SCHRIFTELIJKE VRAAG nr. 124 van LORIN PARYS datum: 13 november 2015 aan JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN Interlandelijke adoptie - Oeganda In 2013 en 2014 werden jaarlijks twee interlandelijke adopties vanuit Oeganda voltrokken in Vlaanderen. Dat blijkt uit cijfers uit het antwoord van de minister op mijn schriftelijke vraag nr. 310 van 30 januari 2015. The Guardian rapporteerde vorig jaar over de misbruiken op de adoptiemarkt in Oeganda. Het adopteren van een kind zou makkelijk 15.000 euro kosten. De wachtlijsten van Oegandese kandidaat-adoptieouders zouden lang zijn, maar een interlandelijke adoptie zou voor de adoptiebemiddelaars veel meer opbrengen. Daarbij komt dat kinderen die uit Oeganda geadopteerd worden dat meestal niet doen via de Oegandese adoptieprocedure, die drie jaar duurt, maar via zogenaamde guardianship orders, vergelijkbaar met een soort pleegvoogdij. Vandaag wordt het Children s Panel in Oeganda niet geconsulteerd. Dat zou zijn omwille van het feit dat het comité, dat tot een van de ministeries behoort, niet wettelijk verankerd is in de Children s Act. In de praktijk wijzen ngo s erop dat dit niet gebeurt omdat dit Panel er steeds op wijst dat er voldoende Oegandese kandidaat-adoptieouders zijn. De Auditeur-Generaal van Oeganda beklaagt er zich in een rapport over dat kinderen met een Guardianship Order het land verlaten. Die toelating is echter tijdelijk. Eens in België wordt dan echter de adoptieprocedure ingezet. Overlijdenscertificaten van ouders en identiteitspapieren van kinderen zouden frequent vervalst worden. Zo zouden kinderen niet steeds ouderloos zijn. Een studie van Hope Among concludeerde dat slechts een vijfde van alle Oegandese adoptiekinderen die door de Verenigde Staten zijn geadopteerd werkelijk wezen zouden zijn. Zo is zelfs een zogenaamd overleden moeder op Facebook gevonden door de adoptieouders. Het Verenigd Koninkrijk laat geen adopties uit Oeganda meer toe. Ook in Nederland werden de interlandelijke adopties vanuit Oeganda stilgelegd omdat de procedures in Oeganda te onzorgvuldig zijn en er sprake van kinderhandel zou zijn. 1. Hoeveel adopties vanuit Oeganda kregen de goedkeuring van het Vlaams Centrum voor Adoptie (VCA) in 2015? Hoeveel zijn er in voorbereiding? 2. Wat is de gemiddelde kostprijs van een interlandelijke adoptie uit Oeganda? Kan de minister daarbij een opsplitsing maken tussen de verschillende soorten kosten? Hoe verhoudt zich dat tot de gemiddelde kostprijs voor interlandelijke adopties?
3. Heeft de minister verontrustende signalen opgevangen van de situatie in het land? Kan de minister uitgebreid duiding geven bij deze eventuele signalen? Zijn er knelpunten in de adopties vanuit Oeganda en hoe worden die aangepakt? 4. Heeft de minister tijdens deze legislatuur nog contact gehad met zijn bevoegde federale collega s over de situatie in Oeganda? Wanneer was het laatste contact? 5. Zal de minister adopties uit Oeganda voorlopig stopzetten tot de situatie is uitgeklaard en de mogelijke wanpraktijken onderzocht zijn?
JO VANDEURZEN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN ANTWOORD op vraag nr. 124 van 13 november 2015 van LORIN PARYS 1. In 2015 keurde het Vlaams Centrum voor Adoptie 9 kindvoorstellen goed voor de kanalen in Oeganda, hierbij waren 12 kinderen betrokken. 2. Op dit moment wordt er met twee partners samengewerkt in Oeganda: Oasis en Amecet. De kosten voor beide partners zijn gelijk en bedragen in totaal iets minder dan 15 000 euro. Het bedrag dat kandidaat-adoptanten moeten betalen, is deels voor kosten die in België gedaan worden en deels voor kosten die in Oeganda gemaakt worden. Hieronder een overzicht. Kosten in België Prestatievergoeding adoptiedienst Opmaak ouderdossier (samenstelling, vertaling, legalisaties, verzending) Nazorgverplichtingen (2 huisbezoeken) Andere (vertaling kinddossier, solidariteitsbijdrage, kanaalondersteuning, ) Totaal kosten in België Kosten in Oeganda Administratieve/procedurekosten (opmaak rapporten, vertaalkosten, ) + kosten sociaal werker Kosten advocaten/notarissen/sociaal werkers Kosten tehuizen (zorg en opvang voor het kind) Donaties, projectbijdragen, Totaal kosten in Oeganda (Oasis) 3000 euro +/- 1800 euro 500 euro (extra rapporten indien de rechter dit vereist 70 euro per rapport) 1000 euro 6300 euro 1300 euro 3500 euro 1850 euro 2000 euro 8650 euro 3. We zijn op de hoogte van de informatie die door het consulaat in Kampala werd verspreid over de adoptiesamenwerkingen in Oeganda. Er wordt hierbij onder andere aangehaald dat het gebruik van een legal guardianship niet wettelijk zou zijn in Oeganda en dat het Alternative care panel een verplichte stap zou zijn in een adoptieprocedure. De samenwerkingen die het Vlaams Centrum voor Adoptie, na een bezoek ter plaatse, goedkeurde; maken gebruik van een legal guardianship en gebruiken het Alternative care panel niet. Een belangrijk punt van kritiek bestaat erin dat er gebruik wordt gemaakt van de rechtsfiguur van de legal guardianship, in plaats van de regeling van de children s act te volgen. Het lijkt ons belangrijk om hierover meer informatie te geven en te schetsen wat deze rechtsfiguur net inhoudt. Eerst en vooral is Oeganda een common law land, wat wil zeggen dat de wetgeving mee gevormd wordt door de rechtspraak. Een rechtsfiguur die door de constante rechtspraak wordt aanvaard, heeft hierdoor evenveel waarde als wat in de wetgeving staat. Er bestaat in Oeganda een vaste rechtspraak bij de High Courts, die een pleegplaatsing met het oog op een adoptie in het buitenland toelaten. De Raad van
State heeft zich in 2012 ook uitgesproken over de wettelijkheid van deze werkwijze. Het Vlaams Centrum voor Adoptie had het kanaalonderzoek Oeganda afgekeurd omdat de bepalingen in de children s act niet gevolgd werden. Deze beslissing werd door de Raad van State vernietigd wegens niet voldoende motivering aangezien de rechtsfiguur van legal guardianship met het oog op adoptie wel degelijk rechtsgeldig is in Oeganda. De premisse dat een legal guardianship puur een soort van pleegvoogdij is, klopt dan ook niet. Het is wel degelijk een plaatsing met het oog op adoptie in België. Er wordt in Oeganda dus een legal guardianship uitgesproken, de Oegandese rechter zal hierbij in elke zaak nagaan of er toegestaan kan worden dat het kind in België geadopteerd mag worden of niet. Als het kind in België geadopteerd mag worden, verkrijgen de kandidaat-adoptanten dus een legal guardianship met het oog op adoptie in België. Het kind krijgt inderdaad een D-visum om naar België over te komen. We willen hierbij al aangeven dat het VCA op deze manier ook met andere herkomstlanden samenwerkt (bv. De Filipijnen) en dat dit dus geen abnormale gang van zaken is. Dit blijft uiteraard wel een interlandelijke adoptie want het kind komt wel degelijk met het oog op adoptie naar België. De kandidaat-adoptanten vragen bij de Belgische rechter dan ook geen binnenlandse adoptie aan, maar doen beroep op artikel 1231.41 van het Gerechtelijk Wetboek. Het feit dat het Alternative Care Panel niet gebruikt wordt, is een direct gevolg van het bezoek van het Vlaams Centrum voor Adoptie aan Oeganda eind 2013. Daar werd duidelijk dat het panel geen vereiste is in Oeganda, het staat niet in de wetgeving van Oeganda en wordt in de rechtspraak ook niet als vereiste gezien. Moeilijkheid bij het panel is dat het slechts enkele keren per jaar samenkomt en maar enkele cases tegelijk behandeld. Het blijkt ook uit de praktijk van één van de weeshuizen dat er niet altijd een goede oplossing, binnen een redelijke termijn, wordt gevonden voor kinderen. Zo is er in 2013 een dossier aan het panel voorgelegd voor een tweeling, de meisjes zitten nu nog steeds in het weeshuis. Bij de opstart van de samenwerking hebben we overwogen om onze tehuizen te verplichten om met het alternative care panel samen te werken, omdat dit bijkomende garanties zou kunnen bieden inzake subsidiariteit, maar hebben dit uiteindelijk niet gedaan omdat de beperkte werking weinig meerwaarde leek te bieden. Bovendien veroorzaakt de lange doorlooptijd een onnodig lange adoptieprocedure wat in strijd is met artikel 35 van het Haags Adoptieverdrag. Wat betreft de andere zaken die u aanhaalt, kunnen we u meedelen dat er in de Vlaamse dossiers amper weeskinderen worden geadopteerd. In de gevallen waarbij een overlijdensakte aanwezig is in het dossier, gaan onze partners ook na of deze persoon effectief overleden is. Zo gaan ze naar de begraafplaats van de persoon die overleden is, naast de overlijdensakte hebben wij dan ook aan foto van de begraafplaats in onze dossiers. We zijn ook op de hoogte van het feit dat er geen ander EU-land werkzaam is in Oeganda en dat Nederland hun samenwerking in 2012 stopzette. Het Vlaams Centrum voor Adoptie heeft, voor de goedkeuring tot proefdossiers in het eerste kanaal van Oeganda, overleg gehad met hun Nederlandse collega s over waarom de samenwerking in Oeganda werd stopgezet. Hieruit kon er vastgesteld worden dat de adoptiewerking in Nederland geheel anders geregeld is. De voorafgaande goedkeuring, die in Vlaanderen nodig is om een adoptiesamenwerking op te starten, is onbestaande in Nederland. We zijn er dan ook nog steeds van overtuigd dat door het zorgvuldig kiezen van partners en de constante controle erop, er ook gewerkt kan worden in risicolanden zoals Oeganda.
4. Naar aanleiding van de brief die door FOD Justitie werd verzonden, hebben we begin november brieven verstuurd naar Didier Reynders, Koen Geens en Theo Francken. We hadden hierbij ook overleg met Koen Geens, om in te schatten hoe de procedures voor de adoptanten voor de Belgische rechtbanken nu verder zouden verlopen. 5. Er werd op 16 november 2015 een schorsingsbeslissing genomen door het Vlaams Centrum voor Adoptie voor alle kanalen zowel lopende als kanalen in proeffase in Oeganda. Aanleiding voor deze beslissing is een brief die door FOD Justitie gestuurd werd naar een aantal rechtbanken waar kandidaat-adoptanten van Oeganda een adoptie-uitspraak moeten verkrijgen. Deze brief werd gestuurd met betrekking tot de individuele dossiers van de kandidaat-adoptanten met de vraag om de dossiers te onderzoeken en de adoptieprocedure desgevallend op te schorten en eventueel beschermingsmaatregelen te treffen voor het kind. Het gevolg van deze brieven is dat er een gerechtelijk onderzoek zal geopend worden om de aangehaalde elementen te onderzoeken. Onder deze omstandigheden is het dan ook niet zeker of de Oegandese beslissingen die toelaten om een adoptie te laten uitspreken in België, gerespecteerd zullen worden.