CURSUS INTERIEURSTYLING WWW.I-LEARNING.BE
DEEL 3: VERLICHTING Inleiding Licht is één van de belangrijkste en meest onmisbare en essentiëelste element voor het functioneren en het welbehagen van de mens. Licht is in de eerste instantie een praktische noodzaak om te kunnen zien, lezen, werken, enz. Bovendien heeft licht ook een grote invloed op ons gemoed. Het speelt een belangrijke rol in onze waarneming en beleving van kleur en sferen. Het spreekt dan ook voor zich dat licht een belangrijke factor is in het interieur. Lees dit deel aandachtig door en gebruik je kennis voor de eindproef (zie ook instructies Eindproef). Daglicht - Warm licht is licht uit het zuiden en westen en heeft een warmere kleur: geel/oranje. - Koud licht is het licht uit het noorden en oosten en heeft een koudere kleur: blauw/wit. Het daglicht beïnvloedt de kleuren in een interieur doorheen de dag. Wanneer het donker wordt blijft kunstlicht de enige verlichtingsbron. Het noord/oosten is belangrijk voor ruimtes waar de weergave van kleur belangrijk is bijvoorbeeld een kunstgallerij, kantoor, winkel,...de zuid/west kant is meer geschikt voor ruimten waar een warme sfeer gewenst is, bijvoorbeeld een zitkamer, eetkamer,.. Bij het bedenken van de indeling van een woning is het dus van belang dat je rekening houdt met daglicht en oriëntatie (Zie ook deel 1.). Soms is het vaak onmogelijk een woning zo in te delen en te ontwerpen dat daglicht voldoende is. Aan de hand van kunstlicht kan je dan de gevraagde verlichting bijsturen en de nodige sfeer creëren. Daglicht is natuurlijk licht, omdat het één van de belangrijkste succesfactoren zijn om je kleuren te doen uitkomen door het te vermeerderen bijvoorbeeld met gaasachtige stoffen, glas, spiegels, licht weerkaatsende kleuren en materie. Verkeerd licht maakt dat uw interieur er saai en doods uitziet. Om méér natuurlijk licht te krijgen - Behang met reflecterende eigenschappen zal zonlicht weerkaatsen, de ruimte vergroten en een heel aparte sfeer weergeven. - Het gebruik van spiegels zal de ruimte vergroten, je kan er het zonlicht maar ook mooie details in de kamer mee versterken 72
Bron: Pinterest Kunstlicht Licht kan op verschillende manieren in een ruimte verspreid worden. Er bestaan verlichtingselementen waarbij het licht in alle hoeken van de ruimte schijnt of waarmee één specifiek element of vlak wordt uitgelicht. Er zijn 2 soorten lichtverspreiding: Ten eerste: direct licht: hier ontvangt het oog de lichtstralen rechtstreeks. - Diffuus licht: algemene verlichting waardoor de ruimte volledig wordt uitgelicht. - Gebundeld licht: de armaturen lichten door bundeling van de lichtstraal, maar op één kleine oppervlakte. Bron: Pinterest (diffuus licht) 73
Ten tweede: indirect licht - De lichtbron wordt niet rechtstreeks door het oog waargenomen, je ziet enkel reflecties van de lichtstralen. Vloeren, wanden, plafonds, vlakken,... werken hierbij als reflecterende oppervlakten. Soorten kunstlicht Licht wordt door onze ogen waargenomen. Wanneer de verlichting slecht is ontstaat vermoeidheid en soms zelfs hoofdpijn. Deze vermoeidheid is het gevolg van het steeds aanpassen van de pupil. Onze pupil wordt bij te weinig licht opengezet en bij veel licht terug kleiner gemaakt. Het is dus zéér belangrijk dat in iedere ruimte voor al de activiteiten de juiste verlichting wordt gekozen. 1. Basisverlichting Verlichtingselementen zorgen voor een goed algemeen licht dat gelijkmatig verspreid wordt over de gehele ruimte; is zacht licht en geeft weinig schaduw. 2. Functionele verlichting Hier heeft licht een ondersteunende functie voor activiteiten: koken, lezen, bureauwerk,... Het is best dat deze verlichting geen te groot contrast vormt met de basisverlichting. 3. Accentverlichting Met accentverlichting kan men sfeer scheppen, details benadrukken en elementen uitlichten. Belangrijk is dat deze verlichting geen reflectie veroozaakt en niet te fel is. Gebundeld licht of indirect licht zijn hier mogelijk. Bron: Delta Light 4. Oriëntatieverlichting Dit is een zwakkere verlichting en eventueel gekleurd. LED s zijn hier heel geschikt voor. Deze wordt gebruikt om een bepaalde route aan te geven, bijvoorbeeld op een trap of de weg naar het toilet. 74
Bron: Pinterest Het is de combinatie van de verschillende soorten lichtverspreiding en de 4 soorten verlichtingen die leidt tot een perfect en gevariëerd verlichtingsplan. Door het gebruik van een dimmer bij de meeste armaturen kan je de lichtsterkte aanpassen aan de lichtbehoefte. Hiermee wordt de verlichting flexibel en kan je met 1 armatuur verschillende effecten creëren. De absorptie van kleuren in het interieur is een factor waarmee je goed rekening moet houden : donkere kleuren en ruwe materialen absorberen licht en onttrekken het licht aan het interieur. Stem je verlichting hierop af. 75
Type lampen De volgende waarden geven het verbruik of het vermogen van de verschillende typen lampen weer : - Gloeilamp 40-100 Watt - Spaarlamp 15-20 Watt - Halogeenspot 10-15 Watt - LED 0,2-5 Watt - TL lamp 8-58 Watt Gloeilamp Halogeenlamp Spaarlamp LED-lamp Naast het vermogen heb je lichtsterkte of de hoeveelheid licht die uit een lamp komt. Het vermogen en de lichtsterkte komen niet altijd overeen. Twee lampen met dezelfde wattage kunnen een totaal verschillende lichtsterkte hebben. Het spreekt voor zich dat een lamp met een laag vermogen en een hoge lichtsterkte (uitgedrukt in lumen) energievriendelijk is. Lampen zijn voorzien van een energielabel. Code A is het zuinigste (LED-licht). Code G staat voor lampen die het meest verbruiken (gloeilampen). 76
EU energielabel voor lampen Gloeilamp: uitgevonden door Thomas Eddison, is een glazen bol waarin een gloeidraad van wolfraam die door elektriciteit warm wordt en hierdoor licht afgeeft, waardoor men het ook temperatuurstralers noemt. Gloeilampen hebben een groot verbruik waarvan slechts 10 % wordt omgezet in licht! De overige energie gaat verloren, het rendement is laag, waardoor het Codelabel G draagt. Ze geven wel een warm licht en zijn bestand tegen regelmatig aan- en uitschakelen. Levensduur: 1000 u, goedkoop in aankoop. Halogeenlamp: is een soort gloeilamp met een gloeidraad die eveneens warm wordt en daardoor licht afgeeft. Het is dus ook een warmtestraler maar met het verschil dat er zich in de lamp halogeengas bevindt. Dit gas zorgt voor een verbinding met de verdampte deeltjes van de gloeidraad en doet deze terugslaan op de gloeidraad (=halogeen-kringloopproces). Halogeenlampen werken op laagspanning en gaan ongeveer 5000 uren mee, voordeliger en goedkoper in verbruik dan gloeilampen, maar duurder in aankoop. Fluorescentielampen of TL-lamp: in de deze buislamp bevindt zich edelgas en kwikdamp waar door toevoer van stroom een gasontlading onstaat die de kwikdampen afgeeft. Deze kwikdampen zenden ultraviolet licht uit (bijna niet zichtbaar) waardoor fluorescentiepoeder, dat zich op de buisrand bevindt, omgezet wordt in zichtbaar licht. Verbruikt minder energie dan een gloeilamp en heeft een levensduur van 10.000 tot 50.000 uren, afhankelijk van het type lamp. Ze hebben wel een voorschakelapparaat (verlaagt netspanning ) nodig indien het nog niet in het armatuur is verwerkt. TL-lampen stonden vroeger bekend als koel, industriëel licht met een slechte kleurweergave maar tegenwoordig worden andere poeders gebruikt en geven de lampen de kleuren getrouwer weer. 77
Spaarlampen: zijn een soort fluorescentielamp maar met kleine gebogen buisjes, waarin zich eveneens edelgas en kwikdampen bevinden. Deze kwikdampen zenden ultraviolet licht uit (bijna niet zichtbaar) waardoor fluorescentiepoeder, dat zich op de buisrand bevindt, omgezet wordt in zichtbaar licht. Deze is nog meer energievriendelijker, waarbij deze tot 5 keer minder energie verbruikt dan een gloeilamp. Door het uitzicht van een gloeilamp en zijn pasvorm, is deze lamp gemakkelijker toe te passen in verschillende armaturen. Er bestaat de keuze tussen warm en koud licht, maar de kleurweergave id nog steeds minder getrouw dan bij een gloeilamp of halogeenlamp. LED-verlichting: staat voor Light Emitting Diode. De technologie van LED verlichting is gebaseerd op twee diodes of twee halfgeleiders die licht geven als ze met stroom gevoed worden. Door middel van een gelijkspanning moet de netspanning omgezet worden in een laagspanning. LED verlichting heeft een zeer laag energieverbruik, een lange levensduur (tot 50.000uren) en is een duurzaam product. Het is echter duur in aankoop. Er bestaan nu ook al LED s met een minder koele licht weergave. Retro hanglampen 78
Verlichtingsarmaturen - Inbouw-, opbouw- en grondverlichtingsarmaturen of spots. - Pendelarmaturen of hanglamp bijvoorbeeld de luster: voor basis, functionele- of accentverlichting. Klassieke luster - Profielarmaturen of seriearmatuuren zijn maximum 6 m lang en waar je om het even waar een lichtarmatuur kan aan bevestigen; voor kantoren en grote ruimten. - Verplaatsbare armaturen of staande lampen: voor sfeer en gezeliigheid maar ook als leeslamp. 79
Verlichtingseisen per ruimte Woonkamer De woonkamer is een ruimte waar veel tijd wordt doorgebracht en stelt daarom hoge eisen: - Gezelligheid en sfeer. - Verschillende types licht nodig. Bron: Light&Living Verlichtingsplan - Begin met een goede basisverlichting, maak deze dan iets minder sterk dan nodig; - Vul de tekorten aan met andere lichtpunten. Door met verschillende lichtbronnen te werken, krijg je verrassende en sfeervolle effecten. Je kan bijvoorbeeld met een staande lamp een donkere hoek uitlichten of een schilderij welbepaald verlichten, enz. Maak je kamer optisch grote door in de hoeken verlichting te plaatsen. Maak ook sfeer met kaarsverlichting. Keuken De keuken is een ruimte waar eten bewaard en bereid wordt, maar het is ook zeker en vast een ruimte waar samen wordt gegeten en geleefd. Meestal sluit de keuken mee aan de woonkamer aan. De verlichting moet dan ook scherp en helder zijn om veilig te werken, maar er moet tegelijkertijd een gezellige sfeer heersen. 80
Verlichtingsplan - Begin met een goed verspreide basisverlichting met spots of railsysteem. - Voorkom dat het licht op de rug schijnt wanneer je aan het aanrecht staat, want dan werk je in je eigen schaduw. - Vul aan met functionele verlichting aan het kookvlak,spoelbak en werkvlak. - Vul aan met decoratieve verlichting (vb dimmers, maar met mate). Badkamer Hier is veiligheid een belangrijk gegeven want water en elektriciteit zijn geen goede vrienden! Verlichtingsplan - Begin ook hier steeds met een goede basisverlichting met inbouwspots die waterdicht zijn. - Vul aan met functionele verlichting en accentverlichting. - Gebruik eens indirect licht, wandlampen of vloerspots voor een speciaal wellness-gevoel. - Spiegelverlichting is wel delicaat voor schaduwen op het gezicht; werk hier best met indirekt licht of zachte verlichting aan de zijkant van de spiegel. 81
Slaapkamer Door de intimiteit van de slaapkamer, waar je tot rust komt, is een rustige verlichting gewenst. Bron: Libertpaints Verlichtingsplan - Afhankelijk van de verschillende functies van de slaapkamer, vb boek lezen, tv kijken, je omkleden, vereist deze ook een basisverlichting. - Vul aan met gepaste functionele- en accent verlichting: bijv wandlampjes achter het bed, leeslampjes aan het bed, wandverlichting naast de spiegel, kastverlichting, enz. - Zorg hier zeker voor een dimmer om de lichtsterkte aan te passen. - Zorg ook dat de verlichting aan- en uitgeschakeld kan worden vanuit het bed. - Voor kinderkamers: let hier wel extra op de veiligheid van het kind: geen staanlampen of losse hanglampen op aanraakhoogte, dek stopcontacten desnoods af. 82
Het verlichtingsplan maken 1. Voorzie iedere ruimte van een letter: bijv Inkomhal = A, Vestiaire = B, etc. 2. Bepaal de lichtpunten: start met de basisverlichting, dan de functionele verlichting en accentverlichting. 3. Bepaal de lichtkringen. 4. Duidt de overige voedingspunten aan, zoals stopcontacten, voedingen voor elektrische apparatuur, staanlampen. 5. Analyseer het kleurgebruik of bepaal je kleurschema. 6. Speel met direct en indirect licht. 7. Bepaal de beste positie voor staanlampen en voetlampen. 8. Gebruik kaarsen om de sfeer aan te vullen waar nodig. Sfeer met kaarsen Opdracht 1 Interieurstyling Maak aan de hand van volgend grondplan (woonkamer, L-vorm) een verlichtingsplan op. Kies in overleg met uw klant de gewenste kleuren voor de muren, meubels, raamdecoratie en accessoires. Aanwezige elementen om rekening mee te houden: 83
Vloer in de woonkamer en keukenkasten Meubels en verlichting reeds aangekocht 84
Orientatie van de woning 85