Correct isoleren van een hellend dak Peter Herman www.e-advies.org Overzicht presentatie Enkele vaststellingen Principes isoleren Bouwdelen van het dak Materialen 1
Enkele vaststellingen Enkele vaststellingen 80% of 2.000.000 woningen geen wandisolatie 33% of 800.000 woningen geen dakisolatie 2
Enkele vaststellingen bron eurima Enkele vaststellingen Of omgerekend 1.400L stookolie/ jaar Het energieverbruik van onze woningen is dit van Duitsland x 2,8 3
Financiële besparing Enkele vaststellingen Een woning verwarmen kost in Vlaanderen gemiddeld > 1000 Enkele vaststellingen energiebronnen voor verwarming Ecologisch aspect Aardolie 44 % Steenkool 2,5 % Aardgas 46 % Hout 2,5 % Elektriciteit 5 % 4
Besparing van 90% op het fossiel energieverbruikin de woning is mogelijk! Doorgedreven en correct geplaatste isolatie: Passief bouwen of minimum laagenergie Ook bij grondige renovatie is passief mogelijk. Eerste projecten: ZenRen( zie PHP) in huis kwaliteit Enkele vaststellingen Hoog energieverbruik aangenaam binnenklimaat 5
26/04/2010 Enkele vaststellingen in huis kwaliteit Hoog energieverbruik gezond binnenklimaat Enkele vaststellingen in huis kwaliteit Hoog energieverbruik gezond binnenklimaat 6
Enkele vaststellingen Onze woningen isoleren = 1. Daling energiefactuur 2. Daling CO2 uitstoot 3. Verbetering woonkwaliteit Principes isoleren 7
Isoleren zomaar isoleren Principes isoleren Voldoende dik Koudebrugvrij Winddicht Luchtdicht 8
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: λ lamda-waarde λlamda-waarde warmtegeleidingscoëfficient in W/mK = de hoeveelheid warmte die per tijdseenheid door een vlak van 1 m 2 met een dikte van 1 m wordt geleid bij een temperatuursverschil van 1 C (1K). Materiaaleigenschap. T Isolatiemateriaal = λ < 0,065 W/mK. buiten Hoe lager λ(lambda), hoe beter het materiaal isoleert. Warmteverlies = oppervlak x geleiding x temperatuurverschil A(m²) dikte P T binnen Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: U-waarde U-waarde warmtedoorgangscoëfficiënt U [W/m²K] = de hoeveelheid warmte per tijdseenheid door een constructie van 1 m² gaat bij een temperatuursverschil van 1 C (1K) (oude benaming: k ) Hoe lager U, hoe beter de wand isoleert. Voorbeeld : λ= 0,04 (rotswol) isolatiedikte = 12 cm = 0,12 m U = λ/ d = 0,04 / 0,12 = 0,3 W/m²K 9
Principes isoleren: voldoende dikte enkele begrippen: R-waarde R-waarde warmteweerstand R [m²k/w] = 1 / U= geeft aan hoe goed een materiaal de warmte tegenhoudt. Vermits de wand samengesteld is uit verschillende materialen met verschillende dikten moet voor elk materiaal de R-waardeberekend en samengeteld worden. HoegroterR, hoemeerweerstand tegengeleiding, hoebeterde isolatie. Voorbeeld: R=1/U U= 0.3W/mK R= 1/0.3 = 3.33m²K/W Voorbeeld R=3= 0,10/0,034 of 10 cm minerale wol Voorbeeld R=2,5= 0,085/0,034 of 8,5 cm minerale wol Makkelijke berekening R x λ= dikte 3 x 0,034= 10 cm Principes isoleren: voldoende dikte Van wettelijke eis tot laag energiewoning Wet 2006 ( E100) Dak 15cm. Muur 4cm. Vloer 3cm. Glas hr. Lage energie Dak 22cm. Muur 15cm. Vloer 10cm. Glas hr. Verbruik verwarming 110kwh/m² Verbruik verwarming 45kwh/m² + comfort. 10
Principes isoleren: koudebrugvrij Koudebrug = onderbreking in de isolatieschil. ter hoogte van de aansluiting van twee geïsoleerde bouwdelen. onderbroken isolatielaag van één (vb dakisolatie tussen kepers of spanten). Gevolgen. extra warmteverliezen. condensatie- en schimmelproblemen. Principes isoleren: wind- en luchtdicht Isoleren = droge lucht vasthouden. Isolatie waardoor en waarrond lucht vrij kan circuleren isoleert minder goed. isolatie moet opgesloten zijn tussen eenwinddichtelaagaan de buitenzijde en een luchtdichte laag aan de binnenzijde. grote aandacht voor aansluitingen. 11
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Verdeling warmteverliezen in niet geïsoleerde woning. 33% dak 13% kieren+ ventilatie 22% ramen/deuren 22% muren 10% vloer Principes isoleren: wind- en luchtdicht Basisprincipe: stilstaande lucht = beste isolator Windjak: zorgt ervoor dat de warme lucht niet wordt weggeblazen Dikke trui: een dikke laag luchtbelletjes Isolatie = dikke laag van kleine pakketjes winddicht verpakte lucht 12
Principes isoleren: wind- en luchtdicht Te veel vocht in de woning en te weinig ventilatie kan resulteren in condensatie in de constructie: door gebrekkige luchtdichtheid. Door koudebruggen. Hoe het niet moet: Overisoleren kan niet: correct isoleren én ventileren is de boodschap Principes isoleren: wind- en luchtdicht Natte isolatie isoleert niet. Damptransport (diffusie) van binnen naar buiten. Damptransport voorkomen: ononderbroken luchtscherm: het meeste vocht komt mee met de vochtige lucht binnen dampdichtere materialen dan buiten: vocht moet makkelijker uit de isolatie verdwijnen dan er in komen Binnen : meestal meer vocht (damp) dan buiten 13
Principes isoleren: wind- en luchtdicht luchtdicht isoleren Bron: Pro Clima Principes isoleren: wind- en luchtdicht Dampscherm als luchtdichtheid Transport van vocht en lucht is groter via lekken dan door diffusie Het dampscherm moet vooral een luchtscherm zijn luchtscherm Bron: Pro Clima 14
Principes isoleren: wind- en luchtdicht luchtdicht isoleren Koudebruggen en warmteverliezen met en zonder wind. Bouwdelen van het dak 15
Bouwdelen dak: hellend dak Pannen, leien,... Panlat Tengellat (stoflat) Energie : 3 belangrijke elementen 1. onderdak > winddichtheid 2. isolatie > voldoende dik 3. dampscherm > luchtdichtheid Onderdak Isolatie tussen kepers Dampscherm Gordingen Bouwdelen dak: onderdak 1. Keper 2. Onderdak (dampopen) 3. Tengellat 4. Panlat 5. Dakpan Functies van het onderdak: regenbescherming bouwfase. occasionele lekken, stuifsneeuw. waterdicht en winddicht. afschermen van isolatie. damptransport vanuit isolatie toelaten (dampopen). eventueel: isoleren en koudebrug door spanten opvangen. 16
Bouwdelen dak: onderdak Types onderdak cementvezelplaat ( menuiserite,...) dampopen of microgeperforeerde folies (Tyvek, Biplex, Corovin,...) houtvezelplaten (Gutex, Celit 4D, Steico...) onderdak vezelcementplaat Onderdak houtvezelplaat (met of zonder bitumen) 65% duurder Met de tand naar boven! Materialen: isolatie Drie groepen isolatiematerialen: Kunststofschuimen: Geëxtrudeerd polystyreen (XPS). Geëxpandeerd polystyreen (EPS). Polyurethaan (PUR). Resolschuim Inerte materialen: Minerale wol (rotswol en glaswol). Cellenglas. Vermiculiet. Nagroeibare materialen: Vlas. Hennep. Schapenwol. Kurk. Houtvezelisolatie. Cellulose. 17
Materialen: kunststofschuimen Geëxpandeerd polystyreen (EPS) λ=0,035 Geëxtrudeerd polystyreen (XPS) λ=0,034 Resolhardschuim (PF) λ=0,021 Polyurethaan(PUR) λ=0,025 Polyisocyanuraatschuim(PIR) λ=0,029 Materialen: kunststofschuimen Warmtegeleiding: λ υι gekend naar aard, merknaam en type: 0.020 à 0.045[W/mK] Belangrijkste troeven: sterk uitgebreid productaanbod toepassingsmogelijkheden bij geringere dikte vermits beste warmtegeleidingscoëfficiënt drukweerstand/prijs Belangrijkste minpunten: Grondstofgebruik. chemische stabiliteit. maat- en vormvastheid. brandgedrag(klasse B). Hoekaansluitingen? harde platen minder aangewezen bij oneffen oppervlakken. 18
Materialen: inerte isolatiematerialen Glaswol λ =0,037 Rotswol λ =0,037 Vermiculiet λ =0,043 Perliet λ =0,045 Cellenglas λ =0,050 Materialen: inerte isolatiematerialen Minerale wollen Warmtegeleiding: λgekend naar aard, merknaam en type: 0.032 à 0.041[W/mK] Belangrijkste troeven: sterk uitgebreid productaanbod grondstofgebruik/recyclage prijs dimensiestabiliteit brandgedrag(klasse A0) Belangrijkste minpunten: drukweerstand onbruikbaarheid voor ondergrondse constructies 19
Materialen: inerte isolatiematerialen Cellenglas Warmtegeleiding: λ gekend naar aard, merknaam en type0.042 à 0.048[W/mK] Belangrijkste troeven: ecologisch verantwoord grondstofgebruik volledig lucht-, damp-& waterdicht brandt en rot niet (brandgedrag klasse A0) ongedierte-bestendig druk-, maat-& vormvast Delaminatieweerstand Belangrijkste minpunten: beperkter productaanbod gemiddelde warmtegeleiding hogere prijsklasse Materialen: hergroeibare materialen Cellulose λ =0,037 Vlas λ =0,042 Hennep λ =0,038 Houtwol λ =0,035 Kurk λ =0,045 20
Materialen: hergroeibare materialen Warmtegeleiding: λ: 0.040tot0.065[W/mK] Belangrijkste troeven: nagroeibaar en biologisch afbreekbaar positieve CO2-balans hoge warmteopslagcapaciteit veroorzaken geen irritatie aan huid en luchtwegen Belangrijkste minpunten/vaststellingen: niet overal toepasbaar vaak toevoeging synthetische steunvezels gebruik van chemicaliën om duurzaamheid, brandwerendheid en chimmelwerendheid te verhogen Isolatie van een hellend dak in de praktijk: Bij dak met gordingen en kepers met rotswol Eerste laag isolatie: passend aanbrengen tussen de kepers (delta platen ) Onderdak(dampopen) Panlat Tengellat Keper Altijd volledige vulling nooit luchtpakketten insluiten. Gording 8x23 cm 21
Isolatie van een hellend dak in de praktijk: Tweede laag isolatie: onder de kepers door Integrale isolatielaag (niet onderbroken door kepers) Hulpkeper Hoekijzer (kozijnanker) Derde laag isolatie: tussen de hulpkepers Bouwdelen dak: dampscherm/rem Steeds langs de warme zijde! Naden en randen afkleven Dampscherm (lucht- en damp-dicht) perfect te plaatsen Leidingspouw (optie) voor het wegwerken van kabels en spots Binnenafwerking Geen mechanische spanning aan het dampscherm! Bron: Pro Clima 22
Bouwdelen dak: dampscherm/rem Luchtschermen: Geschikt: Pleisterlaag. Soepele kunststoffolies (ideaal µd= 2.3 m, bij dampopen onderdak) Sommige OSB-of multiplexplaten. Minder geschikt: Gipskartonplaten. Spijkerflensdekens. Stijve isolatiematerialen. Ongeschikt: Soepele isolatiematerialen. Houten schroten. Voegdichting: Geschikt: Luchtdichtingskleefband speciale types voor specifieke aansluitingen vb. hoekvorm). Luchtdichtingskit Kunstrubber profiel. Kurkrubberpasta. Ongeschikt: PUR-schuim. Zoldervloer isoleren Zoldervloer isoleren indien dak niet als leefruimte gebruikt wordt Loopvloer (dampopen, winddicht) Isolatie Houten keperwerk (Eventueel) lucht- en dampscherm Draagstructuur (massief of hout) Bepleistering Is eenvoudiger Dampscherm: aan de warme zijde, dus onder isolatie Isolatie: tussen houten draagbalken of op vloer Afwerking: indien er op de vloer gelopen wordt afwerken met plankenvloer 23
Premies Netbeheerder Netbeheerders geven al gedurende jaren premies voor het plaatsen van dakisolatie in een bestaande woning. Ook doe-het-zelvers komen daarvoor in aanmerking. Energienetbeheerders De drie grote distributienetbeheerders Eandis, Infraxen de Provinciale Brabantse Energiemaatschappij leggen gelijkaardige voorwaarden op om in aanmerking te komen voor een dakisolatiepremie. Zo moet de woning waarin dakisolatie geplaatst wordt minstens drie jaar op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. Het isolatiemateriaal zelf moet nieuw zijn, en moet een RD-waarde of warmteweerstand hebben van minstens 3 m²k/w. Vakman of doe-het-zelver Wie hieraan voldoet en de isolatie laat plaatsen door een vakman, krijgt een premie van 4 euro/m² geplaatste isolatie. Doe-het-zelvers ontvangen 2 euro/m². De premie van de distributienetbeheerders is overigens perfect te combineren met de Vlaamse dakisolatiepremie 500. Premies Federaal De federale overheid kent een belastingvermindering toe voor dakisolatie die wordt geplaatst door een geregistreerde aannemer. Premiebedrag? De belastingvermindering bedraagt 40 procent van de factuur inclusief btw, met een maximumbedrag van 2 770 euro per woning voor alle federale maatregelen samen (uitgezonderd fiscaal voordeel voor passiefhuizen). Dat bedrag moet nog verhoogd worden met het percentage gemeentelijke opcentiemen dat je normaal op dat bedrag had moeten betalen. Wie aan een woning die al minstens vijf jaar in gebruik genomen is in 2010 voor meer dan 2 770 euro werken heeft uitgevoerd, mag het overschot overdragen naar de drie volgende belastbare tijdperken. Voorwaarden? De isolatie moet geplaatst worden door een geregistreerde aannemer. Die moet bevestigen dat het gebruikte isolatiemateriaal een thermische weerstand (R) heeft die gelijk is aan of groter is dan 2,5 m²k/w. 24
Premies Vlaams De Vlaamse overheid kent een premie toe aan wie in de loop van 2010 zijn dak isoleert. De premie geldt ook voor doe-het-zelvers. Premiebedrag? De dakisolatiepremie bedraagt normaal gezien 500 euro, maar is afhankelijk van het factuurbedrag en van andere al verkregen premies, zoals van de netbeheerder. Indien een bedrag van 500 euro zou betekenen dat de werken voor meer dan 100% worden gesubsidieerd, zal het premiebedrag verminderd worden. Voorwaarden? De werken moeten uitgevoerd en betaald worden in de loop van 2010. Er wordt minstens 40 m² nieuw isolatiemateriaal geplaatst (onder het dak of op de zoldervloer). Enkel voor woningen die in Vlaanderen gelegen zijn en voor 1 januari 2006 werden aangesloten op het elektriciteitsnet. De R-waarde(warmteweerstand) van het nieuw geplaatste isolatiemateriaal moet minimaal 3 m²k/w zijn. De R-waardevan een bestaande isolatielaag mag niet mee verrekend worden om aan de minimumeis van 3 m²k/w te komen. Kosten die in aanmerking komen zijn de kosten van het isolatiemateriaal zelf, kosten voor de plaatsing van het isolatiemateriaal door een geregistreerd aannemer en kosten voor het dampscherm, het bevestigingsmateriaal, het onderdak, het houtwerk om kepers te verbreden en het houtwerk om zoldervloerisolatie te ondersteunen. Premies meest actuele premies vind je op www.energiesparen.be 25
De praktijk: isolatie van een hellend dak met papiervlokken 1 e casus, relatief dampopen onderdak ( biplex) 2 e casus, dampdicht onderdak (OSB) Peter Herman Bedankt voor de aandacht! Peter Herman E-advies bvba Plaatsing van zonnepanelen & zonneboilers Plaatsing van warmtepompen Plaatsing van condenserende gaswandketels Bouw & energieadvies voor (ver)bouwers Geven van vormingen duurzaam & energiezuinig (ver)bouwen 26