Effecten van het binnenhuismilieu op de gezondheid Herlinde Smet, OCL vzw Provinciale MiNa-raad Antwerpen 15 mei 2007 Effecten van het binnenhuismilieu op de gezondheid Indeling: Vlaams medisch milieukundig netwerk Binnenmilieuverontreiniging en gezondheidsklachten Binnenmilieuonderzoek Vlaamse en provinciale werking van medisch milieukundige rond binnenmilieu Vlaams Medisch Milieukundig Netwerk 15 Medisch Milieukundigen verdeeld over 25 logo s op basis van: Aantal inwoners in gebied Grote steden (>50.000) in gebied Aantal belangrijke industriegebieden Aantal biomonitoringsgebieden (onderzoek Steunpunt M&G) Algemene taak: Lokaal aanspreekpunt voor intermediaren (en burgers) rond wisselwerking tussen milieu & gezondheid Binnenmilieuverontreiniging Laatste decennia aanzienlijke wijzigingen in binnenhuismilieu door veranderd woongedrag: o Welstand verhoogd (we kopen meer nieuwe dingen) o Nieuwe materialen/producten (OSB-platen, luchtverfrissers, etc.) o Onveiligheidsgevoel: meer afsluiten van woning (diefstal) o Energieprestatie van een woning Beter isoleren: voor meeste=toegenomen afdichting Inadequate ventilatie van woning/appartement Minder verluchten door gedragsverandering o Ondoordachte verbouwingen aan bestaande huizen (slecht materiaal, slechte verluchting, verkeerde apparaten) o Tochtklachten o Beide partners gaan werken o Geluidsoverlast (verkeersgeluiden) Binnenmilieuverontreiniging Binnenmilieuverontreiniging Wat creëren we? EEN ONGEZONDE THERMOSFLES Biologisch Chemisch Fysisch Daardoor: risico op accumulatie van schadelijke factoren en ontstaan van een ongezond binnenklimaat 1
Gezondheidsklachten Gezondheidsklachten We spenderen + 85% van onze tijd binnen Diagnose: Kan zeer complex zijn Dikwijls moeilijk te achterhalen Zeer vaak samenspel tussen meerdere factoren Complicaties door secundaire infecties mogelijk Gezondheidsklachten Gezondheidsklachten Vragen en klachten Vlaamse MMK-werking (2004-2006) Vragen en klachten (2004-2006) Vragen en klachten binnenmilieu in 2005 1200 1000 fys-hin 8% Aantal 800 600 400 26 457 22 481 544 Binnen & Buiten Buitenmilieu Binnenmilieu fys-gez 19% chem-carc 6% bio 45% 200 303 439 584 chem-tox 17% chem-hin 5% 0 2004 2005 2006 Jaar Binnenmilieu & Gezondheid Groene Ambulance, Brussel: Groene Ambulance, Brussel (317 onderzoeken): o BIM (Brussels Instituut voor Milieubeheer) o Sinds 2002 o Op vraag van een arts o Woningonderzoeken 2
Groene Ambulance, Brussel: Vlaamse BiMi Besluit Richtwaarden Groene Ambulance, Brussel: 200 µg/m3 2 µg/m3 260 µg/m3 10 µg/m3 Groene Ambulance, Brussel: Evaluatie Meetcampagne VITO (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek) Bij gevoelige groepen: kinderen Meten van vervuilende stoffen in het binnenmilieu Ratio buiten/binnen vaststellen Worst case scenario: in winter (meer binnen vertoeven en minder goed ventileren) 3
Welke stoffen werden gemeten? Negatief effect op de gezondheid Met mogelijke bron buiten, maar ook binnen Vermeld in Vlaams Binnenmilieubesluit Nationale & internationale studies 15 stoffen weerhouden Welke stoffen werden gemeten? Fijn stof: PM 1, PM 2,5, PM 10 NO 2 Formaldehyde, acetaldehyde, benzeen, tolueen, xyleen Totaal gehalte VOS (Vluchtige Organische Stoffen) Meetlocaties FLIES - staalname Concentraties aan polluenten over het algemeen hoger binnen dan buiten 4
Regelmatig normoverschrijdingen Besluit: Buitenlucht is gezonder dan binnenlucht! Voor een gezonde woning Spoel de woning met buitenlucht! Goede ventilatie Op 1 ste plaats verbonden aan structuur woning Goede ventilatie CO2-concentratie is maat voor goede ventilatie Vergelijking scholen, kantoren en gevangenissen Ongezond Gezond CO2-meters: Goede ventilatie Vocht Gunstige factor voor schimmel en huisstofmijt Woonvocht in cijfers: Rood = onvoldoende ventilatie (>1.200 ppm) Oranje = matige ventilatie (800 1200 ppm) Groen = optimale ventilatie (0-800 ppm) 5
Schimmels Huisstofmijt Aanwezigheid: Schimmelsporen zijn overal aanwezig (binnen en buiten) Omstandigheden waarin schimmels groeien moeten vermeden worden (vooral vocht heel belangrijk) Vochtprobleem door structureel probleem van de woning en/of gedrag van bewoners Alle grote schimmelvormingen in de woning moet als ongezond gezien worden (>3m2) Niet alle schimmel is zichtbaar, let op geur! Pathologie: Allergische reacties: Astma: Irriterend effect: Infecties: Toxische reacties: Mycotoxines (Aflatoxine B, Trichothecenen) Kanker Hoofdpijn Andere vage klachten Preventietips: www.mmk.be/fiches Want: Houden van warmte (gezin hield woning zeer warm), vocht (>70% RV) en beschutting Houden van tapijten, gordijnen, stoffen meubels, beddengoed (hier ook in overvloed aanwezig) Wat: Kleine spinachtigen (0,3mm) die leven van huidschilfers, schimmel en afval Waar: Komen in bijna alle woningen voor (niet volledig te vermijden) Meest voorkomend in matrassen (vochtig en warm) Symptomen: Allergische reacties: vooral door uitwerpselen 75% van de astmapatiënten heeft last van huisstofmijt! ontsteking neusslijmvlies (rhinitis) Eczeem Preventietips: www.mmk.be/fiches CO-vergiftiging Verbrandingingsproducten Wat is CO? meest voorkomende giftige gas binnenshuis. geurloos, kleurloos, smaakloos komt vrij bij de onvolledige verbranding (tekort aan zuurstof) van: Vier elementen zeer belangrijk: 1. de veiligheid van de apparaten 2. hun installatie 3. aanvoer van voldoende verse lucht aan de brander 4. toestand van de schoorstenen (niet weersafhankelijke schoorstenen). Wat zijn de symptomen? Langdurige CO-blootstelling aan lage hoeveelheden: Hardnekkige hoofdpijn, Chronische vermoeidheid, Concentratiemoeilijkheden, Wijzigingen in gemoedstoestand, Misselijkheid Korte CO-blootstelling aan hoge dosissen: Hoofdpijn, Duizeligheid, Vermoeidheid, Misselijkheid, Braken, Bewustzijnsverlies, Coma, Dood Preventietips: www.mmk.be/fiches Bronnen: Open haarden, allesbranders Alle verbrandingsproducten. Haarden en houtkachels zijn belangrijke vervuilers in huis (en ook buiten) Waterdamp, CO2, CO, NOx, PAK s, Formaldehyde, Fijn stof, Dioxineachtige stoffen, VOS gasfornuizen NOx Geurloos Prikkelend Hoesten, ademhalingsmoeilijkheden, longemfyseem (Mee)roken: Fijn stof,mix van irriterende en kankerverwekkende stoffen Grootste vervuiler in huis Irritatie ogen, neus, keel Hartvaatziekten, longziekten, kanker (o.a. longen, blaas, alvleesklier ) Kinderen van rokende ouders meer kans op luchtwegklachten, astma, oorontsteking, wiegendood Formaldehyde Formaldehyde Wat: Spaanplaatgas, komt continu en langzaam vrij uit bepaalde lijmen en harsen Sterker bij hogere temperaturen en vochtigheid T/2 release: 6 à 7 jaar: langdurig probleem T/2 in lucht: + 19 uur Vroeger veel gebruikt, tegenwoordig beter gereglementeerd, maar toch nog woekerpraktijken, weinig controle Bronnen: spaanplaat (multiplex, OSB, MDF) isolatiewollen, isolatieschuim, latexverven, nieuwe meubels, gordijnen, parketvernissen, verbrandingsprocessen Mogelijke gezondheidseffecten: prikkelt slijmvliezen en ogen, neusloop, pijnlijke keel, hoofdpijn, astma, kankerverwekkend (nasale tumoren) Zeer snelle metabolisatie Determinatie in bloed of urine is niet representatief voor blootstelling Preventietips: www.mmk.be/fiches Testaankoop studie: formaldehyde Vlaams Binnenmilieubesluit: Formaldehyde: Richtwaarde: < 10µg/m3 Interventiewaarde: 100 µg/m3 6
Chemische agentia Emissiebronnen bij materialen Chemische agentia Emissiebronnen bij producten of toestel Straling Schatting magnetisch veld in de buurt van huishoudapparatuur Elektrisch (E) en magnetisch (M)veld Zon Zonnebanken Radon gas E: spanning in niet geaarde voorwerpen Warmteopwekking Niet-thermische effecten DNAschade Natuurlijk aanwezig in de lucht en in bouwmaterialen, bodem, Wallonië meer dan Vlaanderen E: elektrisch schok bij aanraking voorwerpen M: verhoogde kans op leukemie bij kinderen GSM: Oudere typen pacemakers en oorapparaten kunnen beïnvloed worden Verbranden Verblinden Kanker Kanker Europa: 2 tot 8% longkankers verklaard door radon Vlaamse MMK-binnenmilieuprojecten Vlaamse MMK-binnenmilieuprojecten Werkgroep MGOS (Milieu & Gezondheid Op School) www.mmk.be/onderwijs Literatuurstudie & ervaringsbevraging Forum: binnenmilieu & gezondheid op school Pilootproject in 15 basisscholen: Lekker fris Vlaamse infocampagne: (G)een vuiltje aan de lucht Werkgroep Woonteam Expertise opbouw rond binnenmilieu Materiaal ontwikkelen voor informatiestanden: Aanmaak infofiches voor website (www.mmk.be) Herdruk Vlaamse CO-folder Medisch milieukundige werking in provincie Antwerpen Medisch milieukundige werking in provincie Antwerpen 7
Vlaamse MMK-binnenmilieuprojecten Werkgroep Promoteam Ontwikkelen ventilatiemagneet en -folder Medisch milieukundige werking rond binnenmilieu - provincie Antwerpen Woningonderzoek in kader van Vlaams binnenmilieubesluit, mits gemotiveerde aanvraag Organisatie van infosessies rond Vlaams binnenmilieubesluit met lokale overheden, huisvestingsmaatschappijen, etc. Integratie binnenmilieuproblematiek in verschillende beleidsplannen: Lokaal Sociaal Beleid Preventief gezondheidsbeleidsplannen Milieujaarprogramma s Project energiesnoeiers Etc. CO-campagne stad Antwerpen: CO-Brochure Medisch milieukundige werking in provincie Antwerpen Contactgegevens www.mmk.be Ann De Mot LOGO Antwerpen Noord vzw Prins Kavelhof 35 2930 Brasschaat 0496-52 01 67 mmk.anndemot@skynet.be Koen Wynants LOGO Noorderkempen & LOGO Zuiderkempen vzw Larum 30 2440 Geel 014-58 92 79 mmk.koenwynants@skynet.be Liesbeth Van Peer LOGO Mechelen & LOGO Pr.A.A.M. vzw Maurits Sabbestraat 119/2 2800 Mechelen 015-43 29 51 mmk.liesbethvanpeer@skynet.be Herlinde Smet LOGO Stad Antwerpen vzw Van Immerseelstraat 11-23 2018 Antwerpen 0494-52 30 52 mmk.herlindesmet@skynet.be 8