Een overlijden Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: kwaliteit@jessazh.be Tel: 011 33 55 11 Informatie en adviezen voor naasten Jessa Ziekenhuis vzw Maatschappelijke zetel: Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt www.jessazh.be versie januari 2016 (Object-ID 16875)
Afscheid nemen van een familielid, een goede vriend Het doet pijn. Het is moeilijk om te vatten dat iemand er niet meer is. Tijdens deze rouwperiode wordt u met een hele reeks administratieve beslommeringen geconfronteerd. In deze brochure wil het Jessa Ziekenhuis u ondersteunen met praktische informatie en adviezen. Hoe groot ook het verlies, wat je in het diepste van je hart bewaart, gaat niet verloren. (Kris Gelaude) 1
Inhoud Laatste zorgen p. 3 Rouwproces p. 3 Vaststellen van overlijden p. 6 Vragen? p. 11 Lotgenotencontact p. 12 Contactgegevens p. 12 2
Laatste zorgen Als uw naaste is overleden, kan u rustig de tijd nemen om op uw eigen manier afscheid te nemen. Als u wilt, kan u zelf meehelpen tijdens de laatste zorgen. De verpleegkundige begeleidt u hierbij. Als u in alle rust afscheid heeft genomen, wordt uw naaste naar het mortuarium gebracht. Hier wordt uw dierbare gehaald door de begrafenisondernemer die u heeft aangesteld. Rouwproces Rouwen is een persoonlijk proces elk individu gaat anders om met zijn emoties. Iedereen verwerkt het verlies op zijn eigen manier en op zijn eigen tempo. Uw gevoelens kunnen sterk wisselen tijdens dit verwerkingsproces. Iedereen voelt dit anders aan, er bestaan dan ook geen foute gevoelens om het overlijden van uw dierbare te verwerken. Welke emoties kan u ervaren? Ongeloof Onmiddellijk na het overlijden van uw dierbare voelt u zich mogelijk als verdoofd. U kan niet geloven dat u naaste er niet meer is, u leeft als het ware in een roes. Dit is een normale reactie als u iemand dierbaar verliest. Geleidelijk aan groeit het besef dat uw dierbare er werkelijk niet meer is. Dit schept ruimte voor emoties. Verdriet Het is mogelijk dat u enige tijd sombere gevoelens ervaart, dat eenvoudige handelingen onoverkomelijk lijken Hoe lang mag iemand verdrietig zijn over het verlies van een dierbare? Niemand weet het antwoord. Iedereen voelt, toont en verwerkt verdriet immers op zijn eigen manier. 3
Woede Mogelijk ervaart u dat u kwaad bent na het overlijden van een dierbare. Bent u boos op uzelf over dingen die u heeft gezegd of gedaan of omdat u dit juist niet heeft gedaan? Of bent u boos op alles en iedereen, omdat het leven op dat moment niet loopt zoals verwacht? Ook boosheid is een natuurlijk reactie na het verlies van uw dierbare. Opluchting Een lang ziekbed, een zwaar stervensproces, een slechte relatie bij het overlijden van een naaste of zware laatste zorgen voor een dierbare, bezorgen u mogelijk een gevoel van opluchting na het overlijden. Ook dit gevoel kan en mag u op dat moment ervaren. Schuld Vlak na het overlijden van uw dierbare is het mogelijk dat u zich schuldig voelt. Voelt u zich schuldig als u de draad van uw leven weer oppakt? Ook dit zijn normale gevoelens, het is een groeiproces na het verlies van een dierbare. Gemis Als u iemand verliest met wie u een groot deel van uw leven hebt gedeeld, kan u ervaren dat het huis ineens erg leeg aanvoelt. U voelt zich als het ware alleen. Mogelijk verlangt u ernaar om uw naaste weer te zien, te horen, te voelen Op andere momenten lijkt het alsof uw dierbare er nog is, ook al beseft u dat hij er niet meer is. Ook deze gevoelens zijn heel gewoon tijdens het rouwproces om uw dierbare. 4
Lichamelijke klachten Het is ook mogelijk dat het overlijden van uw dierbare lichamelijke reacties bij u teweeg brengt. Nabestaanden ervaren vaak dat ze zich slecht kunnen concentreren tijdens de periode van rouw of dat ze snel zijn afgeleid. Andere voorbeelden zijn moeilijk in slaap vallen of juist vroeg wakker worden, zich moe en lusteloos voelen, geen of weinig eetlust hebben Als u zich hierdoor onzeker voelt, spreek gerust uw huisarts aan Op zoek naar een nieuw evenwicht Neem de tijd Gun uzelf de ruimte en de tijd om verdriet te hebben, boos te zijn, iemand te missen, U heeft deze tijd nodig om een nieuw evenwicht te vinden en te helen. Doorheen de tijd zal u merken dat de herinneringen, foto s, voorwerpen geleidelijk aan minder pijnlijk worden. Ze blijven een speciale waarde hebben. Geef emoties de ruimte Iedereen verwerkt het verlies van een dierbare op zijn eigen manier. U kan en mag rouwen op de manier die het best bij u past, bijvoorbeeld huilen, lachen, opgelucht of kwaad zijn,. Zorg goed voor uzelf Rouwen vergt vaak meer energie dan u zou denken. Zorg er voor dat u voldoende eet en goed slaapt, zodat u niet uitgeput raakt. Probeer ook regelmatig te ontspannen door dingen te doen die u zelf leuk vindt (afspreken met vrienden, hobby s terug oppakken, wandelen, ). 5
Sta open voor anderen Durf uw gevoelens te delen met anderen, dat lucht vaak op. Zoek daarvoor iemand uit die u vertrouwt (een familielid, een goede vriend of vriendin, een huisarts ). U kan echter ook ervaren dat vrienden en buren u uit de weg gaan, omdat zij niet weten wat ze tegen u kunnen zeggen. Het helpt vaak als u de eerste stap zet, laat hen voelen dat u hun vriendschap en steun waardeert. Als het moeilijk is om uw verdriet met familie en vrienden te delen, kan u ook professionele hulp vragen. Uw huisarts kan u helpen om de juiste hulpverlener(s) te vinden. Vaststellen van overlijden De Belgische wet bepaalt dat elk overlijden officieel moet worden vastgesteld. Indien uw dierbare in het ziekenhuis overlijdt, zal de arts van het ziekenhuis het overlijden vaststellen en de overlijdensakte opmaken. Indien een overledene beslist heeft zijn lichaam aan de wetenschap te schenken, dient u de betrokken universiteit zo snel mogelijk op de hoogte brengen. In de praktijk is het de begrafenisondernemer die een groot deel van deze administratieve taken vervult. Bespreek samen met hem welke taken u zelf nog dient te vervullen Aangifte na overlijden De aangifte van overlijden gebeurt best zo snel mogelijk bij de burgerlijke stand van de gemeente waar uw dierbare is overleden. 6
Bij deze aangifte dienen volgende documenten worden voorgelegd: overlijdensattest dat door de arts is ingevuld crematieattest dat door de arts is ingevuld (indien uw dierbare wordt gecremeerd) identiteitskaart van uw dierbare trouwboekje van uw dierbare (voor getrouwden, weduwnaars en weduwen) aanvraag tot crematie De ambtenaar van de burgerlijke stand maakt een overlijdensakte en een attest van kort verlet op. U kan hier meerdere uittreksels van bekomen zowel bij de gemeente waar uw dierbare is overleden als bij de gemeente waar hij was gedomicilieerd. Te verwittigen instanties Gemeente Zoals hierboven beschreven staat, dient u aangifte van overlijden te doen bij de gemeente waar uw dierbare is overleden. Het rijbewijs van uw dierbare dient u in te leveren bij de burgerlijke stand van de gemeente waar hij/zij was gedomicilieerd. Ook een eventuele parkeerkaart voor mindervaliden dient u terug te bezorgen bij de gemeente waar uw naaste woonde, dit binnen een termijn van 30 dagen volgend op het overlijden. Uitvaartverzekering Indien uw dierbare een uitvaartverzekering had afgesloten, verwittigt u eerst deze verzekeringsmaatschappij. Hun medewerkers ondernemen vervolgens de nodige stappen om samen met u en uw familie een begrafenis te regelen zoals bepaald in de polis. Attest van de bevolkingsdienst i.v.m. de laatste wilsbeschikking Dit wordt afgeleverd door de gemeente waar uw dierbare was gedomicilieerd. 7
Bank Neem contact op met de bank of spaarkas van uw dierbare. Na het overlijden worden, ongeacht het huwelijksstelsel, de gelden op naam van de overledene en diens overlevende echtgeno(o)t(e) geblokkeerd. Dit is een wettelijke verplichting. Bij wettelijk samenwonenden wordt naast de rekening van de overledene enkel de gezamenlijke rekening geblokkeerd. Betalingen van rekeningen of facturen, die verband houden met het overlijden, kunnen zonder problemen gebeuren. De medewerkers van de bank zullen u alle nodige informatie geven over de te nemen maatregelen. U bent niet verplicht om deze dienst een uittreksel uit de overlijdensakte bezorgen. Woonzorgcentrum Als uw dierbare in een woonzorgcentrum verbleef, brengt u deze dienst best zo snel mogelijk op de hoogte van het overlijden. Hun medewerkers ondernemen vervolgens de nodige stappen om samen met u en uw familie het verdere verloop te bepalen. Thuiszorg Als uw dierbare thuis ondersteund werd door één of meerdere ondersteunende diensten (thuisverpleegkundige, poetsdienst, maaltijdvoorziening, ), dan dient u deze diensten zelf op de hoogte te brengen van het overlijden. Verzekeringsmaatschappij Breng de verzekeringsagent van de overledene op de hoogte van het overlijden. De maatschappij zal de procedure van vergoeding van de begunstigden opstarten bij verzekeringen die verband houden met het overlijden van uw naaste (levensverzekering, schuldsaldoverzekering ). Deze dienst heeft daartoe een uittreksel uit de overlijdensakte nodig. Begrafenisvergoeding Gepensioneerde ambtenaren hebben recht op een begrafenisvergoeding van de overheid waar zij tewerkgesteld waren. 8
Pensioenen Het gemeentebestuur verwittigt automatisch de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) via de Kruispuntbank nadat u aangifte heeft gedaan van het overlijden van uw dierbare. Indien er een andere pensioenkas is, dient u deze instelling zelf op de hoogte te brengen. U stuurt eveneens een uittreksel van de overlijdensakte op. Personen met een handicap Het gemeentebestuur verwittigt automatisch de FOD Sociale Zekerheid, dienst Personen met een handicap via de Kruispuntbank nadat u aangifte heeft gedaan van het overlijden. Als uw dierbare de persoon met een handicap was, worden eventuele uitkeringen onmiddellijk stopgezet. Als uw dierbare de partner van een persoon met handicap was, wordt het dossier van de persoon met een handicap herbekeken in de nieuwe gezinssituatie. Andere financiële uitkeringen en sociale voordelen Het is mogelijk dat de overledene een of andere rente, tegemoetkoming, vergoeding, sociaal voordeel of toelage genoot. Denk bijvoorbeeld aan een ouderdomsrente, tegemoetkoming van de Nationale Kas voor Oorlogspensioenen, krijgsgevangenschapsrente, een rente van beroepsziekte, een tegemoetkoming als mindervalide, zorgverzekering U dient deze diensten te verwittigen door het toezenden van een uittreksel uit de overlijdensakte. Huurcontract Het huurcontract kan niet beëindigd worden door het overlijden van de huurder of verhuurder. Het overlijden van één van beide partijen is dus geen reden van opzegging. Als de huurder overlijdt, worden zijn rechten en verplichtingen overgedragen op zijn erfgenamen. Deze erfgenamen kunnen de overeenkomst dan slechts beëindigen door de naleving van de gewone opzeggingsmodaliteiten. 9
De Post Het is mogelijk om de post van uw dierbare op een ander adres te laten bezorgen. Abonnementen Als uw dierbare geabonneerd was op één of meerdere tijdschriften, verwittigt u best zo snel mogelijk deze firma s indien u deze tijdschriften zelf niet meer wenst te ontvangen. Dienst Wegverkeer Indien uw dierbare in het bezit was van een wagen, dient u de dienst Wegverkeer te informeren over wat er met het voertuig zal gebeuren. Wagen behouden: u verwittigt uw verzekeringsmaatschappij. Uw verzekeringsagent verwittigt de dienst van het wegverkeer Wagen niet behouden: u dient de nummerplaat van de wagen uiterlijk binnen de 4 maanden na stopzetting van het gebruik van het voertuig aangetekend terug te sturen naar de Dienst voor het wegverkeer (Wetstraat 155, 1040 Brussel). U verwittigt uw verzekeringsmaatschappij. Zij betaalt u het saldo van de autoverzekeringspremie terug voor de periode die nog door de verzekering gedekt is. Nalatenschap Een notaris kan u informatie geven over nalatenschap. Hij kan u alles vertellen over erfrecht en erfopvolging. Hij gaat ook na of er een testament werd geregistreerd. Indien uw dierbare een eigenhandig geschreven testament nalaat, dient u dat bij de notaris aan te bieden om het laten uit te voeren. Daarnaast biedt hij hulp bij het opstellen van een aantal authentieke documenten voor de bank (bijvoorbeeld akte van erfopvolging om banktegoeden en/of kluizen te deblokkeren). Ook indien er maatregelen worden getroffen met het oog op het beschermen van de nalatenschap, is de notaris de aangewezen tussenpersoon. 10
Een nalatenschap dient niet altijd afgehandeld te worden door een notaris. Het is ook mogelijk dat uw dierbare een andere persoon als uitvoerder van zijn testament heeft aangewezen. U kan ook inlichtingen over erfenisregeling bekomen bij de Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen te Bergstraat 30-32, 1000 Brussel (telefoon: 02 505 08 11, website: www.notaris. be). Vragen? Indien u nog vragen heeft over deze administratieve formaliteiten kan u terecht bij: De sociale dienst van gemeente, mutualiteit en OCMW De sociale dienst van gemeente, ziekenfonds of OCMW van uw woonplaats kan u helpen met uw vragen tijdens deze moeilijke periode kort na het overlijden van uw dierbare. De sociale dienst van het ziekenhuis: u kan tijdens deze periode ook steeds beroep doen op de sociale dienst van het ziekenhuis. U kan de medewerkers van deze dienst bereiken via een verpleegkundige van de afdeling. 11
Lotgenotencontact Indien u interesse heeft voor een zelfhulpgroep, kan u terecht bij: Netwerk palliatieve zorg Limburg (NPZL) te A. Rodenbachstraat 29 bus 2 in 3500 Hasselt (telefoon: 011 81 94 72, email: info@npzl.be, website: http://-www.npzl.be) Rouwzorg Vlaanderen vzw te Paul Vekemanslaan 5 ijn 2660 Antwerpen (email: info@rouwzorgvlaanderen.be, website: www.rouwzorgvlaanderen. be) Trefpunt Zelfhulp te E. Van Evenstraat 2c in 3000 Leuven (telefoon: 016 23 65 07, email: trefpunt.zelfhulp@soc.kuleuven.be, website: www.zelfhulp.be) Contactgegevens Campus Virga Jesse Geriatrie 1, tel: 011 30 92 01 Campus Salvator Afdeling Geriatrie 2, tel: 011 33 94 20 Afdeling Geriatrie 3, tel: 011 33 94 30 Afdeling Geriatrie 4, tel: 011 33 94 40 Afdeling Geriatrie 5, tel: 011 33 94 50 Afdeling Geriatrie 6, tel: 011 33 94 60 Afdeling Psychogeriatrie, tel: 011 33 94 00 12