81 Biologie Beginprofiel 84 Eindprofiel 85 Bacheloropleiding 87 Opbouw 87 Studieprogramma 90 Week van een student biologie 92 Loopbaan 93
82 Biologie Onderstaand schema schetst je studietraject van beginnende bachelor tot afgestudeerde master en de verschillende mogelijkheden tijdens dat traject. Bacheloropleiding Bachelor in de biologie (180 sp.) p. 87 Fase 1 Fase 2 Fase 3 Beginprofiel p. 84 Minor biochemie en biotechnologie Minor geologie Minor humane biologie Minor milieu en duurzame ontwikkeling Minor onderwijs Minor Business & Innovation Studiebegeleiding p. 148
BIOLOGIE 83 Masteropleidingen p. 136 Master in de biologie (N/E) (120 sp.) Eindprofiel p. 85 Optie onderwijs (N) Optie onderzoek (E) Professionele optie (N) Andere masteropleidingen Master in de biochemie en de biotechnologie (120 sp.) Master of Biophysics, Biochemistry and Biotechnology (120 sp.) Internationale ervaring p. 149
84 Beginprofiel Is biologie iets voor jou? Je bent een geboren wetenschapper (herken jezelf op p. 158). Je hebt belangstelling voor het leven in al zijn aspecten: ecologie, evolutie, biodiversiteit, celbiologie, moleculaire en functionele biologie Dat veronderstelt bovendien niet alleen een interesse in de biologie, maar ook in de andere positieve wetenschappen. Nauwkeurigheid, observatievermogen en taalvaardigheid zijn belangrijke troeven voor een bioloog. Wil je weten of je voldoende voorkennis, wiskundige vaardigheden en inzichten bezit om te starten in deze bachelorpleiding, neem dan deel aan de ijkingstoets ( p. 5). Meer info en mogelijkheid tot inschrijven op wet.kuleuven.be/ijkingstoets
BIOLOGIE 85 Eindprofiel Vanuit je toegenomen kennis en vaardigheden heb je je eigen kijk op de wereld ontwikkeld. Daardoor kun je binnen het vakgebied biologie je eigen bijdrage leveren. Je hebt een brede wetenschappelijke vorming en de kennis en vaardigheden om als wetenschapper een actieve rol in de maatschappij op te nemen. Je hebt inzicht in de diversiteit van en de evolutionaire verwantschap tussen organismen en je hebt kennis van de bijhorende systematische termen en classificaties. Je hebt inzicht in de verschillende niveaus van organisatie van levende organismen en hoe deze niveaus op elkaar inwerken. Je bezit fundamentele kennis rond levende organismen, hun interactie met elkaar en met hun niet-levende omgeving. Je begrijpt hogere organisatieniveaus op basis van moleculaire en functionele mechanismen. Je kunt de verschillende deeldisciplines van de biologie integreren. Je beschikt over relevante kennis van andere wetenschapstakken, met name biochemie, chemie, fysica, wiskunde en statistiek, en je kunt deze integreren binnen de biologie. Daardoor heb je een breed inzicht in de werking van levende systemen op alle niveaus. Je kunt zelfstandig wetenschappelijk onderzoek plannen en uitvoeren en bent in staat om continu bij te blijven in een discipline in volle evolutie. Je hebt veel ervaring met teamwerk in internationaal verband. Je ontwikkelde een sterk vermogen tot kritisch en analytisch denken. Je bezit sterke mondelinge en schriftelijke communicatieve vaardigheden rond biologische thema's zowel in het Nederlands als in het Engels.
86 Onderwijstermen Opleidingsonderdeel Officiële term voor vak Opleiding Verzameling van opleidingsonderdelen. Er zijn bachelor- en masteropleidingen. De bacheloropleiding gaat altijd vooraf aan de masteropleiding. Studiepunt Drukt het aandeel van een opleidings - onderdeel binnen de totale opleiding uit: een opleidingsonderdeel van 6 studiepunten weegt dus zwaarder door dan een van 3. Eén studiepunt komt overeen met 25 tot 30 uur studietijd: lessen of practicum volgen, studeren, voorbereidingen maken, stage lopen, opdrachten maken, examens afleggen Opleidingsfase Een opleiding bestaat uit fases van een bepaalde hoeveelheid studiepunten. Zo bestaat een bacheloropleiding altijd uit drie fases van telkens ongeveer 60 studiepunten; de totale opleiding beslaat altijd 180 studie - punten. Een masteropleiding bestaat uit minstens één fase van 60 studiepunten.
BIOLOGIE 87 Bacheloropleiding Biologie is meer dan ooit een brede opleiding. Dankzij nieuwe technologische ontwikkelingen kan de bioloog een antwoord bieden op de actuele noden van het onderzoek en van de maatschappij. Biologen lopen vandaag niet voortdurend op gebaande wegen, maar vertrekken op een reis met onbekende bestemming. Opbouw Je bestudeert de levende wezens in al hun diversiteit: dieren (m.i.v. de mens), planten en micro-organismen. Je hebt aandacht voor vorm, structuur, functies, gedragingen, ecologie, verwantschap en evolutie. Je onderzoekt hoe die immense diversiteit van het leven in relatie staat tot de universele moleculaire, biochemische, biofysische en fysiologische wetmatigheden. Je krijgt inzicht in de processen die zich afspelen binnen een brede waaier van organisatie niveaus, van cellulaire processen tot het functioneren van hele ecosystemen. Je doet experimenteel onderzoek naar het functioneren van organismen en hun relaties met de omgeving. Tijdens de eerste opleidingsfase ligt de nadruk vooral op inzicht en kennis in de grondslagen van de biologie en in de ondersteunende basiswetenschappen. De moderne wetenschap speelt zich meer en meer af op het grensvlak van verschillende disciplines. Daarom worden er in de opleiding biologie verbredingsopleidingsonderdelen en minors ingebouwd. Zo kun je je bijvoorbeeld verdiepen in de minor humane biologie of in de minor milieu en duurzame ontwikkeling. Je kunt ook kiezen voor de minor Business & Innovation. Deze is geschikt voor studenten met een speciale belangstelling voor het maatschappelijk nut van onderzoeksresultaten en/of het commercialiseren ervan. Een innovatief idee? Wil je nog tijdens je studies je eigen onderneming starten, je expertise delen met andere studenten of extra cursussen volgen rond ondernemerschap en ondernemingszin, dan kan dat met Lcie. Lcie is hét platform van de KU Leuven dat studenten met innovatieve en ondernemende ideeën steunt en stimuleert. www.kuleuven.be/lcie
88 Biologie is een zeer diverse wetenschapsdiscipline, die gaat van pure ecologie over evolutiemechanismen tot studies op cellulair en moleculair niveau. Die combinatie maakt biologie zo interessant. Het is als het ware een interdisciplinaire discipline op zichzelf. Zelf werk ik voortdurend samen met bio-ingenieurs en biomedici. De complementariteit en de profilering van de verschillende richtingen is belangrijk, zeker voor de toekomstige studenten, maar echt vaste grenslijnen zijn er niet. In principe kun je stellen dat biologen van de Faculteit Wetenschappen meer op fundamentele kennis zijn gericht, bio-ingenieurs meer op toepassingen in de industrie, en biomedici meer op toepassingen in de gezondheidssector. In de praktijk zijn dat allemaal zeer goede opleidingen voor wie deel wil uitmaken van de biologische revolutie; daar zit geen foute studiekeuze tussen. Er zijn trouwens biologen die in keiharde industriële sectoren terechtkomen en bio-ingenieurs die een uitstekende neus hebben voor fundamenteel onderzoek. Maar voor iemand die de diversiteit binnen de biologie boeiend vindt en graag het hele plaatje ziet, is biologie echt de juiste studierichting. (Prof. Joris Winderickx)
BIOLOGIE 89 Biologie, biomedische wetenschappen of bio-ingenieur? Er zijn raakpunten maar ook grote verschillen tussen deze drie richtingen. Bij biomedische wetenschappen staat de menselijke gezondheid centraal, terwijl de opleiding bio-ingenieur zich eerder concentreert op de ontwikkeling en toepasbaarheid van technieken. In de biologie (de wetenschap van het leven) is het vergelijkende en integrerende aspect bepalend. Je aandacht gaat naar de algemene eigenschappen van het leven. Biologie of biochemie en biotechnologie? In de opleiding biologie bestudeer je leven in al zijn aspecten en interacties. Zo komt, net als in de opleiding biochemie en biotechnologie, de chemische basis van leven aan bod, maar dan gekaderd in een biologische achtergrond van functionele cellen, organismen, populaties of ecosystemen. Met een opleiding biochemie en biotechnologie spitst je studie zich net expliciet toe op de chemische en moleculaire aspecten van het leven met de bijhorende technologie en toepassingen. Op p. 158 vind je de profielen van wetenschap en technologie. Ik leid een onderzoeksgroep in AgriBio. Dit is een gloednieuw, modern landbouw kundig onderzoeksinstituut in Australië. Hier onderzoeken we de rol van hormonen in de embryonale ontwikkeling, groei en stress van gewervelde dieren via een combinatie van endocrinologie, neurobiologie, ontwikkelingsbiologie, genetica en moleculaire biologie. (Bert De Groef, docent, AgriBio La Trobe University) In de les diversiteit van dieren worden alle verschillende dierenklassen overlopen. Iedereen denkt bij dier nogal snel aan een zoogdier of een andere gewervelde. Er zijn echter tal van dieren waar ik niets over wist voor deze les, zoals het Portugees oorlogsschip of de fluwelen zeemuis. Dat de prof de leuke gewoonte heeft om de documentaires van David Attenborough boven te halen wanneer hij maar de kans krijgt, is natuurlijk ook mooi meegenomen. (Jens, student) Bachelor/master biologie en lerarenopleiding De specifieke lerarenopleiding natuurwetenschappen (opties fysica, chemie, biologie en aardrijkskunde) is een aparte opleiding van 60 studiepunten die je voorbereidt op het beroep van leraar in het secundair onderwijs. In de minor onderwijs van de bachelor kun je hiervan al 15 studie - punten opnemen. In de master kun je via een doordachte keuze de resterende 45 studiepunten van de lerarenopleiding opnemen en zo tegelijkertijd ook het leraarsdiploma behalen.
90 Studieprogramma Meer info over de opleidingsonderdelen vind je vanaf p. 121. Je krijgt er een omschrijving van alle opleidingsonderdelen van de eerste opleidingsfase in de biologie. Voor een gedetailleerde beschrijving van de opleidingsonderdelen van de volledige bacheloropleiding en voor het uurrooster: www.onderwijsaanbod.kuleuven.be Eerste fase Tweede fase Celbiologie en biochemie 9 Bouw en functie van dieren 8 Microbiologie 6 Diversiteit van dieren 6 Bouw en functie van planten 6 Diversiteit van wieren, schimmels en planten 6 Inleiding tot de ecologie en evolutie 3 Genetica 3 Grondslagen van de chemie 9 Biofysica 8 Bio-organische chemie 6 Ecologie 6 Veldwerk 3 Analytische biochemie 6 Statistiek & data-analyse 3 Wetenschapscommunicatie 3 Wiskundige methoden voor biomedische wetenschappen Wijsbegeerte 3 5 Minor ± 21 Mogelijke minors: biochemie en biotechnologie - geologie - humane biologie - milieu en duurzame ontwikkeling - onderwijs - Business & Innovation
BIOLOGIE 91 Derde fase Plant Physiology 6 Fysiologie van dieren: van cel tot organisme 6 Moleculaire biologie 6 Vergelijkende ontwikkelingsbiologie 6 Evolutiebiologie 6 Bachelorproef 6 Conservatiebiologie 3 Ecologische stage en excursies 3 Biologische data-analyse 3 Geïntegreerd practicum 3 Religie, zingeving en levensbeschouwing 3 Minor 9 Biologie Ondersteuning Algemene verbreding Minor
92 Week van een student biologie Deze fictieve agenda geeft je een idee hoe je week er kan uitzien. Je studietijd omvat niet enkel lessen volgen, maar ook achteraf je notities overlopen, naar de bibliotheek gaan, zelfstudie Zo zit je al snel aan een 40 à 50 urenweek. Daarnaast is er natuurlijk ook ruimte voor ontspanning. Een overzicht van het academiejaar vind je op p. 163 MAANDAG 9-10.30 u. Biofysica (hoorcollege) 11-13 u. Inleiding in de ecologie & evolutie (hoorcollege) terrasje DINSDAG 8-13 u. Celbiologie en biochemie (practicum) lunch Lieselot 14-16.15 u. Wiskundige methoden voor biomedische wetenschappen (hoorcollege) cursus afhalen op CUDI 16.45-19 u. Biofysica (hoorcollege) 20-22 u. Les chemie voorbereiden WOENSDAG 8.30-10.30 u. Celbiologie en biochemie (hoorcollege) 10.30-12.30 u. Monitoraatssessie 13.30-15 u. Grondslagen van de chemie (hoorcollege) 16-18 u. Grondslagen van de chemie (oefeningen) 19-21 u. Werkzitting biofysica voorbereiden fakbar Bios DONDERDAG 8.30-10.30 u. Biofysica (werkzitting) 11-12.30 u. Biofysica (hoorcollege) 13-14 u. Practicum voorbereiden 14.30-17.30 u. Grondslagen van de chemie (practicum) VRIJDAG 8.30-10.30 u. Wiskundige methoden voor biomedische wetenschappen (werkzitting) 10.45-12.45 u. Grondslagen van de chemie (hoorcollege) studeren in bib ZATERDAG volleybaltornooi ZONDAG 10-12 u. Biofysica studeren Foto's bewerken TO DO batterij fototoestel opladen sensor fototoestel kuisen
BIOLOGIE 93 Loopbaan Een bioloog beschikt over een brede waaier van loopbaanmogelijkheden binnen onderwijs, wetenschaps - communicatie, wetenschappelijk onderzoek, overheid, industrie en ngo s. Als bioloog kun je aan de slag in de tweede en derde graad van het secundair onderwijs en in het hoger onderwijs. De toekomstmogelijkheden liggen gunstig. In de loop van de volgende jaren zal de nood aan leraren, ook aan leraren biologie, alleen nog maar toenemen. Biologen met een kritische en analytische houding en met een grote dosis doorzettingsvermogen kunnen terecht in het wetenschappelijk onderzoek. Door de grote interesse van de maatschappij voor biologische vraagstukken worden veel jonge onderzoekers tewerkgesteld in universitaire, overheids- en bedrijfslaboratoria. Een beperkt aantal biologen maakt, nadat ze hun graad van doctor in de wetenschappen hebben behaald, carrière in de academische wereld. De meeste doctors in de biologie vinden een baan in het toegepast industrieel onderzoek, bij de overheidsadministratie of in aanverwante sectoren. Bij gemeentelijke, provinciale, federale, nationale en internationale overheden vind je ook heel wat biologen. Het beheer van landbouw, zee, bosgebieden en natuur, ruimtelijke ordening, voeding en gezondheid vereist een uitgebreid kader van goed opgeleide mensen. Biologen worden in de biotechnologische en de medische sector ingeschakeld in het voorbereidend wetenschappelijk werk voor de agro-industrie en de farmaceutische industrie. Ze kijken onder andere na welke stoffen biologisch actief zijn en hoe ze functioneren, ze begeleiden klinische voorstudies, of ze vinden een functie in de toelevering van medische en wetenschappelijke apparatuur of in de geneesmiddelenindustrie. In al die sectoren groeien ook veel biologen door naar hogere kader- en managementfuncties. Een beperkt aantal biologen komt als werknemer terecht in ontwikkelingslanden, waar ze meehelpen aan de opbouw en de ondersteuning van het onderwijs, van projectbegeleiding en van wetenschappelijk onderzoek. Een universitair diploma opent ook de deur voor tewerkstelling in heel wat andere sectoren. Informatica, bankieren, gespecialiseerde pers, advies en zelfstandig ondernemen: biologen vind je op vele plaatsen. Overheid Milieu-inspecteur Milieuambtenaar Datamanagement Begeleiden van wetenschappelijke programma s Industrie Environmental Consultancy Patentenbeheer Clinical Research Associate Medisch vertegenwoordiger Onderwijs, ngo s & wetenschapspopularisering Leraar biologie Docent hogeschool Natuureducatieve centra Wetenschapsjournalist Onderzoek (Inter)nationale onderzoeksinstellingen (VIB, KBIN, zoo...) Onderzoeker aan de universiteit
94