1 Rapportage van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer aan de Minister van Financiën Inleiding De eerste vergadering van het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) heeft plaatsgevonden op 22 januari 2003 (zie bijlage voor de samenstelling van het MOB). Bij deze vergadering zijn procedure-afspraken gemaakt voor een doelmatige organisatie van de MOBwerkzaamheden. Daartoe is besloten tot instelling van een kerngroep die de voortgang van de MOB-werkzaamheden bewaakt en de coördinatie van de activiteiten verzorgt, en oprichting van werkgroepen op de terreinen van maatschappelijke efficiëntie, toegankelijkheid en bereikbaarheid, veiligheid, technologie en statistische informatie. De werkgroepen zullen zich bezig houden met het aandragen van specifieke concrete mogelijkheden om de toegankelijkheid, bereikbaarheid en veiligheid van betaaldiensten te verbeteren. Er zal bezien worden hoe de maatschappelijke efficiency van het betalingsverkeer verbeterd kan worden, waarbij de technologische ontwikkelingen een belangrijk aandachtspunt zijn. Gezien het belang van deze technologische ontwikkelingen zijn partijen overeengekomen om hiervoor ook een separate werkgroep in te stellen, die onder meer zal adviseren omtrent de maatschappelijke consequenties van deze ontwikkelingen. Voorts zijn afspraken gemaakt over samenwerking tussen de in het MOB vertegenwoordigde partijen bij het verzamelen, analyseren en zo mogelijk publiceren van cijfermatige gegevens ten behoeve van de MOB-activiteiten. Alle partijen hebben de bereidheid uitgesproken om in dezen een constructieve bijdrage te leveren, en daartoe actief te participeren in de activiteiten. Er is gesproken over een aantal actuele ontwikkelingen in de Nederlandse betaalmarkt, namelijk bereikbaarheid van bankdiensten; toegankelijkheid van bankdiensten; veiligheid betalingsverkeer; de verhuisservice om de belangrijkste knelpunten bij het wisselen van bank weg te nemen; de implementatie van de aanbevelingen van de Nederlandsche Bank naar aanleiding van het rapport van de Werkgroep Tariefstructuren en Infrastructuur
2 Bereikbaarheid van bankdiensten De afgenomen bereikbaarheid van bancaire diensten is een probleem voor veel particulieren en winkeliers. Naar aanleiding van de maatschappelijke discussies hierover zijn de afgelopen tijd veel initiatieven op dit gebied ontplooid. 1 Partijen vinden het belangrijk om een overzicht te hebben waar de knelpunten zich daadwerkelijk voordoen. Dit zal worden onderzocht, en er zal een inventarisatie worden gemaakt van de stand van zaken omtrent de aanbevelingen ter verbetering van de bereikbaarheid in de verschillende studies van de koepelorganisaties. Op basis daarvan zullen mogelijk gewenste maatregelen worden bezien om de bereikbaarheid van bankdiensten te verbeteren. Daartoe zal een afweging van de maatschappelijke kosten en opbrengsten dienen plaats te vinden. In dat kader zal door het MOB worden aangegeven welke bankdiensten als basisbetaaldiensten dienen te worden geoormerkt, onder meer door de frequentie waarmee gebruik wordt gemaakt van diensten in kaart te brengen, alsmede het belang dat er aan wordt gehecht. Ook zal het MOB inventariseren in welke (geografische) gebieden zich knelpunten voordoen en hoe deze opgelost kunnen worden. Toegankelijkheid bankdiensten Met het oog op een volwaardige participatie in de samenleving vinden de partijen in het MOB het van belang dat de toegankelijkheid tot het betalingsverkeer voor burgers is gewaarborgd. Speciale voorzieningen zijn in dit verband nodig voor ouderen en mensen met een functiebeperking. Verschillende maatschappelijke koepelorganisaties hebben daartoe aanbevelingen gedaan ter verbetering van de toegankelijkheid. 2 Mede op basis hiervan vindt structureel overleg plaats tussen de NVB en de koepelorganisaties van kwetsbare groepen over mogelijke maatregelen ter verbetering van de toegankelijkheid van bankdiensten. Het MOB zal de stand van zaken inventariseren omtrent de in de verschillende verrichte studies opgenomen aanbevelingen ter verbetering van de toegankelijkheid van bankdiensten. Belangrijke aandachtspunten vormen de goede toegankelijkheid van bankkantoren en geld- en betaalautomaten, en uniformering van de bedieningspanelen van de automaten. Er zal worden bezien welke andere maatregelen gewenst zijn om de fysieke toegankelijkheid van bankfilialen en geldautomaten te verbeteren. 1 Zie ook Voortgangsrapportage Betalingsverkeer, Ministerie van Financiën, FM 2002-1530. 2 Nederlandse Vereniging van Banken, Aanbevelingen voor de toegankelijkheid en bereikbaarheid van bankdiensten, april 2002; ANBO c.s., De balie geld(t) niet meer, februari 2002; CG Raad c.s., Obstakels in het betalingsverkeer voor mensen met een functiebeperking, februari 2002.
3 Veiligheid betalingsverkeer Over het onderwerp veiligheid is door het MOB geconstateerd dat dit een onderwerp is met vele dimensies, van fraude met betaalmiddelen tot de fysieke veiligheid van winkelpersoneel. Er zijn raakvlakken met onderwerpen als technologie, efficiëntie, toegankelijkheid en bereikbaarheid. Ook is er uiteraard een relatie met maatschappelijke ontwikkelingen buiten het specifieke betalingsverkeerterrein. Het MOB zal zich over verschillende veiligheidsproblemen buigen, en daarbij waar nuttig ook contact leggen met bijvoorbeeld het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing. Verhuisservice De MOB-vergadering heeft kennis genomen van de door het bankwezen te implementeren verhuisservice die het overstappen naar een andere bank dient te vergemakkelijken. Over de vormgeving van de verhuisservice heeft overleg plaatsgevonden met de Consumentenbond. Niettemin blijft de Consumentenbond, evenals MKB-Nederland en de toonbankinstellingen, voorstander van nummerportabiliteit op de langere termijn. Het MOB biedt aan om de door de Minister gewenste evaluatie van de verhuisservice een jaar na de introductie (naar verwachting het vierde kwartaal van 2003) uit te voeren.. Implementatie van de aanbevelingen van de Nederlandsche Bank naar aanleiding van het rapport van de Werkgroep Tariefstructuren en Infrastructuur De in het MOB besproken stand van zaken ten aanzien van een aantal van de aanbevelingen van de Nederlandsche Bank, die door de Minister zijn onderschreven 3, is als volgt: Onderzoek naar maatschappelijke efficiëntie toonbankbetaalmiddelen Een projectgroep ressorterend onder het MOB voert het onderzoek uit, en verwacht medio 2003 een onderzoeksrapport op te leveren. Oprichting gebruikersadviesgroep Over dit technisch overleg tussen de partijen die betrokken zijn bij de infrastructuur van het toonbankbetalingsverkeer vindt nog overleg plaats. Er zal een afbakening moeten worden gemaakt met het werk van de MOB-werkgroep Technologie. 3 Tweede Kamer, vergaderjaar 2001/2002, 27863, nr. 6, brief van de minister van Financiën over het eindrapport van de Werkgroep Tariefstructuren en infrastructuur in het betalingsverkeer.
4 Afsluiten pincontracten (inclusief netwerkdiensten) met banken De banken hebben een positieve respons gegeven op deze aanbeveling en zijn in het afgelopen jaar druk doende geweest met de voorbereiding voor implementatie. Hierbij is een aantal problemen gerezen, waardoor enige vertraging is opgetreden ten opzichte van de oorspronkelijke streefdatum van 1 januari 2003. De toonbankinstellingen zijn daarbij van mening dat het afsluiten van pincontracten bij de banken pas tot meer marktwerking zal leiden indien dit gecombineerd wordt met invoering van nummerportabiliteit. Uitbreiden RvC Interpay met een onafhankelijke deskundige Een benoeming is op afzienbare termijn te verwachten. Chartale infrastructuur In lijn met afspraken in ESCB-verband is per 1 januari 2003 een nieuwe systematiek voor de muntendistributie van kracht. Wat betreft de mogelijke aanpassingen in de organisatie van de bankbiljettendistributie heeft op 5 december 2002 overleg plaatsgevonden tussen de Nederlandsche Bank en de banken, waarbij verschillende opties zijn geëvalueerd. Besloten is om het model verder uit te werken waarbij de banken een deel van hun bankbiljettenstroom via hun telcentrales weer in omloop brengen in plaats van deze ter verwerking bij DNB aan te bieden. In april 2003 zullen de resultaten van deze nadere uitwerking in een overleg tussen de Nederlandsche Bank en het bankwezen besproken worden. Openen van settlementrekeningen voor niet-banken De Nederlandsche Bank is bezig met de interne voorbereidingen. Het oplossen van juridische complicaties (afstemming Nederlandse en Europese wetgeving, regelingen in geval van faillissement en dergelijke) vergt de nodige aandacht. Er zijn nog geen concrete verzoeken door niet-banken ingediend om een settlementrekening te openen. Intensivering van het oversight door DNB op betaalsystemen In lijn met afspraken in het Eurosysteem zullen de zogenoemde core principles voor betaalsystemen (voor zover relevant) ook van toepassing zijn bij het oversight op retailbetaalsystemen. Ter verbetering van de maatschappelijke efficiëntie zal daarbij ook gekeken worden naar marktwerkingsaspecten. Daarnaast is door de Nederlandsche Bank, mede in het licht van de vorig jaar opgetreden fraudes bij pin-transacties, incassi etc., bezien hoe het oversight op
5 betaalinstrumenten aangescherpt kan worden. In dit kader zal de Nederlandsche Bank binnenkort een notitie naar de Minister zenden. Volgende vergaderingen Afgesproken is dat het MOB in 2003 nog twee maal zal vergaderen, in juni en november.