RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK THEMA RAPPORTAGE SBO FOCUS

RAPPORT KWALITEITSONDERZOEK THEMA RAPPORTAGE SBO FOCUS School : school voor speciaal basisonderwijs Focus Plaats : Venray BRIN-nummer : 00SQ Onderzoeksnummer : 102022 Datum schoolbezoek : 12 november 2007 Datum vaststelling : 24 januari 2008

2 Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007

INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 DE UITGANGSSITUATIE VAN DE SCHOOL...7 3 OORDEEL OVER DE INDICATOREN...9 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...13 Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007 3

1 INLEIDING In de schooljaren 2004/2005 en 2005/2006 werden alle scholen voor sbo bezocht met een periodiek kwaliteitsonderzoek (pko). De bevindingen zijn weergegeven in het rapport De kwaliteit van het speciaal basisonderwijs rapportage van de onderzoeken van de inspectie van het onderwijs in 2005 en 2006. (2007). In navolging van dit onderzoek wordt op een steekproef van scholen in het najaar van 2007 het ontwikkelingsperspectief beoordeeld. In 2008 zal hierover een themarapportage uitkomen. In het kader van deze themarapportage bezocht de Inspectie van het Onderwijs op 12 november 2007 de school voor sbo Focus. Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar twee indicatoren uit het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Het betreft de indicatoren: 10.3 De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast en 10.5 De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl Opzet van het thema onderzoek Het thema onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; Schoolbezoek, waarbij gesprekken met het bevoegd gezag, de directie en met de coördinatie leerlingenzorg zijn gevoerd over de onderzochte indicatoren, de ontwikkeling en voornemens van de school met name op onderwijsinhoudelijk terrein, en over de context van de school; Analyse van zestal handelingsplannen / leerling dossiers. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van de hiervoor genoemde aspecten van het onderwijs levert oordelen op twee indicatoren op. Na een korte beschrijving van de uitgangssituatie van de school (hoofdstuk 2), worden in hoofdstuk 3 deze indicatoren en de oordelen van de inspectie in een tabel weergegeven en van een toelichting voorzien. In hoofdstuk 4 zijn de afspraken over de invulling van het onderzoek in het volgende kalenderjaar aangegeven. Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007 5

2 DE UITGANGSSITUATIE VAN DE SCHOOL In augustus 2006 is de school bezocht voor een periodiek kwaliteitsonderzoek (pko). De kwaliteit van het onderwijs op de school werd destijds als risicovol gekenschetst en liet een wisselend beeld zien. Enerzijds werden het pedagogisch klimaat en belangrijke aspecten van de didactische aanpak als buitengewoon goed beoordeeld. Ouders waarmee de inspectie sprak waren zeer lovend over de school. Leerlingen toonden zich door het nieuwe schoolconcept van het werken in ateliers, in hoge mate actief betrokken. Anderzijds voldeed het leerstofaanbod niet aan de norm en was de planmatige hulp aan leerlingen die meer aandacht nodig hadden onderontwikkeld. De inspectie twijfelde of de school wel voldoende rendement leverde. Objectieve analyses van onderwijsresultaten om dit vast te stellen, waren in onvoldoende mate voorhanden. Ten opzichte van de situatie ten tijde van het pko hebben zich in de context wijzigingen voorgedaan die relevant kunnen zijn voor de onderwijsontwikkeling. Meer in het bijzonder betreft dit ontwikkelingen binnen het samenwerkingsverband WSNS, bestuurlijke ontwikkelingen en ontwikkelingen binnen het team en de leerlingenpopulatie. Sbo Focus maakt deel uit van het samenwerkingsverband Venray. De samenstelling van dit verband is per 1 augustus jongstleden veranderd, doordat een zestal scholen naar een ander verband zijn overgegaan. Hierdoor bestaat het samenwerkingsverband momenteel uit 20 scholen voor basisonderwijs en Focus als school voor speciaal basisonderwijs. Door deze wijziging is het leerlingenaantal afgenomen van 5000 tot 4200 leerlingen en is het deelnamepercentage gestegen van 2,6 procent naar 2,9 procent. De teruggang heeft qua formatie voor problemen gezorgd. Door een extra inzet van middelen vanuit het samenwerkingsverband heeft de school echter opnieuw 10 groepen kunnen realiseren. Met medewerking van het samenwerkingsverband wordt geprobeerd qua schoolgrootte een perspectief voor langere tijd vast te stellen. Bestuurlijk heeft het afgelopen jaar een vergaande oriëntatie plaatsgevonden op een verbreding van het onderwijsaanbod in de gemeente Venray. In het kader van passend onderwijs wordt gestreefd naar een uitbreiding van het huidige onderwijsaanbod met speciaal onderwijs. Het bestuur en de school sluiten hiermee aan bij de ontwikkelingen binnen de gemeente Venlo en hebben dit streefbeeld vastgelegd in De droom van Venray. Hierin is een samenwerking voorzien van regulier basisonderwijs, speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs (cluster 2, 3 en 4), alsook met instanties zoals jeugdhulpverlening en kinderopvang. Door een principe-uitspraak van het college van burgemeester en wethouders bestaat er inmiddels ook politiek draagvlak voor deze ambities. Op korte termijn vindt een oriënterende studiedag plaats over de visie die aan dit construct ten grondslag moet liggen. Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007 7

Op de recente teldatum telde de school 124 leerlingen. De verwachting is dat dit aantal vrij constant zal blijven. Ten tijde van het schoolbezoek is voor 8 leerlingen een leerlinggebonden financiering (LGF) van toepassing. Voor 6 van hen geldt een indicatiestelling vanuit cluster 3 (zeer moeilijk lerenden). Het percentage cumi-leerlingen bedraagt 23 procent. Ook de teamgrootte is, na de eerdere benoemingen door een groei van de school, inmiddels constant. Samenvattend geldt dat de ontwikkelingen in de context van de school overwegend als positief kunnen worden geduid. Ondanks de verkleining van het samenwerkingsverband lijkt het nieuwe verband te kunnen zorgen voor continuïteit in de formatie. Ook de voorgenomen verbreding naar passend onderwijs is een positief gegeven, dat de school als middelpunt van het continuüm van zorg op de kaart zal kunnen zetten. Toch moet worden opgemerkt dat sbo Focus nog volop met de invoering van een nieuw onderwijsmodel bezig is en dat belangrijke aspecten van de kwaliteit bij het eerdere inspectiebezoek niet voldoende waren. Dit leidt tot de constatering dat veel van de directie en het team zal worden gevergd om de voorgenomen kwaliteit ook daadwerkelijk te leveren. 8 Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007

3 OORDEEL OVER DE INDICATOREN De waarderingen die over de onderzochte indicatoren zijn gegeven, staan vermeld in de onderstaande tabellen. Iedere tabel wordt gevolgd door een toelichting op deze waarderingen van de inspectie. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering op de indicatoren is tot uitdrukking gebracht in welke mate deze bijdragen aan de kwaliteit van het desbetreffende kwaliteitsaspect: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; Begeleiding 10.3 SBO: De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een ontwikkelingsperspectief vast. 10.5 SBO: De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. 1 2 3 4 Toelichting: Dit oordeel komt overeen met het de waardering op deze indicatoren tijdens het inspectiebezoek van 28 en 29 augustus 2006. De inspectie stelde toe vast dat de school een ontwikkelingsperspectief in kaart bracht, maar dat dit perspectief tijdens de schoolloopbaan nog nauwelijks een rol speelde bij het volgen en plannen van de voortgang van de individuele leerlingen. Ook had het perspectief nog geen betekenis ten aanzien van het bepalen van de opbrengsten van het onderwijs. De school heeft deze en andere constateringen als verbeterpunt opgenomen in haar jaarplan 2007-2008. Zo is een groot aantal doelen (bijvoorbeeld Afstemming op onderwijsbehoeften ) uitgewerkt in een grote hoeveelheid taken (bijvoorbeeld Vergelijken leerrendement en ontwikkelingsperspectief ). Tijdens het gesprek blijkt dat de school veel onder handen heeft, dat hard wordt gewerkt en dat er ontwikkeling is. Uit de evaluatie in het jaarverslag 2006-2007 blijkt echter ook dat zeker niet alles wat was voorgenomen, ook is gerealiseerd. De inspectie constateert dat het de school is gelukt haar kwaliteit op de indicator 10.3 te behouden, maar dat zij er het afgelopen jaar niet in is geslaagd het werken met ontwikkelingsperspectieven verder uit te bouwen. Hiervoor vergden met name het werken in ateliers en de consequenties hiervan voor het aanbod te veel tijd en energie. Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007 9

Met betrekking tot het vaststellen van het ontwikkelingsperspectief (indicator 10.3) blijkt uit de dossiers van de leerlingen dat (inmiddels) voor alle leerlingen de verwachte uitstroom wordt vastgesteld. Dit gebeurt door de permanente commissie leerlingenzorg en/of door de school en is als apart onderdeel in het dossier opgenomen. De school voert momenteel een computerprogramma in waarmee ook de grafische lijn tussen instroom- en uitstroomniveau kan worden getrokken. Ondanks het positieve oordeel plaatst de inspectie twee kanttekeningen bij de huidige stand van zaken. Bij het eerstvolgende schoolbezoek zal indicator 10.3 mede op basis van deze kanttekeningen opnieuw worden beoordeeld. Allereerst bemoeilijkt het nog niet hanteren van een grafische verbinding het interpreteren van het toetsprofiel. Hoewel de intern begeleiders snel conclusies blijken te kunnen trekken, is dit waarschijnlijk voor de leraren en zeker voor de ouders minder gemakkelijk. Complicerende factor hierbij is de normering die de school gebruikt. De normen voor het didactisch niveau, die bepalend zijn of een leerling in aanmerking komt voor leerwegondersteunend of praktijkonderwijs, liggen lager dan de landelijke normen. Zo is de ondergrens voor toelating tot leerwegondersteunend onderwijs voor technisch lezen en spelling bijvoorbeeld vastgesteld op didactisch leeftijdsequivalent (dle) 20 en voor begrijpend lezen en rekenen op dle 25. Hoewel dit conform de regionale afspraken met het voortgezet onderwijs is, leidt dit tot een bijstelling naar beneden van de didactische verwachtingen. Een tweede kanttekening betreft het impliciete karakter van het vastgestelde perspectief. Uit de dossiers is niet duidelijk welk gewicht belemmerende en compenserende factoren hebben gekregen bij het vaststellen van het ontwikkelingsperspectief. Toch biedt de door de school gehanteerde aanpak van de handelingsgerichte procesdiagnostiek (HGPD) juist goede mogelijkheden deze factoren te duiden, af te wegen en bij de ontwikkeling te blijven betrekken. Met betrekking tot het volgen of de ontwikkeling volgens het perspectief verloopt en het maken van beredeneerde keuzes hierbij (indicator 10.5), voldoet sbo Focus niet aan de te stellen eisen. Voor een positief oordeel is nodig dat het ontwikkelingsperspectief doorwerkt in het onderwijsleerproces en zonodig leidt tot aanpassing ervan. De inspectie stelt vast dat dit in de huidige werkwijze door twee redenen niet het geval is. De eerste reden ligt in het feit dat de leerlingen volgens de ateliergedachte zélf kiezen wat ze willen gaan leren. Dit vraagt een extra afweging van de leraren om de gekozen opdrachten te laten aansluiten bij hun ontwikkeling. Het risico hierbij een volgend leerstofaanbod te hanteren is echter groot. Dat er voor bepaalde (taal)onderdelen nog geen leerlijnen of methodes in gebruik zijn, bemoeilijkt een juiste afstemming van het ontwikkelingsperspectief op het aanbod. Of het aanbod aan de leerlingen voldoende plannend is of toch vooral volgend, kon door de inspectie bij dit schoolbezoek niet met zekerheid worden vastgesteld. Een vervolgbezoek zal hierop antwoord moeten geven. Dit bezoek zal dan tevens zicht geven of een goede match plaatsvindt tussen de leerstof (leerlijnen en tussendoelen) enerzijds en de leerling (ontwikkeling en perspectief) anderzijds. 10 Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007

De tweede reden is dat keuzes en aanpassingen van zowel het aanbod als het ontwikkelingsperspectief zelf, nog te impliciet zijn. De ontwikkeling van de leerlingen wordt halfjaarlijks door toetsronden geëvalueerd. Toch vindt niet systematisch een bijstelling van het perspectief plaats als deze ontwikkeling gunstiger of ongunstiger verloopt dan was voorzien. De school hanteert geen bandbreedte voor uitval of juist bovenpresteren, die aan de basis zou kunnen liggen van beslissingen en keuzes hierbij. Hoewel dit meer de zorg raakt dan de begeleiding, werkt dit gegeven door in het aanbod. Er worden door de school wel keuzes gemaakt, bijvoorbeeld voor het opnemen van doelen in een atelierplan (i.c. het groepsplan), maar deze zijn te weinig beredeneerd en hierdoor te impliciet. Het gevolg is dat ook bij forse uitval het atelierplan leidend is, terwijl een individueel handelingsplan meer geschikt zou zijn of zelfs noodzakelijk is. Het ontbreekt de school echter nog aan criteria om op een transparante wijze de consequenties vast te stellen voor het aanbod als de ontwikkeling stagneert en zorg noodzakelijk wordt. Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007 11

4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Afspraak met betrekking tot wettelijke bepalingen: De school maakt aannemelijk dat zij per 1-1-2009 voldoet aan de wettelijke eisen met betrekking tot het leerstofaanbod voor Nederlandse taal. Afspraken over de invulling van het toezicht: Uit dit onderzoek naar het ontwikkelingsperspectief blijkt dat er sprake is van een positieve ontwikkeling. Wel zijn kanttekeningen gemaakt bij het gehanteerde ontwikkelingsperspectief en bij de relatie van het perspectief met de leerlingenzorg en het leerstofaanbod. Om te beoordelen of de kwaliteit van het onderwijs in zijn geheel in aanmerking komt voor regulier toezicht, zal de inspectie naar verwachting in 2008 een kwaliteitsonderzoek doen. Rapport thema onderzoek speciaal basisonderwijs - sbo Focus - 12 november 2007 13