5-de editie Groeifactor is een uitgave van Haifa met informatie over glastuinbouw in het algemeen en VitaPhos-K in het bijzonder. groeifactor de vijfde editie Hierbij ontvangt u de vijfde editie van Groeifactor, de nieuwsbrief van Haifa. Deze Groeifactor staat geheel in het teken van fosfaat. U kunt lezen waarvoor een plant fosfaat nodig heeft, hoe fosfaat wordt opgenomen en wat de werking is van onze nieuwe vaste polyfosfaatmeststof VitaPhos-K. Verder is in deze Groeifactor een omrekentabel opgenomen waarmee u gemakkelijk een hoeveelheid van uw huidige fosfaatgift kunt omrekenen naar VitaPhos-K. VitaPhos-K is nu ook aan het Haifast rekenprogramma toegevoegd Via de site Multifeed.nl (downloads) kunt u de laatste versie van ons Haifast rekenprogramma downloaden. Als u al werkt met dit programma, dan volstaat het downloaden van de update; als u nog niet werkt met het programma, dan kunt u de volledige versie downloaden. Het programma kan ook worden besteld door te mailen naar ronald@hichem.be of te faxen naar +32 (0)15 27 08 15. polyfosfaat: een nieuwe meststof voor de substraatteelt introductie Naast stikstof, kalium en magnesium behoort fosfor tot de macro-nutriënten en vervult het tal van functies in de plant. Een tekort aan fosfaat resulteert dan ook in geremde groei en typische gebreksverschijnselen. Zie afbeelding 1a + 1b Ë Het gehalte aan fosfaat in planten is echter laag (0,10-0,15% in drogestof), terwijl dat voor stikstof (N) en kalium (K) respectievelijk ± 10 en ± 40 maal hoger ligt. en verder... Pagina 1-3 Polyfosfaat: een nieuwe meststof voor de substraatteelt Fosfaat wordt door de plant opgenomen in de vorm van het eenwaardig negatieve fosfaat ion (H2PO4-). Deze P-vorm behoort tot de groep van de zogenaamde orthofosfaten en is de vorm waarin fosfaat overwegend voorkomt in bodems met een normale ph (ph 5-6,5). Vergeleken met andere macronutriënten is de fosfaatconcentratie in het wortelmedium doorgaans zeer laag (< 1 µmol/l), en als gevolg van opname is de concentratie aan het worteloppervlak zelfs nagenoeg nul. Ë Pagina 4 Omrekentabel VitaPhos-K Pagina 5 Omrekentabel Super FK 1
aanbod Afbeelding 1a Waarom zijn de fosfaatconcentraties in bodemvocht van bodems met ph 5-7 altijd zo laag en wat zijn hiervan de mogelijke consequenties? Lage fosfaatconcentraties in het bodemvocht bij dergelijke ph s zijn het directe gevolg van de relatief geringe oplosbaarheid van orthofosfaten indien aanwezig in combinatie met (i) Ca en Mg of (ii) spoorelementen als Cu, Zn, Mn en Fe. Dit heeft tot gevolg dat niet alleen de concentratie aan fosfaat, maar ook die van de begeleidende kationen Ca, Mg en spoorelementen niet optimaal is. Vooral dit aspect kan grote gevolgen hebben voor de beschikbaarheid van nutriënten in de substraatteelt. Immers in deze systemen is het niveau aan fosfaat doorgaans erg hoog in vergelijking tot bodems (wel 1000x zo hoog). Dit betekent dat vooral bij een wat hogere ph het risico bestaat dat een wezenlijk deel van het fosfaat samen met bovengenoemde kationen (nutriënten) kan neerslaan en niet direct meer voor de plant beschikbaar is of komt. Het weer aanvullen met verse nutriënten zal weinig effect hebben omdat de beperkte oplosbaarheid van deze fosfaten een verhoging van de concentratie niet toelaat. Het risico is vooral groot wanneer de ph van de voedingsoplossing in voorraadbak, druppelsysteem of wortelmedium (steenwolmat) te hoog oploopt (ph>6,5 ). Dit probleem kan door de teler vaak maar ten dele of niet worden aangepakt. Mogelijkheden zijn beperkt tot verlaging van de uitgangs-ph van de voedingsoplossing en/of wijziging van de vorm waarin N wordt aangeboden (NO3/ NH4-verhouding). Deze laatste ingreep kan echter botsen met de gevoeligheid van soorten voor NH4-N. Zie afbeelding 2 Afbeelding 1. Symptomen van P-gebrek bij komkommer. (a): matig P-gebrek; kleine donkergroene bladeren (centraal gezond blad) (b): ernstig P-gebrek; necrose aan oudere bladeren Afbeelding 1b opname Kenmerkend voor de opname van fosfaat door de plantenwortel is dat: æ de plant alleen orthofosfaten (H3PO4) kan opnemen en dan wel in het bijzonder het H2PO4- ion (verschijningsvorm is sterk ph-afhankelijk). π de opname van fosfaat een sterk stroomopwaarts gericht transportproces is, d.w.z. Fosfaat wordt opgenomen vanuit de directe wortelomgeving (rhizosfeer) waar de fosfaat concentratie nagenoeg nul is, waarna het vervolgens vanuit de wortelcellen via de houtvaten naar de spruit wordt getransporteerd. In de houtvaten komen fosfaatconcentraties in de orde van grootte van enkele µmol/l voor. Dit kost veel energie, waarbij naast zuurstof en temperatuur vooral organische fosfaatverbindingen (ATP) een belangrijke rol spelen. Ë 2
mobiliteit Binnen de plant is fosfaat erg mobiel en kan het via de zeefvaten (floeem) van de ene naar de andere locatie verplaatst worden. De fosfaatconcentratie in deze transportbanen is dan ook relatief hoog (tot 100 µmol/l). Dit betekent ook dat de plant een tijdelijk tekort aan P zonder al te grote schade kan doorstaan door interne herverdeling, tenminste als het tekort niet te lang duurt en er bij aanvang van schaarste een voorraad aan fosfaat in de plant aanwezig is. functie De functies van fosfaat in de plant zijn niet alleen divers maar ook erg essentieel, waardoor een tekort aan fosfaat de groei en het functioneren van de plant significant kan remmen. De drie belangrijkste functies van P kunnen als volgt worden samengevat: π fosfaat is een onderdeel van tal van verbindingen van belang bij stofwisselingsprocessen (ATP, NADP) π fosfaat is van belang voor behoud evenals reproductie van de erfelijke eigenschappen van de plant (DNA, RNA) π fosfaat is een bestanddeel van fosfolipiden, een hoofdbestand- deel van biologische membranen als plasmalemma en tonoplast. Á Afbeelding 2. ph-verandering in de rhizosfeer van de plant. linker deel wortelstelsel met NO 3 -N (sterke ph-verhoging; paarse kleur) rechter deel wortelstelsel met NH 4 -Nv (sterke ph-daling; gele kleur) waarom een nieuwe meststof polyfosfaat voor de substraatteelt? Als grote voordeel van polyfosfaat (PP) boven orthofosfaat (OP), bijv. de gangbare monokaliumfosfaat (KH2PO4 ), geldt dat PP met eerdergenoemde kationen een complex kan vormen. (Zie afbeelding 3) Deze fofaatcomplexen slaan niet neer, maar blijven in oplossing, waarbij geldt dat het complex: π de gecomplexeerde kationen (Ca, Mg, spoorelementen) tegen de tijd nalevert, waardoor ze alsnog voor de plant beschikbaar komen (buffer; nalevering zoals in bodem) π langzaam hydrolyseert, waarbij het niet opneembare polyfosfaat wordt omgezet in opneembaar orthofosfaat. Uit proeven en waarnemingen in de praktijk is gebleken dat onder bepaalde omstandigheden de hydrolyse van polyfosfaat snel genoeg verloopt om de plant van voldoende opneembaar orthofosfaat te voorzien, maar anderzijds ook weer niet te snel waardoor de voordelen van het kation-polyfosfaatcomplex weer teloor zouden gaan en fosfaat en de betreffende kationen alsnog zouden neerslaan. Kortom, fosfaat en de nutriënten Ca, Mg en spoorelementen blijven beter beschikbaar bij gebruik van polyfosfaat dan bij een traditionele orthofosfaat. Daarnaast komen als gevolg van de hydrolyse en de daarmee gepaard gaande nalevering zowel fosfaat als ook de gecomplexeerde kationen meer geleidelijker Afbeelding 3. (a): Structuur van een K-polyfosfaat complex (R staat voor keten) (b): Hydrolyse van een polyfosfaat in n deeltjes orthofosfaat voor de plant beschikbaar, wat ook als een voordeel gezien kan worden t.o.v. schoksgewijze toediening. Ten slotte is er de reinigende werking van polyfosfaten in het druppelsysteem. Als gevolg van de complexerende werking worden bestaande verontreinigingen verwijderd en eventueel nieuwe verontreinigingen voorkomen bij circulatie van polyfosfaten door het teeltsysteem. Á 3
Omrekentabel VitaPhos-K Uitgaande van 1000 ltr bakken 100 x geconcentreerd. Om de benodigde hoeveelheid VitaPhos-K te kunnen berekenen, kunt u gebruikmaken van onderstaande tabellen. Deze werken als volgt: 1. U zoekt de tabel waarin de meststoffen staan die u nu gebruikt. 2. U zoekt in de kolom naar de gewenste hoeveelheid mmol/p 3. U past de genoemde hoeveelheden aan op uw bemestingsschema. Indien u werkt met vaste meststoffen met monokaliumfosfaat Salpeterzuur +/+ 0,8 1,7 2,5 3,3 4,2 5,0 5,8 6,6 7,5 8,3 ltr Monokaliumfosfaat -/- 1,4 2,8 4,2 5,6 7,0 8,3 9,7 11,1 12,5 13,9 kg Kalisalpeter -/- 1,4 2,7 4,1 5,5 6,9 8,2 9,6 11,0 12,3 13,7 kg Indien u werkt met vaste meststoffen met fosforzuur Salpeterzuur +/+ 2,2 4,4 6,6 8,8 11,0 13,1 15,3 17,5 19,7 21,9 ltr Fosforzuur -/- 1,2 2,4 3,5 4,7 5,9 7,1 8,3 9,4 10,6 11,8 ltr Kalisalpeter -/- 2,4 4,8 7,1 9,5 11,9 14,3 16,7 19,0 21,4 23,8 kg Indien u werkt met vloeibare meststoffen en fosforzuur Salpeterzuur -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 5,9 6,9 7,9 8,9 9,9 ltr Fosforzuur -/- 1,2 2,4 3,5 4,7 5,9 7,1 8,3 9,4 10,6 11,8 ltr Kaliloog -/- 1,8 3,5 5,3 7,1 8,9 10,6 12,4 14,2 15,9 17,7 ltr Indien u werkt met vloeibare meststofen en BFK of KFL Nitrakal -/- 0,8 1,6 2,4 3,2 4,0 4,7 5,5 6,3 7,1 7,9 ltr BFK / KFL -/- 2,9 5,9 8,8 11,8 14,7 17,6 20,6 23,5 26,5 29,4 ltr Baskal +/+ 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4 0,4 0,5 0,5 ltr Gebruiksaanwijzing VitaPhos-K 1 Doseer eerst de benodigde hoeveelheid zuur in de B-bak. 2 Laat het water in de bak stromen en voeg VitaPhos-K en de overige meststoffen toe. 3 Alle spoorelementen dienen in de A-bak te worden gedoseerd. 4
Omrekentabel Super FK Uitgaande van 1000 ltr bakken 100 x geconcentreerd. Als u werkt met Super FK, dan kunt u van onderstaande tabellen gebruikmaken.deze werken als volgt: 1. U zoekt de tabel waarin de meststoffen staan die u nu gebruikt. 2. U zoekt de kolom met de gewenste hoeveelheid liters Super FK. 3. U past de genoemde hoeveelheden aan op uw bemestingsschema. Indien u werkt met vaste meststoffen en Super FK Super FK -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 50,0 ltr Salpeterzuur -/- 0,3 0,6 0,9 1,3 1,6 3,1 4,7 6,3 7,9 15,7 ltr Kalisalpeter -/- 0,0 0,0 0,1 0,1 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 1,0 kg VitaPhos-K +/+ 0,8 1,5 2,3 3,0 3,8 7,6 11,4 15,2 19,0 38,0 kg Indien u werkt met samengestelde vloeibare meststoffen en Super FK Super FK -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 50,0 ltr Nitrakal -/- 0,3 0,5 0,8 1,1 1,4 2,7 4,1 5,4 6,8 13,6 ltr Baskal +/+ 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,4 0,8 ltr VitaPhos-K +/+ 0,8 1,5 2,3 3,0 3,8 7,6 11,4 15,2 19,0 38,0 kg Indien u werkt met enkelvoudige vloeibare meststoffen en Super FK Super FK -/- 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 50,0 ltr Salpeterzuur -/- 0,3 0,7 1,0 1,4 1,7 3,4 5,1 6,8 8,5 16,9 ltr Kaliloog 50% -/- 0,0 0,0 0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,4 0,8 ltr VitaPhos-K +/+ 0,8 1,5 2,3 3,0 3,8 7,6 11,4 15,2 19,0 38,0 kg samenstelling VitaPhos-K uitleg van: H 2 PO 4 4,5 mol K 2 O 10,6 mol NO 3 3,3 mol HCO 3 2,8 mol Complexen ATP NADP DNA dit zijn doorgaans ketens of clusters van elementen, die vanwege hun structuur in staat zijn elementen (nutriënten) te binden, waardoor deze nutriënten niet neerslaan, maar doorgaans wel beschikbaar blijven voor de plant adenosinetrifosfaat (een energierijke fosfaatverbinding) nicotinamide adenine dinucleotide fosfaat (een organische fosfaatverbinding, betrokken bij de energieoverdracht in planten) desoxyribonucleïnezuur (een organische fosfaatverbinding waarin de erfelijke eigenschappen in levende organismen liggen opgeslagen) RNA ribonucleïnezuur (een organische fosfaatverbinding die de erfelijke eigenschappen die in DNA liggen opgeslagen tot uitdrukking brengt) Hydrolyse ontleding van een stof door reactie met water. Hierdoor kunnen complexe verbindingen uit elkaar vallen tot kleinere onderdelen of bouwstenen 5
VitaPhos-K Dé nieuwe vaste polyfosfaatmeststof van Haifa het effect van de juiste polyfosfaatmeststof: æ betere beschikbaarheid van fosfaten æ betere beschikbaarheid van calcium en magnesium æ betere beschikbaarheid van spoorelementen VitaPhos-K voor een vitaal gewas VitaPhos-K leidt tot: æ efficiënter gebruik van meststoffen æ vermindering van gebreksziekten æ een gezonder gewas en een verhoogde opbrengst VitaPhos-K is een vaste meststof, verkrijgbaar in uw Multifeed big bags én in 25 kg-zakken. onderzoek heeft aangetoond dat het polyfosfaat in VitaPhos-K dé ideale polyfosfaatmeststof is. Haifa Chemicals Northern Europe Hi-Chem N.V., Generaal de Wittelaan 17/16, 2800 Mechelen, België Telefoon +32 (0)15 27 08 11, Mobiel +31 (0)6 53 33 84 63, Fax +32 (0)15 27 08 15 E-mail: ronald@hichem.be Internet: www.haifachem.com