Kinderdagverblijf De Droomengeltjes HYGIENEBELEID

HYGIENEBELEID

Voorwoord Bij Kinderdagverblijf De Droomengeltjes hechten wij veel waarde aan hygiëne. Door een goede hygiëne proberen wij ziektes te voorkomen. Wat is hygiëne? Met het woord hygiëne bedoelen wij: de zorg voor het in stand houden van de gezondheid. Daarnaast is gezondheid een toestand van optimaal lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk werk. Waarom is goede hygiëne in de kinderopvang belangrijk? Jonge kinderen vormen een kwetsbare groep. Hun afweersysteem is nog volop in ontwikkeling. Via de andere kinderen en bijvoorbeeld door gebruik van gezamenlijk speelgoed komen zij vaker en op jongere leeftijd in contact met allerlei ziekteverwerkers (micro hebben opgebouwd) hierdoor hebben kinderen die een kinderdagverblijf bezoeken een grotere kans om een infectie ziekte op te lopen dan kinderen die thuis blijven. Wat zijn micro-organismen? Micro-organismen zijn voor het blote oog onzichtbaar. Tot de micro-organisme behoren virussen, schimmels en gisten. Micro-organisme komen overal voor: op de huid, op meubelen, gebruiksvoorwerpen, in de lucht, water, op en in voedsel. De meeste zijn onschuldig, sommige zijn juist weer nuttig. Een aantal micro-organisme is ziekteverwekkend. Als de mens hiermee in aanraking komt kan hij/zij ziek worden. Alleen of iemand ziek wordt hangt af van een aantal factoren. Allereerst zijn de hoeveelheid micro-organisme waarmee iemand besmet wordt van belang. Verder speelt het ziekmakend vermogen van het micro-organisme een belangrijke rol. Of besmetting uiteindelijk tot een infectie leidt is mede afhankelijk van de conditie van de persoon. Een bepaalde besmetting kan bij de ene mens ziekte veroorzaken, de andere voelt zich niet lekker en een derde heeft nergens last van. Baby s en jonge kinderen hebben een verminderd weerstandsvermogen en zijn hierdoor gevoeliger voor infecties dan volwassenen. Ze worden doorgaans niet alleen eerder ziek, de gevolgen kunnen ook veel ernstiger zijn. Onder gunstige omstandigheden kunnen micro-organisme uitgroeien tot grote aantallen. Om zich te vermeerderen hebben ze vocht en voedsel nodig (bv. vuil, huidschilfers, stof). De snelheid waarmee ze zich vermenigvuldigen is afhankelijk van de temperatuur. Bij een temperatuur tussen de 10 en 50 graden zijn de omstandigheden ideaal. Een goede hygiëne is erop gericht om besmetting te voorkomen en het aantal schade microorganisme tot een minimum te beperken. Hoe verspreiden micro-organisme zich? Micro-organisme kunnen zich op de volgende manieren verspreiden: Via de handen Via de lucht (via druppels door aanhoesten, huidschilfers of stof) Via voedsel en water Via voorwerpen zoals speelgoed, deurkruk, beddengoed Via lichaamsvloeistoffen zoals speeksel, braaksel, ontlasting of bloed Via dieren zoals huisdieren en insecten

Hoe kunnen gezondheidsrisico s worden beperkt? Door extra aandacht te besteden aan hygiëne, kunnen gezondheidsrisico s worden beperkt. Het gaat daarbij niet alleen om een schone leefomgeving en een goede persoonlijke hygiëne, maar ook om het voorkomen van risicovol gedrag, waardoor micro-organisme zich kunnen vermenigvuldigen. Om te voorkomen dat kinderen ziek worden is een gezonde leefomgeving van het binnen en buiten milieu van belang. Hierdoor blijft het aantal ziektekiemen tot een minimum beperkt. Daarnaast moet verantwoorde manier met voeding worden omgegaan. Wanneer er toch sprake is van een verhoogd risico op besmetting, door bijvoorbeeld zieke kinderen, besmet voedsel of een ongeluk met een open wond, moet er op een juiste manier door onze pedagogisch medewerkers gehandeld worden. Wij besteden bij Kinderdagverblijf De Droomengeltjes extra aandacht aan hygiëne: Persoonlijke Hygiëne Voeding & Hygiëne Hygiëne Gebouwen Verschonen en Toiletgang

Pagina: 1/5 Persoonlijke Hygiëne Datum: 04-2013 Protocol persoonlijke hygiëne Iedere mens draagt ontelbare al dan niet ziekmakende micro-organismen bij zich. Om de verspreiding van deze micro-organismen naar andere mensen tegen te gaan is een goede persoonlijke hygiëne belangrijk. Dit geldt voor iedereen. Leidsters in de kinderopvang kunnen bovendien bij de verzorging van de kinderen de micro-organismen van het ene kind via hun handen overbrengen naar een ander kind. Daarom is voor hen een goede persoonlijke hygiëne extra belangrijk. Handhygiëne Veel micro-organismen worden via de handen overgedragen. Een goede handhygiëne door leidsters, maar ook voor en door de kinderen. Is een van de meest effectieve manieren om besmettingen te voorkomen. Wanneer moeten de handen worden gewassen Handen wassen behoort plaats te vinden voor: Het begin van de werkzaamheden Het aanraken en bereiden van voedsel Het eten of het helpen bij eten Handen wassen behoort plaats te vinden na: Iedere zichtbare verontreiniging van de handen Hoesten, niezen en snuiten Spelen in de zandbak Toiletgebruik Het verschonen van een kind Contact met lichaamsvochten zoals traanvocht, speeksel, snot, braaksel, urine, ontlasting, bloed Het dragen van handschoenen Schoonmaakwerkzaamheden Hoe moeten de handen worden gewassen Draai de kraan open, zodanig dat de temperatuur van het water handwarm is Maak de handen nat en voorzie ze van een beetje vloeibare zeep uit een zeeppompje Was de handen ongeveer 10 seconden: wrijf de handen over elkaar, vingertoppen, duimen, gebieden tussen de vingers en de polsen moeten worden ingewreven Spoel af onder flink stromend water, waarbij het water van de pols naar de vingertoppen toe moet stromen Droog de handen af met, bij voorkeur, een papieren handdoek, ook tussen de vinger en de polsen Belangrijk bij dikwijls handen wassen is het gebruik van een enigszins vette handcrème, zodat de handen gaaf blijven ondanks het frequente wassen Desinfectie van de handen is in principe niet nodig. Een uitzondering geldt bij bloederige diarree en als er bloed op de handen is gekomen. Dan moeten de handen na het wassen worden gedesinfecteerd met handalcohol Indien er geen papieren maar katoenen handdoeken gebruik worden, moeten deze minstens elk dagdeel vervangen worden, als de handdoek vuil of nat geworden is vaker

Pagina: 2/5 Persoonlijke Hygiëne Datum: 04-2013 Wegwerphandschoenen Draag altijd wegwerphandschoenen als er een kans bestaat dat je in aanraking komt met bloed of eventueel besmet lichaamsvocht. Wegwerphandschoenen hoeven niet steriel te zijn. Na gebruik van wegwerphandschoenen altijd de handen wassen. Persoonlijke verzorging Wondjes Zorg dat wondjes altijd zijn afgedekt met een waterafstotende pleister. Draag bij verzorgende handelingen en wondjes aan de handen ook nog handschoenen. Nagelverzorging Zorg dat de nagels kortgeknipt en schoon zijn. Draag geen kunstnagels. Onder lange nagels en geschilferde of gebrokkelde nagellak kunnen micro-organismen zich hechten en vermeerderen. Ook onder kunstnagels kunnen micro-organismen lang in leven blijven, ondanks regelmatig handen wassen. Sieraden Normale situatie: bij voorkeur geen hand- en armsieraden dragen. Het dragen van ringen, polshorloges en armbanden bemoeilijkt goed handenwassen (en denk ook aan de veiligheid!) als er een infectieziekte heerst, geen ringen, polshorloges en armbanden dragen Haarverzorging De haren moeten schoon zijn, verder geen bijzondere maatregelen. Draag lang haar bij voorkeur in een staart of opgestoken. Kleding Kleding moet schoon zijn. Wat doe je bij ziekte van een leidster Wanneer een personeelslid een (mogelijk) besmettelijke ziekte heeft zoals diarree of huiduitslag moet er contact worden opgenomen met de bedrijfsarts. De bedrijfsarts beoordeelt dan of het personeelslid wel of niet mag blijven werken en onder welke voorwaarden. Hierbij houdt hij/zij rekening met het risico van besmetting van anderen. Hoest- en niesdiscipline Micro-organismen uit de neus, mond en keel kunnen zich op verschillende manieren verspreiden. Een van de verspreidingswegen is via de lucht. Bij niezen en hoesten ontstaan kleine vochtdruppeltjes die in de lucht blijven zweven. In deze vochtdruppeltjes kunnen microorganismen zitten. Als deze vochtdruppeltjes door een ander worden ingeademd, nestelen de micro-organismen zich bij deze persoon in de neus, mond of keel met mogelijk ziekte tot gevolg. Een andere verspreidingsweg is via snot of slijm. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een kind dat een snottebel wegveegt en speelgoed vastpakt wat direct daarna weer door een ander kind vastgepakt wordt. Het andere kind krijgt het snot aan de handen, steekt de hand in de mond en wordt zo besmet met de micro-organismen uit de neus van het eerste kind.

Pagina: 3/5 Persoonlijke Hygiëne Datum: 04-2013 Wat kun je doen De volgende maatregelen kunnen ook aan de kinderen geleerd worden: Niet hoesten of niezen in de richting van een ander. Leer de kinderen het hoofd weg te draaien of het hoofd te buigen Leer kinderen te hoesten of niezen in de elleboogholte Wanneer er gehoest, geniest wordt met de hand voor de mond, of na snuiten de handen wassen Zorg dat de kinderen op tijd de neus snuiten, om snottebellen te voorkomen Daarnaast is het belangrijk de ruimten voldoende te ventileren en te luchten Zakdoeken en washandjes en ander textiel Met het snuiten van de neus komen er micro-organismen op de zakdoek en de handen. Gebruik altijd papieren zakdoeken of tissues om de neus te snuiten en gooi die meteen na gebruik weg, in een afsluitbare afvalbak. Voorkom dat meerdere handen of monden met een washandje schoongemaakt worden en gooi gebruikte washandjes meteen in de was. Dit geldt ook voor slabben, spuugdoekjes, handdoeken na afdrogen van een kind, etc. wassen worden gedraaid op 60 graden. Andere maatregelen Verder kan overdracht van ziektekiemen door het nemen van de volgende maatregelen voorkomen worden: Laat een ziek kind een eigen handdoek gebruiken Geef een ziek kind eigen speelgoed Reinig dit speelgoed voordat andere kinderen dit krijgen Laat een ziek kind na krabben aan wondjes en/of blaasjes de handen wassen Laat kinderen hun eigen bestek, beker, fles, speen, etc. gebruiken Fopspenen van kinderen worden opgeborgen in een bakje met aparte vakken Voorkom dat het kind met bijvoorbeeld een koortslip anderen zoent Er worden zoveel mogelijk tubes crème in plaats van potjes gebruikt Voor het aanbrengen van crème worden doekjes of handschoenen gebruikt Na het aanbrengen van crème altijd de handen wassen Hoe om te gaan met blaasjes en wondjes Dep het pus/vocht regelmatig met bijvoorbeeld een wattenstaafje Dek de wond af Dek een loopoor af met een steriel gaasje Stip open waterwratjes met jodium aan en dek ze af Materialen en oppervlakken die verontreinigd zijn met pus of vocht goed schoon maken Was de handen na aanraking met pus of vocht

Pagina: 4/5 Persoonlijke Hygiëne Datum: 04-2013 Hoe om te gaan met bloed Welke maatregelen kun je nemen om bloed overdraagbare aandoeningen te voorkomen. Algemene hygiënemaatregelen Specifieke maatregelen zoals: Geen gezamenlijk gebruik van tandenborstels, nagelschaartjes of vijltjes Wegwerphandschoenen dragen bij elk contact met bloed, wondvocht of lichaamsvochten die zichtbaar met bloed zijn vermengt Wondjes afdekken met een waterafstotende pleister Verwijderen van gemorst bloed: met handschoenen aan bloed opnemen met een papieren tissue, de ondergrond schoonmaken met water en zeep en daarna desinfecteren met alcohol 70% Met bloed bevuilde kleding en linnengoed wassen op 60 graden Wat moet je doen als er toch bloedcontact is geweest Wond goed uitspoelen en desinfecteren met Betadine jodium GGD bellen met de vraag of er aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn Bijten Ook als een kind een ander kind tot bloedens toe bijt is er een klein risico op het overdragen van bloed overdraagbare aandoeningen. Dit geldt hetzelfde advies: Wond goed uitspoelen en desinfecteren met Betadine jodium. (geen jodium gebruikten in de mond) GGD bellen met de vraag of er aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn Desinfecteren Wanneer desinfecteren Desinfecteren alleen wanneer daar een reden voor is. Onnodig desinfecteren werkt resistentie in de hand. Dit betekent dat bacteriën en virussen beter bestand worden tegen desinfecteermiddelen. Desinfecteren is nodig: Als er sprake is van bloedige diarree of Als er op een andere wijze sprake is van bloedcontact (bijvoorbeeld bloedneus, wondjes, etc.) De thermometer waarmee koorts rectaal gemeten is, dient na gebruik altijd gedesinfecteerd te worden. De oor thermometer moet voor ieder gebruik voorzien worden van een schoon hoesje Wat desinfecteren Desinfecteer alle oppervlakken die in aanraking zijn gekomen met het bloed of bloederige diarree. Dit kan zijn: de toiletruimte, de toiletpot, het verschoonkussen maar eventueel ook de kraan, wastafel, doorspoelknop Textiel. Speelmateriaal, meubilair, vloer Vergeet na afloop niet de eigen handen schoon te maken: bij het dragen van handschoenen, is het voldoende de handen na afloop te wassen met water en zeep Wanneer er geen handschoenen zijn gedragen, moeten de handen na afloop worden gewassen met water en zeep en daarna gedesinfecteerd worden met handalcohol

Pagina: 5/5 Persoonlijke Hygiëne Datum: 04-2013 Waarmee desinfecteren Kleine oppervlakken (max. ½ m2, bijvoorbeeld aankleedkussen, speelgoed, thermometer) alcohol 70% Het is niet te verwachten dat er sprake zal zijn van zoveel bloed of bloederige diarree dat een ander middel dan alcohol 70% noodzakelijk is. Mochten er toch twijfels bestaan neem dan contact op met de GGD Voor handen: huiddesinfectans, bijvoorbeeld handalcohol 70% Textiel en speelgoed kunnen in de wasmachine, minimaal 60 graden Serviesgoed en eventueel andere materialen kunnen in de afwasmachine, minimaal 60 graden. In welke volgorde desinfecteren 1. Trek handschoenen aan om de eigen handen te beschermen 2. Voor het desinfecteren, moet altijd eerst huishoudelijk schoongemaakt worden. Dit is nodig omdat vuil het desinfecteermiddel onwerkzaam maakt 3. Gebruik voor het desinfecteren bij voorkeur een schoonmaakdoekje dat na gebruik weggegooid wordt. 4. Een alcohol 70% oplossing is direct klaar voor gebruik. Meng geen desinfecteer en schoonmaakproducten door elkaar, dit kan gevaarlijk zijn 5. Desinfecteer het oppervlak met de alcohol 70% oplossing en laat dit aan de lucht drogen 6. Na het desinfecteren het schoonmaakdoekje weggooien 7. Wees alert dat het desinfecterend middel buiten bereik van kinderen blijft N.B. gebruik in principe geen chloor, behalve als de GGD dit adviseert. Chloor is slecht voor het milieu. Glorix is geen desinfectans maar een huishoudelijk schoonmaakmiddel Bleekwater is inactief, het is geen goedgekeurd desinfecteermiddel en kan dus beter niet gebruik worden Ook lysol en lyortol mogen niet worden gebruikt Bij het uitbreken van hepatitis A is desinfecteren niet nodig maar volstaat schoonmaken met een huishoudelijk schoonmaakmiddel.

Pagina: 1/6 Voeding & Hygiëne Datum: 04-2013 Protocol Voeding en hygiëne Tafelmomenten Ongeveer 09:30 Ongeveer 11:30 Ongeveer 15:00 drinken met cornflakes of crackers 5 dagen in de week warme maaltijden, zoals macaroni, lasagne, stamppot drinken met fruit Algemene regels bij eten en drinken Eten en drinken doen we aan tafel. Er wordt niet gelopen met eten of drinken in de mond Handen wassen voor het aan tafel gaan We wachten op elkaar met eten Zolang er wordt gegeten, blijf iedereen aan tafel zitten Kinderen worden niet gedwongen om te eten of drinken, hooguit gestimuleerd Er wordt niet gepropt We kletsen gezellig tijdens het eten, maar met een lege mond Fruit(hap) Kinderen krijgen minimaal eenmaal per dag fruit aangeboden. Voor de oudere kinderen zijn dit stukjes fruit; appel, banaan, kiwi, mandarijn, peer, peer, meloen etc. Het is de bedoeling dat kinderen ongeveer 1-2 stukjes fruit eten. Voor de jongere kinderen wordt van de verse fruit een fruithapje gemaakt. Drinken Er kunnen grote verschillen zijn in de drinkgewoonten van kinderen: de één vraagt nooit om drinken en de ander drinkt zoveel dat het ten koste gaat van de eetlust. Het is daarom goed alert te zijn op een goede verhouding tussen drinken en vast voedsel. Voldoende drinken is een wezenlijk onderdeel van een gezonde voeding. En wij bieden ook tussen de dag extra drinkmomenten aan de kinderen. Bij Kinderdagverblijf De Droomengeltjes drinken kinderen tijdens de vaste tafelmomenten, limonade of diksap. Voor de jongere kinderen is er ook diksap. Bij de lunch drinken kinderen melk of water en in overleg met ouders eventueel iets anders, dit geven ouders dan van thuis mee. Tussendoor wordt water of limonade aangeboden.

Pagina: 2/6 Voeding & Hygiëne Datum: 04-2013 Tussendoortjes Iets lekkers tussendoor hoort in een kindermenu. Het is wel de kunst om deze extraatje niet de overhand te laten krijgen, waardoor de voeding uit balans raakt. Dit geldt voor alle leeftijden, zowel peuter, kleuter als het oudere kind. De peuter is vaak een kleine eter en dan kan voor tussendoor beter worden gekozen voor broodvarianten en fruit, dan voor koek of snoep. Vooral als de hoofdmaaltijden nog klein zijn, is het belangrijk dat de tussendoortjes ook een bijdrage leveren aan de voorziening met voedingstoffen. Geschikte tussendoortjes zijn: fruit, crackers, soepstengel, (volkoren) biscuit, plakje ontbijtkoek. Bij Kinderdagverblijf De Droomengeltjes hebben we variatie van bovengenoemde tussendoortjes in huis. In principe krijgen de kinderen buiten vaste tafelmomenten weinig tussendoortjes aangeboden. Kinderen die later gehaald worden kunnen rond 17:00 nog een rijstewafels of soepstengel aangeboden krijgen. Verjaardag en traktaties Traktaties horen bij verjaardagen van kinderen! Bij Kinderdagverblijf De Droomengeltjes verplichten we ouder(s)/verzorger(s) niet tot een bepaald soort traktaties, maar we kunnen ze wel helpen met ideeën en tips. Afwijkende voeding Het kan zijn dat kinderen bepaalde voedingstoffen niet mogen eten i.v.m. allergieën, cultuur of godsdienst. Hierbij worden de richtlijnen en wensen van ouder(s)/verzorger(s) gevolgd. Deze zijn te vinden bij de kind gegevens. Voorraad Bij voorraad van voedingsmiddelen is te vinden in de voorraadkast. De voorraad wordt bijgehouden en aangevuld door de gastvrouw. Wensen kunnen door pedagogisch medewerkers doorgegeven worden aan de gastvrouw. Voedingsschema s Baby s en jongere kinderen hebben hun eigen voedingsschema. Bij dit schema worden de wensen en richtlijnen van ouder(s)/verzorger(s) aangehouden. De schema s zijn te vinden bij de kind gegevens.

Pagina: 3/6 Voeding & Hygiëne Datum: 04-2013 Zuigelingenvoeding Zuigelingenvoeding kan bestaan uit borst- of kunstvoeding. Zuigelingenvoeding wordt bij Kinderdagverblijf De Droomengeltjes altijd uit een fles gegeven, tenzij moeder op de locatie komt om te voeden. Ouder(s)/verzorger(s) geven zelf een fles en speen mee. Borstvoeding Borstvoeding wordt meegegeven door de ouder. Bij kamertemperatuur (maximaal 25C) kan borstvoeding maximaal 4 uur bewaard worden. In de koelkast maximaal 2 dagen (temperatuur maximaal 4C). indien borstvoeding ingevroren wordt, kan deze 6 maanden in de diepvriezer bewaard worden. Het ontdooien van moedermelk geschiedt bij voorkeur langzaam in de koelkast, niet in de magnetron. Eenmaal ontdooide voeding moet binnen 24 uur gebruikt worden en mag niet opnieuw ingevroren worden. Opwarmen kan in de flessenwarmer of in de magnetron. Bij verwarming in de magnetron halverwege en na afloop de fles schudden om onnodig verlies van beschermde stoffen te voorkomen. Moedermelk wordt nooit aangelengd met Nutrilon of andere kunstvoeding. Kunstvoeding Kunstvoeding variëren onderling door de verschillende grondstoffen en productiemethodes die door de diverse fabrikanten gebruik worden. Ondanks dat er verschillende tussen zitten, is de ene soort niet beter dan de andere. Kinderdagverblijf De Droomengeltjes biedt Nutrilon 1 en 2 aan. We bieden geen kunstvoeding aan die specifiek is voor zuigelingen met problemen als allergieën of spugen. Ouder(s)/verzorger(s) die gebruik maken van andere voeding dan Nutrilon 1 of 2 dienen dit zelf mee te geven van thuis. Het klaarmaken en opwarmen van de flesvoeding Uitgangspunten: Ieder kind heeft een eigen fles en speen De plaats waar de flesvoeding wordt klaargemaakt moet strikt gescheiden zijn van de verschoonplek Hygiëne is bij flesvoeding erg belangrijk. Een baby heeft meer kans op dunne ontlasting als de flessen en spenen niet goed schoon zijn. Ook de spullen waarmee de voeding wordt klaargemaakt, moeten goed schoon zijn. Restjes babyvoeding niet bewaren: melkproducten bederven makkelijk Voeg nooit meer voeding toe dan voorgeschreven Maak voeding per fles klaar Stappen: Was voor het klaarmaken van een voeding goed de handen met water en zeep. Droog de handen met schone, het liefst papieren handdoeken Het leidingwater in Nederland is van een goede kwaliteit en staat onder voortdurende controle. Het kan dan ook goed worden gebruikt voor flesvoeding. Er moet wel altijd gewerkt worden met leidingwater dat rechtstreeks, koud uit de kraan komt en deze koken wij en laten het dan weer afkoelen. De voeding kan opgewarmd tot lichaamstemperatuur, 37 graden. Dit kan met behulp van een flessenwarmer of in een maatbeker met heet water. Na gebruik van de flessenwarmer het water hieruit weggooien.

Pagina: 4/6 Voeding & Hygiëne Datum: 04-2013 Opwarmen in de magnetron is ook mogelijk op de volgende wijze: Bij voorkeur in de plastic fles De fles niet afsluiten, de speen pas na het verwarmen op de fles zetten Tijdsduur is afhankelijk van hoeveelheid voeding en vermogen van de magnetron Goed omschudden voor gebruik om warmte te verdelen, want de voeding is binnenin de fles heter dan aan de buitenkant! De temperatuur van de voeding altijd controleren. Druppel een beetje voeding op de binnenkant van de pols of handrug. De voeding dient net zo warm te zijn als de huid Reinigen van flessen en spenen Een nieuwe fles en speen voor het eerste gebruik goed uitkoken. (fles en speen 3 minuten) tenzij anders op de verpakking staat aangegeven Spoel direct na het drinken de fles en speen om met koud water Was de fles en speen na elke voeding in een fles en speen koker in de magnetron op minimaal 9 minuten of maak in heet sop de fles en speen goed schoon met een flessenborstel Zet de fles en speen ondersteboven op een droge, schone doek te drogen Spenen het liefst iedere 6 weken vervangen. Flessen vervangen afhankelijk van gebruik en de staat waarin ze verkeren Het geven van flesvoeding Neem de tijd om de baby rustig en ongestoord te voeden. Al pratend en knuffelend kan tijden de voeding een band opgebouwd worden met de baby Dring de baby nooit voeding op, maar let op de reacties. Als de baby genoeg heeft, zal het niet meer zuigen, een speen spugen, in slaap vallen of juist onrustig worden Wees er alert op dat de speen is aangepast aan de leeftijd en de zuigkracht van de baby Houd er bij de keuze van de speen(stand) rekening mee dat de baby ongeveer 15 minuten drinkt (niet langer dan een half uur) Drinkt de baby sneller, dan is de honger gestild, maar zijn zuigbehoefte nog niet bevredigd. Een fopspeen kan dan geen kwaad Let er tijdens het voeden op dat de fles zo gegeven wordt, dat de speen al vol is als die in het mondje komt. En ook steeds vol blijven tijdens het drinken. Anders zuigt de baby te veel lucht naar binnen Hapt de baby toch veel lucht naar binnen dan kan er halverwege even gestopt worden voor een boertje Boodschappen en hygiëne Let bij het kopen of het ontvangen van de boodschappen op de volgende dingen: Is de houdbaarheidsdatum niet (bijna) verstreken Is de verpakking schoon en niet kapot Is de temperatuur van het product goed De temperatuur van koude producten, zoals vlees en melk, moeten 7C zijn. Wanneer boodschappen worden gebracht, moet dit steekproefsgewijs gecontroleerd worden met een speciale voedselthermometer Neem eventueel een koeltas mee bij het boodschappen doen, ga direct na het boodschappen doen naar de opvanglocatie terug, koude en diepgevroren producten mogen niet te lang buiten de koelkast/vriezer blijven Ruim de boodschappen direct na binnenkomst of na het boodschappen doen op

Pagina: 5/6 Voeding & Hygiëne Datum: 04-2013 Bewaren van voedsel Controleer regelmatig de temperatuur van de koelkast en vriezer. In de koelkast en vriezer moet een thermometer liggen. Temperatuur koelkast is maximaal 7C, bij voorkeur 4C. temperatuur van de vriezer is -18C. Op alle producten moet een houdbaarheidsdatum staan. Wanneer er zelf eten klaar gemaakt wordt of een verpakking geopend, dan moet de bereidingsdatum of openingsdatum op het product gezet worden, bijvoorbeeld met een zwarte stift. Verpakkingen omtrent zuivelproducten zijn na opening maximaal 4 dagen houdbaar. Bewaar zelf ingevroren producten niet langer dan 3 maanden. Zet producten met de kortste houdbaarheidsdatum vooraan, zodat ze het eerste worden gebruikt (first in first out) Zet de magazijn/koelkast/vriezer niet te vol. Bestel niet te veel. Houdt het overzichtelijk Zorg dat alle verpakkingen goed gesloten zijn. Eten in de koelkast goed afdekken met huishoudfolie of overdoen in koelkastdozen. Laat geen eten in conservenblikjes staan. Let op een goede scheiding tussen rauwe en bereide producten: rauwe producten onder in de koelkast en bereide producten boven in de koelkast zetten om te voorkomen dat bacteriën uit rauwe producten op bereide producten kunnen druppelen. Koelkast eenmaal per 2 weken schoon maken. Vriezer eenmaal per 3 maanden ontdooien en schoonmaken. Voorraadkast viermaal per jaar schoonmaken. Lunch en hygiëne Hygiëne Was voor het eten klaarmaken goed de handen met water en (vloeibare)zeep Zorg voor schone materialen. Zorg dat de etenstafel goed schoon is Voorkom over en weer besmetting van bacteriën (kruisbesmetting) Temperatuur Haal de producten zo kort mogelijk van tevoren uit de koeling Zet alle producten op tafel. Maak de porties niet te groot gebruik voor het pakken van kaas of vlees een schone vork die alleen daarvoor gebruikt wordt. Gebruik voor smeerbaar beleg een schoon mes melkproducten niet te lang op tafel laten staan (maximaal een half uur buiten de koeling) Voeding van thuis Zet koele producten (bijvoorbeeld melk, melkproducten, brood met kaas en/of vleeswaren) direct na binnenkomst in de koelkast

Pagina: 6/6 Voeding & Hygiëne Datum: 04-2013 Opruimen en afwassen Zet eten en drinken dat koel bewaard moet worden na gebruik terug in de koelkast Alle gebruikte materialen (pannen, messen, etc.) direct na het eten in de afwasmachine zetten (indien aanwezig), anders aan een zijde van het aanrecht neerzetten Verwijder etensrestjes van de borden, eventueel voorspoelen met handwarm water Afwas met de hand: afwassen in een heet sopje met een afwasborstel (geen sponsje) afdrogen met een schone theedoek, schone vaat opruimen en afwasborstel na gebruik schoonmaken en drogen. Theedoeken en vaatdoekje na gebruik in de was. Machinale afwas: afwasmachine vullen (niet te vol zetten en zo indelen dat nergens water in kan blijven staan) afwasmachine instellen op minimaal 60C, na afloop de schone vaat uit laten dampen en opruimen. Afwasmachine na gebruik schoonmaken. Schoonmaken van de keuken Maak de keuken schoon volgens het schoonmaakschema (zie schoonmaakschema)

Pagina: 1/5 Hygiëne gebouwen Datum: 04-2013 Protocol hygiëne in en om de gebouwen Risico inventarisatie Jaarlijks wordt, door de directie, een inventarisatie gezondheid gemaakt. We gaan dan na welke mogelijke gevaren er op het gebied van hygiëne voor een kind in een ruimte zijn. We maken afspraken met elkaar om de kans dat er iets mis gaat zo klein mogelijk te maken. Schoonmaak Er wordt schoongemaakt op onze locatie volgens de schoonmaakschema s voor leidsters en de schema voor de gastvrouw. Er wordt zoveel mogelijk schoongemaakt wanneer kinderen niet aanwezig zijn in de ruimtes. Om stof te vermijden is zoveel mogelijk gekozen voor meubilair op poten waartussen het gemakkelijk schoonmaken is, of voor constructies die op de vloer aansluiten. Bij de inrichting is zoveel mogelijk gelet op de mogelijkheden tot stofnesten. Handdoeken en vaatdoeken worden minimaal 2 keer per dag vervangen en een dweil word 1 x per week gewassen in de wasmachine op 60C. Daarnaast worden zij vervangen bij zichtbare verontreiniging en na vieze klusjes. Speelmateriaal Ook het speelmateriaal wordt schoongemaakt volgens het schoonmaakschema. Verder nemen wij maatregelen om zo hygiënisch mogelijk met speelgoed om te kunnen gaan: speelgoed dat niet in gebruik is, word(en) opgeborgen zichtbaar verontreiniging speelgoed wordt meteen schoongemaakt speelgoed dat uitnodigt om in de mond te nemen (bijvoorbeeld een plastic boterham) wordt dagelijks schoongemaakt babyspeelgoed wordt dagelijks schoongemaakt beschadigde speelgoed wordt weggegooid speelgoed voor binnen en buiten wordt gescheiden gehouden stoffen speelgoed en verkleedmateriaal moet op 60C gewassen kunnen worden en wordt maandelijks gewassen (of na zichtbare verontreiniging en na contact met ziektekiemen) Zandbakken Ligging Zandbakken liggen niet in een donkere hoek of op een vochtig plaats. Het zand blijft dan vochtig waardoor de kinderen er niet in kunne spelen en er meer groei van micro-organismen is. Afdekken van de zandbakken De zandbak moet afgeschermd kunnen worden met een fijnmazig net of gaas om te voorkomen dat honden en katten het zand bevuilen met uitwerpselen. Het net moet strak gespannen zijn zodat het niet op het zand ligt. Let erop dat de haken waar het net aan vastzit op een zodanige plaats zitten dat de kinderen zich er niet aan kunnen bezeren. Naast vervuiling door honden- en kattenpoep heb je meer soorten vervuiling zoals glas, sigarettenpeuken, bladeren, planten, schimmels, etc. De zandbakken worden voor gebruik gecontroleerd op verontreiniging en zonodig wordt dit eerst verwijderd. Zon, regen en wind zorgen voor een natuurlijke reiniging van het zand. Geschikt zand meestal wordt duinzand of bergzand gebruikt als meest ideale zand om mee te spelen het zand moet goed vormbaar zijn bij een zekere mate van vochtigheid het zand mag niet geel afgeven aan handen en kleren

Pagina: 2/5 Hygiëne gebouwen Datum: 04-2013 Verversen van het zand Het zand moet minimaal eenmaal per jaar ververst of gestoomd worden, bij voorkeur voor het begin van het speelseizoen. Extra maatregelen niet eten en drinken in de zandbak kleding uitkloppen na het spelen in de zandbak apart speelgoed voor de buitenzandbak. Speelgoed niet in de zandbak laten liggen, maar na het spelen opbergen in de berging ruimte binnen. Buitenspeelgoed viermaal per jaar schoonmaken na spelen in de zandbak handen wassen Zwembadjes Bij hoge temperaturen kunnen de zwembadjes opgezet worden. Om hierbij zo hygiënisch mogelijk te werk te gaan, worden de volgende maatregelen genomen: het water wordt dagelijks verschoond bij tussentijdse vervuiling wordt het water ook verschoond kinderen mogen niet eten of drinken in het badje badjes worden droog opgeruimd Allergenen en huisstofmijten Kinderen kunnen in aanraking komen met allergenen of huisstofmijten via de stoffering en aankleding van de gebouwen. Maar ook via verkleedkleren, knuffels en ander speelmateriaal van stof. Om de kans hierop zo klein mogelijk te maken, hebben wij de volgende maatregelen genomen: stoffen speelgoed en verkleedmateriaal moet op 60C gewassen kunnen worden en wordt maandelijks gewassen (of na zichtbare verontreiniging en na contact met ziektekiemen) de stoffering van ruimte met tapijt en vloerkleden is zoveel mogelijk beperkt losse vloerkleding zijn kortpolig Planten Om allergische reacties te voorkomen, worden binnen zo min mogelijk planten neergezet. Indien er planten neergezet worden, wordt gekozen voor planten die allergeen arm zijn. Voor de buitenbeplanting is zoveel mogelijk gekozen voor planten die zo min mogelijk allergeen stuifmeel verspreiden. Schadelijke stoffen Om kinderen zo min mogelijk met schadelijke stoffen in aanraking te laten komen, zijn de volgende maatregelen genomen: er worden geen spuitbussen (verf, haarlaken luchtverfrissers) in ruimtes met kinderen gebruikt we gebruiken lijn op waterbasis er wordt geen gebruik gemaakt van wasbenzine, terpentine, verfafbijtmiddelen of andere chemicaliën met oplosmiddelen waar kinderen bij zijn er wordt geen verf, vlekkenwater of boenwas gebruikt, want die kunnen veel vluchtige stoffen afgeven er worden geen sterk geurende producten gebruikt op de buitenspeelplaats worden geen schadelijke bestrijdingsmiddelen gebruikt bij vermoeden van chemisch vervuilde grond of verontreinigde buitenlucht wordt het op de hoogte gebracht en eventueel een deskundige ingeschakeld.

Pagina: 3/5 Hygiëne gebouwen Datum: 04-2013 Schoenen en sloffen Omdat er op de opvanglocatie kinderen op de grond kruipen en spelen, doen de kinderen hun schoenen uit (liefst sloffen aan) en de volwassenen die binnen komen in de groepen doen overschoenen aan. De werknemers dragen binnen schoenen. Ventileren Waarom ventileren Als er een infectieziekte in het kindercentrum heerst, probeer er dan voor te zorgen dat er niet meer kinderen geïnfecteerd raken. Een maatregel die genomen kan worden, is te zorgen voor frisse goed geventileerde ruimten. Als er bijvoorbeeld kinkhoest heerst dan verspreidt deze bacterie zich via kleine, in de lucht zwevende vochtdruppeltjes die afkomstig zijn uit de neus en mond van het zieke kind. Hoe meer er gehoest wordt, hoe hoger het aantal bacteriën in de lucht. Door gebruikte lucht met bacteriën af te voeren naar buiten en in plaats daarvan verse lucht naar binnen te laten, wordt het aantal bacteriën binnen verlaagd, waardoor de kans op besmetting van de andere kinderen afneemt. Daarnaast is ventilatie ook belangrijk voor het afvoeren van hinderijke geuren en anderszins schadelijke stoffen. Voor mensen met luchtwegproblemen is ventilatie extra belangrijk. Tenslotte is ventilatie belangrijk bij oplopende temperaturen en bij veel activiteit/bewegingsspel. Hoe zelf ventileren als er ventilatieroosters in de ruimte aanwezig zijn, zorg dan dat deze altijd open staan en goed schoon zijn. Roosters stoffen of roesten naar verloop van tijd vaak dicht. Open ventilatieroosters alleen geven echter te weinig luchtverversing en moeten daarom altijd gebruikt worden in combinatie met andere ventilatiemethoden pas zo mogelijk dwarsventilatie toe. Dit is het openzetten van twee tegenover elkaar gelegen ventilatieopeningen. Openingen kunnen bijvoorbeeld ramen, brede spleten onder deuren of roosters zijn. Let er wel op dat er geen tocht ontstaat. Tocht kun je voorkomen door hooggeplaatste ventilatieopeningen te kiezen, zoals een bovenlicht bij een raam. Lucht de ruimte als er geen of weinig kinderen zijn, bijvoorbeeld tijden het buitenspelen en slapen. Luchten is het gedurende ongeveer 5 minuten helemaal openzetten van buitendeur en/of ramen. Hierdoor wordt alle lucht in de gehele ruimte ververst terwijl de temperatuur redelijk contact blijft. In de meeste gevallen is de temperatuur binnen 10 minuten weer op peil Langer luchten dan 5 minuten heeft geen zin omdat de lucht al helemaal ververst is. Het kan alleen nog een negatief effect hebben op de temperatuur. Legionella Wat is legionella Legionella is de naam van een bacterie die een ernstige vorm van longontsteking kan veroorzaken. Deze bacterie bevindt zich in kleine aantallen in de grond, in oppervlaktewater en ook in drinkwater. Dit is op zich geen probleem. Legionella gaat pas een probleem vormen als de bacterie de kans krijgt om zich te vermenigvuldigen. Dit gebeurt in water met een temperatuur tussen de 25 en 55C. als vervolgens dit met grote aantallen legionellabacteriën besmette water wordt verneveld (bijvoorbeeld in een douche) en ingeademd kan dit tot ernstige longontsteking leiden.

Pagina: 4/5 Hygiëne gebouwen Datum: 04-2013 Legionella preventie Bij temperaturen boven de 60C wordt de bacterie gedood. De legionellabacterie kan zich vermenigvuldigen in een warmwatertoestel met een voorraadvat, zoals boilers en bepaalde typen combiketels, waarin de temperatuur te laag is afgesteld. De temperatuur moet minimaal op 60C zijn afgesteld. Houdt te allen tijde rekening met de veiligheid van de kinderen. De temperatuur van het water dat uit de kraan komt mag nooit hoger zijn dan 40C. dit kan betekenen dat er extra aanpassingen aan het watersysteem nodig zijn zoals thermostaatkranen. Maatregelen: Let er op dat het water dat uit de kraan komt niet te heet is! Douches die weinig gebruikt worden voor gebruik 10 minuten doorspoelen, bij voorkeur met zo warm mogelijk water. Tijdens het doorspoelen moet er goed geventileerd worden. Na het weekend de kranen voor het gebruik 5 minuten laten stromen, tijdens het doorspoelen moet er goed geventileerd worden. In een brandslang kan water blijven staan, gebruik deze daarom liefst alleen bij brand. Indien de brandslag toch voor een ander doel gebruikt wordt deze eerst 10 minuten doorspoelen. Tijdens het doorspoelen moet er goed geventileerd worden Waterbakjes aan radiatoren vormen geen gevaar voor een legionellabesmetting Het gebruik van waterbakjes wordt echter afgeraden in verband met andere bacteriegroei Bij een warmwatertoestel moet de temperatuur afgesteld worden op minimaal 60 graden Huisdieren en ongedierte Ook via dieren en ongedierte kunnen micro-organismen zich verspreiden. Naast het overbrengen van ziekten kunnen dieren ook andere problemen veroorzaken (bijvoorbeeld muggen- en wespensteken) Ook zijn veel kinderen allergisch voor dieren. Huisdieren Om overdracht van micro-organismen en allergische reacties bij kinderen te voorkomen mogen er in het kinderdagverblijf geen husdieren worden gehouden. De enige uitzondering hierop zijn vissen, mits het water goed wordt schoongehouden. In het water kunnen namelijk allerlei microorganismen groeien, in het bijzonder schimmels. Teken Teken zijn kleine spinachtige beestjes die vooral in bomen en struiken zitten. Ze variëren in grootte van een halve tot enkele millimeter. Ze worden zelden groter dan een centimeter. Teken zijn parasieten. Ze leven van bloed dat ze opzuigen bij mensen en dieren. Sommige teken zijn besmet met een bacterie, die via een beet kan worden overgebracht op mensen. Op deze manier kan men de ziekte van Lyme oplopen. Om het risico op een teek te verminderen; wijk zo min mogelijk van de wandelpaden af en vermijd contact met struikgewas en hoog gras. Zorg ervoor dat alle lichaamsdelen bedekt zijn. Controleer na verblijf in de natuur de huid op de aanwezigheid van teken. Indien een teek gevonden wordt, moet deze altijd verwijderd worden m.b.v. een speciale tekentang. Vliegen Vliegen zijn vooral een probleem in de keuken. Vliegen kunnen micro-organismen meebrengen op de pootjes en deze overbrengen op eten wanneer ze daar op zitten, wees hier alert op. Wanneer er veel vliegen zijn, overleg dan of er eventueel maatregelen genomen moeten worden. (te denken valt aan horren, vliegenlampen, kleefstrips, etc.)

Pagina: 5/5 Hygiëne gebouwen Datum: 04-2013 Wespen/bijen Wespen en bijen veroorzaken nare steken. Controleer vooral de slaapruimten op wespen/bijen. Wanneer er in de binnenruimte wespen of bijen zijn, dienen deze z.s.m. verjaagd te worden. Laat kinderen niet buiten eten of drinken (ook geen ijsjes) controleer de kinderen voor het naar buiten gaan op plakkerige handen en monden. Wanneer er veel wespen/bijen zijn, controleer op een eventueel nest en schakel dan de ongediertebestrijding in. Wanneer een kind gestoken is direct de angel verwijderen met een pincet en het gif uitzuigen met een speciaal spuitje (verkrijgbaar bij de apotheek). Bij een wespensteek helpt het om azijn op het wondje te deppen. Bij een bijensteek help het om verdunde ammoniak op het wondje te deppen. Daarna eventueel een ijsblokje op het wondje leggen ter verkoeling. Er zijn ook verkoelende stiften verkrijgbaar bij de apotheek. Sommige kinderen kunnen allergisch reageren op een wespen- of bijensteek. Weest hier alert op. Mieren Om mieren te voorkomen moeten de ruimten goed zijn schoongemaakt. Zorg dat eten resten goed verpakt en afgedekt zijn. Bij extreme overlast het mierenhol opzoeken en overgieten met heet water en sop. Bij gebruik van mierenlokdoosjes erop letten dat deze altijd buiten bereik van kinderen moeten zijn. Zilvervisjes Zilvervisjes houden van vochtige, donkere ruimten. Ze voeden zich met zetmeel houdende producten en gedijen goed bij kamertemperatuur. Vaak zie je ze onder in aanrechtkastjes in douches, etc. de enige remedie tegen zilvervisjes is de ruimte goed schoon en droog houden. Zorg voor voldoende ventilatie. De zilvervisjes doen overigens geen kwaad. Muggen Muggen veroorzaken nare steken. Controleer vooral de slaapruimte op muggen, smeer kinderen eventueel- na overleg met de ouder/verzorger- in met anti-muggenmelk, dit is bij de apotheek of drogist verkrijgbaar. Wanneer je kiest voor een muggenmelk meet deet als werkzaam bestanddeel dan mag dit maximaal een 30% concentratie zijn. Wanneer een kind gestoken is eventueel het gif uitzuigen met een speciaal spuitje en een verzachtende crème aanbrengen (beide verkrijgbaar bij de apotheek) Muizen Muizen kunnen micro-organismen verspreiden, voedselvoorraden bevuilen met uitwerpselen en urine en knaagschade aanbrengen aan diverse producten en materialen. Muizen zijn alleseters, maar kunnen lange tijd zonder drinken overleven. Om muizen te voorkomen, zorg dat ventilatieopeningen maximaal 0,5cm breed zijn. Gaten en kieren in muren en wanden goed dichten. Zorg dat er geen voedselresten achterblijven. Maak na afloop van het eten zorgvuldig schoon. Leeg dagelijks de vuilniszakken.

Pagina: 1/2 Verschonen en Toiletgang Datum: 04-2013 Protocol Verschonen en Toiletgang Toilethygiëne Zolang de kinderen nog niet zelfstandig naar het toilet kunnen gaan, moet er altijd iemand meegaan om de kinderen te helpen. Toiletten en wasbakken zijn op kind hoogte omdat de kinderen daar goed en aangenaam op kunnen zitten en ze op deze manier sneller zelfstandig naar het toilet leren gaan. Leer de kinderen plaats te nemen zonder de handen op de pot te zetten Na toiletbezoek handen wassen bij een wastafel op kind hoogte. Deze moet in de toiletruimte aanwezig zijn of in de directe nabijheid Gebruik vloeibare zeep en bij voorkeur papieren handdoeken Handdoeken worden dagelijks vervangen Het gebruik van potjes wordt afgeraden. Toiletten, wasbakken, kranen en deuren worden dagelijks schoongemaakt via het schoonmaakschema Op de toiletten hangt een stappenplan handen wassen Op de toiletten en in de verschoonruimtes hoort geen speelgoed Verschonen Uitgangspunten: Verschonen moet strikt gescheiden zijn van voedselbereiding Verschonen moet gebeuren op een verschoontafel In de commode (of in de directe nabijheid) moet een wasgelegenheid zijn Deze moet voorzien zijn van warm (begrensd tot maximaal 37C_ en koud water. Warm water is nodig om eventueel ontlasting goed van de billen te kunnen wassen. Verschonen gebeurt op een verkleedkussen dat intact is. Was na het verschonen altijd de handen met vloeibare zeep en droog bij voorkeur af met papieren handdoeken. Als er gebruik wordt gemaakt van katoenen handdoeken moeten deze minimaal elk dagdeel worden verschoond. Luiers na gebruik direct in een luieremmer gooien. De afvalemmer na iedere dagdeel legen en wekelijks schoonmaken. Kinderen worden verschoon op onderstaande tijden. Dit zijn ook de vaste plasrondes. Een kind kan natuurlijk vaker naar het toilet gaan. Een kind kan ook vaker verschoond worden, zeker een poepluier dient direct verschoond te worden 09:30/10:00 Checkmoment 11:15 15:00 16:45 De verschoning Zorg ervoor dat de aankleedtafel op de juiste hoogte staat,. Wordt de hoogte aangepast, let dan altijd op of er geen kind in de buurt is dat klem zou kunnen komen te zitten. Een kind dat zelf via de trap de commode op en af kan klimmen, doet dit zelf, maar onder begeleiding. De schuifbare commode trappen worden na ieder gebruik weer ingeschoven.

Pagina: 2/2 Verschonen en Toiletgang Datum: 04-2013 Zorg ervoor dat alle benodigde spullen bij een verschoning binnen handbereik liggen. Leg het kind op het verkleedkussen. Laat het kind nooit alleen tijdens het verschonen: een ongeluk is in een paar seconden gebeurd. Als de luier er vies is, verwijder dan met de luier zoveel mogelijk ontlasting van de billen. Maak de billetjes en het hele gebied daaromheen goed schoon met billendoekjes en indien nodig met een washandje, warm water en babyzeep. Dep het kind goed droog. Als het kind last heeft van luieruitslag of rode billen, smeer de huid dan in met sudocrème. Doe de baby nu een schone luier om. Vouw een vieze luier direct dicht en gooi hem weg. Indien de luier erg vies is, eerst in een luierzakje doen voordat de luier de luieremmer ingegooid wordt. Schoonmaken verkleedkussen Het verkleedkussen wordt na iedere verschoning gereinigd met spuitbus Dettol en wordt afgenomen met een tissue. Deze wordt direct na gebruik weggegooid. Na iedere verschoonronde wordt de gehele aankleedtafel gereinigd met een kant-en-klaar allesreinigerdoekje. Dit doekje wordt na gebruik direct weggegooid. Desinfecteren van het verkleedkussen In principe is het niet nodig het verkleedkussen te desinfecteren. Huishoudelijk schoonmaken is voldoende. Ook bij diarree is het niet nodig te desinfecteren, wel moet er dan extra opgelet worden dat er goed schoongemaakt wordt. Alleen bij vervuiling met bloed of bloederige diarree moet het verkleedkussen gedesinfecteerd worden,. Dit gebeurt dan met alcohol 70%, nadat het huishoudelijk is schoongemaakt.