Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken Algemene Directie Instellingen en Bevolking Dienst Verkiezingen Aan de Kantonvoorzitters van de kantons die gebruik maken van een geautomatiseerd stemsysteem. Aan het College van Burgemeester en Schepenen van de gemeenten die gebruikmaken van een geautomatiseerd stemsysteem. Uw contactpersoon T Uw referentie Bijlagen Van Kerckhoven David (N) 02 518 20 28 5 Trannoy Régis (F) 02 518 20 58 E-mail F Onze referentie Brussel david.vankerckhoven@rrn.fgov.be 02 518 25 28 III 21/731/09 29 mei 2009 regis.trannoy@rrn.fgov.be 02 518 25 58 Enkele toelichtingen bij de procedure elektronisch stemmen. Verkiezingswebsite : www.verkiezingen.fgov.be N.B. Deze omzendbrief met zijn bijlagen wordt ook opgenomen op de website onder rubriek Voorstelling. Mevrouw, Mijnheer de Voorzitter, Mevrouw, Mijnheer de Burgemeester, Naar aanleiding van de verkiezingen van 7 juni 2009 herinner ik er U aan om veiligheidsredenen - dat de procedures zoals voorgeschreven door de kieswetgeving en de reglementering van de FOD Binnenlandse Zaken, door de kantonvoorzitters en de voorzitters van de stembureaus dienen gerespecteerd te worden. 1 Wat betreft het openen en het sluiten van het stembureau. Zowel het openen als het sluiten van het stembureau dient door de voorzitter in aanwezigheid van zijn bureau te worden uitgevoerd. Bijgevolg wordt de verzegelde omslag met het paswoord pas geopend door de voorzitter in aanwezigheid van het bureau. Gemeentelijke ambtenaren hebben dus niet het recht om voor deze taken in te staan. 2 Wat betreft de referentiestemmen. Alvorens het stembureau te openen dient op elke stemmachine een referentiestem te worden uitgebracht. Hiervoor worden de daartoe gebruikte magneetkaarten genummerd conform het aantal en de volgorde van de gebruikte stemmachines. Gelijktijdig neemt de voorzitter nota van deze uitgebrachte stemmen op een daartoe speciaal bestemd formulier (bijlage 1 van het proces-verbaal). Bij de afsluiting van het bureau worden alle referentiestemmen op elke stemmachine gevisualiseerd. Vervolgens worden de kaarten, samen met het formulier, in een omslag gestoken en meegenomen naar het kantonhoofdbureau. Indien er tijdens de stemverrichtingen een stemmachine wordt vervangen of hersteld, dienen alle referentiestemmen op de nieuw in werking gestelde stemmachine te worden gevisualiseerd. Park Atrium Koloniënstraat 11 1000 Brussel T 02 518 21 31 F 02 210 10 31 callcenter.rrn@rrn.fgov.be www.ibz.rrn.fgov.be
2/4 N.B. : 1) steek de referentiestemmen, dus NIET in de urne, maar in de desbetreffende omslag referentiestemmen! (Zie bijlage 1 met stopteken ter zake tbv de stembureaus.) 2) het is volledig nutteloos van enkel blancostemmen als referentiestemmen uit te voeren daar dit de zin van het referentiestemmen als auditmiddel doet verloren gaan. 3 Wat betreft het Parlementair College van Deskundigen. Het parlementair College van Experten heeft de taak om het elektronisch stemmen te auditen. Daartoe kunnen zij een bezoek brengen aan eender welk stembureau of kantonhoofdbureau. Zij hebben het recht een kopij te nemen van de voorhanden zijnde diskettes en kunnen ter plaatse een aantal referentiestemmen uitbrengen. Gelieve de instructies te geven aan de voorzitters van de stembureaus om niet alleen de identiteit van de Expert te controleren maar deze identiteit eveneens op te nemen in het proces-verbaal onder de rubriek opmerkingen,alsmede het aantal magneetkaarten gebruikt voor zijn / haar referentiestemmen - die werden meegenomen (zie bijlage 3 van het proces-verbaal stembureau om alle aantekeningen in kwestie te maken en de NB bij voetnoot 6). U vindt een overzicht van de samenstelling van het College van Experten, die U kunt gebruiken voor de controle van de identiteit van een lid van dit College, wanneer hij of zij zich aanmeldt (zie bijlage 2 fotolijst Experten). Mag ik U dan ook verzoeken deze informatie onder al de voorzitters van de stembureaus in uw kieskanton en de gemeenten te verspreiden. (zie bijlage 3). 4 Wat betreft het stemmen zelf. Voor wat betreft de stemprocedure zelf, wens ik verder nog uw aandacht te vestigen op de aanpassingen van de schermen van het elektronisch stemmen, die sinds de verkiezingen in juni 2007 zijn doorgevoerd. Het stembolletje bovenaan het scherm, waarbij de kiezer te kennen geeft akkoord te gaan met de volgorde van de lijst, blijft behouden. De kandidaten worden voorafgegaan door een volgnummer. Het volledige vak met volgnummer, naam en voornaam van de kandidaat/opvolger, is gevoelig voor het uitbrengen van de stem. Eens een kiezer zijn/haar stem heeft uitgebracht zal de achtergrond van het vak grijs kleuren. Een kiezer kan zijn/haar stem voor deze specifieke kandidaat/opvolger herzien door gewoon het vak terug aan te klikken. De achtergrond zal op dat ogenblik terug wit kleuren en de stem is daarbij teniet gedaan. Achter de namen van de kandidaten worden geen stembolletjes meer weergegeven. Hierbij dient er eveneens te worden opgemerkt dat een kiezer uitsluitend kan stemmen in een stembureau dat is aangeduid op zijn oproepingsbrief. Park Atrium Koloniënstraat 11 1000 Brussel T 02 518 21 31 F 02 210 10 31 callcenter.rrn@rrn.fgov.be www.ibz.rrn.fgov.be
3/4 Gelieve deze wijzigingen kenbaar te maken in uw eventuele folders en informatiesessies naar de kiezers toe. 5 Wat betreft de zwarte verzegelstrips voor de stembussen. Ik meld U dat de zwarte verzegelstrips nodig om de stembussen te verzegelen in de laatste week vóór de verkiezingen zullen verdeeld worden. Om veiligheidsredenen mogen enkel de zwarte verzegelstrips uit deze levering aangewend worden. 6 Wat betreft het officieel proces-verbaal in het kantonhoofdbureau. Ik verwijs in de eerste plaats naar de omzendbrief van 27 mei 2009 betreffende de digitale doorzending van de resultaten tijdens de nacht der verkiezingen, de samenwerking met de kantonhoofdbureaus en de officiële processen-verbaal vanuit de kieshoofdbureaus, waarin de volledige toelichting inzake de digitale transmissie is uitgelegd (zie bijlage 4) Wat de mededeling van de officieuze resultaten betreft, zullen de geautomatiseerde kantons na afloop van de totalisatiebewerkingen de volledige inhoud van de totalisatiediskette die geleverd wordt door het systeem Digivote of Jites, direct per digitale transmissie naar de FOD Binnenlandse Zaken versturen met behulp van de toepassing van de FOD Binnenlandse Zaken, zoals dit het geval was bij de vorige verkiezingen in 2007. Voor de verzending van het digitaal ondertekende officiële proces-verbaal moet eveneens de toepassing van de FOD Binnenlandse Zaken worden gebruikt. Voor alle geautomatiseerde kantons wordt het enige officieel PV op deze toepassing aangemaakt. Het resultatenrapport, dat wordt aangemaakt door het systeem DIGIVOTE of JITES, is voortaan een louter controlemiddel om onder meer de stemcijfers van de lijsten te vergelijken met het enig officieel PV, dat wordt aangemaakt op de toepassing van FOD Binnenlandse Zaken en digitaal ondertekend met de elektronische identiteitskaart van de Voorzitter van het kantonhoofdbureau, wordt verzonden. Het officieel PV, dat wordt aangemaakt, wordt eveneens manueel ondertekend door alle leden van het kantonhoofdbureau en de getuigen na akkoord verklaring. Dit officieel aangemaakt PV wordt pas digitaal verzonden na verificatie van de stemcijfers van de lijsten in dit officieel PV met de stemcijfers in het resultatenrapport dat is aangemaakt in het systeem DIGIVOTE of JITES. In het onwaarschijnlijke geval, dat de stemcijfers van de lijsten in beide documenten niet zouden overeenstemmen, dient er onmiddellijk contact te worden genomen met de verkiezingsverantwoordelijke digitale transmissie te Brussel (de heer Luc SMET, telefoon 02/518.22.71 gsm 0479/92.10.44; fax : 02/518.22.13). Park Atrium Koloniënstraat 11 1000 Brussel T 02 518 21 31 F 02 210 10 31 callcenter.rrn@rrn.fgov.be www.ibz.rrn.fgov.be
4/4 7 Wat betreft het beschikbaar stellen van de stemdiskettes aan het College van Experten. Zoals bij de verkiezingen van 10 juni 2007 heeft het College van Deskundigen belast met de controle op de geautomatiseerde stemming terug beslist om daags na de verkiezingen van 7 juni terug te beschikken over alle gebruikte diskettes en alle magnetische gegevensdragers die zich bevinden in de kantonhoofdbureaus. Concreet zullen de deskundigen op zondag 7 juni, maandag 8 juni of dinsdag 9 juni 2009 alle kantonhoofdbureaus aandoen om de stemdiskettes te verzamelen, te weten de stemdiskettes van de stembureaus en de geheugendragers van de totalisatiebureaus. De officiële nota dd. 7 mei 2009 van het parlementair College van deskundigen, alsmede de juridische nota van het departement zijn hierbijgevoegd (zie bijlagen 4 en 5). Hoogachtend, Namens de Minister van Binnenlandse Zaken: L. VANNESTE Directeur-generaal. Park Atrium Koloniënstraat 11 1000 Brussel T 02 518 21 31 F 02 210 10 31 callcenter.rrn@rrn.fgov.be www.ibz.rrn.fgov.be
REFERENTIESTEMMEN NIET IN DE STEMBUS AUB MAGNEETKAARTEN MET REFERENTIESTEMMEN + FORMULIER IN EEN AFZONDERLIJKE OMSLAG AUB!!!
Kamer - Chambre Freddy TOMICKI Kamer - Chambre Sophie JONCKHEERE Kamer - Chambre Bruno DE NYS
Senaat - Sénat Emmanuel WILLEMS Ingénieur système Senaat - Sénat Gaëtan DEBERDT
Waals Parlement Parlement Wallon Jean-Pierre GILSON Waals Parlement Parlement Wallon Jean-François DAMSEAUX
Vlaams Parlement Parlement Flamand Ronny RAMOUDT Vlaams Parlement Parlement Flamand Kurt DE VRIENDT
Brussels Hoofdstedelijk Parlement Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale Brussels Hoofdstedelijk Parlement Parlement de la Région de Bruxelles-Capitale Jean-Marc PAUL Alain VAN LAER Parlement van de Duitstalige Gemeenschap Parlement de la Communauté Germanophone Parlement van de Duitstalige Gemeenschap Parlement de la Communauté Germanophone Daniel BRANDT Kurt ANDRES
Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministère de l'intérieur De Minister van Binnenlandse Zaken verzoekt elke persoon (elk gesteld lichaam) die door de drager hiervan aangesproken wordt, hem alle hulp te bieden die die persoon nodig heeft om zijn functie van deskundige uit te oefenen. Le Ministre de l'intérieur invite toute personne(tout corps constitué) sollicité(e) par le porteur de la présente à lui fournir toute l'aide dont elle a besoin dans l'exercice de sa fonction d'expert. De Minister van Binnenlandse Zaken Le Ministre de l'intérieur Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministère de l'intérieur De Minister van Binnenlandse Zaken verzoekt elke persoon (elk gesteld lichaam) die door de drager hiervan aangesproken wordt, hem alle hulp te bieden die die persoon nodig heeft om zijn functie van deskundige uit te oefenen. Le Ministre de l'intérieur invite toute personne(tout corps constitué) sollicité(e) par le porteur de la présente à lui fournir toute l'aide dont elle a besoin dans l'exercice de sa fonction d'expert. De Minister van Binnenlandse Zaken Le Ministre de l'intérieur Guido DE PADT Guido DE PADT Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministère de l'intérieur De Minister van Binnenlandse Zaken verzoekt elke persoon (elk gesteld lichaam) die door de drager hiervan aangesproken wordt, hem alle hulp te bieden die die persoon nodig heeft om z i j n f u n c t i e v a n d e s k u n d i g e u i t t e o e f e n e n. Le Ministre de l'intérieur invite toute personne(tout corps constitué) sollicité(e) par le porteur de la présente à lui fournir toute l'aide dont elle a besoin dans l'exercice de sa fonction d'expert. De Minister van Binnenlandse Zaken Le Ministre de l'intérieur Ministerie van Binnenlandse Zaken Ministère de l'intérieur De Minister van Binnenlandse Zaken verzoekt elke persoon (elk gesteld lichaam) die door de drager hiervan aangesproken wordt, hem alle hulp te bieden die die persoon nodig heeft om z i j n f u n c t i e v a n d e s k u n d i g e u i t t e o e f e n e n. Le Ministre de l'intérieur invite toute personne(tout corps constitué) sollicité(e) par le porteur de la présente à lui fournir toute l'aide dont elle a besoin dans l'exercice de sa fonction d'expert. De Minister van Binnenlandse Zaken Le Ministre de l'intérieur Guido DE PADT Guido DE PADT
BERICHT AAN DE VOORZITTERS VAN DE KANTONHOOFDBUREAUS * * * * * Gelieve bijgevoegde foto s van het parlementair College van Deskundigen te bezorgen aan alle voorzitters van de stembureaus in uw kieskanton als herkenningsmiddel bij eventueel bezoek van een lid van dit College. Deze foto s zijn eveneens opgenomen op de website verkiezingen : www.verkiezingen.fgov.be onder rubriek Voorstelling. Ik verwijs hierbij ook naar de omzendbrief van 29 mei 2009 terzake, die eveneens op de vermelde website onder rubriek Voorstelling is opgenomen, en waarin is gesteld : 3 Wat betreft het Parlementair College van Deskundigen. Het parlementair College van Experten heeft de taak om het elektronisch stemmen te auditen. Daartoe kunnen zij een bezoek brengen aan eender welk stembureau of kantonhoofdbureau. Zij hebben het recht een kopij te nemen van de voorhanden zijnde diskettes en kunnen ter plaatse een aantal referentiestemmen uitbrengen. Gelieve de instructies te geven aan de voorzitters van de stembureaus om niet alleen de identiteit van de Expert te controleren maar deze identiteit eveneens op te nemen in het proces-verbaal onder de rubriek opmerkingen,alsmede het aantal magneetkaarten gebruikt voor zijn / haar referentiestemmen - die werden meegenomen (zie bijlage 3 van het procesverbaal stembureau om alle aantekeningen in kwestie te maken en de NB bij voetnoot 6). Om U en de voorzitters van de stembureaus bij deze taken te helpen, krijgt U als bijlage een korte samenvatting van de te volgen procedure. Tegelijk vindt U een overzicht van de samenstelling van het College van Experten, die U kunt gebruiken voor de controle van de identiteit van een lid van dit College, wanneer hij of zij zich aanmeldt. Mag ik U dan ook verzoeken deze informatie onder al de voorzitters van de stembureaus in uw kieskanton en de gemeenten te verspreiden.
College van deskundigen belast met de controle van de geautomatiseerde sternrning B-1009 BRUSSEL Tel. : 021501 7239 O21549 8067 Aan de Kantonvoorzitters van de kantons die gebruik maken van een geautomatiseerd stemsysteem. Brussel, 7 mei 2009 Betrefi : Controle van de geautomatiseerde stemsystemen in gebruik tijdens de verkiezingen van 7 juni 2009 Mevrouw, Mijnheer, Ter gelegenheid van de verkiezingen van 7 juni 2009 heeft het College van deskundigen belast met de controle op de geautomatiseerde stemmingen (hiema College van deskundigen) beslist om een grondige controle uit te voeren op de resultaten van de totalisatie. Wij menen dat deze bijkomende controle onontbeerlijk is als gevolg van de nieuwe procedures voor het samenstellen en digitaal tekenen van het officiële proces verbaal van de totalisatie. Om deze controle vlot te laten verlopen wensen wij daags na de verkiezingen te beschikken over alle gebruikte diskettes en magnetische gegevensdragers. Wij vragen u dan ook om kennis te nemen van de hierbij toegevoegde mening van de FOD Binnenlandse Zaken. Concreet zullen de deskundigen op zondag 7 juni, maandag 8 juni of dinsdag 9 juni 2009 alle kantonbureaus aandoen om de magnetische gegevensdragers te verzamelen, te weten: de diskettes van de bureaus en de ZIP-schijven van de totalisatiebureaus. Van zodra de verkiezingen gevalideerd zijn, zullen deze magnetische gegevensdragers terug overhandigd worden aan de FOD Binnenlandse Zaken. Wij stellen het op prijs dat u een contactpersoon aanduidt die zo spoedig mogelijk contact opneemt met de secretaris (moest dit niet lukken kan de voorzitter gecontacteerd worden) om een afspraak te kunnen vastleggen waarop de magnetische gegevensdragers kunnen opgehaald worden bij uw lokalen. In naam van het College van deskundigen danken wij u voor uw medewerking en verblijven wij, met de meeste hoogachting, Emmanuel Willems Sophie Jonckheere Voorzitter van het College Secretaris van het College @: ew@senate.be @: sophie.jonckheere@dekamer.be %S: O215017239 53 : O21549 8067
JURIDISCHE NOTA dd. 7 mei 2009 BETREFT : Wijze van het beschikbaar stellen van de stemresultaten vanuit de kantonhoofdbureaus aan het College van Experten bij de verkiezingen op 7 juni 2009. Het College van Experten wenst alle gebruikte stemdiskettes voor de geautomatiseerde stemming van de 62 elektronische kieskantons (alle totalisatiediskettes en diskettes van de stembureaus) vanaf de dag na de stemming te verifiëren. Juridisch is artikel 5bis van de wet van 11 april 1994 tot organisatie van de geautomatiseerde stemming, dat de samenstelling, bevoegdheden en taken van het College van deskundigen regelt, van toepassing. Artikel 5bis, 2 van de Wet Geautomatiseerde Stemming stelt : «2. Tijdens de verkiezingen zien de deskundigen toe op het gebruik en de goede werking van alle geautomatiseerde stem- en stemopnemingssystemen evenals op de procedures betreffende de aanmaak, de verspreiding en het gebruik van apparatuur, programmatuur en de elektronische informatiedragers. De deskundigen ontvangen van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken het materiaal, alsook alle gegevens, inlichtingen en informatie die nodig zijn voor het uitoefenen van controle op de geautomatiseerde stem- en stemopnemingssystemen. Zij kunnen in het bijzonder de betrouwbaarheid controleren van de software in de stemmachines, de correcte overschrijving van de uitgebrachte stemmen op de magneetkaart, de correcte overschrijving door de elektronische stembus van de uitgebrachte stemmen op de geheugendrager van het stembureau, de correcte registratie van de geheugendrager van het stembureau op de geheugendrager bestemd voor het optellen van de stemmen, de totalisering van de uitgebrachte stemmen, de optische lezing van de uitgebrachte stemmen en het controlesysteem van de geautomatiseerde stemming door het afdrukken van de uitgebrachte stemmen op papier. Zij verrichten de controle vanaf de 40 e dag voor de verkiezing, op de verkiezingsdag zelf en hierna tot de indiening van het verslag bedoeld in 3. Dit artikel is gewijzigd bij de wet van 11 maart 2003 om het College van Deskundigen als parlementaire orgaan de gevraagde ruime bevoegdheden te geven inzake de voorafgaandelijke controle en de controle a posteriori van alle facetten van het geautomatiseerd stemmen. Het College van deskundigen dient zijn verslag uiterlijk 15 dagen na de stemming in bij het federaal Parlement en onze Minister en vóór de geldigverklaring door het federale Parlement van de verkiezingen van Kamer en Senaat. Het verslag kan in het bijzonder aanbevelingen bevatten in verband met het materiaal en de software die worden gebruikt (artikel 5bis, 3 Wet Geautomatiseerde Stemming).
2 Gelet op bovengenoemde bepalingen in de Wet Geautomatiseerde Stemming is het wettelijk toegelaten dat het College van Deskundigen als parlementair orgaan dat specifiek is opgericht als controle-instantie bij de uitvoering van de Wet Geautomatiseerde Stemming voor de wetgevende macht de bevoegdheid heeft om zich alle gebruikte stemdiskettes vanuit de kantonhoofdbureaus te laten bezorgen ter verificatie. Na deze controle bezorgt het College van deskundigen deze stemdiskettes terug aan de FOD Binnenlandse Zaken overeenkomstig artikel 21, 2 van voornoemde wet van 11 april 1994. De Directie Verkiezingen. --------------------------------------------------------------------