Verstaging doormeten Wanneer vervang je oude verstaging? Voor eigenaren van oudere schepen is er onzekerheid en onwetendheid over de vereisten en de risico s. Bovendien hanteren verzekeraars verschillende criteria en regels. En wat is nu eigenlijk een goede manier om je stagen te controleren? Jan Immink vertelt over zijn ervaringen. foto: Istockphoto 20
tekst: Jan Immink 21
I n het verleden heb ik uiteenlopende jachten gehad. Ik vergeet niet licht het moment dat de mast zich als een duimstok opvouwde en met een zucht naar beneden kwam, keurig aan lij, bij windkracht 2! Oorzaak was waarschijnlijk een weggelopen zaling, gevolg van een partijtje boomschudden in Friesland. Sindsdien ben ik extra alert op verstaging en zalings. Mijn verzekeraar stelt geen leeftijdsgrenzen aan de verstaging, maar wel de voorwaarde dat je de verstaging goed onderhoudt. Een mooi uitgangspunt, maar ook een potentiële bron voor discussie door een arbitrair criterium. Het moment dat de mast zich als een duimstok opvouwde Wat is goed onderhouden, en hoe toon je dat aan? Mijn huidige schip, een Zweeds ontwerp van 21 jaar oud, heb ik drie jaar. Omdat het schip toch de wal op moest voor onderhoud, vroeg ik een grote maritieme dienstverlener aan het IJsselmeer meteen om de verstaging na te zien. Hij nam hiervoor een performance rigger in de arm. De uitkomsten waren verbluffend. De verstaging was visueel gecontroleerd en zag er prima uit. Desondanks kreeg ik het advies de totale verstaging inclusief spanners te vervangen, à raison van een flinke bom duiten. Dat ging me allemaal wat te snel. Onze zoon kwam op de proppen met een brochure van een bedrijf dat de oplossing had voor mijn knagende wantrouwen in combinatie met mijn Hollandse zuinigheid. Zij kunnen verstaging doormeten en de staat ervan aangeven. De meeste masten gaan overboord door breuk bij de terminals, dus het lijkt voor de hand te liggen om hier de aandacht op te richten. Knagend wantrouwen in combinatie met Hollandse zuinigheid De breuk die ontstaat is op de draad ongeveer 5 mm in de terminal. De kabel blijft in de terminal, dus je ziet het niet. Daar is de overgang tussen het massief gewalste gedeelte en de flexibele kabel, daardoor ontstaat er een vermoeiingsbreuk. Deze kan op verschillende manieren ontstaan: 22
tekst: Jan Immink G e m e t e n w o r d t d e o v e r g a n g s - w e e r s t a n d t u s s e n d e s t a a l d r a a d e n d e t e r m i n a l s door een te los staande verstaging, door een verkeerde hoek waaronder de terminal trekt en door veelvuldig gebruik (ouderdom). Het opsporen van potentiële breuk is een kwestie van meten. Gemeten wordt de overgangsweerstand tussen de staaldraad en de terminals. Een eventuele breuk in de terminal geeft een hogere weerstand (elektrisch) dan bij een goede overgang tussen draad en terminal. Het bedrijf hanteert per diameter draadsoort een reeks van weerstandswaarden waartussen de meting zich moet bevinden. 23
tekst: Jan Immink Het meten van de verstaging kost 8 euro per terminal, dus 16 euro per stag. Het afnemen en weer opzetten van de mast kost een uurtarief, plus een bedrag voor de kraanhuur. Van de meetresultaten wordt een rapport opgemaakt, dat je kunt gebruiken als bewijs van goed onderhoud voor de verzekering. Ga je een drempelwaarde over dan is dat aanleiding voor extra aandacht de komende jaren. Overschrijd je een tweede drempel, dan is het advies om meteen te vervangen. Op die manier weet je met vrij grote zekerheid dat je vervangt wat nodig is en niet met een ondeugdelijke tuigage rondvaart. Opsporing van beschadigingen van de staaldraad buiten de terminal zelf, blijft een zaak van visuele inspectie. De meting van het tuig leverde drie te vervangen stagen op en twee met een eerste aandachtsdrempel. De drie wanten zijn vervangen. Bovendien heb ik het andere hoofdwant preventief vervangen. Al met al was ik nu minder dan een derde kwijt van de kosten die ik anders had gemaakt. Bovendien heb ik objectief inzicht in de staat van mijn staand want. De industrie is teruggekomen van RVS spanners Wat mij opvalt is dat, net als het eerste adres waar ik terecht kwam, ook deze tuiger gelijk met de verstaging ook de wantspanners vervangt. Navraag maakt de reden duidelijk. Ik heb volledig RVS Hasselfords wantspanners. Als daar een nieuwe verstaging aan komt, vreten de spanners zich vast in hun eigen draad. De industrie is teruggekomen van RVS spanners en monteert nu weer verchroomd bronzen spanners met RVS draadeinden/terminals. 24
Verschillende meningen Door zijn eenvoud en het feit dat de meetmethode al ruim tien jaar geleden werd geïntroduceerd, zou je verwachten dat de door Jan Immink beschreven methode inmiddels algemeen geaccepteerd is. Toch is dat niet het geval. Op zoek naar de reden daarvan, constateerden we dat het een onderwerp is waaraan lang niet iedere deskundige zijn handen wil branden. Zilt's technische vraagbaak, ingenieur en rond-de-wereld zeiler Jimmy Lengkeek (foto) vertelt wel hoe hij er over denkt. 'Hoewel het verhaal feitelijk klopt, zijn er wat mitsen en maren,' reageert Jimmy. 'Het probleem is, dat het proces dat leidt tot breuk van een RVS-stag heel wat ingewikkelder is dan hier wordt verondersteld. Op het moment dat je met een elektrische meting een probleem constateert, ben je er nog net op tijd bij. Er zijn dan al tieren gebroken of gescheurd, en het stag staat op breken. Een verborgen breuk constateren of vaststellen hoe lang je verstaging nog mee gaat, zijn echter twee verschillende dingen. Zo'n meting zegt niets over de nog niet gebroken stagen. Het toont immers niet aan hoever het vermoeidheidsproces - de kristalstructuurverandering in het materiaal - is gevorderd. Dat betekent dat het kan gebeuren dat een elektrische meting vandaag geen aanwijzing van problemen geeft, maar dat morgen, op een woelige zee je mast toch overboord gaat. Daarom is het naar mijn mening toch beter om stagen na een bepaalde levensduur of gebruiksgeschiedenis te vervangen.' Als het artikel van Jan Immink en Jimmy Lengkeek's reactie het begin van een openbare discussie zijn, ruimen wij daar graag ruimte voor in. Stuur jouw ervaringen of visie over dit onderwerp naar: tuigage@ziltmagazine.nl Redactie 25