euzedossier loopbaanoriëntatie in de tweede fase van havo en vwo handleiding bij een digitaal portfolio op www.keuzedossier.nl

euzedossier loopbaanoriëntatie in de tweede fase van havo en vwo handleiding bij een digitaal portfolio op www.keuzedossier.nl ISBN 978-90-6762-112-0 Martin van Essen Rob Veldhoen Sjors van de Hasselt & uitgeverij remmers

euzedossier loopbaanoriëntatie in de tweede fase van havo en vwo handleiding bij een digitaal portfolio op www.keuzedossier.nl Martin van Essen Rob Veldhoen Sjors van de Hasselt versie 14.05.07 Deze handleiding is van: Het controlenummer van mijn school is: Mijn gebruikersnaam is: & uitgeverij remmers

uitgeverij remmers ISBN 978-90-6762-112-0 1e druk 2007 Het digitale materiaal is met een controlenummer, gebruikersnaam en wachtwoord toegankelijk op www.keuzedossier.nl. Deze toeganscodes kunnen worden aangevraagd via uitg.remmers@wxs.nl met vermelding van het serienummer zoals vermeld op de achterzijde van de omslag van deze handleiding. Illustraties Rainier Isendam 12, 17, 19, 27 Bart Versteeg 6, 9, 13, 14, 15, 22, 23, 24, 25 Uitgeverij Remmers 10, 11 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

inhoud inleiding 04 portfolio activeren 04 gebruiksaanwijzing 05 mijn persoonsgegevens mijn profiel 07 persoonscode overnemen 08 persoonscode samenstellen 10 vier persoonstypen 10 zestien deelpersoonstypen 11 Persoonlijkheids Zelf Onderzoek 11 over mezelf toekomstverwachting 13 leerstijlen 14 studievaardigheden en competenties 15 studievoorwaarden 16 arbeid inleiding arbeid 17 persoonsgegevens toevoegen 17 reflectie op arbeidsoriëntatie 18 buitenschoolse arbeidservaring 19 vervolgonderwijs opleidingen via persoonscode 20 gekozen opleiding 21 open dag 22 meelopen in het wo en hbo 23 studiefinanciering 24 inschrijven opleiding 25 beroepen beroepen via persoonscode 26 sollicitatiebrief 27 snuffelstage of oriëntatiedag 28 opleidingen mbo-, hbo- en wo-opleidingen 29

4 keuzedossier havo/vwo inleiding Een portfolio is een persoonlijke map of dossier met bewijzen van alle belangrijke activiteiten die je onderneemt bij de keuze van een opleiding na de havo of het vwo. Deze handleiding helpt je bij het samenstellen van een digitaal portfolio. Dat wil zeggen dat alles op de computer gebeurt. Onafhankelijk van tijd en plaats kun je aan jouw portfolio werken, omdat het via internet altijd bereikbaar is. Je decaan of mentor kan jouw portfolio ook inzien. Wanneer je dit icoon tegenkomt, ga je aan het werk op de computer. De betekenis van woorden die in deze handleiding schuingedrukt zijn kun je opzoeken bij begrippen. portfolio activeren Van je decaan of mentor heb je een controlenummer gekregen dat toegang geeft tot de website die bij KEUZEDOSSIER hoort: www.keuzedossier.nl. Het controlenummer is voor alle leerlingen van jouw school hetzelfde. De gebruikersnaam en het wachtwoord zijn persoonlijk. Op de allereerste bladzijde van deze handleiding kun je het controlenummer van jouw school invullen. De eerste keer moet je inloggen met het serienummer dat op de achterkant van het omslag van deze handleiding staat. Noteer daarna je gebruikersnaam ook op de allereerste bladzijde van deze handleiding en onthoud je persoonlijke wachtwoord of noteer het op een veilige plaats. l Ga naar: www.keuzedossier.nl en zet het webadres onder je favorieten. l Klik op het tabblad: mijn persoonsgegevens en tik de gegevens in waar het programma om vraagt. l Sluit het programma af en log opnieuw in. Vanaf nu is jouw portfolio actief.

keuzedossier havo/vwo 5 gebruiksaanwijzing Op het beginscherm van je portfolio wordt een zogenoemde studielastmeter afgebeeld. Zo kun je meteen zien hoeveel slu ofwel studielasturen je al aan je portfolio hebt besteed. Je decaan of mentor beslist of je een bepaald onderdeel naar behoren hebt uitgevoerd. Pas daarna worden de slu toegekend en wordt dat onderdeel in de studielastmeter afgevinkt. opleidingen mijn persoonsgegevens studielastmeter 1 mijn profiel 6 PZO-persoonscode 2 toekomstverwachting 7 leerstijlen 6 studievaardigheden en competenties 6 studievoorwaarden 6 persoonsgegevens toevoegen 2 reflectie arbeidsoriëntatie 5 buitenschoolse arbeidservaring 3 opleidingen via persoonscode 4 gekozen opleiding 6 open dag 2 meelopen in het WO en HBO 2 studiefinanciering mijn profiel beroepen vervolgonderwijs 3 inschrijven opleiding De en die je gaat maken zijn ingedeeld in vier groepen: l over mezelf; l arbeid; l vervolgonderwijs; l beroepen. Deze vier groepen vind je als tabbladen terug op alle schermen van het portfolio. Wanneer alle onderdelen van een bepaalde groep naar behoren zijn uitgevoerd, wordt die groep afgevinkt. Lees verder op bladzijde 6. 1 beroepen via persoonscode 4 solicitatiebrief 3 snuffelstage of oriëntatiedag 3 schoolgebonden acitivteit 8 schoolgebonden acitivteit 31 van de 80 arbeid over mezelf

6 keuzedossier havo/vwo opleidingen mijn persoonsgegevens mijn profiel beroepen vervolgonderwijs arbeid over mezelf Daarnaast tref je nog drie tabbladen aan: l opleidingen; l mijn profiel; l mijn persoonsgegevens. In deze handleiding staan deze zeven tabbladen op de rand van de bladzijden. Al je activiteiten start je in deze handleiding met het lezen van een inleidende tekst. De precieze staat steeds op het betreffende scherm. Je kunt de en in willekeurige volgorde uitvoeren, maar er zijn ook en die een dwingende volgorde hebben. In dat geval geeft het programma aan welke taak je het eerst zult moeten uitvoeren om verder te kunnen werken. Wanneer je een hebt uitgevoerd en de slu is toegekend, kun je dat aangeven in deze handleiding door het zwarte kadertje rechts van de aan te vinken. Je mentor beoordeelt of de slu kan worden toegekend. l Ga naar bladzijde 7, tabblad mijn persoonsgegevens en kies voor mijn profiel. l Ga naar bladzijde 10, tabblad mijn persoonsgegevens en kies voor PZO-persoonscode.

keuzedossier havo/vwo 7 mijn profiel Vorig jaar heb je een profiel gekozen met verplichte profielvakken bij C&M, E&M, N&G en N&T.. Daarnaast heb je een of twee profielkeuzevakken en een of meer examenvakken in het vrije deel gekozen. In het gemeenschappelijk deel zijn de vakken opgenomen die landelijk zijn voorgeschreven. Van je decaan of mentor heb je een overzicht gekregen hoe het bij jou op school is geregeld. Al deze gegevens vul je in bij het onderdeel: gekozen profiel. Nadat je de gegevens hebt opgeslaan worden ze zichtbaar onder het tabblad mijn profiel. Natuurlijk weet je wel hoe jouw profiel is opgebouwd, maar dit tabblad is ook voor je decaan of mentor bedoeld. C&M E&M N&G N&T mijn profiel cultuur & maatschappij economie & maatschappij natuur & gezondheid natuur & techniek l Klik op het tabblad: mijn profiel. l Ga naar bladzijde 10.

8 keuzedossier havo/vwo persoonscode overnemen mijn persoonsgegevens Wanneer je voor je profielkeuze al met Keuzedossier hebt gewerkt, is jouw persoonscode al bekend. Die persoonscode werd samengesteld met behulp van vijf onderzoekjes. 1 persoonstypen Wat is mijn persoonstype? 2 basisgedrag Aan welk gedrag herken ik mijn persoonstype? 3 keuzestijlen Hoe maak ik keuzes? 4 beroepsaspecten Welke beroepsvaardigheden vind ik interessant? 5 beroepswaarden Wat vind ik belangrijk in een beroep? Met het Persoonlijkheids Zelf Onderzoek (PZO) heb je ontdekt welk persoonstype en welk gedrag bij jou hoort en welke onderdelen en waarden je van een beroep waardeert. Uit elk van de vijf onderzoekjes volgde een voorlopige score voor één van de vier globale persoonstypen. Aan de hand van de vijf voorlopige scores berekende de computer jouw definitieve persoonscode. Daarmee werd bekend welk van de uiteindelijk zestien persoonstypen het best bij jou past. Je persoonscode heeft je geholpen bij je profielkeuze. Nu gaat jouw persoonscode je helpen bij het gericht kiezen van een opleiding en eventueel een beroep. Wanneer je wilt, kun je het PZO opnieuw doen. Tenslotte ben je nu ouder en weet je meer. De nieuwe uitslag zal dus beter bij je passen zoals je nu bent. De persoonscode van vorig jaar blijft ook bewaard in je portfolio. Lees de op de bladzijde hiernaast wanneer je het PZO opnieuw wilt doen. De Zwitserse psycholoog Carl Gustav Jung heeft vier globale persoonstypen beschreven. Hij onderscheidt het: l intuïtieve type; l denktype; l gewaarwordingstype; l voeltype. Het PZO onderscheidt uiteindelijk zestien persoonstypen. Het zal je helpen bij het kiezen van een opleiding en eventueel een beroep.

keuzedossier havo/vwo 9 l Klik op het tabblad: mijn persoonsgegevens. l Start met het doen van het PZO door op het tabblad: PZO-1 te klikken. l Noteer hieronder, nadat je alle vijf de PZO s opnieuw hebt gedaan, je definitieve persoonscode. mijn persoonsgegevens l Noteer de datum van dit PZO. i g d v datum

10 keuzedossier havo/vwo persoonscode samenstellen mijn persoonsgegevens PZO is de afkorting voor Persoonlijkheids Zelf Onderzoek. Met het PZO stel je een persoonscode samen. Met deze persoonscode ga je gericht op zoek naar een vervolgopleiding of een beroep. Wanneer je voor je profielkeuze al met Keuzedossier hebt gewerkt, is jouw persoonscode al bekend. In dat geval ga je verder op bladzijde 8. Wanneer jouw persoonscode nog niet bekend is, lees je hier verder. vier persoonstypen Iedereen heeft van nature de neiging om een ander in een vakje te plaatsen. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat Martijn een dromer is, Jasmin alles beredeneert, Frank niet stil kan zitten en Arnon een flapuit is. Je probeert voortdurend iemand in te delen in een groep. In de psychologie is dat heel gewoon. Zo heeft de Zwitserse psycholoog Carl Gustav Jung vier globale persoonstypen beschreven. Hij onderscheidt het: l intuïtieve type; l gewaarwordingstype; l denktype; l voeltype.

keuzedossier havo/vwo 11 zestien persoonstypen Volgens Jung heeft elk mens enkele eigenschappen van deze persoonstypen in zich, maar er is meestal één persoonstype dat het beste bij je past. Om zo gericht mogelijk naar een opleiding of beroep te zoeken maakt het PZO onderscheid in zestien persoonstypen. Je persoonscode geeft aan welk persoonstype bij jou hoort. Op www.keuzedossier.nl worden deze deelpersoonstypen toegelicht. 1 artistiek 2 communicatief uitvoerend 3 sociaal-mensgericht 4 sociaal-dienstverlenend 9 sociaal-praktisch 10 sociaal-onderzoekend 11 praktisch-sportief 12 technisch-fijnzinnig mijn persoonsgegevens 5 communicatief-onderzoekend 6 theoretisch-onderzoekend 7 zakelijk-dienstverlenend 8 zakelijk-onderzoekend 13 commercieel 14 leidinggevend 15 technisch-uitvoerend 16 technisch-onderzoekend Persoonlijkheids Zelf Onderzoek Het PZO bestaat uit de volgende vijf onderzoekjes 1 persoonstypen Wat is mijn persoonstype? 2 basisgedrag Aan welk gedrag herken ik mijn persoonstype? 3 keuzestijlen Hoe maak ik keuzes? 4 beroepsaspecten Welke beroepsvaardigheden vind ik interessant? 5 beroepswaarden Wat vind ik belangrijk in een beroep? Uit elk onderzoekje volgt een voorlopige score voor een van de vier globale persoonstypen. Aan de hand van de vijf voorlopige scores berekent de computer jouw definitieve persoonscode. Daarmee wordt bekend welk van de uiteindelijk

12 keuzedossier havo/vwo zestien persoonstypen het best bij jou past. Met de hieronder stel je jouw persoonscode samen. mijn persoonsgegevens l Klik op het tabblad: mijn persoonsgegevens. l Start met het doen van het PZO door op het tabblad: PZO-1 te klkken. i g d v l Noteer hiernaast, nadat je alle vijf de PZO s opnieuw hebt gedaan, je definitieve persoonscode. l Noteer de datum van dit PZO. datum

keuzedossier havo/vwo 13 toekomstverwachting Niemand kan in de toekomst kijken en toch heeft iedereen er een bepaalde verwachting van. Voortdurend sturen we onze verwachtingen bij door de keuzes die we maken. Dat gebeurt zowel bewust als onbewust. Misschien weet je nog niet wat je wilt worden en is die toekomst nog ver weg. Toch zul je na je eindexamen een opleiding in het vervolgonderwijs moeten kiezen. Het is daarom van belang dat je eens formuleert wat je van de toekomst verwacht. Zo kun je gerichter zoeken naar een geschikte opleiding en eventueel naar een beroep met een opleiding. Verder geeft zo n toekomstverwachting je decaan of mentor inzicht in hoe jij jouw toekomst ziet. l Klik op het tabblad: over mezelf. l Klik op het tabblad: toekomstverwachting. l Ga naar bladzijde 14, tabblad: over mezelf en kies voor: leerstijlen. l Ga naar bladzijde 15, tabblad: over mezelf en kies voor: studievaardigheden. l Ga naar bladzijde 16, tabblad: over mezelf en kies voor: studievoorwaarden. over mezelf

14 keuzedossier havo/vwo leerstijlen Er zijn verschillende manieren van leren. De een is zo klaar en weet alles, de ander zit uren te zwoegen. De een maakt een samenvatting, de ander leert letterlijk alles uit het hoofd. Dit worden leerstijlen genoemd. Meestal heeft iemand maar één leerstijl. Je denkt er niet eens bij na. Er kunt vier soorten leerstijlen ondrscheiden: l reproductiegericht; l betekenisgericht; l toepassingsgericht; l ongericht. Op de computer wordt verteld hoe je deze leerstijlen kunt herkennen. Er is nooit een goede of een foute leerstijl. Wel hebben vervolgopleidingen in het hbo en wo vaak een voorkeur voor de betekenisgerichte leerstijl. Een leerstijl heb je ontwikkeld in de loop van je leven. Het is daarom best moeilijk om je leerstijl te veranderen. Toch kun je leren leren. Anders gezegd: leren om veschillende leertechnieken te beheersen. Met behulp van een onderzoekje kun jij zien welke leerstijl jij meestal gebruikt. l Klik op het tabblad: over mezelf. l Klik op het tabblad: leerstijlen. over mezelf l Ga naar bladzijde 13, tabblad: over mezelf en kies voor: toekomstverwachting. l Ga naar bladzijde 15, tabblad: over mezelf en kies voor: studievaardigheden. l Ga naar bladzijde 16, tabblad: over mezelf en kies voor: studievoorwaarden.

keuzedossier havo/vwo 15 studievaardigheden en competenties Als je ergens goed in bent, spreekt men van een vaardigheid. Iemand kan bijvoorbeeld goed voetballen of goed drummen. Het gaat dan om vaardigheden die je van jezelf al hebt of hebt ontwikkeld. Nu zijn goed voetballen en goed drummen meestal geen vaardigheden die van pas komen bij een studie. Maar samenwerken, discussiëren of ordenen zijn dat wel. Het worden daarom studievaardigheden genoemd. Sommige studievaardigheden zul je al goed beheersen, andere nog niet. In het hbo en wo zijn de volgende studievaardigheden van belang: l probleemoplossend samenwerken l reflecteren op gedrag en resultaten l informatie zoeken, selecteren l vaardigheden toepassen en trainen l beroepshouding ontwikkelen Wanneer je een of meer vaardigheden op de juiste manier kunt gebruiken in een bepaalde situatie, dan wordt dat een competentie genoemd. Zo zijn er zogenoemde hbo-competenties waaraan je moet voldoen bij je propedeuse. Het volgende onderzoekje geeft je een beeld van de mate waarin je een van deze studievaardigheden beheerst. Deze kennis over jezelf komt van pas als je je kansen wilt beoordelen om een studie te volgen en de gevraagde competenties te ontwikkelen. l Klik op het tabblad: over mezelf. l Klik op het tabblad: studievaardigheden. l Ga naar bladzijde 13, tabblad: over mezelf en kies voor: toekomstverwachting. l Ga naar bladzijde 15, tabblad: over mezelf en kies voor: leerstijlen. l Ga naar bladzijde 16, tabblad: over mezelf en kies voor: studievoorwaarden. over mezelf

16 keuzedossier havo/vwo studievoorwaarden Vooral de volgende zes studievoorwaarden zijn van belang: l lichamelijke conditie; l motivatie; l opkomen voor jezelf; l zelfverzekerdheid; l werkomstandigheden; l passend schoolniveau. Studievoorwaarden zijn omstandigheden die het mogelijk maken om te kunnen studeren. Deze omstandigheden liggen zowel in jezelf als in de omgeving waarin je studeert. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vermoeidheid en werkruimte. Klachten op het gebied van studievoorwaarden kunnen ervoor zorgen dat je lagere cijfers haalt of minder gemotiveerd raakt. In het ergste geval moet je dan een jaar overdoen. Het is zowel voor jou als jouw decaan of mentor van belang om te weten welke klachten aandacht nodig hebben. Want in samenspraak met de mentor is er misschien iets aan te doen. l Klik op het tabblad: over mezelf. l Klik op het tabblad: studievoorwaarden. over mezelf l Ga naar bladzijde 13, tabblad: over mezelf en kies voor: toekomstverwachting. l Ga naar bladzijde 15, tabblad: over mezelf en kies voor: leerstijlen. l Ga naar bladzijde 16, tabblad: over mezelf en kies voor: studievaardigheden.

keuzedossier havo/vwo 17 inleiding arbeid Zonder arbeid komt er geen brood op de plank, zelfs wanneer je in de Quote 500 staat. En dan nog zul je moeten werken om bij de rijksten te blijven horen. Voorlopig hoef jij nog niet echt in je onderhoud te voorzien en is arbeid nog een bijzaak. Toch is het goed nu al stil te staan bij verschillende zaken die met arbeid samenhangen. Misschien heb je nu al een bijbaantje of doe je vrijwilligerswerk. Dat soort arbeid levert waardevolle ervaringen op. Zo kun je ontdekken dat jij dat soort werkzaamheden in de toekomst beslist niet of juist wel zou willen doen. persoonsgegevens toevoegen De persoonsgegevens die je bij de volgende toevoegt aan de eerdere gegevens, hebben op de een of andere manier te maken met jouw arbeidservaringen. Ze maken de beschrijving van jouw situatie weer iets completer. l Klik op het tabblad: arbeid. l Klik op het tabblad: persoonsgegevens toevoegen. arbeid l Ga naar bladzijde 18, tabblad: arbeid en kies voor: reflectie arbeidsoriëntatie. l Ga naar bladzijde 19, tabblad: arbeid en kies voor: buitenschoolse arbeidservaring.

18 keuzedossier havo/vwo reflectie op arbeidsoriëntatie Bij reflectie op arbeidsoriëntatie ga je voor jezelf na hoe jij op jouw werk omgaat met zaken als: l samenwerken; l verantwoording afleggen; l niveau van het werk; l motivatie; l werkomstandigheden. Reflectie betekent: even stil staan bij een gebeurtenis. Je denkt na over wat je goed en minder goed hebt aangepakt. Je zet de voor- en nadelen op een rij en vraagt je af welke gevolgen die voor jou hebben. In dit geval doe je dat bij jouw ervaringen met werk, al dan niet betaald. Over dit soort activiteiten, die je naast schoolwerk verricht, valt veel te vertellen. Bijna ongemerkt vormen jouw ervaringen en jouw reflectie daarop een eerste oriëntatie op arbeid. De vragen van de hieronder helpen jouw arbeidsoriëntatie in het algemeen te beschrijven. Gegevens over het bedrijf of organisatie en de gevolgen van de ervaringen voor jouw keuzeproces komen bij buitenschoolse arbeidservaring aan bod. l Klik op het tabblad: arbeid. l Klik op het tabblad: reflectie op arbeidsoriëntatie. arbeid l Ga naar bladzijde 17, tabblad: arbeid en kies voor: persoonsgegevens toevoegen. l Ga naar bladzijde 19, tabblad: arbeid en kies voor: buitenschoolse arbeidservaring.

keuzedossier havo/vwo 19 buitenschoolse arbeidservaring Iedereen heeft arbeidservaring, hoe minimaal die ook is. Ongetwijfeld heb je wel eens iemand geholpen. Het kan van alles zijn, van vakken vullen tot kinderoppas. Misschien is het een betaald bijbaantje of juist niet betaald zoals vrijwilligerswerk. Je ervaringen daarbij zijn van invloed op je keuzeproces. Bij de hieronder vertel je daarover en geef je aan bij welk bedrijf of organisatie je deze arbeidservaring hebt opgedaan. Je arbeidsoriëntatie in het algemeen komt bij reflectie arbeidsoriëntatie aan bod. Bij vrijwilligerswerk kun je denken aan: l bestuurslid vereniging; l redactie schoolkrant; l bezorgen clubblad; l leerlingenraad; l ouderenhulp. l Klik op het tabblad: arbeid. l Klik op het tabblad: buitenschoolse arbeidservaring. arbeid l Ga naar bladzijde 17, tabblad: arbeid en kies voor: persoonsgegevens toevoegen. l Ga naar bladzijde 18, tabblad: arbeid en kies voor: reflectie arbeidsoriëntatie.

20 keuzedossier havo/vwo opleidingen via persoonscode De volgende zaken verdienen aandacht: l niveau van de opleiding; l gevraagde profiel; l beroepen die mogelijk zijn; l verwante opleidingen; l volgorde van voorkeur. Met je persoonscode kun je gericht op zoek gaan naar opleidingen die bij jouw persoonstype passen. Dat kan een korte of een lange lijst zijn. Daarbij komt, dat bij het maken van een keuze allerlei zaken een rol spelen. Met behulp van dit onderdeel onderzoek je eerst globaal twee opleidingen. Met het onderdeel 'gekozen opleiding' op bladzijde 21 ga je dieper op de zaken in. vervolgonderwijs l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: opleidingen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 21, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: gekozen opleiding. l Ga naar bladzijde 22, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: open dag. l Ga naar bladzijde 23, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: meelopen in het WO en HBO l Ga naar bladzijde 24, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: studiefinanciering.

keuzedossier havo/vwo 21 gekozen opleiding Wanneer je zeker of bijna zeker weet welke opleiding je wilt gaan volgen, kun je deze maken. Dat betekent: spitten naar alle gegevens die je maar kunt vinden over die opleiding. Je gaat je verdiepen in de bijzonderheden, zodat je bewust tot je definieve keuze komt. De volgende zaken verdienen aandacht: l vereiste profiel; l doorstroomrechten; l eventuele numerus; l eventuele selectie; l specialisaties; l stagemogelijkheden; l onderwijsvorm; l randvoorwaarden. Op bladzijde 24 vind je een over studiefinanciering. Denk bij onderwijsvorm aan: l duaal leren; l major/minor; l contacturen; l hoor- en werkcollege; l toetsing; l studiebegeleiding; l beoordeling van de opleiding; l open dag; l meeloopdag / masterclass. Denk bij randvoorwaarden aan: l opleidingsplaats(en); l sportfaciliteiten; l kameraanbod; l studentenverenigingen; l uitgaansmogelijkheden. l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: gekozen opleiding. vervolgonderwijs l Ga naar bladzijde 24, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: studiefinanciering'.

22 keuzedossier havo/vwo open dag Een open dag geeft je de gelegenheid een hogeschool of universiteit in werkelijkheid te bezoeken. Je krijgt een globale indruk van bijvoorbeeld het gebouw, de studierichtingen, de studieprogramma s en de studievoorzieningen zoals bibliotheek en multimedia. Er worden altijd wel demonstraties gegeven of een korte openbare les of college, waarbij docenten en studenten zijn betrokken. Een open dag heeft ten opzichte van een meeloopdag nog een vrijblijvend karakter. Toch is het bezoeken ervan zinvol. l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: open dag. vervolgonderwijs l Ga naar bladzijde 20, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: opleidingen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 21, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: gekozen opleiding. l Ga naar bladzijde 23, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: meelopen in het WO en HBO. l Ga naar bladzijde 24, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: studiefinanciering. l Ga naar bladzijde 25, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: inschrijven opleiding.

keuzedossier havo/vwo 23 meelopen in het wo en hbo Bij een meeloopdag ben je één dag student en volg je het normale programma van die dag. Dat kunnen bijvoorbeeld lessen, college s, practica of het werken aan en in projectgroepen zijn. Meestal loop je mee met een van de studenten van de opleiding die je wilt leren kennen. Je komt in de gelegenheid om een redelijk beeld te krijgen van de opleiding omdat je kunt praten met studenten en docenten en allerlei vragen kunt stellen. Zo n meeloopdag kan ook het karakter van een training hebben en wordt dan trainingsdag genoemd. Of je werkt een dag onder leiding van een deskundige. Zo n dag wordt dan masterclass genoemd. l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: meelopen in het WO en HBO. vervolgonderwijs l Ga naar bladzijde 20, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: opleidingen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 21, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: gekozen opleiding. l Ga naar bladzijde 22, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: open dag. l Ga naar bladzijde 24, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: studiefinanciering. l Ga naar bladzijde 25, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: inschrijven opleiding.

24 keuzedossier havo/vwo studiefinanciering Studeren kost geld. Nu betalen je ouders meestal alle kosten zonder dat je daar veel van merkt. Echter, als je gaat studeren na de havo of het vwo wordt dat anders. Je kunt dan in aanmerking komen voor een studiefinanciering die door de overheid wordt uitbetaald. Deze overheidstoelage wordt in studententaal afgekort tot stufi. Als student wordt je aangemerkt als een zogenoemde zelfstandige eenheid en gaat het geld niet meer naar je ouders. Jij moet dan ook beschikken over een eigen giro- of bankrekening waarop de storting van de toelage kan plaatsvinden. Zodra jij je inschrijft voor een hbo- of wo-opleiding en studiefinaciering aanvraagt val je onder de Wet op de Studiefinanciering. Je ouders krijgen dan geen geen kinderbijslag meer voor jou. Bij hen valt dus inkomen weg! vervolgonderwijs l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: studiefinanciering'. l Ga naar bladzijde 20, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: opleidingen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 21, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: gekozen opleiding. l Ga naar bladzijde 22, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: open dag. l Ga naar bladzijde 23, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: meelopen in het WO en HBO. l Ga naar bladzijde 25, tabblad: vervolgonderwijs en kies voor: inschrijven opleiding.

keuzedossier havo/vwo 25 inschrijven opleiding Wanneer je wilt starten met een bacheloropleiding aan een hogeschool of universiteit zul je je daarvoor moeten aanmelden bij de IB-Groep (Informatie Beheer Groep). Het kan ook zijn dat je bij www.studielink.nl aan moet melden. Studielink is één digitaal loket voor het hoger onderwijs dat alle instellingsadministraties en de Informatie Beheer Groep met elkaar gaat verbinden. Aanmelden bij de hogeschool of universiteit zelf hoeft dan niet meer. Alleen voor die opleidingen die een geschiktheidsgesprek of test afnemen, moet jij je eerst bij de opleiding zelf aanmelden. Pas na het gesprek of de test, meld jij je aan via IB-Groep of Studielink. Vergeet vooral niet dat je je bij de aanmelding voor je studie ook gelijktijdig aanmeldt voor de studiefinanciering. De datum waarop Studielink van start gaat is nog niet bekend. Hogeschool Iselinge, Universiteit Utrecht (masters), Erasmus Universiteit Rotterdam (herinschrijvingen) en Hotelschool Den Haag zijn al gestart met Studielink. Vrijwel iedereen moet zich eerst aanmelden bij de IB-Groep. l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: inschrijven opleiding. vervolgonderwijs l Kies een ander tabblad dan vervolgopleidingen.

26 keuzedossier havo/vwo beroepen via persoonscode Met dit onderdeel informeer je je over beroepen die bij jouw persoonstype passen. Dat doe je gericht met behulp van je persoonscode. Via deze weg kom je ook uit bij een opleiding die voor jou geschikt kan zijn. Bij de hieronder tref je van allerlei beroepen het volgende aan: l omschrijving; l beroepensector; l opleidingsniveau; l beroepseigenschappen of competenties. Vraag je steeds goed af of jij aan de vereiste beroepseigenschappen zult kunnen voldoen. Bespreek dat eventueel met je mentor of met je ouders of verzorgers. In het programma 'opleidingen wo/hbo/mbo+' (naslag) kun je kiezen op beroepensector. Zo kun je op zoek gaan naar aanverwante opleidingen van het beroep waarover je je hebt geïnformeerd. Kijk en vergelijk. beroepen l Klik op het tabblad: vervolgonderwijs. l Klik op het tabblad: beroepen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 27, tabblad: beroepen en kies voor: sollicitatiebrief. l Ga naar bladzijde 28, tabblad: beroepen en kies voor: snuffelstage.

keuzedossier havo/vwo 27 sollicitatiebrief Wanneer je in de gelegenheid wordt gesteld om een of meer dagen met een beroepsbeoefenaar mee te lopen, zul je daarvoor een verzoek moeten doen. Daarbij vertel je wie je bent en wat je motivatie is. Het is eigenlijk een sollicitatie naar een oriëntatiedag of snuffelstage. Wanneer je decaan, mentor of een ander voor je snuffelstage heeft gezorgd, solliciteer je weliswaar niet, maar een bedankje en schriftelijke kennismaking is dan wel op zijn plaats. Het is mogelijk dat in de lessen Nederlands al aandacht is besteed aan het schrijven van een sollicitatiebrief. Gebruik dan die aanwijzingen; zo niet volg dan de aandachtspunten van de digitale. l Klik op het tabblad: beroepen. l Klik op het tabblad: sollicitatiebrief. beroepen l Ga naar bladzijde 26, tabblad: beroepen en kies voor: beroepen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 28, tabblad: beroepen en kies voor: snuffelstage.

28 keuzedossier havo/vwo snuffelstage of oriëntatiedag Met een snuffelstage of oriëntatiedag maak je heel direct kennis met de dagelijkse praktijk van een bepaald beroep. Je komt in aanraking met de positieve kanten en misschien ook met de negatieve kanten die bij de uitoefening van een beroep horen. Om gerichte leervragen aan de beroepsbeoefenaar te kunnen stellen, moet je je vooraf informeren over het beroepsprofiel. Een beroepsprofiel is een beschrijving van het soort activiteiten, de werkomstandigheden en de competenties die voor dat beroep vereist zijn. In het onderdeel beroepen van www.keuzedossier.nl kun je het beroepsprofiel van zo'n 1000 beroepen opzoeken. Met de volgende : l bereid je je leervragen voor; l reflecteer je achteraf op je ervaringen van je snuffelstage; l zoek je relevante gegevens van een vooropleiding op; l kijk je wat dit betekent voor jouw keuze. beroepen l Klik op het tabblad: beroepen. l Klik op het tabblad: snuffelstage. l Ga naar bladzijde 26, tabblad: beroepen en kies voor: beroepen via persoonscode. l Ga naar bladzijde 27, tabblad: beroepen en kies voor: sollicitatiebrief.

keuzedossier havo/vwo 29 mbo- hbo- en wo-opleidingen Zowel onder het tabblad: opleidingen als onder de knop: opleidingen bij Naslag tref je een databank aan met alle opleidingen die na het havo of vwo mogelijk zijn. Het gaat om opleidingen: l op universitair niveau ofwel het wetenschappelijk onderwijs (wo); l in het hoger beroepsonderwijs (hbo); l in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo); zowel op niveau+ als op niveau-4. opleidingen Per opleiding tref je het volgende aan: l Een kernachtige omschrijving waartoe opgeleid wordt; l de opleidingsplaats(en); l links naar de opleiding(en); l aanverwante opleidingen in relatie tot jouw persoonscode; l aanverwante opleidingen in dezelfde beroepensector. l Klik op het tabblad: opleidingen. l Klik op het tabblad: MBO- HBO- en WO-opleidingen.

30 keuzedossier havo/vwo aantekeningen

aantekeningen keuzedossier havo/vwo 31