren op half Water geven Dakluiken: gesloten Duiven per mand: 31 Belading: 208 gevulde en 10 lege mandplaatsen Bezetting: ca. 5800 duiven (86%) 13:15 Lossing 10 5 T streefwaarde: 3 5 C 0 27-04-12 22:00 27-04-12 23:00 28-04-12 1:00 28-04-12 2:00 28-04-12 3:00 28-04-12 4:00 28-04-12 5:00 28-04-12 6:00 28-04-12 7:00 28-04-12 8:00 28-04-12 9:00 Tabel 1 Statistieken van temperatuur en luchtvochtigheid tijdens het feitelijk rijden van vlucht V17 Positie T ( C) RV (%) Min Gem T Max Min Gem Max Buitenlucht 9.3 11.5-17.2 54.8 80.7 100.0 Voorzijde - boven 26.9 28.8 17.3 29.6 46.6 48.3 50.5 Voorzijde - onder 20.1 22.8 11.3 23.4 48.0 51.0 57.8 Midden - boven 24.1 27.4 16.0 28.5 50.1 52.8 58.1 Midden - onder 20.2 24.7 13.2 25.7 47.8 51.3 59.1 Achterzijde - boven 21.1 22.7 11.2 23.9 45.7 51.1 57.9 Achterzijde - onder 18.3 20.9 9.4 22.2 49.0 53.2 59.0 Centraal in gangpad 20.5 21.7 10.2 22.2 50.1 53.1 59.2 28-04-12 10:00 28-04-12 11:00 28-04-12 12:00 28-04-12 13:00 28-04-12 14:00 Dakluiken dicht, 31 oude duiven per mand en 10 lege mandplaatsen: T van 9,4 17,3 C

T en RV meting tijdens vlucht E21 Temperatuur ( C) 40 35 30 25 20 15 10 5 Buitenlucht Voorzijde - boven Midden - boven Achterzijde - boven Rijden Dakluiken open Centraal in gangpad Voorzijde - onder Midden - onder Achterzijde - onder Ventilatie in werking Deuren open 23:05 Vertrek T 00:00-00:30 1 e Rustpauze in Arnhem 04:30-09:30 2 e Rustpauze in Arras Deuren ¼ open T streefwaarde: 3 5 C 09:30 Vertrek naar Pithiviers 13:23 Aankomst in Pithiviers Deuren half open Dakluiken: open Duiven per mand: 28 Belading: 162 gevulde en 56 lege mandplaatsen Bezetting: ca. 4080 duiven (60%) 07:00 Lossing 0 24-05-12 22:00 25-05-12 2:00 25-05-12 4:00 25-05-12 6:00 25-05-12 8:00 25-05-12 10:00 25-05-12 12:00 25-05-12 14:00 25-05-12 16:00 25-05-12 18:00 25-05-12 20:00 Tabel 6 Statistieken van temperatuur en luchtvochtigheid tijdens het feitelijk rijden van vlucht E21 Positie T RV Min Gem T Max Min Gem Max Buitenlucht 14.7 21.4-32.9 32.5 54.4 98.7 Voorzijde - boven 23.9 26.9 5.5 32.5 39.7 50.3 63.1 Voorzijde - onder 23.4 27.8 6.4 32.1 37.1 46.7 59.4 Midden - boven 22.2 26.1 4.7 31.8 42.1 51.9 68.3 Midden - onder 23.3 28.5 7.1 32.9 38.8 49.3 63.7 Achterzijde - boven 21.2 25.2 3.8 30.6 40.8 49.4 68.1 Achterzijde - onder 22.6 26.9 5.5 31.6 38.6 47.1 60.8 Centraal in gangpad 20.3 25.2 3.8 30.5 41.1 49.7 67.6 25-05-12 22:00 26-05-12 2:00 26-05-12 4:00 26-05-12 6:00 26-05-12 8:00 Dakluiken nu open, 28 oude duiven per mand en 56 lege mandplaatsen: T van 3,8 7,1 C

T en RV meting tijdens vlucht A30 Temperatuur ( C) 40 35 30 25 20 15 10 Buitenlucht Voorzijde - boven Midden - boven Achterzijde - boven Rijden Dakluiken open Centraal in gangpad Voorzijde - onder Midden - onder Achterzijde - onder Ventilatie in werking Deuren open 01:00 Aankomst op overlaadplaats Water geven 09:15 Vertrek 14:30 Vertrek 13:30-14:30 1 e Rustpauze Water geven 18:00-07:15 2 e Rustpauze Water geven 07:15 Vertrek 12:45 Vertrek 11:15-12:45 3 e Rustpauze Water geven 15:15 Aankomst in Cahors Water geven 10:25-10:45 Rijden naar nieuw rustpunt 13:00 Lossing 11:00-11:15 Rijden naar werkelijke losplaats Water geven 5 0 24-07-12 22:00 25-07-12 4:00 25-07-12 10:00 25-07-12 16:00 25-07-12 22:00 26-07-12 4:00 26-07-12 10:00 26-07-12 16:00 26-07-12 22:00 27-07-12 4:00 27-07-12 10:00 Tabel 5 Statistieken van temperatuur en luchtvochtigheid tijdens het feitelijk rijden van vlucht A30 Positie T RV Min Gem T Max Min Gem Max Buitenlucht 18.4 28.9-36.3 24.5 44.3 75.8 Voorzijde - boven 25.9 33.4 4.4 36.6 56.1 74.6 97.7 Voorzijde - onder 22.5 32.6 3.6 37.2 43.3 57.9 78.7 Midden - boven 25.2 32.4 3.5 36.4 37.0 57.0 67.7 Midden - onder a) 21.8 32.1 3.2 36.4 - - - Achterzijde - boven 24.4 31.6 2.7 35.5 40.7 51.4 77.1 Achterzijde - onder 21.8 31.6 2.7 35.8 44.1 54.6 79.6 Centraal in gangpad 22.1 30.6 1.6 36.3 39.0 54.5 85.2 27-07-12 16:00 27-07-12 22:00 28-07-12 4:00 28-07-12 10:00 Dakluiken open, 25 oude duiven per mand en 23 lege mandplaatsen: T uitstekend, toch hoge binnentemp.

T en RV meting tijdens vlucht J31 Temperatuur ( C) 40 35 30 25 20 15 Buitenlucht Voorzijde - boven Midden - boven Achterzijde - boven Rijden Dakluiken open Centraal in gangpad Voorzijde - onder Midden - onder Achterzijde - onder Ventilatie in werking Deuren open 22:40 Vertrek 23:50-00:00 Rustpauze Deuren dicht T 01:20 Aankomst in Velden Water geven Dakluiken: open Duiven per mand: 31 Belading: 192 gevulde en 26 lege mandplaatsen Bezetting: ca. 5360 duiven (79%) 09:45 Lossing 10 5 T streefwaarde: 3 5 C 0 20-07-12 22:00 20-07-12 23:00 21-07-12 1:00 21-07-12 2:00 21-07-12 3:00 21-07-12 4:00 21-07-12 5:00 21-07-12 6:00 Tabel 4 Statistieken van temperatuur en luchtvochtigheid tijdens het feitelijk rijden van vlucht J28 Positie T RV Min Gem T Max Min Gem Max Buitenlucht 12.3 13.6-14.2 70.5 78.3 93.5 Voorzijde - boven 23.9 24.5 10.9 25.0 46.4 52.2 58.1 Voorzijde - onder 27.3 28.7 15.1 30.7 45.8 49.2 55.4 Midden - boven 23.1 24.9 11.3 27.7 48.7 53.9 66.8 Midden - onder 22.6 23.4 9.8 24.9 - - - Achterzijde - boven 24.2 25.0 11.4 26.1 47.4 50.2 56.4 Achterzijde - onder 23.8 24.5 10.9 24.9 49.4 53.2 56.9 Centraal in gangpad 21.6 22.0 8.3 22.3 53.5 56.4 61.7 21-07-12 7:00 21-07-12 8:00 21-07-12 9:00 21-07-12 10:00 21-07-12 11:00 Dakluiken open, 31 jonge duiven per mand en 26 lege mandplaatsen: T van 8,3 15,1 C

Wagens Afdeling 1 Zeeland 96

Wagens Afdeling 8 GOU

Wagens Afdeling 8 GOU

T en RV meting tijdens vlucht N36 Temperatuur ( C) 40 35 30 25 20 15 10 5 Buitenlucht Voorzijde - boven Achterzijde - boven Rijden Dakluiken open Centraal in gangpad Voorzijde - onder Achterzijde - onder Ventilatie in werking Deuren open 23:50 Vertrek vanuit loods Andelst T Ca. 01:20 Aankomst bij grens Oppikken convoyeur + overnachting Ventilatie uit Deuren op half 10:30 Vertrek Ventilatie aan Deuren dicht T T streefwaarde: 3 5 C 14:25 Aankomst in Peronne Ventilatie uit Deuren op 90 open Dakluiken: niet aanwezig Duiven per mand: 27 Belading: 184 gevulde en 32 lege mandplaatsen Bezetting: ca. 4520 duiven (68%) 9:30 Lossing 0 6-09-12 22:00 7-09-12 2:00 7-09-12 4:00 7-09-12 6:00 7-09-12 8:00 7-09-12 10:00 7-09-12 12:00 7-09-12 14:00 7-09-12 16:00 7-09-12 18:00 7-09-12 20:00 7-09-12 22:00 8-09-12 2:00 8-09-12 4:00 8-09-12 6:00 8-09-12 8:00 8-09-12 10:00 27 jonge en oude duiven per mand en 32 lege mandplaatsen: T van 2 7,3 C

Terugblik en toekomstbeeld Carrosseriebouwers hebben de vele ontwikkelde kennis toegepast in innovatieve ventilatiesystemen Tussen 2003 en 2010 wagenpark in NL sterk gemoderniseerd. Maar... Nog niet alle types halen T van 3 5 C Optimaal vervoer = goede hardware (ventilatiesysteem e.d.) + goed ingestelde software: sterke effecten van aantal duiven per mand, licht aan / uit, wateropname, etc. Toekomst: mandbezetting verlagen naar 350 cm 2 /duif voor alle vluchten (m.n. jonge duiven) kan sterk bijdragen aan beter klimaat, wateropname, conditie > verliezen Leren drinken jonge duiven in de mand cruciaal en veelal ondergeschoven kindje: hoe organiseren?

20 jaar wetenschappelijk onderzoek en technologische ontwikkeling in het vervoer van postduiven Dank voor je aandacht! Lossings- en Vervoersdag NPO 2013 Wijchen, zaterdag 23 februari 2012 ir. A. (Albert) Winkel, werkgroep WOWD