Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 1 Een gezonde woning wat een opluchting!
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 2 Gemiddeld brengen we 85% van ons leven binnenshuis door, waarvan ongeveer 70% in de eigen woning. Een gezonde woonomgeving is bijgevolg uitermate belangrijk. We zijn er ons veelal niet van bewust, maar de lucht in onze woningen is vaak meer vervuild dan de buitenlucht. Tal van factoren zijn daarvan de oorzaak: de kwaliteit en de inrichting van het gebouw spelen een rol, maar ook de leefstijl van de bewoners. Een ongezonde woning blijkt een belangrijke oorzaak bij het ontstaan of verergeren van een aantal aandoeningen zoals allergieën, astma en andere gezondheidsklachten. Een paar eenvoudige maatregelen kunnen nochtans veel leed voorkomen. In deze brochure vind je nuttige tips voor een optimaal welzijn en comfort in een gezonde woning. Aan bod komen o.a. oorzaken en gevolgen van binnenhuisvervuiling, meer info over het ventileren van je woning, een gezonde school- en werkomgeving en talrijke nuttige tips om je woning in topvorm te houden!
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 4 4 5 OORZAKEN VAN BINNENHUISVERVUILING Een gezonde woning heeft een temperatuur van gemiddeld 20 C in de leefruimten en 17 C in de slaapkamers. Een luchtvochtigheid van ongeveer 50% is aangewezen. Ook is zuivere lucht in je woning belangrijk voor je gezondheid. Helaas zitten onze woningen vol chemische, fysische en biologische stoffen. Dat heeft verschillende oorzaken: schadelijke stoffen uit de buitenlucht dringen je woning binnen (bv. veel verkeer in de buurt van je woning); de inrichting en de kwaliteit van je woning speelt een rol (bv. bij onvoldoende ventilatiemogelijkheden of gebruik van ongezonde bouwmaterialen); ook de leefwijze van de bewoner speelt een doorslaggevende rol (bv. roken in de woning, gebruik van schadelijke onderhoudsproducten, enz.). Hieronder vind je een overzicht van de belangrijkste vervuilers van de woonomgeving, alsook een aantal nuttige tips. Tabaksrook Het zal je wellicht niet verbazen: tabaksrook is de grootste vervuiler van het binnenhuismilieu. Door binnen te roken, wordt een cocktail van kankerverwekkende stoffen in de woning verspreid. De giftige rook komt niet alleen in de longen van de roker terecht, maar ook in die van de medebewoners. Op die manier ademen volgens de Wereldgezondheidsorganisatie wereldwijd ongeveer 700 miljoen kinderen tabakslucht in! Verbrandingsgassen Verwarmingstoestellen en kookapparatuur doen verbrandingsgassen vrijkomen in de woning. Een goede afvoer van de schadelijke gassen is erg belangrijk! Het giftige koolstofmonoxide (CO) kan immers grote problemen veroorzaken. Meer info over CO vind je onder het hoofdstuk Gevolgen van binnenhuisvervuiling op pagina 10. Zorg voor een goede toevoer van verse lucht in je woning. Vooral bij gaskachels en oude geisers is extra verluchten aangewezen! Gebruik geen verbrandingstoestellen als geisers en kachels zonder rechtstreekse afvoer van de verbrandingsgassen naar buiten. Laat verbrandingstoestellen regelmatig nakijken op veiligheid door een erkend bedrijf. Een gele vlam wijst op een onvolledige verbranding. Actie ondernemen is dan van levensbelang! Gebruik droog en onbehandeld hout in de houtkachel en in de open haard en zorg voor een goed trekkende schoorsteen. Laat je schoorsteen jaarlijks vegen. Zorg tijdens en na het koken voor extra ventilatie door de afzuigkap te gebruiken of door het raam open te zetten. Ook rook van kaarsen, wierook, enz. is ongezond. Bij gebruik van die producten, is extra verluchting aangewezen. Rook niet in je woning, zeker niet in het bijzijn van kinderen! Zorg ervoor dat slaapkamers altijd rookvrij zijn. Als je toch rookt in je woning, zet dan een raam open om de schadelijke rook af te voeren. Vluchtige organische stoffen Door dagelijkse activiteiten (bv. koken, poetsen, boenen, enz.) en bouw- of renovatiewerken aan je woning (bv. verven, behangen, isoleren, enz.) kunnen allerlei (vluchtige) organische stoffen vrijkomen. Ga je verven? Kies voor verf met een laag gehalte aan vluchtige organische stoffen. Producten op basis van water verdienen de voorkeur! Sommige plaatmaterialen en houtsoorten bevatten hoge doses aan schadelijke formaldehydegassen. Informeer je en kies voor materialen met een lage dosis aan formaldehyde. Zorg voor een goede verluchting wanneer je binnen gebruik maakt van producten met schadelijke dampen.
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 6 6 7 Biologische agentia Sommige mensen zijn allergisch voor de haren of huidschilfers van huisdieren, anderen reageren allergisch op de uitwerpselen van de huisstofmijt. Ook schimmels kunnen tot problemen leiden. Bij allergie voor huisdieren wordt het houden van dieren sterk afgeraden. Hou dieren in elk geval uit de slaapkamer en de leefruimten. Borstel het dier regelmatig, zodat loszittende haren niet in de woning rondslingeren. Borstelen gebeurt steeds buiten! Bij een huisstofmijtallergie moet het saneren of gezond maken van de woning zich in eerste instantie tot de slaapkamer richten. Kies voor een gladde vloer en afwasbare muren. De vloer en meubels regelmatig reinigen met een vochtige doek is aangewezen. Een mijtondoorlaatbare kunststofhoes rond matras, kussens en dekbed is heel efficiënt. Hou andere woonruimten ook zo stofarm mogelijk. Ga verstandig om met afval. Organisch afval, groenten-, fruit- en tuinafval (GFT), melkbrikken, enz. vormen een voedingsbodem voor micro-organismen en trekken ongedierte aan. Gooi dat afval steeds in afsluitbare afvalbakken. Vocht Wanneer mensen, dieren en planten ademen, produceren ze vocht. Ook bij het douchen, afwassen, koken, schoonmaken en drogen van de was komt vocht vrij. Wanneer dat vocht onvoldoende wordt afgevoerd, kunnen vochtproblemen optreden. Dat kan je merken aan loslatend behangpapier, vocht- en schimmelplekken, muffe lucht, enz. Gebruik bij het koken de afzuigkap. Zet na het douchen het raam open. Maak tegels en wanden van de douche droog (bv. met een zeemlap). Hou de badkamerdeur gesloten. Zo kan het vocht zich niet in je woning verspreiden. Laat je woning goed en gelijkmatig verwarmen en vermijd dat ze s nachts te veel afkoelt (niet minder dan 15 C). Zo voorkom je dat vocht zich naar één plek van je woning verspreidt en daar condenseert. Droog de was liefst buiten. Radon Het radioactieve gas radon is van nature aanwezig in de ondergrond. De radioactiviteit in de bodem van de Ardennen, de Condroz en de streek tussen Samber en Maas is bijna dubbel zo groot als in Vlaanderen en Lotheringen. Radon die vrijkomt uit de bodem, verdwijnt in de atmosfeer. Maar radon kan ook de woning binnendringen, want sommige bouwmaterialen geven radon af. Doordat huizen beter geïsoleerd worden, kan radon vaak moeilijk ontsnappen en blijft het gas in de woning circuleren. Daardoor worden soms gevaarlijke concentraties radon bereikt. Maak openingen rond leidingen in de vloer van de begane grond geheel dicht. Maak ook openstaande kieren en naden in je vloer dicht. Ook ventilatie van kelders en kruipkelders is belangrijk. Gebruik fosforarm gips en kalkzandsteen in plaats van beton voor de tussenwanden van je woning.
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 8 8 9 GEVOLGEN VAN BINNENHUISVERVUILING Lood Loodvergiftiging is een van de grootste bedreigingen voor kinderen in en rond het huis. Kinderen zijn extra vatbaar omdat ze de neiging hebben alles in de mond te stoppen. Vroeger werd lood vooral gebruikt in verf, waterleidingen en sommige bouwmaterialen. In oudere woningen (gebouwd vóór 1950) kan lood dus problemen veroorzaken. Vermijd afbladderende loodverf en het schuren en gladschuren van oude verflagen. Ook bij renovatiewerken kan loodhoudend stof vrijkomen. Draag daarom steeds een stofmasker. Vervang loden waterleidingen. Geef zuigelingen geen flesvoeding met water afkomstig uit oude loden waterleidingen. Geluid De belangrijkste bron van geluid of lawaai is afkomstig van buiten: weg- en luchtverkeer verstoren de slaap. Maar ook in de woning kan lawaaihinder optreden door TV, wasmachine, stofzuiger, huisdieren, enz. Isolatie (bv. in de vorm van dubbel glas) kan lawaaihinder verminderen. Wanneer je werkt met een luidruchtig apparaat, gebruik je het best oorbeschermers. Huishoudtoestellen die veel lawaai maken, plaats je het best op rubberen doppen. Een ongezonde woonomgeving kan leiden tot diverse (gezondheids)klachten. Vooral de luchtwegen krijgen het hard te verduren. Dat is niet verwonderlijk. Een volwassene ademt dagelijks gemiddeld 10.000 liter lucht in. Schadelijke stoffen uit de woning dringen zo de longen in, waarna ze zich via het bloed kunnen verspreiden naar de organen. Allerlei gezondheidsklachten zijn het gevolg Talrijke gezondheidsproblemen kunnen veroorzaakt worden door een ongezonde woonomgeving. Enkele voorbeelden zijn: irritaties aan neus, keel en ogen (door tabaksrook, verbrandingsgassen, minerale vezels, enz.); hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid en misselijkheid (door blootstelling aan nicotine, CO, insecticiden, enz.); allergische reacties (bv. neusloop) en allergieën (bv. astma) door pollen, uitwerpselen van de huisstofmijt, huidschilfers van huisdieren, sporen van schimmels, enz.; kanker (door blootstelling aan tabaksrook, radon, asbestvezels, lood, enz.). Specifieke terminologie Er is sprake van Gebouw Gerelateerde Klachten waneer: symptomen zoals hoofdpijn, vermoeidheid, droge huid, pijn bij het dragen van lenzen, astma, enz. voorkomen bij meer dan 20% van de populatie van een gebouw of woning; de oorzaak van de symptomen niet duidelijk is; de klachten na het verlaten van het gebouw terug verdwijnen. De klachten zijn meestal aspecifiek, wat wil zeggen dat ze niet aan één oorzaak zijn te relateren. Er is sprake van Gebouw Gerelateerde Aandoeningen wanneer: sommige specifieke symptomen duidelijk wijzen op blootstelling aan bepaalde polluenten (bv. asbest) of bepaald gedrag (bv. onvoldoende ventilatie) in het gebouw of de woning.
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 10 10 11 JE WONING MOET KUNNEN ADEMEN Koolstofmonoxide, een stille moordenaar in huis Specifieke aandacht moet uitgaan naar het giftige koolstofmonoxide (CO), dat vrijkomt bij een onvolledige verbranding in alle verwarmingstoestellen (uitgezonderd die op elektriciteit). Het reukloze, kleurloze en niet-irriterende CO-gas wordt bij inademing opgenomen in het bloed. Daardoor wordt het transport van zuurstof door het lichaam belemmerd. CO-vergiftiging maakt in België jaarlijks tientallen doden en vele mensen belanden erdoor in het ziekenhuis. De diagnose van een CO-vergiftiging is moeilijk te stellen. De klachten lijken bij een matige concentratie heel erg op de symptomen van griep (hoofdpijn, misselijkheid, braken, vermoeidheid, enz.). Koorts en diarree komen echter niet voor. Een hoge concentratie aan CO kan dodelijke gevolgen hebben. De symptomen tijdig herkennen en onmiddellijk zuurstof of verse lucht toevoeren is van levensbelang! Let op de weersomstandigheden. Bij mistig weer en windstilte is het belangrijk om extra te verluchten. In een badkamer met een gasgeiser of gasverwarming is een rooster onderaan in de deur (150cm 2 ) en bovenaan in de muur verplicht! Let erop dat de vlam blauw is, wat duidt op een volledige verbranding. Laat toestellen regelmatig nakijken door een erkende vakman. Een goed werkende schoorsteen, een juist gebruik van verwarmingstoestellen, voldoende aanvoer van verse lucht en constante afvoer van rookgassen kunnen veel leed voorkomen! De woningen worden tegenwoordig steeds beter geïsoleerd. Natuurlijk is dat voordelig voor het milieu en je energiefactuur! Een negatief gevolg is helaas dat er geen spleten of kieren zijn, waardoor verse lucht je woning kan binnendringen. Om te voorkomen dat de kwaliteit van de binnenhuislucht daalt, moet je ventileren en luchten. Een goede verluchting en ventilatie zorgt voor: aanvoer van zuurstof; afvoer van hinderlijke en schadelijke stoffen; afvoer van warmte, micro-organismen en onaangename geurtjes. Ventileren Ventileren is het voortdurend verversen van de lucht in je woning. Dat kan door verse lucht toe te voeren en/of gebruikte lucht af te voeren, via roosters in de gevel van je woning of via ramen en deuren. Ook bestaan er mechanische ventilatiesystemen waarbij lucht via elektrische ventilatoren wordt toegevoerd en/of afgevoerd. Zulke ventilatoren doen dus meer dan lucht verplaatsen. Luchten Luchten is het in korte tijd toevoeren van een grote hoeveelheid verse lucht en afvoeren van gebruikte lucht en warmte. Luchten kan door alle ramen en deuren gedurende 5 à 10 minuten open te zetten. Daardoor daalt het CO2-gehalte aanzienlijk en kunnen ook onaangename geurtjes weer verdwijnen. Het effect van luchten verdwijnt snel, daarom blijft continu ventileren nodig! Enkele nuttige tips Lucht je woning s morgens gedurende 15 minuten na het ontwaken, en s avonds vóór het slapengaan. Om tocht tegen te gaan, kan je het beste hoog ventileren. Uitklapraampjes en ventilatieroosters op een hoogte van 1,80 meter of meer zijn daarvoor het meest geschikt. Belangrijk is om meerdere raampjes of roosters langs en tegenover elkaar te gebruiken. Verlucht je woning extra bij vochtproblemen, tijdens koken en bakken, bij het branden van kaarsen, het gebruik van schadelijke producten, enz. Wanneer er meer personen in de woning aanwezig zijn of als er grote bedrijvigheid heerst, is extra ventilatie eveneens noodzakelijk. Heb je een schoorsteen die je niet gebruikt? Gebruik ze dan eventueel als ventilatiekanaal. Sluit binnendeuren niet kierdicht af. Laat je woning ademen
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 12 12 13 HET BINNENMILIEU OP SCHOOL EN OP HET WERK Niet alleen in je woning, maar ook op school en op het werk is een gezonde omgeving belangrijk. Continu ventileren en regelmatig verluchten zijn bijgevolg ook in leslokalen en kantoorruimten geen overbodige luxe. Specifieke aandachtspunten die daarbij aan bod moeten komen, zijn het gebruik van bureaumaterialen en het schrijven op het bord. Bureaumaterialen Kopieermachines, laserprinters, faxapparaten, enz. kunnen de kwaliteit van de binnenlucht negatief beïnvloeden door toneremissie, inktspray en ozonuitstoot. De hoeveelheid schadelijke stoffen is afhankelijk van het toestel en het gebruik. Laserprinters en kopieerapparaten worden het beste in lokalen geplaatst, waar niemand lange tijd moet verblijven. Extra ventilatie is eveneens aangewezen! Het bord Bij het schrijven op het bord en het schoonvegen ervan, komen stofdeeltjes vrij die nefast zijn voor de kwaliteit van de binnenlucht. Maak het bord liefst schoon met een natte spons of doek en schrijf met krijt dat weinig stof maakt. OOST, WEST IS HET BIJ JOU THUIS BEST? Doe de test. Omcirkel het antwoord dat op jou of je woning van toepassing is. 1. Ventileer je de woning de hele dag door? j / n 2. Lucht je de woning gedurende ongeveer 15 minuten per dag? j / n 3. Is er ook een ve n t i l a t i evoorziening (ro o ste rs / ramen) in je kelder aanwe z i g? j / n 4. Is er een rooster of mechanische afzuiging in de badkamer of zet je na het douchen of baden het raam open? j / n 5. Is de temperatuur in je woning overdag rond 20 C? j / n 6. Is de temperatuur in je woning s nachts minstens 15 C? j / n 7. Gebruik je tijdens het koken een afzuigkap? j / n 8. Zet je tijdens en na het klussen (verven, boren, enz.) het raam open? j / n 9. Voer je jaarlijks een onderhoud uit van je ventilatiesysteem? j / n 10. Zet je bij het stofzuigen een raam open? j / n 11. Heb je huisdieren? j / n 12. Heb je een gasgeiser zonder afvoer? j / n 13. Worden verbrandingstoestellen jaarlijks nagekeken door een vakman? j / n 14. Kook je op een gasfornuis? j / n 15. Ruikt het muf in je huis? j / n 16. Rookt er iemand in huis? j / n 17. Heb je last van schimmels, vo c h t p le k ken op de muren of beslagen ra m e n? j / n 18. Verwarm je (soms) je woning met een open haard of houtkachel? j / n 19. Maak je in je woning gebruik van spaanplaat? j / n 20. Droog je de was binnen? j / n Deze checklist is gedeeltelijk gebaseerd op de checkist Hoe is het gesteld met de lucht in uw woning? uit de publicatie Gezond wonen, een kwestie van gezond verstand van de GGD Nieuwe Waterweg Noord Nederland. Voor vraag 1 t.e.m. 10 telt elke ja voor 1 punt. Voor vraag 11 t.e.m. 20 telt elke nee voor 1 punt. Hoe lager je score, hoe belangrijker het is dat je zorgt voor een goede ventilatie en verluchting van je woning. Frisse lucht is immers een belangrijk bestanddeel van een gezonde woonomgeving!
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 14 > NUTTIGE ADRESSEN Medisch Milieukundigen (MMK) bij het Lokaal Gezondheidsoverleg (Logo) Voor vragen en info omtrent Milieu & Gezondheid of specifiek advies rond het binnenmilieu kan je terecht bij de Medisch Milieukundige van het Logo in je regio. www.mmk.be M i n i sterie van de Vlaamse Gemeenschap Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer; Cel Milieu en Gezondheid Koning Albert II-laan 20, bus 8 1000 Brussel Tel. 02-553.62.52. aminal@lin.vlaanderen.be www.mina.be/milieugezondheid.html Deze bro c h u re is een uitgave van de dienst Gezondheidspromotie va n de Onafhanke l i j ke Zieke n fondsen S i n t - H u i b re c h t sst raat 19 1150 Bruss e l Tel.: 02/778 92 11 Fax: 02/778 94 04 E-mail: gezondheidspromotie@mloz.be Website: www.mloz.be Foto s Thierry Monasse Regionale Cel voor interventie bij Binnenluchtvervuiling (RCIB) G ratis analyse van de woning en tips voor de inwo n e rs van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Uitsluitend op medisch voorschrift. Mevrouw Sandrine BLADT (BIM) Tel. 02-775.77.69. - Fax. 02-775.77.70 rcib@ibgebim.be Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) Gulledelle 100 1200 Brussel Tel. 02-775.75.75. - Fax. 02.775.76.21. info@ibgebim.be www.ibgebim.be Op internet www.irceline.be www.milieu-en-gezondheid.be www.env-health.org (c) Onafhankelijke Ziekenfondsen Brussel, Mei 2005
Brochure NL 18/05/05 9:57 Page 16 lansbond van de onafhankelijke ziekenfondsen sint-huibrechtsstraat 19, 1150 brussel tel +32 (0)2 778 92 11 fax +32 (0)2 778 94 04 www.mloz.be info@mloz.be ondernemingsnummer 411.766.483 de landsbond van de onafhankelijke ziekenfondsen gro e p e e rt w w w. p a r t e n a - z i e k e n f o n d s. b e