Aantastingen door insekten en mijten op bomen en struiken in 1978

H.fl.iwt I.lI J ti II 1 I.. ntl il'hull 1.B..M 1 i I II. I I I, I!. li M l. I. i. H i m ili U. I f t ij.tf.l. I Aantastingen door insekten en mijten op bomen en struiken in 1978 Infestations by insets and mites on trees and shrubs in 1978 D. Doom Rijksinstituut voor onderzoek in de bos- en landshapsbouw Wageningen Evenals in de jaren hiervoor, werd ook dit overziht van insekten- en mijtenaantastingen op bomen en struiken samengesteld uit de meldingen van een 150-tal waarnemers, die over het gehele land verspreid zijn. Hun gegevens werden thans voor het eerst met behulp van de omputer verwerkt. De tabellen 1 en 2 vatten deze gegevens samen. Tot de shadelijkste insektesoorten in 1978 behoren: - De bastaardsatijnvlinder (), vooral in de provinies Noord-Brabant en Limburg, in augustus werden er op vrij grote shaal bestrijdingsaties uitgevoerd met behulp van vliegtuigen, waarbij het middel Dlmllin werd toegepast. - De satijnvlinder (Leuoma saliis L.), waarvan de rupsen de populieren in opstanden en langs wegen kaalvraten, vooral in de Noordoostpolder, Oostelijk Flevoland en in Zuid-Holland. - De nonvlinder (Lymantria monaha L.) werd voor het eerst na 70 jaar, zij het op kleine shaal, weer shadelijk. Ongeveer 3 ha lariks en een paar beukenrijen werden in het Ughelse Bos kaalgevreten. - De populierglasvlinder (Paranthrene tabaniformis Rott.) was, evenals een aantal jaren daarvoor, weer zeer shadelijk in Oostelijk en Zuidelijk Flevoland voornamelijk op populieren jonger dan 8 jaar. - De dennelotrups (Rhyaionia buofiana Den. et Shiff.) al of niet in ombinatie met de denneknoprups (Blastesthia turionella L.). Vooral Pinus ontorta had zwaar te lijden in een aantal boswahterijen in Drente, op de Veluwe, bij Soestduinen en ïn Oostelijk Flevoland bij Flevohof. - De heidekever (Lohmaea suturalis Thoms.) vrat grote oppervlakten heideterrein op de Veluwe in juli en augustus geheel kaal. - De wilgehoutrups (Cossus ossus L.) was in wegbeplantingen van diverse houtsoorten wederom zeer shadelijk. De grootste shade door dit insekt ondervond de provinie Noord-Holland vooral in de Haarlemmermeer. Onoordeelkundig bermbeheer, aanrijdingen en snoei kunnen als oorzaken worden genoemd. Voor de namen van insekten en mijten is de nomen- "De Dorshkamp", Summary Most data of this annual survey on inset and mite pests on trees and shrubs were, as in previous years, supplied by ooperators, loated in different parts of the ountry. For the first time these data have been worked out by means of the omputer. They are summarized in tables 1 and 2. The most noteworthy inset pests in 1978 were: - The brown-tail moth (Euprotis hrysorrhoea L). The aterpillars were again abundant in the provines of North Brabant and Limburg. Airraft appliation of Dimilin took plae in August. - The satin moth (Leuoma saliis L.) ompletely defoliated poplars in stands as well as in roadside plantings in various plaes, espeially in the Northeast polder, the polder Eastern Flevoiand and in the provine of South Holland. The nun moth (Lymantria monaha L.) defoliated about 3 ha of Japanese larh and beehes in the neighbourhood of Apeldoorn in June. The pest developed for the first time after being dormant for 70 years. - The lear underwing moth (Paranthrene tabaniformis Rott.) was still a pest in the polders Easternand Southern Flevoiand, mainly on poplars younger than 8 years. - The pine shoot moth (Rhyaionia buoliana Den. et Shiff.), whether or not in ombination with the pine bud moth (Blastesthia turionella L.), beame a pest mainly on Pinus ontorta stands in various plaes. - The heather leaf-beetle (Lohmaea suturalis Thoms.) defoliated some heathland areas on the Veluwe (Gelderland). latuur gebruikt van Carter (2), Doom (3), Lempke (4) en voorts van auteurs, die medewerking verleenden aan de drie delen van Die Forstshädlinge Europas" (ed. W. Shwenke); voor de namen van de houtgewassen is Boom (1) geraadpleegd. 149 I

p Wllgestam omgeven door een spinselhuls door rupsen van de wllgesplnselmot; op de ahtergrond (onaangetaste) populieren. Grote populierboktor. Large poplar borer (Saperda arharias L). Willow stem overed with silken envelope bv aterpillars of the Few-spotted ermel moth (Yponomeuta sp.); in the bakground (uninfested) poplars. Soortsgewijze speifiatie van de plaatsen met ernstige en matige aantastingen Kevers (Coleoptera) Snuitkevers (Curulionidae) Grote dennesnuitkever (Curulio abietis L.) Ernstig: bosw. Gortel op douglas Matig: bosw. Slangenburg bij Varsseveld op lariks Gevlekte lapsnuittor (Otiorrhynhus singularis L.) Ernstig: bosw. Shoonloo op sitkasparretjes Bladsnuitkever (Phyllobius piri L.) Ernstig: Ossendrehten bosw. Kootwijk op berk Matig: Leende Beukespringkever (Rhynhaenus fagi L.) Matig: bosw. Garderen en omgeving De Bilt Kleine dennesnuitkever (Pissodes notatus F.) Ernstig: bosw. St. Anthonis 150 Bladhaantjes (Chrysomelidae) Eizehaan (Agelastia alni L.) Ernstig: Eindhoven, Amstelveen, Tilburg, Koewaht, Krlmse Bos, De Eese (Steenwijk) Matig: Gouda, Haarlem, Utreht, Sappemeer Heidekever (Lohmaea suturalis Thoms.) Ernstig: Sallandse heuvelrug, Mariapeel, Posbank, Hoog Buurlo, bosw. Kootwijk Matig: Bosw. Leersum, Het Heesten Sneeuwbalhaan (Pyrrhaltaviburni Payk.) Ernstig: Goesen omstreken, Hoogland Boktorren (Cerambyidae) Grote populierboktor (Saperda arharias L.) Ernstig: Haarlem, Amstelveen Matig: Leiden, Vlaardingen

Kleine populierboktor (Saperda populnea L.) Ernstig: bosw. Tjongervallei op P. nigra en P. trihoarpa Spinners (Lymantriidae) Vlinders (Lepidoptera) Bastaardsatijnvlinder () Ernstig: IJmuiden, Aalten, Noordoostpolder, Zeeland (N. Br.), Heesh, Nederweert, Boerdonk, Elsendorp, Empel, Eindhoven, Venray, IJsselstein, bosw. Kessel, Lelystad, Loon op Zand, Udenhout, Oisterwijk, Moergestel, Hoeven, Wanssum, Boxtel, Well, Neerkant, Heikant, Rotterdam, Vlaardingen, Nieuw Vennep, Hoofddorp, Badhoevedorp, Lisserbroek, Zwanenburg, Gouda, Mariapeel Matig: Hoek van Holland, Amsterdam, 's-hertogenbosh, Amstelveen, Leiden, Utreht, Boxtel, Haarlem, Aalst (N.Br.), Waalre, Leende, Bergen (L), Afferden, Reekse Heide, Cuyk, Someren, Oss, Rips, Veendam, Horst, Tershelling Satijnvlinder (Leuoma saliis L.) Ernstig: Baarn, Noordoostpolder, Bremerbergbos (Oostelijk Flevoland), Waddinxveen, Moerdijk, Reeuwijk, Zevenaar, Nootdorp, Bleiswijk, Driel, Emmen (op Salix purpurea) Matig: Nijkerk, Alphen, Nieuwveen, Harder- en Visvijverbos (Oostelijk Flevoland) Plakker (Lymantria dispar L.) Ernstig: Mariapeel Nonvlinder (Lymantria monaha L.) Ernstig: Ughelse Bos (a. 3 ha lariks en beuk) Kokerrupsen Wespvlinder Bastkevers (Soiytitae) Zestandige dennebastkever (Ips sexdentatus Boern.) Ernstig: Holterberg Matig: bosw. Hardenberg Letterzetter (Ips typographus L.) Ernstig: Sleen, Vledder, Diepenveen, Hilversum Matig: bosw. Hardenberg, Appelsha, Asserbos, Amelter Bos, Boshoven, Pauwenhof, omgeving Hilversum Koperetser (Pityogenes halographus L.) Matig: bosw. Appelsha lepespintkevers (Solytus sp.) Ernstig: 't Gooi, Goes, Noordoost Groningen, Den Haag, Boxtel, Friesland, Zuid Limburg, Tershelling, Noordwest Overijssel, Santpoort Matig: Noord Limburg, Goeree, Voorne, Lelystad, Leiden, Utreht, Haarlem, Weststellingerwerf, Heerenveen, Nijmegen, 's-heerenberg, Elburg (Coleopboridae) Lariksmot (Coleophora lariella Hb.) (Sesiidae) Populierglasvlinder (Paranthrene tabaniformis Rott.) Ernstig: Oostelijk en Zuidelijk Flevoland Matig: bosw. Bakkeveen, landg. 'tzand (Zelhem) Bladrollers Houtrupsen Wilgehoutrups (Cossus ossus L.) Ernstig: Haarlemmermeer, Zwanenburg, Gouda, Leiden, Deventer, bosw. Tershelling Matig: Goeree-Overflakkee, Lelystad, Baggelhuizen, Meerselse Peel, Slohteren, Kolham, Harkstede Spanrupsen (Geometridae) Kleine wintervlinder (Operophtera brumata L.) Ernstig: boswahterij Kootwijk, Gelderse Hout, Robbenoordbos, Noordhollandse duinwaterleiding bij Bloemendaal Matig: Visvijverbos (Oostelijk Flevoland), Terborg, Robbenoordbos Spinners (Tortriidae) (Cossidae) Heggebladroller (Arhips rosana L.) Ernstig: Prov. duinwaterleiding Mij Noord-Holland (op duindoorn) Populiersheutboorder (Gypsonoma aeriana Dup.) Matig: Terborg, Roggel, Zuidbroek Dennelotrups (Rhyaionia buoliana Den. et Shiff.) Ernstig: bosw. Norg, Dwingeloo, Hooghalen, St. Anthonis, Nistelrode, Spijkbos, Soestduinen, Aalst (N. Br.) Matig: bosw. Grolloo, Leende, Westerwolde, Noordwolde, Ulvenhout Groene eikebladroller (Tortrix viridana L.) Ernstig: Lohern, Borulo Matig: Holten, Hardenberg, bosw. Slangenburg en Bakkeveen (Lasioampidae) Ringelrups (Malaosoma neustria L.) Matig: Haarlem, Delft, Rotterdam, Shiedam 151

Broedpatroon van de koperetser. Egg galleries of the small sprue bark-beetle halographus L). Spinselmotten (Pityogenes (Yponomeutidae) Spinselmot (Yponomeuta sp.) Ernstig: Kamerik, Woerden en Wilnis {op wilg), Amsterdam, Ouwerkerk en Hoogezand (op kardinaalshoed), Hoogland {op meidoorn), Goes (op Prunus spinosa) Matig: Bijlmermeer (kardinaalshoed), Rotterdam en Z.O. Friesland (meidoorn), Amsterdam (Prunus spinosa) Heidekever Heather leaf-beetle (Lohmaea suturalls Thorns.). Tweevleugeligen (Diptera) Mineervliegen (Agromyzidae) Cambiummineervlieg (Phytobia ambii Hend.) Matig: Amsterdam Hulstvlieg (Phytomyza iliis Curt.) Ernstig: prov. Zeeland Matig: Amsterdam Blad- en shildluizen (Homoptera) Vliesvleugeligen (Hymenoptera) Wolluizen Bladwespen Sparrebladwesp (Pristiphora abietina Chr.) Matig: bosw. Zijen Houtwespen (Siriidae) Reuzenhoutwesp (Uroerus gigas L.) Matig: landg. Middahten 152 (Adelgidae) (Tenthredinidae) Douglaswolluis (Adelges ooleyi Gill.) Matig: bosw. Texel (op sitkaspar), bosw. Westerwolde, Bergherbos, Boxtel en landg. De Eese (op douglas) Sparrewolluis (Adelges pieae Ratz.) 'Matig: Speulderbos Dennewolluis (Pineus pini Maq.) Ernstig: Eindhoven Weymouthwolluis (Pineus strobi Htg.) Matig: Reuver

Bladluizen (Aphididae) Wantsen (Heteroptera) Groene sparreluis {Elatobium abietinum Wik.) Ernstig: bosw. Slangenburg, Maarn, Ruurlo, Hulst Lindebladluis (Euallipterus tiliae L.) Ernstig: Eindhoven Matig: Delft, Driehuis, Velsen, Santpoort Beukebladluis (Phyllaphis fagi L.) Matig: bosw. Westerwolde Shorswantsen (Aradidae) Denneshorswants (Aradus innamomeus Panz.) Ernstig: Ulvenhoutsebos Matig: bosw. Chaam Mijten (Aari) Bloedluizen (Eriosomidae) Spintmijten (Tetranyhidae) Appelbloedluis (Eriosoma lanigerum Hausm.) Ernstig: Rotterdam, Den Haag Matig: Amersfoort, Viaardingen Perebloedluis (Eriosoma lanuniginosum Htg.) Ernstig: Eindhoven (op iep) Bladgalvormers Pemphigussp. (Pemphigidae) Ernstig: Gouda, Amsterdam, Rotterdam Matig: Zonnemaire Thelaxiidae Shimmeliuis (Phloeomyzus passerinii Sign.) Ernstig: Lelystad, Roggebotsebos (op 'Dorskamp'- populieren) Lindespintmijt (Eotetranyhus tiliarum Herm.) Matig: Stellendam Sparrespintmijt (Oligonyhus ununguis Ja.) Matig: Boxtel Literatuur 1. Boom, B. K., 1965. Nederlandse dendrologie. Flora der ultuurgewassen, Veenman, Wageningen. 2. Carter, C. I.. 1971. Conifer woolly aphids (Adelgidae) in Britain. For. Comm. Bull. nr. 42, London. 3. Doom, D., 1969. Shadelijke bosinsekten. Bosbesherming 1, Pudo, Wageningen (33-166). 4. Lempke, B. J., 1976. Naamlijst van de Nederlandse Lepidoptera. Kon. Ned. Natuurhlst. Ver. nr. 21, Hoogwoud. Shildluizen (Coidae) Beukewolshildluis (Cryptoous fagisuga Lindl.) Ernstig: Gaasterland, Rokanje 153

Tabel 1 De In 1978 shadelijk opgetreden insekten en mijten, gerangshikt naar het beshadigde gewas Table 1 The Inset and mite pests in 1978, grouped aording to their host plants Naald h out/con/tors Aangetast door/attaked by Abies grandis Lindl. Larix leptolepis Gord. Piea abies Karst Piea omorika Bolle Piea sithensis Carr. Pinus ontorta Dgl. Plnus nigra Arn. Pinus strobus L. Plnus sylvestris L. Pseudotsuga merizlesli Frano Taxus L. Loofhout/Sroaf/eaved trees Aer sp. Alnus glutlnosa Vill. Amelanhler Med. Betula sp. Calluna vulgaris Hull. Carpinus L. Cotoneaster B. Ehrh. Adelges pieae Ratz. Coleophora lariella Hb. Curulio abietis L. Hylastes ater Payk. Ips embrae Heer Lymantrla monaha L. Uroerus glgas L. Cinarasp. Elatoblum abletinum Wik. Ips typographus L. Pityogenes halographus L. Pristlphora abletina Chr. Tomius pinlperda L. Elatobium abletinum Wik. Adelges ooleyl Gill. Elatobium abletinum Wik. Otiorrhynhus singularis L. Pristlphora abietlna Chr. Rhyaionia buoliana Den. et Shlff. Hylastes ater Payk. Plssodes notatus F. Rhyaionia buoliana Den, et Shlff. Tomius pinlperda L. PineusstrobiHtg. Aradus innamomeus Panz. Brahyderes inanus L. Curulio abietis L. DiprionpinlL. Hylastes ater Payk. Ips sexdentatus Boern. Neodlprlon sertifer Geoffr. Plneus pini Maq. Plssodes notatus F. Rhyaionia buoliana Den. et Shiff. Tomius pinlperda L. Adelges ooleyi Gill. Curulio abietis L. Otiorrhynhus singularis L. Aangetast doox!attaked by Malaosoma neustria L. Operophtera bru mata L. Agelastla alni L. Cossus ossus L. Psylla alni L. Zeuzera pyrina L. Cossus ossus L. Lymantriadispar L. Phylloblus piri L. Lohmaea suturalis Thoms. Malaosoma neustria L. 154

Tabel 2 (vervolg) Loofhout/Broadleaved trees Crataegus sp. Euonymus europaea L. Fagussylvatia L. Fraxinus sp. Hippophae rhamnoides L. Ilex L. Malus Mill. Populus sp. Prunus sp. Querus sp. Salix sp. Sorbus L. Tilia sp. Ulmus sp. Viburnum opulus L. Aangetast door/attaked by Arhips rosana L, Euprotis hrysorrhoea L, Malaosoma neustria L. Yponomeuta padella L, Malaosoma neustria L. Yponomeuta agnagella Hb. Cryptoous fagisuga Lindl. Lymantria monaha L. Phyllaphrs {agi L. Rhynhaenus fagl L. Operophtera brumata L. Arhips rosana L. Phytomyza iliis Curt. Eriosoma lanigerum Hausm. Malaosoma neustria L. Cossus ossus L. Gypsonoma aerlana Dup. Leuoma saliis L. Operophtera brumata L. Paranthrene tabaniformis Rott. Pemphigus sp. Phloeomyzus passerlnil Sign. Phyllodetasp. Saperda arharlas L. Saperda populneal. Sesia apiformlsci. Phyllobius sp. Yponomeuta evonymella L. Arhips rataegana Hb, Cossus ossus L. ErannisdefoliariaCI. Malaosoma neustria L. Operophtera brumata L. Pandemis erasana Hb. Tortrix viridana L. Lymantria dispar L. Cossus ossus L. Euproçlishrysorrhoea L. Leuoma saliis L. Phytobiaambii Hend. Rabdophaga saliiperda Duf. Rabdophaga saliis Shrk. Yponomeuta rorrella Hb. Cossus ossus L. Lymantria dispar L. Malaosoma neustria L. Eriophyes tiliae Nal. Eotetanyhustiliarum Herm. Euallipterus tiliae L. Eriosoma lanuginosum Htg. Solytus solytus F. Solytus multistriatus Marsh. Pyrrhalta viburni Payk.

Tabel 2 De graad van aantasting in de vershillende provinies Table 2 The degree of infestation in the differen t pro vin es A ernstige aantastingen (waaronder kaalvreterij) heavy infestation (among whih omplete defoliation) a idem, doh plaatselijk ditto, but foal B matige aantasting moderate infestation b idem, doh plaatselijk ditto, but foal C lihte aantasting light infestation idem, doh plaatselijk ditto, but loal 1 nsektesoort/znsef speies provinies/provines <8 "O fl O C vj "O CD O C «"5 «ra O Cl n X o m O w O JZ T> X ö m e "O u CD O O O V T3 <D ^ <D O <D O LL O Cl O O 5 z fm NI z Dl.O E Coleoptera (kevers) Cerambyldae (boktorren) Saperda harharias L. Saperda populnea L. a Chrysomelldae (bladhaantjes) Agelastia alni L. Lohmaea suturalis Thoms. Phyllodeta sp. Pyrrhalta viburni Payk a b Ab ab Curulionidae (snuitkevers) Brahyderes Inanus L. Curullo abietls L. Otiorrhynhus singularis L. Phyllobius piri L. Pissodes notatus F. Rhynhaenus fagl L. abc ab a Sofytldae (bastkevers) Hylastes ater (Payk.) Ips embrae Heer Ips sexdentatus L. Ips typographus L. Pityogenes halographus L. Solytus sp. Tomlus plnlperda L. b b Ab b a a ab ab ab b a b B a b C b ab ab ab a b Ab b b Lepidoptera (vlinders) Coleophorldae (kokerrupsen) Coleophora larlella Hb b Cossldae (houtrupsen) Cossus ossusl. a be b a b a ab Geometridae (spanrupsen) Erannis defoliaria Cl. Operophtera brumata L. ab ab 156

Tabe! 3 (vervolg) lnsektesoort//nsefspe/es provinies/provines O Lasioampidae (spinners) Malaosoma neustria L. b b Lymantriidae (spinners) Leuoma saliis L. Lymantria dispar L. Lymantria monaha L. b a b a b a b ab a Ab Ab Ab Ab a Ab a Lyonetidae (mineermotten) Paraleuoptera sinuella Rtti. Sensiidae (wespvllnders) Paranthrene tabaniformls Rott. Sesia apiformlsci. Tortriidae (bladrollers) Arhips rosana L. Gypsonoma aeriana Dup. Pandemis erasana Hb. Rhyaionia buoliana Den. et Shift. Tortrix viridana L. ab b ab a ab a b ab Yponomeutidae (spinselmotten) Yponomeuta sp. a a B ab Hymenoptera (vliesvleugeligen) Diprionidae (dennebladwespen) Diprion pini L. Neodiprion sertifer Geoffr. Tenthredinidae (bladwespen) Pristiphora abietlna Chr. Siriidae (houtwespen) Uroerusgigas L. Diptera (tweevleugeligen) Agromyzidae (mlnearvliegen) Phytobia ambii Hend. Phytomyza iliis Curt. Ceidomyiidae (galgmuggen) Rabdophagasalliperda Duf. Rabdophaga saliis Shrk. 157

Tabe! 3 (vervolg) I nsektesoort/znsef speies provin ies/provines CD N Homoptera (blad- en shildluizen) Adelgidae (wolluizen) Adelges ooleyi Gfll. Adelges pieae Ratz. Pineus plnl Maq. Pineus strobl Htg. Aphididae (bladluizen) Elatobium abletinum Wik. Euallipterus tillae L. Phyllaphisfagl L. Thelaxidae Phloeomyzus passerinii Sign. Lahnidae (stam- of talkluizen) Clnara onfinis Koh Psyllidae (bladvlooien) Psyllaalnl L. b b b a a b a b b a Pemphigidae (bladgalvormers) Eriosoma lanlgerum Hausm. Eriosoma lanuginosum Htg. Pemphigus sp. Coidae (shildluizen) Cryptoous faglsuga Lindl. ab a Heteroptera (wantsen) Aradidae (shorswantsen) Aradus innamomeus Panz. ab Aari (mijten) Eriophyidae (gal mijten) Eriophyes tiliae Nal. Telranyhidae (spfntmijten) Eotetranyhus tlliarum Herm. Oligonyhus ununguls Ja. 158

Persberiht Stihting Industrie-Hout De Markerwaard en méér bos De Markerwaard dient volledig te worden Ingepolderd en een belangrijk deel daarvan te worden bestemd tot bos. Aldus de Stihting Industrie-Hout te Wageningen in een brief aan de Minister van Verkeer en Waterstaat. Zij vraagt de aandaht van de Minister voor de geringe aandaht die het bos in de disussies over deze inpoldering momenteel krijgt. Zij aht dit onbegrijpelijk en zeer te betreuren, omdat de vershillende mogelijkheden, die het bos aan onze samenleving biedt, nu juist zo'n belangrijk argument vóór inpoldering betekenen. In de eerste plaats wijst de Stihting er op dat de houtvoorziening steeds meer in een preaire situatie zal komen, hetgeen ook blijkt uit het feit dat in de belangrijke houtproduktiegebieden in de wereld de omvang van de vraag het maximaal mogelijke aanbod steeds meer nadert of al heeft bereikt. Daarnaast neemt de wereldvraag naar houtprodukten dusdanig toe dat over enkele deennia een mondiale houtshaarste moet worden verwaht. Daarbij dient te worden ingealuleerd dat hout voor steeds meer doeleinden gebruikt zal gaan worden, o.a. voor energiewinning en produktie van hemialiën. Dit staat in verband met het feit dat hout een veelzijdig bruikbare grondstof is die bovendien zonder veel energiekosten en zonder milieuvervuiling geprodueerd kan worden. In de Markerwaard nu bestaat de gelegenheid om over 20 è 30 jaar aanzienlijke hoeveelheden hout te produeren, 10 è 20 m 3 per hetare en per jaar, en daarmee een belangrijke bijdrage te leveren aan beperking van het houttekort in ons land. Verder wijst de Stihting er op dat houtproduktie, openluhtrereatie en het sheppen van een milieu voor een gevarieerde flora en fauna in een bos uitstekend zijn te ombineren. In dit verband zou een groot bosareaal oftewel een natuurgebied met veel bos in de Markerwaard, relatief dihtbij grote bevolkingsentra gelegen, de rereatiedruk elders in het land aanzienlijk kunnen verlihten. Daarbij moet met name aan de Veluwe worden gedaht. Persberiht Ministerie van Landbouw en Visserij Staatsbosbeheer; ir. J. van den Bos per 1 juli 1979 adjunt-direteur Ir. D. Sikkel, adjunt-direteur van het Staatsbosbeheer, heeft om redenen van persoonlijke aard verzoht van deze funtie ontheven te worden. De minister van landbouw en visserij heeft dit verzoek ingewilligd en met ingang van 1 juli 1979 voor de vervulling van genoemde funtie aangewezen ir. J. van den Bos, thans inspeteur bosbouw bij het Staatsbosbeheer. Ir. D. Sikkel zal werkzaam blijven als adviseur van de Diretie van het Staatsbosbeheer. Bosshap25 jaar Op 15 mei 1979 was het 25 jaar geleden dat het Bosshap als samenwerkingsorgaan van werkgevers en werknemers in de bosbouw zijn werkzaamheden aanving. Ter gelegenheid hiervan heeft het bestuur op 29 mei 1979 een buitengewone vergadering belegd, waarbij de minister van Landbouw en Visserij een toespraak houdt. In een van de komende afleveringen van ons tijdshrift zal op dit 25-jarig bestaan nader worden ingegaan. Studiekring KNBV De bijeenkomst van de Studiekring zal plaatsvinden op 14 deember 1979. Wilt u dezedatum vastleggen? Het onderwerp heeft betrekking op bosreservaten. Nadere mededelingen over het programma volgen. 159