de puur muziek 11.01.14 20:00 CONCERTZAAL Symfonieorkest Vlaanderen MAGNUS LINDBERG, Béla Bartók, Johannes brahms
Programma Magnus Lindberg ( 1958) Parada béla bartók (1881-1945) Pianoconcerto nr. 2 in G I. Allegro II. Adagio Presto Adagio III. Allegro molto - più Allegro Pauze Johannes Brahms (1833-1897) Symfonie nr. 2 in D, opus 73 I. Allegro non troppo II. Adagio non troppo III. Allegretto grazioso IV. Allegro con spirito NIEUW! 24 uur voor en na het concert Vind snel meer achtergrondinfo. Bereken je route naar De Bijloke. Deel je mening over dit concert. debijloke.be/nu Uitvoerders Piano Alexander Madzar Symfonieorkest Vlaanderen Dirigent Andreas Delfs Eerste viool Jo Vercruysse, Erik Sluys, Arman Simonian, Nathalie Hepp, Veerle Houbraken, Annerien Stuker, Bence Abraham, Hilde Coppieters, Peter Hellemond, Eva Stijnen Tweede viool Gudrun Verbanck, Isabelle Buyck, Geraldine De Baets, Isabelle Decraene, Liesbet Jansen, Sangeeta Sharma, Maya Shvartsman, Tim Breckpot Altviool Kris Hellemans, Bruno De Schaepdrijver, Kaatje Strauven, Korneel Taeckens, Annemie Vercauteren, Lieve Dreelinck, Bieke Jacobus Cello Renaat Ackaert, Jan Van Kelst, Isabelle Brys, Wouter Vercruysse, Caroline Steen, Hélène Viratelle Contrabas Jan Verheye, Sanne Deprettere, Yanou Pauwels Fluit Caroline Peeters, Veerle Secember, Anke Lauwers Hobo Korneel Alsteens, Carola Dieraert, Ellen Donovan Klarinet Frank Coryn, Tom Daans, Katrien Noël Fagot Koen Coppé, Marjolein Gerets, Tamara Smits Hoorn Bruno Melckebeke, Lies Molenaar, Frank Clarysse Trompet Steven Bossuyt, Bart Coppé, Bart Van der Strieckt Trombone Bob Van der Strieckt, Konstantin Koev Tuba Koen Coppé, Marjolein Gerets, Tamara Smits Slagwerk Antoine Siguré, Wim De Vlaminck, Ruben Cooman Harp Anouk Sturtewagen Piano/celesta Dirk Herten 2
Symfonieorkest Vlaanderen Van percussief naar pastoraal Hoe komt het dat hedendaagse klassieke muziek vaak als ontoegankelijk en niet echt mooi ervaren wordt? Zijn de componisten van vandaag verdwaald in een taal die meer het hoofd aanspreekt in plaats van het hart? Het zijn vragen die ons echt zouden moeten bezighouden, want zonder nieuwe klassieke muziek drogen onze bronnen op. Of toch niet? Parada. Lindberg De Fin Magnus Lindberg ( 1958) is een componist die kan boeien omdat hij muziek componeert die fascineert. Hij maakt indruk, en dat is al een eerste voorwaarde om van boeiende muziek te kunnen spreken. Lindberg bewandelde de traditionele weg. Hij studeerde piano, ging naar de Sibelius Academie en kreeg daar les van één van de iconen van de Finse 20ste-eeuwse klassieke muziek: Einojuhani Rautavaara ( 1928); een leraar die het intellectualisme in zijn eigen muziek kon beperken en op die manier een ruim publiek aanspreken. Waarschijnlijk heeft Lindberg daar een bepaald concept meegekregen van hoe muziek kan en moet klinken in ons moderne tijdperk waarin componisten volgens sommigen er beter het zwijgen toe doen. Alles is al gezegd. Lindberg heeft met zijn muziek die stelling vakkundig van tafel geveegd. Hij laat horen dat je met een orkest nog altijd een compositorisch statement kan maken, zonder je als maker van die muziek te verliezen in nostalgie en dus je publiek te vervelen met nieuwe wijn in oude zakken. De wijn van Lindberg heeft trouwens een karakteristieke smaak. Niet typisch Fins, geen onmiddellijk herkenbare hogenoorden-ervaring. Van in de academie had Lindberg te horen gekregen dat nationalistische esthetiek vaak rijmde op stilstand en conservatisme. Wie muzikaal iets te vertellen wil hebben, steekt de grenzen over. Ook de landsgrenzen. Zo verkende Lindberg de taal van de Europese avantgarde componisten. Hij ging deel uitmaken van een groep componisten die met open oren de toekomst tegemoet gingen. In die groep zaten ook Esa-Pekka Salonen ( 1958), wereldvermaarde componist en dirigent, en ook de vandaag nog steeds toonaangevende componiste Kaija Saariaho ( 1952). Hun doel was om het modernisme ingang te doen vinden bij het klassieke publiek. Lindberg trok naar Parijs en Siena om te gaan studeren, en stap voor stap ontwikkelde hij zijn eigen muziektaal. Modern, soms gedurfd, maar niet genadeloos experimenteel. Sinds enkele decennia geldt Lindberg als één van de toonaangevende componisten van zijn generatie. Vier jaar geleden was hij componist in residentie bij het New York Philharmonic en adviseerde hij het orkest bij het uitkiezen en programmeren van hedendaagse klassieke muziek. Lind- 3
berg componeerde veel muziek voor een conventioneel orkest of voor kamermuziekensembles. Slechts zelden voegt hij er elektronische elementen aan toe of geluiden via een vooraf opgenomen tape. Iets waar andere hedendaagse componisten soms tot vervelens toe op terugvallen. Lindberg is ook niet beschaamd om toe te geven dat zijn muziek niet uit het niets komt, maar dat hij beroep doet op de rijke traditie van Bach en Purcell, maar ook van zijn landgenoot Sibelius en beeldenstormers als Stockhausen en Xenakis, en van het minimalisme. En dan zijn er nog de niet-klassieke invloeden: jazz, progressieve rock en etnische muziek uit Oost- Azië. Deze diverse uitingen en strekkingen zitten verweven in zijn hoogst persoonlijke stijl: een stijl die muziek voortbrengt waarin veel beweging zit. Gecontroleerde beweging met een duidelijk doel voor ogen. Van een componist met een plan. Parada componeerde Lindberg voor een festival, helemaal aan zijn muziek gewijd, in Engeland en in ons land. Hij droeg de muziek op aan Esa-Pekka Salonen en het Philharmonia Orchestra. Parada is een soort versmelting van een traag deel met materiaal dat een scherzo doet vermoeden. Snel en traag op een intelligente manier met elkaar vervlochten. De muziek valt geen moment stil en zo krijg je als luisteraar het gevoel dat je in een rivier zit die voortdurend evolueert. Van warm naar koud, van gewichtig naar bijna gewichtsloos. Er gebeurt altijd iets, onder of boven water. Tweede Pianoconcerto. Bartók Kan je Béla Bartók (1881-1945), ondertussen bijna een eeuw na zijn muzikale verwezenlijkingen, een modernist noemen? Of was hij gewoon zijn tijd vooruit, en dus modern zonder het te willen zijn? In 1931 componeerde Bartók zijn Tweede Pianoconcerto met in het orkest veel aandacht voor de blazers en het slagwerk. Hij vond niet meteen een dirigent en orkest om zijn nieuwe concerto uit te voeren en moest anderhalf jaar wachten vooraleer Hans Rosbaud de première kon dirigeren, in Frankfurt, en met Bartók zelf aan de piano. In dat jaar, 1933, was het meteen ook de laatste keer dat anti-fascist Bartók publiekelijk te zien was in Duitsland. Daarna legt het concerto een succesvolle weg af omdat vooraanstaande dirigenten en pianisten geloven in de kracht van de muziek. Mijn Eerste Pianoconcerto beschouw ik als geslaagd, zei Bartók zelf. Ook al is de structuur niet makkelijk voor zowel het publiek als het orkest. Dat is de reden waarom ik enkele jaren later een nieuw concerto wilde componeren. Met minder moeilijke momenten voor het orkest, en in het algemeen wat aangenamer van toon en sfeer. De meeste thema s in mijn Tweede Pianoconcerto zijn lichter van karakter en klinken gewoon beter. Voor ons vandaag komt die toelichting van Bartók zelf een beetje vreemd over. Want we worden meteen geconfronteerd met een allesbehalve licht werk. Integendeel, Bartók blaast zijn luisteraars bijna weg. Het lijkt op een boksmatch. Beukende muziek waartegen geen verzet mogelijk is. In 1939 speelde het Chicago 4
Symphony Orchestra de Amerikaanse première. Bartók leefde toen zelf nog altijd in zijn vaderland Hongarije. Maar hij dacht er heel sterk aan om te verhuizen naar de Verenigde Staten; op de vlucht voor de donkere dagen in Europa. In 1940 zette hij de stap naar Amerika. Niet dat hij daar meteen gevierd werd als een groot Europees kunstenaar. In het begin werd zijn muziek zelden geprogrammeerd, en wanneer hij als pianist concerten speelde, werd hij niet aangekondigd als een groot virtuoos. Bartók was toen zeker geen reus van de moderne klassieke muziek. De componist begon in het laatste jaar van zijn leven ook nog aan een derde concerto voor piano, ook al besefte hij toen al dat hij het niet meer zelf zou kunnen spelen. Hij beschouwde het als een verjaardagsgeschenk voor zijn vrouw. Ook zij was een goede pianiste, maar ze had lang niet de meesterlijke klasse van haar man. Tweede Symfonie. Brahms Dat Johannes Brahms (1833-1897) ook een twijfelaar kon zijn, klinkt vandaag misschien ongeloofwaardig. Brahms, dat is de componist van de zekerheden. Muziek die rotsvast klinkt, zelfs in de diepste romantisch-melancholische momenten. Maar stel je even voor: Brahms wilde doodgraag muziek voor orkest componeren, symfonieën, en dat nadat Beethoven met zijn Negende een soort point final achter de geschiedenis van de symfonie gezet had. Wat kan je nog na zo n orgelpunt zetten?! Een gedachtestreepje? Toch deed Brahms het. Met knikkende knieën en met het besef dat hij op zijn bek kon gaan. Zijn Eerste Symfonie liet hij niet in Wenen, het hol van de leeuw, in première gaan. Maar wat bleek? Zelfs in een provinciestad sloeg zijn eersteling in als een bom. Het kon dus wel: na Beethoven het orkest meenemen op een volgende stap richting de ideale symfonie. Johannes Brahms overwon zijn koudwatervrees en deed wat hij absoluut wilde. Na het succes van zijn eerste kwam hij minder dan een jaar later al met een nieuwe symfonie naar buiten. Het publiek en de pers waren er nog positiever over. Ze vonden deze tweede een stuk meer ontspannen, spontaan en zelfzeker klinken. Natuurlijk was er ook kritiek die veel te maken had met de perceptie van de muziek van Brahms in zijn tijd. Hij zou conservatiever geweest zijn dan veel van zijn tijdgenoten. Niet reactionair, maar toch vooral voortbouwend op de traditie, en dus het verleden koesterend en zelfs verheerlijkend. Vandaag kunnen we die kritiek in een historisch perspectief plaatsen en ook sterk ontkrachten. Brahms herwerkt het 18deeeuwse model van de symfonie, breidde het uit, en maakte het een pak spannender en onverwachter. Contrast is voor hem belangrijk, en zo hoor je in deze symfonie hoe Brahms muzikale thema s tegen elkaar uitspeelt. Hij transformeert en varieert, en zorgt voor een diepe rijkdom aan harmonie en ritme. Meeslepende romantiek die op geen enkel moment pathetisch wordt. Als verstandige romantiek zou je deze heel geslaagde combinatie van hart en geest kunnen typeren. Brahms is het orkest absoluut meester. Hij haalt licht en donker uit de instrumentengroepen, 5
lyriek en kracht, het introverte en bijna ongegeneerd uitbundige. En alles groeit vanuit die drie eerste noten die de cello s en contrabassen spelen. Muziek die groeit, ook dat is typisch Brahms. Hij gaat bewust om met de thema s die hij creëert en zorgt ervoor dat geen enkele vondst verloren gaat. Voor orkesten behoren deze symfonieën van Brahms tot het summum. En het is inderdaad een totaalervaring. Maar o zo moeilijk om helder, transparant en geloofwaardig te spelen. Maar als dat wel gebeurt, dan besef je dat er inderdaad een post-beethoven tijdperk is voor het orkest. Beethoven heeft de symfonie op een hoger plan getild. Zonder hem had Brahms nooit zijn symfonische droom kunnen verwezenlijken. Beethoven legde de lat zelfzeker hoog en Brahms is daar in zijn eigen stijl probleemloos over gesprongen. Niet om Beethoven te onttronen of om zijn verwezenlijkingen uit te wissen, wel om te laten horen dat muziek ook evolutie is. En evolutie betekent: nooit stilstaan! Bio Andreas Delfs Andreas Delfs ( 1959, Flensburg) begon op vijfjarige leeftijd zijn studies piano en muziektheorie. Later vervolgde hij deze opleidingen in Hamburg bij Christoph von Dohnányi en Aldo Ceccato. Op twintigjarige leeftijd werd Delfs, als jongste ooit, benoemd tot muziekdirecteur van het Hamburg University Orchestra en tot assistent-muziek aan de Hamburger Staatsoper. In diezelfde periode schreef Delfs zich in aan de Juilliard School waar hij studeerde bij Jorge Mester en Sixten Ehrling. Vandaag is Andreas Delfs Conductor Laureate van het Milwaukee Symphony Orchestra, het orkest waarvan hij na twaalf seizoenen als Music Director mee aan de basis ligt van hun grote internationale bekendheid. Voordien bekleedde hij diverse artistieke topfuncties in Noord- Amerika en Europa. Andreas Delfs treedt ook vaak op als gastdirigent. Recente hoogtepunten zijn concerten met onder andere het Tonkünstler- Orchester Wien, de Calgary Philharmonic, de Copenhagen Philharmonic, het National Symphony Orchestra Washington en het Hong Kong Philharmonic Orchestra. Samen met het Britten Sinfonia voerde hij Elijah uit in de Londense Barbican Hall, alsook twee nieuwe operaproducties, Turandot en Carmen. Delfs onderhoudt nauwe banden met de meest veelbelovende componisten van vandaag. Onder zijn muzikale inspiratiebronnen rekent hij musici zoals John Corigliano, Philip Glass, Roberto Sierra en Hans Werner Henze. Hij dirigeerde reeds diverse wereldpremières van hun werken. Andreas Delfs recente opnames omvatten onder meer Robert Sierra s Missa Latina met het Milwaukee Symphony Orchestra (Naxos) en 6
Ludwig van Beethovens pianoconcerto s met het London Symphony Orchestra en pianist John O Conor (Telarc). Andere opnameprojecten zijn onder meer een verzameling van sacrale liederen met Renée Fleming (Decca), een productie van Humperdincks Hans en Grietje met de Milwaukee Symphony Orchestra (Avie) en een opname van Mozarts Requiem met het Saint Paul Chamber Orchestra. Alexander Madzar De Servische pianist Alexander Madzar werd geboren in Belgrado in 1968. Hij begon zijn pianostudies op jonge leeftijd onder leiding van Gordana Malinovic. Later studeerde hij bij onder meer Arbo Valdma, Elisso Virsaladze en Daniel Blumenthal in steden zoals Novi Sad, Belgrado, Moskou en Brussel. Hij won reeds diverse prijzen in Genève en Leeds en op gerenommeerde wedstrijden zoals Umberto Micheli en Busoni. In 1990 speelde Madzar zijn debuutconcert met de prestigieuze Berliner Philharmoniker onder leiding van topdirigent Iván Fischer. Sindsdien doorkruist hij Europa met concertprogramma s variërend van solorecitals over pianoconcerti tot kamermuziek. Ook in Noord- en Zuid-Amerika, Zuid- Afrika en het Verre Oosten wordt Madzar frequent uitgenodigd als gastpianist. Momenteel doceert hij aan het Koninklijk Conservatorium in Brussel. Symfonieorkest Vlaanderen Al meer dan vijftig jaar is het Symfonieorkest Vlaanderen een vaste waarde binnen het Vlaamse orkestlandschap. Met zestig geëngageerde en gepassioneerde musici en onder leiding van gerenommeerde (gast)dirigenten brengt het Symfonieorkest Vlaanderen zowel uitvoeringen en creaties van hedendaags werk als stijlvolle vertolkingen van het vertrouwde symfonische repertoire vanaf het classicisme. Het orkest vervult hierbij een voorbeeldfunctie in het scheppen van kansen voor jonge, talentvolle componisten, solisten en dirigenten. Aan de hand van concertreeksen in eigen beheer in alle grote concerthuizen in Vlaanderen en Brussel, slaagt het orkest er in een ruim en trouw publiek te bereiken. Daarnaast wordt het orkest vaak uitgenodigd op internationale festivals in Frankrijk, Duitsland en Nederland. De Britse dirigent Jan Latham-Koenig volgt vanaf het seizoen 2013-2014 de Japanner Seikyo Kim op als chef-dirigent van het Symfonieorkest Vlaanderen. Met Latham-Koenig als chef-dirigent wil het Symfonieorkest Vlaanderen het symfonische repertoire vanaf het classicisme tot heden toegankelijk maken voor een breed en gediversifieerd publiek. Elk concert wordt dankzij een uitgebalanceerde én gedurfde programmering een unieke beleving. Daarnaast levert het Symfonieorkest Vlaanderen een belangrijke bijdrage aan de cultuureducatie en jongerenwerking in Vlaanderen aan de hand van een mobiele tentoonstelling over de instrumenten van het orkest. 7
binnenkort VR 17.01.14 20:00 Kraakhuis Mustafa Dogan Dikmen & Akis Ensemble Muziek uit de uithoeken van het Ottomaanse Rijk ZA 18.01.14 20:00 Concertzaal UITVERKOCHT Hespèrion XXI Istanbul 1710 ZO 19.01.14 15:00 Concertzaal Casco Phil Nieuwjaarsconcert Stad Gent DO 23.01.14 20:00 Kraakhuis Profeti Della Quinta Rossi, Piccinini VR 24.01.14 20:15 Handelsbeurs (Kouter 29) Chiaroscuro Quartet Mozart, Haydn, Beethoven ZO 26.01.14 16:00 Concertzaal defilharmonie KIDcondert De fladdermuis (6+) met workshop van 13:00 tot 15:00 WO 29.01.14 20:00 Kraakhuis Antiduo & Chambertones Jazz Belgisch-Nederlandse improvisatieavond VR 31.01.14 20:00 Miryzaal (Hoogpoort 64) Los Músicos de Su Alteza Valls, de Torres, de San Juan, Duron, Literes, de Nebra DO 06.02.14 20:00 Miryzaal (Hoogpoort 64) Quartetto Prometeo Wolf, Schubert VR 07.02.14 20:00 Concertzaal Revue Blanche Berio DO 13.02.14 14:00 Kraakhuis Yu-Chien Tseng (viool), Yury Martynov (piano) Frank, Debussy, Ravel DO 13.02.14 20:00 Miryzaal (Hoogpoort 64) Ensemble Resonanz & Jean-Guihen Queyras Schreker, Saunders, Rihm, Berg VR 14.02.14 20:00 UITVERKOCHT René Jacobs & Akademie für Alte Musik Berlin Mozart, Haydn ZA 15.02.14 20:00 Concertzaal Symfonieorkest Vlaanderen Schubert, Korngold, Strauss Bespreekbureau Muziekcentrum De Bijloke Gent Colofon J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Tekst programmaboekje Mark Janssens Di - vr 10:00-17:00 Za 13:00-17:00 v.u. Daan Bauwens 09 269 92 92 tickets@debijloke.be www.debijloke.be Muziekcentrum De Bijloke Gent Muziekcentrum De Bijloke is mobiel dankzij het partnership met Gent Motors (www.gentmotors.be)