informatie - en instructieblad GLASISOLATIE behoort bij de subsidieregeling voor glasisolatie van particuliere woningen in de gemeente Den Haag (2012 2014) versie januari 2013 In dit informatie- en instructieblad komen de volgende onderdelen aan de orde. Waar gaat het om? Werkwijze Meer informatie Bijlagen met afbeeldingen Waar gaat het om? De gemeente Den Haag wil dat de stad in 2040 CO 2 -neutraal is, en dat er een prettig leefklimaat is. De toepassing van isolatieglas in bestaande woningen is een stapje in die richting. Het leidt tot minder energiegebruik, lagere energiekosten, meer warmtecomfort en het isoleert ook tegen geluid van buiten. Particuliere eigenaren van woningen van vóór 1985 worden daarom met deze subsidieregeling gestimuleerd om enkel glas te vervangen door HR ++ -glas. Hierbij wordt de voorwaarde gesteld dat er een goede ventilatielucht-toevoer in de gevel is of komt, zodat er ook gezorgd wordt voor een gezond binnenmilieu. Waar het vanwege cultuurhistorische waarden niet passend is om HR ++ -glas te plaatsen, kan gekozen worden voor een aantal andere glassoorten met een U-waarde van 3,5 of lager, of voor voorzetramen aan de binnenzijde. Werkwijze Wilt u in aanmerking komen voor de subsidie? Doorloop dan de volgende zes stappen. Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Kies de beste glassoort Zorg voor goede ventilatievoorzieningen Kies een voor uw situatie geschikte ventilatiemethode Vraag indien nodig de omgevingsvergunning aan Controleer of de buitenwanden extra isolatie nodig hebben. Vraag na uitvoering de subsidie aan Op de volgende twee bladzijden worden deze zes stappen toegelicht. Bij stap 3 en 5 horen afbeeldingen, die in de bijlagen zijn opgenomen. 1
Stap 1 Kies de beste glassoort De beste glassoort is die met de laagste U-waarde. Deze isoleert het best. Kies als het kan voor HR ++ - glas. Dit heeft de beste prijs/kwaliteitverhouding. Woont u in een Vereniging van Eigenaren (VvE), overleg dan met uw buren of u samen een glasvervanging zult uitvoeren. U heeft meestal de goedkeuring van de VvE nodig wanneer u in uw eigen woning aan de slag wilt. Bij historische panden met slank raamhout kan het plaatsen van het dikke HR ++ - glas een probleem geven. In dat geval kan een andere glassoort de beste oplossing zijn. Soms kan zelfs de glaskeuze voor de voorgevel een andere zijn dan die voor de achtergevel. De keuze hangt samen met de historische waarde van uw woning. Wij onderscheiden hierin drie verschillende situaties. A Niet beschermde woningen Een omgevingsvergunning is vereist bij wijziging van materiaal en/of indeling van kozijnen en ramen in de voorgevel. Subsidie is mogelijk voor: alle glassoorten met een U-waarde van 1,2 of beter; dubbele voorzetbeglazing aan de binnenkant op minimaal 30 mm afstand van het bestaande glas; op voorwaarde dat er goede ventilatievoorzieningen aanwezig zijn of worden aangebracht. B Woningen in een Rijks- of Gemeentelijk beschermd stadsgezicht In onderstaande link kunt u nakijken of uw woning in een beschermd stadsgezicht ligt: http://www.monumentenzorgdenhaag.nl/sites/default/files/pdf/stratenlijst%20beschermde%20stadsge zichten.pdf Bij deze categorie woningen is alleen voor de voorkant een omgevingsvergunning nodig. Ingrepen in de achtergevel zijn vergunningsvrij voor zover ze niet zichtbaar zijn vanuit de openbare ruimte, dus is er vaak meer keuzevrijheid. Voor een goede keuze kijkt u eerst naar de onderhoudsstaat van het raam en bepaalt u wat uzelf mooi vindt. Als kozijn- en raamhout verrot zijn, dan is het beter om ze te vervangen. Vervang alleen dat wat nodig is, want materiaal behouden is altijd duurzamer dan het vervangen ervan. Kiest u voor hout, vraag dan om het FSC- keurmerk. Subsidie is mogelijk voor: alle glassoorten met een U-waarde van 3,5 of beter; enkele of dubbele voorzetbeglazing aan de binnenkant op minimaal 30 mm afstand van het bestaande glas; op voorwaarde dat er goede ventilatievoorzieningen aanwezig zijn of worden aangebracht. C Woningen in Rijks- en Gemeentelijk beschermde monumenten In onderstaande link kunt u nakijken of uw woning een beschermd monument is: http://www.monumentenzorgdenhaag.nl/monumenten In monumenten is het meestal niet toegestaan om ramen te vervangen en bent u aangewezen op dunnere, en daardoor minder goed isolerende glassoorten die in het bestaande raamhout passen. Voor deze categorie woningen is vrijwel altijd een omgevingsvergunning nodig. Informeer bij de afdeling monumentenzorg wat de mogelijkheden zijn: email monumentenzorg@denhaag.nl. Subsidie is mogelijk voor: alle glassoorten met een U-waarde van 3,5 of beter; enkele of dubbele voorzetbeglazing aan de binnenkant op minimaal 30 mm afstand van het bestaande glas; op voorwaarde dat er goede ventilatievoorzieningen aanwezig zijn of worden aangebracht. Stap 2 Zorg voor goede ventilatievoorzieningen Vaak worden woningen niet goed geventileerd. Het is er te vochtig. Water condenseert er op enkel glas of op een ander koud oppervlak. Bijvoorbeeld op vloeren en wanden. Dit zijn ideale plekken voor schimmels en huisstofmijt. Deze veroorzaken allergieën en astma. Vooral kinderen zijn hier gevoelig voor. Door het isoleren van woningen kunnen vochtproblemen ontstaan of erger worden. Ventileren moet plaatsvinden 24 uur per dag en alle dagen van het jaar. In het stookseizoen betekent dit dat er wat warmte uit de woning verdwijnt met afvoer van ventilatielucht. Ventileren kost dus energie. Maar het kost minder energie dan vaak gedacht wordt. Dat komt omdat het verwarmen van vochtige lucht meer energie kost dan het verwarmen van droge lucht. Uiteraard wordt er pas goed geventileerd als de lucht ook wordt afgevoerd. De meeste woningen beschikken over een natuurlijke 2
of mechanische afvoer. Een mechanische afvoer moet in de hoogste stand staan tijdens het douchen en koken. Bovendien kunt u kamers die veel gebruikt worden het beste iedere dag een kwartier luchten. Stap 3 Kies een voor uw situatie geschikte ventilatiemethode De gemeente Den Haag vindt het belangrijk dat het binnenmilieu van uw woningen gezond blijft en geeft daarom ook subsidie voor het aanbrengen van een ventilatietoevoer. Een goede ventilatietoevoer is een opening in raam, kozijn of gevel, al dan niet afgedekt met een rooster. Een klepraam met een ventilatiestand voldoet ook. De toevoer moet minstens 1,80 meter boven de vloer zitten. Per kamer en per buitengevel is minimaal één toevoer nodig. Een doorzonkamer of een kamer en suite moeten dus minimaal twee ventilatietoevoeren hebben. Als uw woning balansventilatie heeft, dan moet u ervoor zorgen dat deze goed werkt. Let op: Gewone draairamen of draaikiep-ramen vormen geen goede ventilatietoevoer. De lucht komt meestal te laag binnen en wordt als tocht ervaren. In de praktijk worden deze ramen in de winter dichtgezet, net als ventileren het hardst nodig is. Als u voorzetbeglazing kiest, dan moet de spouw tussen het oude en nieuwe glas zwak geventileerd worden met buitenlucht. Dit is iets anders dan het ventileren van de kamers. In bijlage I ziet u voorbeelden van goede voorzieningen voor de toevoer van ventilatielucht. Stap 4 Vraag zonodig de omgevingsvergunning aan Bij veranderingen aan het uiterlijk van uw woning heeft u meestal een omgevingsvergunning nodig. Check op www.omgevingsloket.nl of dit het geval is. Heeft u vragen over de vergunningsprocedure dan kunt u bellen naar de afdeling Vergunningen en Toezicht 070-3534340. Woont u in een monument, dan moet u altijd een omgevingsvergunning aanvragen voor wijzigingen aan ramen, kozijnen en gevels. Dit geldt tevens voor voorzetbeglazing aan de binnenzijde, ook al is deze niet zichtbaar vanaf de straat. Neem bij twijfel contact op met de afdeling Monumentenzorg: telefoon 070-3534800, of mail naar monumentenzorg@denhaag.nl. Stap 5 Controleer of de buitenwanden extra isolatie nodig hebben. Lucht bevat vocht. Hoe warmer de lucht, des te meer vocht het kan bevatten. Komt warme lucht langs koud glas, dan koelt de lucht af, wat condens op het glas tot gevolg heeft. Is het glas vervangen door bijvoorbeeld HR ++ - glas, dan hebben de ramen een veel hogere oppervlaktetemperatuur. Er kan dan condensatie optreden op een ander koud vlak, bijvoorbeeld een ongeïsoleerde buitengevel. Vocht in de gevel is slecht voor de constructie en kan schimmelvorming tot gevolg hebben. In zo n geval is het verstandig om een isolatielaag aan te laten brengen door een deskundige aannemer. Deze kunt u vinden op de site van www.meermetminder.nl. Het is dus belangrijk om een balans te vinden tussen de isolatiewaarden van de gevel en het glas. Goede combinaties vindt u in het overzicht in bijlage II. Stap 6 Vraag na uitvoering de subsidie aan Vul het aanvraagformulier in. U vindt het op de site van de gemeente Den Haag. Voeg de rekeningen toe en geef aan hoeveel m 2 glas u heeft geplaatst, om welke soort glas het gaat en om hoeveel ventilatietoevoeren. De belangrijkste voorwaarden op een rijtje: Minimaal 4 m 2 glas. De subsidie bedraagt 35,-- per m 2 glas. Ventilatietoevoer minimaal één per kamer per buitengevel, subsidie 50,-- per stuk. Het glas is geplaatst na 3 oktober 2011. Het glas is geplaatst volgens praktijkrichtlijn 3577/2008 en C1/2008 beglazing van gebouwen. De woning is gebouwd voor 1985. 3
Kijk voor de volledige tekst op http://www.denhaag.nl/home/bewoners/de-gemeente-den- Haag/Ris/document/Beleidsregel-subsidieverstrekking-glasisolatie-particuliere-woningen-Den- Haag.htm Meer informatie Vergunningen Bij veranderingen aan het uiterlijk van uw woning heeft u meestal een omgevingsvergunning nodig. Check op www.omgevingsloket.nl of dit het geval is. Hier kunt u ook doorklikken naar de bouwinspectie van de Gemeente Den Haag. Als u vragen heeft over het uiterlijk van nieuwe ramen met ventilatietoevoer, dan kunt u mailen naar welstand@denhaag.nl Op www.denhaag.nl/home/bewoners/to/stratenlijst-beschermd-stadsgezicht.htm kunt u nakijken of uw woning in een beschermd stadsgezicht ligt. Op www.denhaag.nl/home/bewoners/to/monumentenlijst.htm kunt u nakijken of uw woning een beschermd monument is. Techniek Wilt u preciezer weten welke energie- en binnenmilieumaatregelen goed zijn voor uw woning en voor uw situatie, en hoeveel energiekosten u kunt besparen, dan kunt u een zogenaamd EnergiePrestatieAdvies (EPA) laten opstellen door een gecertificeerd EPA-W-adviseur. Als u daadwerkelijk maatregelen neemt naar aanleiding van EPA, dan kunt u misschien gebruik maken van de subsidieregeling Meer Met Minder. Informatie hierover kunt u vinden via www.meermetminder.nl. De GGD van de Gemeente Den Haag heeft praktische brochures over vocht en ventilatie: http://www.denhaag.nl/home/bewoners/to/binnenmilieu-in-den-haag-informatie-overwoonhuizen.htm. Wilt u zelf nagaan hoe het in uw woning staat met veiligheid en gezondheid, dan is www.toetslijstgezondenveiligwonen.nl misschien iets voor u. Op www.milieucentraal.nl is veel informatie te vinden over milieumaatregelen, ook over andere onderwerpen dan bouwen en wonen. Financiën Op www.energielastenverlager.nl kunt u voor uw eigen woning nagaan welke besparingen mogelijk zijn. Op www.energiesubsidiewijzer.nl vindt u actuele informatie over subsidieregelingen van het Rijk en in uw gemeente. Vereniging van Eigenaren Heeft u vragen over de organisatie van uw Vereniging van Eigenaren, over de planning en uitvoering van onderhoud of over financiële zaken, dan kunt u terecht bij de VvE-balie van de gemeente Den Haag: www.vvebalie.nl en telefoon: 070 353 32 81. 4
Bijlage I bij het informatie- en instructieblad Glasisolatie stap 3 Voorbeelden van goede voorzieningen voor de toevoer van ventilatielucht Houten schuiframen hebben een wisseldorpel daar waar het bovenraam over het onderraam valt. Deze wisseldorpel kan benut worden voor het maken van ventilatieopeningen. Het bovenraam is hier verbouwd tot klepraam. In gesloten positie zorgen horizontale en verticale sleuven voor een lichte ventilatie. Nieuwe ramen niet meer te openen met afsluitbaar ventilatierooster in de wisseldorpel. 5
Bestaand schuifraam met ventilatiegaten in de wisseldorpel. Foto zonder het onderraam Idem met het onderraam 6
Ventilatietoevoer aangebracht in het raamhout. Ventilatie toevoer aangebracht in het glas. Als er geen schuiframen zijn dan is er vaak wel een bovenraam dat (weer) geopend kan worden. Met het juiste uitzetijzer maakt u een goede ventilatietoevoer. 7
Uitzetmechanisme dat ook op een kier gezet kan worden met politie keurmerk. Uitzetijzer met ventilatiestand voor een klepraam. Combi uitzetijzer met ventilatiestand. Bij een totale kozijn vervanging is boven het kozijn plaats voor een ventilatiestrook. 8
Fraai weggewerkt ventilatierooster in nieuw kunststof kozijn. Als u de kozijnen in tact wilt laten dan kan een ventilatierooster in het metselwerk een oplossing bieden. gevelroosters ook minimaal 1,8 meter boven het vloerniveau aanbrengen. Bijlage II bij het informatie- en instructieblad Glasisolatie stap 5 Combinaties van de isolatiewaarden van de gevel en van het glas 9
In de tabel zijn drie kleuren gebruikt. Ze hebben de volgende betekenis. Groen Deze combinaties zijn goed bij een gemiddelde bewoning en goed werkende ventilatie. Blauw 10
Hier is het glas kouder dan de gevel, er is er kans op condensatie op het glas. Dit is lastig maar bouwkundig gezien niet zo erg. Het probleem is zichtbaar. De bewoner kan een raam openen of de ventilatie hoger zetten. Oranje Hier is de gevel kouder dan het glas. Vocht kan op of in de gevelconstructie condenseren. Dit is een probleem, want je ziet niet wat er gebeurt tot het te laat is. Houten delen in de gevel kunnen gaan rotten en een natte gevel isoleert minder dan een droge gevel. In een ernstig geval kan schimmel op de muur ontstaan. 11