Jan Mayen, vulkanisch eiland in de Noord-Atlantische Oceaan 400 jaar geleden ontdekt 1000 00 Louwrens Hacquebord Rijksuniversiteit Groningen 1000 600 Ontdekking van een afgelegen eiland John Clarke 28 june 1614, ontdekte en noemde het eiland Isabella Henry Hudson (1608) Thomas Marmaduke (1612) Jan Jansz Kerckhoff (1614) Jacob de Gouwenaer (1614) Jan Jacobsz May (1614) Robert Fotherby (161) Hudson s Tutches Trinity Island Mauritius Mr Joris Eylant Mr Joris Eylant Sir Thomas Smith Island Joris Carolus 1614 na zijn ontdekkingsreis naar het noorden. Noemde het eiland Mr. Joris-eiland. Bibl. National Paris Uiteindelijk werd het als Jan Mayen Eyland door Willem Jansz Blaeu in 1623 op de kaart gezet. Het eylandt in questie Juridisch conflict over de vangstrechten tussen Nicasius Kyen, Anthonie Monier en Dirck Adriaensz Leversteyn en de andere bewindhebbers van de Noordse Compagnie. Uitspraak van de Hoge Raad op 13 April 1617 gebaseerd op het Generael Octroy: beide partijen hebben gelijke rechten voor vier jaar (1618-1622). Zeespiegel 1623, Willem Jansz Blaeu 1
Walvisvangst rond Jan Mayen Jan Mayen 1614-2014 Walvisvangst bij Jan Mayen Traankokerijen op Jan Mayen De eerste periode: Walvisvangst in de baaien, tijdelijke traankokerijen met ovens en koperen ketels om het spek te koken en tenten van zeildoek om de landwerkers onder te brengen op meerdere plaatsen op het eiland. Cruishoeck Maria Musch Bay North Bay Hoepstock Bay Roo Bay South Bay Bronnen: Journaal van Heertjen Jansz (1616) Schilderij van Cornelis Cleasz van Wieringen (ca. 1620) Traankokerijen op Jan Mayen Walvisvangst bij Jan Mayen De tweede periode: Semi-permanente stations met grote traanovens met houten huizen in de Noord- en Zuidbaai. In 1628 bouw van twee forten met kanonnen in de Noordbaai. Kanonnen van de kamer Enkhuizen van de Noordse Compagnie. Bronnen: 1624 J.Blaeu, Grooten Atlas ofte werelt-beschrijving 1644-166,part 1, page 19. Resoluties van de Staten van Utrecht, 16 juni 1628. 2
Walvisvangststations op Jan Mayen Walvisvangststation; tweede periode. North Bay South Bay Aantal schepen naar Jan Mayen Aantal schepen naar Jan Mayen vergeleken met Spitsbergen 3 30 2 20 Jan Mayen 1 Spitsbergen 10 1644 1642 1640 1638 1636 1634 1632 1630 1628 1626 1624 1622 1620 1618 1616 1614 1612 0 Nederlands erfgoed op Jan Mayen Winst- en verliesrekening Berekening van de opbrengsten van de walvisvangst in de jaren 1632-163. 1632 vangst 8 walvissen, opbrengst 23,360 gulden kosten 142,00 gulden verlies 119,140 gulden plus verlies van 100,000 gulden door de Baskische rooftocht, totaal 219,140 gulden. 1633 vangst 47 walvissen, opbrengst van 146,640 gulden, kosten 17,000 gulden verlies 28,860 gulden. 163 vangst 42 walvissen, opbrengst 10,147 gulden, kosten 163,400 gulden verlies 8,23 gulden. Totale verlies in de jaren 1632, 1633 en 163: 306,23 gulden. Noordbaai anno 1623 De kanonnen van Jacob Meun, Frederik Gerritsz Wit, Jan Jansz Molenwaerff en Cornelis Claesz Veen de Jonghe, kooplieden uit Enkhuizen 3
Zuidbaai anno 2014 Zuidbaai anno 163 1633-1634 Overwintering op Jan Mayen 1632 Landen twee Baskische schepen op Jan Mayen. De Basken verwoesten huizen en installaties en nam 600 vaten walvistraan en 200,000 pond baleinen mee. De totale schade werd geschat op 100,000 gulden. 1633-1634 overwintering op Jan Mayen. Zeven personen bleven op het eiland achter om de bezitting van de Noordse Compagnie tegen een nieuwe rooftocht van de Basken te beschermen. Overwintering op Jan Mayen o.l.v. Outger Jacobsz van Grootenbroek Adriaen Maertensz Carreman van Schiedam, Theunis Theunisz van Schermerhoorn, Dirck Pietersz van Veenhuysen, Pieter Pietersz van Haerlem, Bastian Gyse van Delfshaven en Geraert Bautyn van Brugge. 22 23 Gevolgen van de walvisvangst Minimum aantal gedode walvissen: 986 Afnemende trend in de walvisvangst in 22 jaar. Volgens Weslawsky et al 2000 toename van kabeljauw, zeehonden en planktonetende vogels als de Kleine Alk. Met zeeijs rond het eiland veel ijsberen. In 1627 werden 70 ijsberen in het seizoen gedood. Tijdens de overwintering (1633-1634) maar beren gedood. Foto Tom van der Schee 4
Dank voor de aandacht