2.4 Paragraaf 4 Financiering en beleggingen Deze paragraaf gaat over het beheer van de financiële middelen (treasury). De kaders voor het op een verantwoorde manier beheren van de financiële middelen worden gevormd door de Uitvoeringsregeling Treasury en de wet Financiering decentrale overheden (Fido). De Uitvoeringsregeling Treasury omvat kaders en richtlijnen voor risicobeheer, financiering, werkkapitaalbeheer, rapportage en verantwoording, bevoegdheden en controles. 1 Ontwikkeling financieringssaldo Het financieringssaldo (EMU-saldo) voor 2016 is 26 mln. negatief, wat betekent dat er in het jaar meer is uitgegeven dan er is ontvangen. Het saldo liquide middelen is door de hoge uitgaven in 2016 gedaald met 147 mln. en bedraagt per einde 2016 146 mln. positief. Het EMU-saldo 2016 wijkt af van de mutatie van de liquide middelen omdat het EMU-saldo op een afwijkende manier wordt berekend, zie ook bijlage 3 EMU-saldo. De omvangrijke uitgaven zijn een uitvloeisel van het coalitieakkoord Mei elkenien, foar elkenien en de investeringen in infrastructurele werken. De liquide middelen worden nagenoeg geheel in rekening courant aangehouden bij de schatkist. 2 Financiering en beleggingen Beleggingen Nuon-vermogen Medio 2015 heeft de laatste verkooptranche aandelen Nuon Energy plaatsgevonden. De verkoop van de aandelen heeft totaal 1.198 mln. opgeleverd. Het vermogen dat niet nodig is voor de liquiditeitsbehoefte van de provincie wordt in principe ondergebracht bij de schatkist. De bestaande obligatieportefeuille, het Hybride kapitaal verstrekt vanuit de publieke taak en het lenen aan decentrale (mede) overheden zijn hiervan uitgezonderd. Obligatieportefeuille Het beheer van het obligatievermogen is, na een openbare Europese aanbesteding in 2014, ondergebracht bij ASR Vermogensbeheer. Door de invoering van het verplichte schatkistbankieren worden er geen nieuwe obligaties meer aangekocht. De bestaande obligaties mogen worden aangehouden tot het einde van de looptijd. Sinds 2011 is een aangescherpt mandaat van kracht en worden er, in geval van een tussentijdse verkoop van obligaties, alleen obligaties aangekocht met een AAA kredietwaardigheid. 1
De omvang van de obligatieportefeuille bedraagt per eind 2016 654 mln. De portefeuille is in 2016 afgenomen met 54 mln., omdat enkele obligaties aan het einde van de looptijd zijn gekomen. De ontvangen couponrentes en aflossingen zijn teruggevloeid naar onze rekening bij de schatkist. Rendement obligatieportefeuille Het behaalde rendement op de obligatieportefeuille bedraagt voor 2016 16,3 mln. en is 0,1 mln. hoger dan begroot. Hybride kapitaal In 2015 heeft provincie Fryslân besloten om Hybride kapitaal te verstrekken aan de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) en de Nederlandsche Waterschapsbank (NWB); elk 50 mln. Hybride kapitaal is een achtergestelde lening die vanwege de achterstelling kan worden meegerekend tot het eigen vermogen van de bank. Provincie Fryslân is aandeelhouder van de BNG en de NWB en het Hybride kapitaal is vanuit de publieke taak verstrekt. Door het Hybride kapitaal kunnen de banken hun functie van kapitaalverstrekkers aan decentrale overheden en semi publieke instellingen de komende jaren blijven uitoefenen. Rendement Hybride kapitaal Het behaalde rendement op het Hybride kapitaal bedraagt voor 2016 3,4 mln. Lenen aan decentrale overheden In 2016 heeft provincie Fryslân besloten om leningen te gaan verstrekken aan decentrale overheden, voor maximaal 100 mln. Door de lage kapitaalmarktrente zijn er in2016 maar een paar leningen verstrekt. De totale omvang van de verstrekte leningen bedraagt per einde 2016 29 mln. Rendement lenen aan decentrale overheden Het behaalde rendement op het Hybride kapitaal bedraagt voor 2016 0,1 mln. Schatkistbankieren De invoering van het verplichte schatkistbankieren heeft verregaande gevolgen voor de wijze waarop de Nuon-middelen kunnen worden belegd en het te behalen rendement. Vanaf eind 2013 kan er bij de schatkist worden belegd in langlopende deposito s. De rendementen op deze deposito s zijn, door de lage rente op de kapitaalmarkt, zeer laag. Daarom worden de gelden bij de schatkist voorlopig niet langlopend belegd, maar in rekening courant aangehouden. De vergoeding voor het aanhouden van tegoeden op de rekening courant bij de schatkist bedraagt 0%. Rendement Schatkistbankieren Het behaalde rendement op het schatkistbankieren bedraagt voor 2016 0,0 mln. 2
Totaal rendement beleggingen Nuon-vermogen 2016 In 2016 is een totaalrendement van 19,8 mln. gerealiseerd, afkomstig uit de obligatieportefeuille, leningen aan decentrale overheden en het Hybride kapitaal. Hieronder staat de omvang en samenstelling van de obligatieportefeuille per einde van 2016 en per einde 2015: Obligatieportefeuille provincie Fryslân 31-12-2015 31-12-2016 Marktwaarde portefeuille (incl. opgelopen rente) 708 mln. 654 mln. Boekwaarde portefeuille (o.b.v. geamortiseerde kostprijs) 608 mln. 551 mln. Totale rendement 18,0 mln. 16,3 mln. Rendement (na afschrijving) 2,8% 2,8% Duration (rentegevoeligheid) 5,7 jaar 5,4 jaar Samenstelling portefeuille 31-12-2015 31-12-2016 Staatsobligaties 49,6% 49,6% Supranationale obligaties 34,0% 34,0% Staatsgegarandeerde obligaties 3,9% 3,9% Covered obligaties financiële instellingen 3,6% 3,6% Obligaties financiële instellingen 8,8% 8,8% Verdeling naar rating 31-12-2015 31-12-2016 AAA 72,6% 68,8% AA 27,4% 31,2% A 0,0% 0,0% Verdeling naar landen 31-12-2015 31-12-2016 België 0,9% 0,9% Denemarken 0,7% 0,0% Duitsland 3,8% 4,0% Finland 2,3% 2,7% Frankrijk 8,4% 9,0% Luxemburg 1,7% 1,8% Nederland 41,3% 38,3% Oostenrijk 6,4% 6,6% Supranationaal 34,0% 36,4% Verenigd Koninkrijk 0,5% 0,4% 3
Financieringen en rentelasten Langlopende financieringen Provincie Fryslân heeft door het verkregen Nuon-vermogen geen financieringsbehoefte. De rentelasten voor langlopende financieringen zijn nihil. Kortlopende financieringen De provincie heeft meer dan voldoende liquide middelen beschikbaar en in 2016 zijn er geen kortlopende financieringen afgesloten. De rentelasten voor kortlopende financieringen zijn nihil. 3 Ontwikkeling financiële markten De ontwikkelingen van de rente op de geld- en kapitaalmarkt zijn van invloed op de rendementen van de langlopende beleggingen en de kortlopende uitzettingen van overtollige liquide middelen. Geldmarktrente De hoogte van de kortlopende rente wordt bepaald door de ontwikkelingen op de geldmarkt en deze wordt in belangrijke mate beïnvloed door het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB). De ECB heeft in 2016, vanwege de lage economische groei in Europa, de Refirente verder verlaagd tot 0%. De kortlopende rente (3 maand) was begin 2016 nog 0,1% negatief, maar daalde gedurende het jaar verder tot 0,3% negatief. Kapitaalmarktrente De langlopende rente is afhankelijk van de ontwikkelingen op de kapitaalmarkt. De kapitaalmarkt baseert de hoogte van de langlopende rente onder meer op de economische verwachtingen, de inflatie en de politieke ontwikkelingen. De Nederlandse kapitaalmarktrente (10 jaar) was begin 2016 0,8% maar daalde gedurende het jaar naar 0,4%. Er is in 2016 nog steeds geen sprake van een sterk economisch herstel. 4 Risicobeheer treasury De meest belangrijke risico s op gebied van treasury management voor de provincie Fryslân zijn: renterisico, koersrisico, kredietrisico en debiteurenrisico. Hieronder volgen de genomen maatregelen om deze risico s te beheersen. Renterisicobeheer Vanuit de wet Fido worden richtlijnen gegeven voor het renterisico voor korte- en lange termijn financiering. Het renterisico op kortlopende financieringen wordt beperkt door de zogenaamde kasgeldlimiet (7% van het begrotingssaldo). Voor de provincie Fryslân bedraagt de kasgeldlimiet in 2016 68 mln. De provincie heeft in 2016 geen kortlopende financieringen afgesloten. 4
Voor de lange termijn financieringen geldt de renterisiconorm. De renterisiconorm heeft als doel het renterisico bij herfinanciering te beheersen, door de som van de jaarlijks aflossingen en leningen waarvan de rente wordt herzien niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. De provincie Fryslân heeft geen lange termijn financieringen. Er is sprake van een renterisico voor de rendementen uit het belegde vermogen. De rendementen zijn onderdeel van de begrotingsruimte en fluctuaties van de rente op de gelden kapitaalmarkt kunnen van invloed zijn op het verwachte rendement. Door goede spreiding en samenstelling van het belegde vermogen neemt de gevoeligheid op deze fluctuaties af. Koersrisicobeheer De provincie belegt haar overtollige middelen alleen in vastrentende waarden zoals obligaties en deposito s die in principe worden aangehouden tot einde looptijd. Hierdoor is het koersrisico beperkt. Daarnaast wordt er alleen belegd in euro s, waardoor er geen sprake is van een (valuta)koersrisico. Het beleggen in aandelen, uitsluitend voor het behalen van een rendement, is niet toegestaan. Kredietrisicobeheer Om het kredietrisico te beperken wordt door de provincie Fryslân uitsluitend belegd bij tegenpartijen die voldoen aan een goede kredietwaardigheid. Deze zijn vastgelegd in de Uitvoeringsregeling Treasury. Voor het in obligaties belegde vermogen geldt een afzonderlijk beleggingsmandaat. Ook dient te worden voldaan aan de wet fido en de Regeling Uitzetting en Derivaten Decentrale Overheden (Ruddo). Sinds december 2013 is het verplichte schatkistbankieren van kracht en dienen, behoudens enkele uitzonderingen, alle middelen te worden belegd bij het agentschap van het ministerie van Financiën. Hierdoor wordt een groot deel van het provinciale vermogen ondergebracht bij de Nederlandse staat, waardoor het kredietrisico afneemt. Debiteurenrisicobeheer Voor de levering van goederen en/of diensten hanteert de provincie een strikt beleid van herinnering en aanmaning. Indien de debiteur nalatig blijft, wordt de vordering overgedragen aan een incassobureau. 5