Voorzitter Aan de minister van Buitenlandse Zaken De heer A.G. Koenders Postbus 20061 2500 EB Den Haag BETREFT Prioriteiten Nederlands voorzitterschap EU DEN HAAG 19 december 2014 E-MAIL b.van.riel@ser.nl ONS KENMERK 14.03668 TOESTELNUMMER 070 3499 520 BIJLAGE(N) Geachte heer Koenders, In zijn brief over voorgenomen adviesaanvragen van het kabinet aan de SER d.d. 9 oktober 2014 heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gewezen op de mogelijkheden die het komende voorzitterschap van Nederland van de Europese Unie biedt voor het kunnen agenderen van onderwerpen die zowel voor ons land als voor de EU van grote betekenis kunnen zijn. In het licht van de stagnerende economische groei in vrijwel alle lidstaten kan de SER geconsulteerd worden over de prioriteiten en accenten die Nederland daarbij zou moeten zetten. Met deze brief wil de SER graag reageren op deze uitnodiging door een eerste inventarisatie van punten aan te reiken die sociaal-economisch van groot belang zijn en die door de verschillende geledingen van de raad breed gesteund worden. Daarbij realiseert de SER zich dat het voorzitterschap van de Raad van ministers vooral een dienende rol vervult en dat belangrijke onderwerpen op de Europese agenda een veel langere doorlooptijd hebben dan het halve jaar van een EU-voorzitterschap. De SER voelt zich daarnaast aangesproken door het voornemen van het kabinet om het komende voorzitterschap mede te benutten als gelegenheid om het Nederlandse publiek meer inzicht te geven in de werking en het belang van de Europese integratie en samenwerking 1. De SER wil ook graag betrokken blijven bij de verdere uitwerking van de prioriteiten van het Nederlands voorzitterschap en de activiteiten die daaruit voortvloeien. Eerste inventarisatie van gemeenschappelijke punten Dit overzicht is niet-limitatief bedoeld; de organisaties van werkgevers en werknemers zullen in aanvulling hierop zelf eigen prioriteiten en accenten aangeven. Het gaat om een eerste inventarisatie van gemeenschappelijke punten. Daarbij wordt voortgebouwd 1 Zie de brief van de minister van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer over het Nederlands EUvoorzitterschap 2016 d.d. 31 oktober 2014.
2 op een aantal lopende (advies)projecten van de SER. Op een aantal punten spoort deze gemeenschappelijke inventarisatie ook met de prioriteiten die de Europese Commissie in haar werkprogramma 2015 legt. Het Nederlands voorzitterschap kan een belangrijke bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van deze punten. Bij de selectie van punten voor deze brief zijn drie criteria gehanteerd: - De betekenis voor ons land en voor de Europese Unie; - De raakvlakken met het werkterrein van de SER; - De aansluiting bij de voortrollende agenda van de EU en de mogelijke meerwaarde van betrokkenheid van de EU. Centrale prioriteit voor groei en banen Op basis van deze criteria staat de prioriteit die aan herstel van duurzame groei en werkgelegenheid moet worden gegeven centraal. De financieel-economische crisis heeft Nederland en Europa veel economische groei gekost; de werkloosheid is sterk opgelopen in de meeste lidstaten nog hoger dan in Nederland. In de Annual Growth Survey 2015 wijst de Europese Commissie erop dat in augustus jl. 24,6 miljoen mensen werkloos waren. Vijf miljoen daarvan behoren tot de leeftijdscategorie 15-24 jaar. De werkloosheidsgraad verschilt zeer sterk: van 5 procent in Duitsland en Oostenrijk tot 25 procent in Spanje en 27 procent in Griekenland. Het is zaak een verder oplopen van de langdurige werkloosheid te keren door economische groei. Europa 2020 strategie en Investeringsplan De klemtoon van het Europees economisch en budgettair beleid ligt nu niet langer op het oplossen van noodsituaties als gevolg van de crisis, maar op het leggen van een solide basis voor banen en groei. Met het oog daarop is het daadwerkelijk realiseren van slimme, duurzame en inclusieve groei urgenter dan ooit. Daarom is het nodig om met hernieuwde energie werk te maken van de Europa 2020 agenda van de EU en de lidstaten. De Commissie Juncker heeft onlangs het Investeringsplan voor Europa van 315 miljard euro gepresenteerd. Het plan bestaat uit drie onderdelen: 1. het mobiliseren van financiële middelen voor investeringen; 2. zorg dragen dat financiële middelen hun weg vinden naar de reële economie; 3. het verbeteren van het investeringsklimaat. Dit plan moet de EU op de kortere termijn een groei-impuls geven, in samenhang met structurele hervormingen en een verstandig begrotingsbeleid in de lidstaten. Bevorderen van de interne markt Voor de groei en banenimpuls op langere termijn is de verdere ontwikkeling van de interne markt essentieel, binnen een kader van een hoog niveau van bescherming van werknemers, consumenten en milieu, en met inachtneming van de plaats van diensten van algemeen belang. De ontwikkeling van een echte energiemarkt en van een digitale markt vormen daarbij nieuwe elementen. Daarnaast biedt de verdere ontwikkeling van de interne dienstenmarkt een belangrijk groeipotentieel. In hoeverre dat potentieel feitelijk kan worden benut zal afhankelijk zijn van de overeenstemming die de lidstaten kunnen bereiken over passende combinaties van marktopening en harmonisatie van regelgeving. Bij de verdere ontwikkeling van het vrij verkeer van diensten is het noodzakelijk de waarde van diensten van algemeen belang en de waarborgen van eerlijke arbeidsmobiliteit (zie hieronder) te erkennen.
3 Interne energiemarkt Het nationale Energieakkoord vraagt om een passende Europese inbedding, in een goed werkende interne energiemarkt, met een adequaat en stimulerend Europees reguleringskader. De Europese Raad van oktober 2014 heeft benadrukt dat alles in het werk moet worden gesteld om een volledig functionerende en verbonden interne energiemarkt te realiseren. De weg daarheen is lang; verschillende lidstaten schieten nu nog tekort bij het omzetten van het Derde Energiepakket in nationale wetten en regels. Een goede voortgang is wel urgent gelet op de relatief hoge energieprijzen in Europa die de concurrentiepositie van de energie-intensieve industrie onder druk zetten. Digitale markt De digitale interne markt moet consumenten grensoverschrijdende toegang geven tot digitale diensten, voor bedrijven een gelijk speelveld scheppen, en de voorwaarden voor een levendige digitale economie en samenleving creëren. Kapitaalmarktunie naast bankenunie Met het oog op groei en werkgelegenheid moet Europa ook een stabiele omgeving voor beleid en voor ondernemen bieden. Een belangrijke stap in dat verband is de instelling van een bankenunie die in november jl. met het gemeenschappelijke toezicht op de grootste banken in de eurozone van start is gegaan. In het verlengde daarvan staat nu de ontwikkeling van een kapitaalmarktunie op de agenda. Deze moet leiden tot een integratie van de kapitaalmarkt als aanvulling op de integratie van de bancaire markt. Dit zal leiden tot een beter functioneren van de Economische en Monetaire Unie en de financieringsmogelijkheden voor het Europees bedrijfsleven verbreden. Bevorderen van eerlijke arbeidsmobiliteit Arbeidsmobiliteit kan bijdragen aan het terugdringen van werkloosheid, door te bevorderen dat de juiste persoon op de juiste arbeidsplek komt. Dat werknemers uit andere EU-lidstaten ook in Nederland werkzaam kunnen zijn, is een gegeven. Het vrij verkeer biedt evenzeer mogelijkheden voor Nederlandse werknemers om elders te werken. Maar er doen zich ook problemen voor die opgelost moeten worden om het draagvlak voor het vrij verkeer van werknemers en vooral voor het vrij verkeer van diensten / detachering te vergroten. Bij vrij verkeer horen waarborgen voor een level playing field voor bedrijven en werkenden. Daarom vraagt de SER in het advies Arbeidsmigratie om de opstelling van een actieplan in overleg met de sociale partners voor de bevordering van eerlijke arbeidsmobiliteit in de EU. Dit actieplan heeft een nationale en een Europese component. De Europese component heeft betrekking op de detacheringsrichtlijn, de coördinatieverordening sociale zekerheid, de informatierichtlijn (over regels, rechten en plichten van werknemers), speciale handhavingsregels voor de transportsector, en maatregelen om misbruik en fraude te voorkomen 2. Nederland kan een belangrijke rol spelen tijdens het Voorzitterschap om het pakket maatregelen dat de Commissie krachtens haar werkprogramma 2015 rond arbeidsmobiliteit zal opstellen, verder te brengen conform de uitgangspunten van het SER advies Arbeidsmigratie. 2 Zie voor de volledige weergave van het actieplan paragraaf 6.2 van het SER-advies Arbeidsmigratie.
4 Open en eerlijke wereldhandel De stabiliserende invloed van de EU geldt ook het globaliseringsproces. De lidstaten zijn elk voor zich te klein om de spelregels van de wereldhandel effectief te kunnen beïnvloeden. Voor economische groei is een open en eerlijke handel essentieel. Zolang de multilaterale onderhandelingen over internationale handel stokken, is het aan de EU om vooruitgang te boeken door met belangrijke handelspartners bilaterale overeenkomsten te sluiten gericht op een open en eerlijke wereldhandel 3. Investeringen in infrastructuur en kennis Een goede werking van de interne markt vraagt om een goede infrastructuur, met grensoverschrijdende verbindingen van voldoende capaciteit. Dat geldt zeker voor de interne energiemarkt. Het bovengenoemde Investeringsplan voor Europa biedt mogelijkheden voor extra investeringen in die (kennis)infrastructuur op een moment dat naast de structuurversterkende effecten ook de impulsen voor de effectieve vraag heel gewenst zijn. Verdienkansen met een circulaire economie De ontwikkeling van een circulaire economie door het sluiten van kringlopen gaat niet alleen verspilling van grondstoffen en milieuvervuiling tegen, maar biedt ook belangrijke kansen voor groei en banen. De impact assessment van de Europese Commissie suggereert dat het economisch potentieel van het circulaire economie pakket meer dan 580.000 banen oplevert, de jaarlijkse omzet in afvalbeheer doet toenemen met 42 miljard euro en 72 miljard euro jaarlijks bespaart in de kosten van afvalbeheer. Volgens de TNO-studie Kansen voor de circulaire economie in Nederland (2013) is Nederland goed toegerust voor verdere stappen richting circulaire economie. Ons land heeft al een aantal stappen gezet en loopt voorop op het terrein van afvalbeheer en hoogwaardig hergebruik. Nederland is ook overigens goed gepositioneerd: door de internationale distributiefunctie, een hoge organisatiegraad, en grote logistieke en wetenschappelijke kennis. Daarnaast telt ons land belangrijke internationaal opererende koploperbedrijven. Open coördinatie inzetten voor leven lang leren Ook op terreinen waar de EU geen bevoegdheden heeft, kan zij structurele groei en werkgelegenheid in de lidstaten bevorderen, in het kader van de methode van open coördinatie. In de Annual Growth Survey 2015 wijst de Europese Commissie op het grote belang van een goede scholing van werknemers in groeisectoren als de digitale economie, groene sectoren (zoals de circulaire economie) en de gezondheidszorg. Daarbij merkt zij een verbreding van de toegang tot leven lang leren terecht aan als een centrale prioriteit die door privaat-publieke samenwerking in de lidstaten moet worden opgepakt. In dat verband is ook een betere inschatting van de benodigde vaardigheden in de verschillende regio s en sectoren nodig. Veel lidstaten kampen met een skills mismatch en zoeken naar manieren om daar iets aan te doen. Tot nu toe komt dat echter nog niet goed van de grond. 3 Zie: SER, 2012, Advies Verschuivende economische machtsverhoudingen.
5 Arbeidsomstandigheden/grenswaarden voor stoffen De bescherming van de veiligheid en de gezondheid van werknemers vormt een hoeksteen van het sociale beleid van de Europese Unie. De EU heeft minimumvoorschriften neergelegd voor verbetering van de arbeidsomstandigheden. Het veilig omgaan met gevaarlijke stoffen op de werkplek maakt daar onderdeel van uit. In ons land wordt daartoe een grenswaardenstelsel gehanteerd. De SER heeft daarbij voor de lange termijn de ontwikkeling naar een Europees stelsel van uniforme grenswaarden voor ogen. Een dergelijk stelsel heeft Europees draagvlak en doet recht aan het Europese level playing field. Als basis voor deze grenswaarden dienen dan de gezondheidskundige waarden, vastgesteld door de diverse nauw met elkaar samenwerkende Europese deskundigencommissies 4. In het kader van een stap-voorstap-benadering zijn om te beginnen grenswaarden voor kankerverwekkende stoffen aan de orde, alsmede reprotoxische stoffen. Verdere betrokkenheid en uitwerking van activiteiten In deze brief schetst de SER een eerste inventarisatie van gezamenlijk gedragen punten voor het komende Nederlands voorzitterschap van de Raad van ministers. De SER is graag bereid in aanvulling hierop verder mee te denken over te kiezen prioriteiten en te leggen accenten. Dat kan ook in de vorm van een consultatief overleg. Daarnaast is de SER graag bereid om in de aanloop naar en tijdens het Nederlands voorzitterschap bepaalde activiteiten rond prioritaire thema s te organiseren. Met vriendelijke groet, Mariëtte Hamer Voorzitter Cc: de ministers van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Economische Zaken en Infrastructuur & Milieu 4 SER, 2012, Advies Stelsel voor gezond en veilig werken, inz. pp. 28-30.