keuring van (oude) elektrische installaties KB van 4 december 2012 Minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen Hoe aanpakken: RA, stappenplan Wilfried Mariën Demowerkplaatsen voor Veilig Werken Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
(her)keuring: historiek regelgeving Onderscheid oud / nieuw huishoudelijk / bedrijfsinstallaties : Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming: ARAB Huishoudelijk Eerste keuring = conformiteit Géén herkeuring» opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring» opgelet: keuring bij verkoop Andere Eerste keuring = conformiteit LS: géén herkeuring» opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring» opgelet: inspectie TWW van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (art. 3 van de Wet op de Arbeidsinspectie) HS, EX, tijdelijk & mobiel: herkeuring jaarlijks 2
(her)keuring: historiek regelgeving Algemeen Reglement op de elektrische installaties: AREI Huishoudelijk (FOD Economie): 1 oktober 1981 Eerste keuring = conformiteit Herkeuring : 25 jaar» opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring» opgelet: keuring bij verkoop Andere (FOD WASO bevoegd): 1 januari 1983 Eerste keuring = conformiteit Herkeuring : LS 5 jaarlijks oude installatie : LS aanvankelijk geen verplichting» tot KB 2 juni 2008: 5-jaarlijkse herkeuring;» wordt opgeheven bij, en vervangen door KB van 4 december 2012 3
(her)keuring elektrische bedrijfsinstallaties Het oude KB: KB van 2 juni 2008 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van bepaalde oude elektrische installaties op arbeidsplaatsen BS 19 juni 2008; op 29/6/2008 in werking getreden; overgangstermijn 5 jaar Doel: Veiligheidsniveau oude installatie opkrikken naar een gelijkwaardig niveau als een AREI-installatie Conformiteit met welzijnsregelgeving: op basis van risicobeoordeling Voorbijgestreefde ARAB-wetgeving vervangen Wetgeving laten aansluiten bij welzijnswetgeving Belang risicoanalyse elektrische installatie onderlijnen 4
(her)keuring elektrische bedrijfsinstallaties Het oude KB van 2 juni 2008 wordt opgeheven en vervangen door het KB van 4 december 2012 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen BS: 21 december 2012; inwerkingtreding 31/12/2012; geen overgangstermijn Doel: combineert keuring oude en nieuwe elektr. Installaties Veiligheidsniveau oude installatie opkrikken naar een gelijkwaardig niveau als een AREI-installatie Conformiteit met welzijnsregelgeving: op basis van risicobeoordeling Voorbijgestreefde ARAB-wetgeving vervangen Wetgeving laten aansluiten bij welzijnswetgeving (cit. art. 1 en 2) FOCUS op risicoanalyse elektrische installaties, oud én nieuw! Opgelet: correcte keuring is nog geen garantie op veiligheid 5
Welke installaties vallen nu onder welke wetgeving? KB 4 december 2012: definieert oud en nieuw Elektrische installaties gebruikt op arbeidsplaatsen in gebruik genomen vóór 1/10/1981 of 1/01/1983 (ngl BA4/BA5) AREI: zowel huishoudelijk als industrieel huishoudelijk: geen wijziging (zie hoger) Industrieel: elektrische installaties vóór 1/10/1981 of 1/01/1983 eigen elektriciteitsdienst? BA4/BA5 Uitvoeringsbesluit codex welzijn Alle elektrische installaties die gebruikt worden door werknemers KB 27/03/1998 (welzijnsbeleid: RA) KB 12/08/1993 (arbeidsmiddelen) 6
Hoe aanpakken Kernfilosofie: strategie cfr welzijnsregelgeving WWW 1996, KB Welzijnsbeleid 1998 Risicobeoordeling: analyse + evaluatie (art. 4) Maak onderscheid: R inventaris, R analyse, R beoordeling - RA elektrische installatie: oud én nieuw - leidt tot te nemen preventiemaatregelen: - bij voorrang materiële maatregelen - vervolgens aangepaste werkinstructies 7
Kernfilosofie Risicoanalyse Geldig sinds 1996!! Preventiemaatregelen Werkprocedures Resultaat + controle BA4/BA5 8
Hoe aanpakken: risicoanalyse RA van elke elektrische installatie (art. 4) : kernfilosofie, met AREI als leidraad: - bescherming tegen risico s van rechtstreekse aanraking - Verwijderen - Omhullen - Hindernis aanleggen - isoleren - Bescherming tegen risico s van onrechtstreekse aanraking indirect contact met geleidende massa s die toevallig onder spanning staan - Keuze van toestel (arbeidsmiddel): CE - Veiligheidsklasse toestel: klasse 1, 2 en 3 - Dynamische veiligheidscomponenten op de elektrische installatie, ngl van het soort elektrisch netstelsel 9
Minimumvereisten Risicoanalyse Opsporing risico s veroorzaakt door elektrische installatie, ten minste: (art. 4 v/h KB 4/12/2012) rechtstreekse aanraking onrechtstreekse aanraking ontladingen en lichtbogen potentiaalspreiding ophoping van energie (C of L) overspanningen (natuurlijk en/of interferentie) oververhitting, brandwonden, brand en ontploffing Overstromen spanningsdaling en wederopkomen spanning risico s inherent aan werkzaamheden niet-elektrische risico s te wijten aan installatie OPGELET: opsomming risico s in KB 4/12/2012 niet limitatief! 10
Minimumvereisten Risicoanalyse Rekening houden met parameters, ten minste: spanningsgebieden absolute en relatieve conventionele grenspanningen (art. 31, 32 AREI) Aardverbindingen uitwendige invloeden (cfr. art. 19 AREI) Inplanting van de elektrische Installatie in een exclusieve ruimte van de elektrische dienst (alle) andere factoren 11
Normale uitwendige invloedsfactoren in een installatie Klasse beschrijving invloed art. AREI indeling AA temperatuur 144 & 225 1 2 3 4 5 6 7 8 AD aanwezigheid van water 84 & 226 1 2 3 4 5 6 7 8 AE vreemde vaste lichamen 29 & 227 1 2 3 4 AF corrosie of vervuilende stoffen 146 & 228 1 2 3 4 AG mechanische belasting 147 & 229 1 2 3 AH trillingen 148 & 230 1 2 3 AK inwerking flora (planten) 149 & 231 1 2 AL inwerking fauna (dieren) 149 & 231 1 2 AM zwerfstromen, elektromagn. invloeden 139 & 232 1 2 3 4 5 6 AN zonnestralen 232 1 2 BA bekwaamheid van personen 47 & 233 1 2 3 4 5 BB toestand menselijk lichaam 31 & 234 1 2 3 BC contact aardpotentiaal 47 & 234 1 2 3 4 BD mogelijkheid tot ontruiming 101.02 & 234 1 2 3 4 BE behandelde en opgeslagen goederen 101.03 & 234 1 2 3 4 CA bouwmaterialen 101.04 1 2 CB structuur van gebouw 101.05 1 2 3 4 12
conventionele grensspanningen voor de onrechtstreekse aanraking, en de rechtstreekse aanraking: toestand menselijk lichaam wisselspanning gelijkspanning met rimpel zonder rimpel BB1 droge huid 50/25 V 75/36 V 120/60 V BB2 natte huid 25/12 V 36/18 V 60/30 V BB3 doorweekte huid 12/ 6 V 18/12 V 30/20 V Bescherming door gebruik van zeer lage veiligheidsspanning
Preventiemaatregelen (1) Art. 6: de werkgever toont aan! Algemene preventiemaatregelen Werkgever doet het nodige om de werknemer te beschermen Preventiehiërarchie: ontwerp => collectieve maatregelen => bevoegdheidsverklaring BA4 en BA5 Minimale voorschriften betreffende uitvoering Uitvoering zodat werknemers beschermd zijn tegen: Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking Gevolgen van overspanningen Brandwonden en andere gezondheidsrisico s Niet-elektrische risico s Vermijden van gevaarlijke lichtbogen, oppervlaktetemperatuur, oververhitting, brand, ontploffing Signalisatie Veiligheids- en gezondheidsignalisatie conform art 261-264 AREI 14
Preventiemaatregelen (2) Overbelasting en Kortsluiting Elke stroombaan beschermd door minstens één beschermingsinrichting Afwijkingen AREI artikel 119, 123 en 126 geldig Specifieke maatregelen Scheiding van installatie of individuele stroomkringen gebeurt op een veilige en betrouwbare manier Idem voor functionele besturing Spanningsdaling of wegvallen spanning geen gevaar voor werknemers Elektrisch materieel Correcte installatie, onderhoud en gebruik volgens bestemming Conform CE-richtlijn indien van toepassing Aangepast aan omstandigheden + instructies fabrikant 15
Hoe in de praktijk? 1. Opstellen documentatie installatie (elektrisch schema, oplijsting componenten, technische specificaties, ) 2. Bepaling van uitwendige invloedsfactoren, cfr. art. 19 AREI 3. Opstellen van de risicoanalyse evalueren! beoordelen 4. Opstellen van preventiemaatregelen om risico s uit te schakelen 5. Opstellen van werkinstructies om restrisico s op te vangen 6. Aanstelling van organisatiestructuur: wie is installatieverantwoordelijke? Cfr. Art. 266 v/h AREI 7. Opleiding van werknemers; bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 8. Controle door erkend organisme (cfr. art. 12,13,14) Opgelet: werkzaamheden door derden! (Art. 10, 11) KB werken met derden 16
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 1. De gebouwgebonden elektrische installatie Elektrisch schema (geactualiseerd!) Verslag uitwendige invloedsfactoren (AREI art. 19), Risico-analyse Keuringsverslag erkend organisme periodiciteit van de herkeuringen: LS: 5 jaar / HS: jaarlijks herkeuring oude elektrische installaties: KB van 2 juni 2008 (!) Géén indienststellingsverslag (eerste keuring = conformiteitsverslag) Wie is bevoegd? Attest gewaarschuwde (BA4) of vakbekwaam (BA5): art. 47 AREI Werkprocedures: de 8 Gouden Regels : art. 266 AREI Wie is installatieverantwoordelijke? 17
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 2. Leeratelier, praktijkklas of labo met een elektrische oefeninstallatie Elektrisch schema Risicoanalyse indienststellingsverslag Werkspanning? Hoger dan de ZLVS? Soort elektrisch netstelsel? TT-net; IT-net? Verslag uitwendige invloedsfactoren Géén keuringsverslag door erkend organisme: arbeidsmiddel Bevoegdheidsverklaring voor de vakleerkracht: attest BA5 van vakbekwaamheid Wie is installatieverantwoordelijke? 18
Stappenplan (1) Oplijsting hiaten (per locatie, gebouw, vestingplaats) i.s.m. PA Oplijsting wie doet wat Strategie : verlening bevoegdheidsattesten BA4 en BA5 Onderscheid:» Gebouwgebonden installatie bvb uitvoeren kleine herstellingen; klusjesman BA4» Vakleerkracht leeratelier elektriciteit: BA5 Wie is installatieverantwoordelijke? Onderscheid: gebouwgebonden installatie - leeratelier 19
Stappenplan (2) Dossier elektrische installatie, per locatie (art. 22) AREI beschikbaar! elektrische schema s: geactualiseerd? Door wie? Installatie oud of onder toepassing AREI Duiding op schema waar vernieuwd, uitgebreid bouwplan locatie» Kleurcode bedrading,» Sectie bedrading» Welk elektrisch netstelsel? documentatie componenten; indien niet conform (CE?): conclusie na RA controleverslag(en) ; 1 ste controleverslag berekeningsnota s uitwendige invloedsfactoren risicobeoordeling (analyse + evaluatie) werkinstructies: gekend! installatieverantwoordelijke, opleidingen, bevoegdheidsverklaringen: nominatieve lijst; welke werkzaamheden? attesten BA4 en BA5, conform art 47 AREI! 20
Werkinstructies + attestering Werkorganisatie Aanstellen installatieverantwoordelijke In acht nemen van artikel 266 uit het AREI Problematiek werken met derden (KB werken met derden) Principe werkinstructies Herneming artikel 19 en 20 KB welzijnsbeleid (27 maart 1998) Nodige opleiding en werkinstructies Enkel toegang tot delen waarvoor bevoegd Formele bevoegdheidsverklaring: BA4 en BA5 Analoog met art. 47 AREI onderscheid BA4 (gewaarschuwd) en BA5 (vakbekwaam) Kan enkel door de werkgever aan de werknemer gegeven worden Affichering van EHBO-instructie 21
Stappenplanstrategie Oplijsting hiaten Rangorde prioriteiten tijdsbestek Wie doet wat taakomschrijving OK Rechtstreekse aanraking Onrechtstreekse aanraking Schema s netstelsel aarding Geactualiseerd? Uitwendige invloeden Controleverslagen opmerkingen? 1 onmiddellijk nihil 1 onmiddellijk nihil Ricicobeoordeling 6 31.12.2014 Bijlage KB min. voorschriften Werkprocedures Installatieverantw. 4 5 2 3 Prioriteiten BA4 BA5 nominatief Welke taken? 1 ste keuring 1.1.2014 22
De bevoegdheidsverklaring Art. 47 AREI: codificatie over bekwaamheid van personen Onderscheid tussen BA4 (gewaarschuwde) en BA5 (vakbekwaam) Werkgever verleent attest Werkgever is verantwoordelijk voor de vereiste opleidingen, voor de personen die bepaalde handelingen mogen uitvoeren op een bepaalde installatie = situationeel!» Algemene kennis en inzichten» Specifieke kennis van deze elektrische installatie = resultaat van de gevoerde risicoanalyse specifieke risico s, werkprocedures, taakomschrijving, beschrijving v/d installatie Er bestaat dus géén standaard opleiding BA4 - BA5 23
Controles Wie laat controleren? De werkgever zorgt er voor (art.12) Interne controle HS : regelmatig onderzocht (art.17; cfr. art. 267 AREI) Controles door erkende organismes (conformiteit, periodiek) Wat? Eerste controle: conformiteit met AREI, of met KB 4 december 2012 (bijlage 1) Periodieke controles (cfr. art. 275 AREI): behoud conformiteit LS: 5-jaarlijks HS, EX, tijdelijk en mobiel: jaarlijks Verslag van eerste controle (conformiteit) en van periodieke controle Indien tekortkomingen: Zo snel mogelijk conform stellen Tussentijdse maatregelen nemen om toch veilig te kunnen werken 24
Controles WG mag kiezen voor de oude elektrische installatie: Conformiteit, volgens» AREI of» KB van 4 december 2012 (Bijlage 1) KB van 4 december 2012 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen : (naar analogie met KB Arbeidsmiddelen) : Twee aspecten» Constructie: technische aspecten, cfr. AREI» Gebruik: opleidingen, BA4 & BA5, doc bijhouden Zolang niet OK: voorschriften ARAB gerespecteerd! 25
Controles Technische uitvoering van elke elektr. installatie voldoet ten minste aan AREI Voor oude : mogelijkheid af te wijken mbt de uitvoering: moet voldoen aan de minimale voorschriften van (bijlage) KB 4 december 2012 Controle door EO: 1 ste = conformiteit: 1 januari 2014 Voldoen aan RA en preventiemaatregelen : 31.12.2014 Voor technische uitvoering, voldoen aan bijlage: 31.12.2016 alsnog uitstel mogelijk, uiterlijk 31.12.2018, indien :» gedetailleerd en geargumenteerd actieplan» met advies PA en het Comité PBW Vervolgens periodiciteit: cfr. art. 275 AREI 26
Opgelet: het gedetailleerd actieplan Oude elektrische installaties; RA beschikbaar 31.12.2014! Uitvoeringsplan, actieplan, bevat minstens: Reden niet haalbaarheid uiterste datum 31.12.2016 Opeenvolgende uitvoeringsfasen + termijnen Cfr. hiatenlijst, volgorde prioriteiten, termijnen Uiterste datum waarop voldaan wordt aan minimale voorschriften 31.12.2018 is immers een uiterste datum Verslag eerste controle Advies bevoegde PA Advies Comité PBW 27