Honours Academy Aan Sirius commissie Van Dean Honours Academy Datum 15 mei 2013 Telefoon 071-527 7726 Onderwerp Aanvraag Siriusprogramma: Meer diversiteit en flexibiliteit in de Leidse excellentieprogramma s voor Bachelorstudenten Inleiding In deze notitie doet de Universiteit Leiden een voorstel voor een verbreding van het honoursonderwijs gegeven in de bachelorfase. De verbreding van het bestaande door het Siriusplatform erkende excellentieprogramma is aangekondigd in ons voorstel voor de prestatieafspraken (zie reactie Universiteit Leiden op de strategische agenda OCW, 26 april 2013). De prestatieafspraak die de Universiteit Leiden met OCW gemaakt heeft houdt in dat in 2015 10 procent van de bachelorstudenten die instroomt deelneemt aan één van de onderdelen van het excellentieprogramma, dat door het Siriusplatform wordt erkend als excellentieonderwijs (nu is dat 7% van de eerstejaarsinstroom). Om te bereiken dat een grotere doelgroep van excellente studenten voor deelname aan het programma wordt bereikt, wordt het programma uitgebreid. Het voorstel is om naast de uitbreidingen en ontwikkelingen die plaats hebben in de reeds bestaande trajecten ook aan dubbelstudenten onder strikte voorwaarden de mogelijkheid te bieden deel te nemen in het Honours College ( de dubbele bachelor plus ). Deze notitie zet de achtergrond uiteen waartegen deze toevoeging van dubbelstudies op het bestaande excellentie-onderwijs wordt gedaan, hoe dit past binnen de visie op excellentie, waaruit de toevoeging bestaat en wat de verdere flexibilisering van het Honours College inhoudt. Ten tijde van de voorgaande audit was de Universiteit Leiden nog voornemens om naast de toevoeging van dubbelstudies (onder voorwaarden) het programma ook uit te breiden met een (geheel) vrij traject. Daarin zouden Bachelorstudenten volledig vrij hun eigen individuele honourstraject kunnen vormgeven onder voorwaarde van goedkeuring van de examencommissie. Uit overleg met de faculteiten en honoursstudenten over de precieze vormgeving daarvan is echter gebleken dat een geheel vrij traject studenten niet aanspreekt en de faculteiten voor organisatorische en kwaliteitsborgingsproblemen stelt. Om die reden kiest de Universiteit Leiden ervoor om de uitbreiding van het excellentieprogramma te beperken tot dubbelstudies onder voorwaarden ( de dubbele bachelor plus ) en Sterrenwachtlaan 11 2311 GW Leiden
Blad 2 / 9 daarnaast de bestaande trajecten in overleg met betrokken studenten verder te verbeteren en te flexibiliseren. De ontwikkelingen in de reeds bestaande trajecten zullen wij verder toelichten in de volgende Siriusaudit, die plaatsvindt op 16 oktober 2013. Wij verzoeken de Siriuscommissie het hierna beschreven programma (de dubbele bachelor plus) goed te keuren en kennis te nemen van de ontwikkelingen die in de reeds bestaande facultaire trajecten plaatsvinden. Deze beide ontwikkelingen zijn reeds tijdens de Siriusaudit in 2012 besproken aan de hand van een verkennende notitie. Voor de dubbele bachelor plus geldt dat wij per 1 september 2013 met de voorlichting over deze mogelijkheid willen starten. Tevens verzoeken wij Sirius ons toe te staan deze notitie in het gezelschap van de expertcommissie mondeling toe te lichten. Achtergrond In het kader van het Siriusprogramma heeft de Universiteit Leiden onder de noemer Honours College extra-curriculair excellentie-onderwijs ontwikkeld voor getalenteerde en gemotiveerde Bachelorstudenten; die studenten die meer willen en kunnen http://onderwijs.leidenuniv.nl/honoursacademy/bachelor/bachelorstudentenhonours-academy.html). Het Honours College bestaat op dit moment uit tien facultaire trajecten, waarvoor de studenten worden geselecteerd op basis van prestaties en motivatie, die ieder minimaal 30 EC beslaan en worden afgesloten met een Honours Certificaat. In 2012 heeft de universiteit tevens prestatieafspraken gemaakt met het Ministerie van OCW. Hierin heeft de universiteit zich gecommitteerd aan een verdere profilering van het excellentieonderwijs en de groei van het aantal deelnemers. In 2015 dient 10% van de bachelorstudenten te participeren in het excellentieprogramma (Honours College), momenteel ligt dit percentage op 7. Per 1 september 2012 heeft de Universiteit Leiden een Honours Academy (i.o.) opgestart waarbinnen de extra-curriculaire programma s Honours College (bachelorstudenten), Leiden Leadership Programme (masterstudenten) en Pre- University College (scholieren) zijn onder gebracht en een kwaliteitscultuur steeds verder vorm krijgt (www.honoursacademy.leidenuniv.nl). Met de oprichting van de Honours Academy is de organisatie en aansturing van de programma s versterkt en is de inbedding binnen de universitaire organisatie gewaarborgd. De Honours Academy is opgericht bij gemeenschappelijke regeling tussen de faculteiten. Daarmee is tevens een universitair platform en aanjager van het Honoursonderwijs gecreëerd. De Honours Academy ondersteunt de facultaire coördinatoren en trekkers van de Honours Programma s, biedt een ontmoetingsplaats voor docenten en studenten die bij het honoursonderwijs zijn betrokken, organiseert evenementen voor honours betrokkenen en geïnteresseerden, zet onderzoek uit naar effecten van honoursonderwijs en verzorgt zelf delen van het honours onderwijs die 2
Blad 3 / 9 faculteitsoverstijgend zijn. Tot slot heeft de Honours Academy een platform van Honoursstudenten ingericht waarin de studenten uit alle programma s actief meedenken over het onderwijs en waarin de Honoursstudenten een actieve rol hebben in de communicatie over het onderwijs en de community-activiteiten (http://www.leidenuniv.nl/honoursacademy/nieuwsbrieven/nieuwsbrief%20ha% 20mei2013_web.htm?utm_source=Nieuwsbrief%20HA%20mei2013&utm_mediu m=e-mail&utm_campaign=nieuwsbrief&utm_content=webversie- Nieuwsbrief%20HA%20mei2013 De Honours Academy heeft een dean, een onderwijsdirecteur en een bureau dat tot taak heeft het Honoursonderwijs universiteitsbreed te ondersteunen. Naast een voor het Honours College ingestelde examencommissie die samenwerkt met de facultaire examencommissies, zijn er waarborgen van interne kwaliteitszorg. Zo evalueert en verbetert de Honours Academy het Honoursonderwijs in een ongoing cyclus van plan- do- check- act. Dat gebeurt op verschillende niveaus, in verschillende verbanden en overleggen: zowel studenten, docenten als medewerkers en bestuurders denken zodoende mee over de verbetering van kwaliteit, wat een kwaliteitscultuur tot gevolg heeft. De voorgestelde dubbele bachelors plus zullen in deze bestaande structuur ook verweven worden. Daarbij werkt de Honours Academy actief aan het stimuleren van een evaluatieve houding van haar medewerkers. Voortdurende verbetering als kerncompetentie staat hoog in het vaandel. De uitbreiding van de programma s en de verdere ontwikkeling van de bestaande trajecten vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de Dean van de Honours Academy die er op toeziet dat aan de kwalitatieve vereisten wordt voldaan. De examencommissie van de Honours Academy waarin alle faculteiten vertegenwoordigd zijn borgt de kwaliteit van de programma s en is verantwoordelijk voor het toekennen van de Honours certificaten. Profiel van de excellente student Sinds de start van het Honours College stijgt het aantal deelnemers gestaag. De programma s raken bekend en de organisatie raakt de eerste kinderziektes kwijt. Docenten en studenten zijn enthousiast en ontwikkelen steeds meer initiatieven. Het Honours College is een goed antwoord op de ambitie van een grote groep excellente studenten. Tegelijkertijd blijken de programma s niet alle excellente studenten aan te spreken. Uit ons eigen onderzoek onder heel goed presterende studenten die niet deel hebben genomen aan het Honours College werd duidelijk dat een deel van de studenten meer behoefte heeft aan flexibiliteit en een eigen invulling willen geven aan zijn / haar studiepad en ambitie. Voortschrijdend inzicht en landelijk onderzoek heeft vastgesteld dat excellente studenten als groep niet homogeen zijn en dat een one size fits all- aanpak niet werkt om alle typen excellente studenten te bedienen. 3
Blad 4 / 9 Dit is ook de Leidse ervaring. Het huidige aanbod van de universiteit trekt zeker een deel van de excellente studenten aan, namelijk dat deel dat behoefte heeft aan een prestatiegericht, redelijk strak omlijnd, programma dat over de grenzen van het eigen vakgebied heenkijkt. De studenten die willen excelleren door zich te verdiepen in meerdere disciplines en zij die behoefte hebben aan meer maatwerk in het excellentieonderwijsaanbod werden tot nu toe minder goed bediend en zagen er vanaf deel te nemen aan het excellentie-onderwijs. Uit het Sirius Programma overall auditrapport 2012 is gebleken dat in vrijwel alle instellingen die participeren in het Sirius Programma een wens is ontstaan de excellentieprogramma s uit te breiden met als doel om de diverse categorieën excellente studenten aan te spreken. De Universiteit Leiden is een brede universiteit en het soort excellentie verschilt niet alleen van student tot student maar ook van faculteit tot faculteit. Zo is er onder bèta s veel meer belangstelling voor het volgen van een dubbele bachelor, vaak in nominale of nominaal +1 tijd. De algemene perceptie binnen de universiteit is dat een deel van deze mensen zeer bijzonder is, en zonder meer behoort tot de meest excellente studenten van de universiteit en dus een plek zou dienen te krijgen binnen de Honours Community. Momenteel vallen zij hier echter buiten omdat de huidige Honoursprogramma s hiertoe geen ruimte bieden. De verbreding van het programma zal daarom juist het draagvlak voor het excellentieonderwijs universiteitsbreed vergroten. De universiteit is van mening dat de grote diversiteit in de groep Leidse excellente studenten er niet toe mag leiden dat er excellente studenten buiten de Honours Community vallen. Dat is zowel voor de huidige deelnemers, als voor de niet deelnemende maar wel zeer getalenteerde studenten een gemis. De community is immers bedoeld als basis voor het opbouwen van een interdisciplinair netwerk en als inspiratiebron. Deze verbreding zal daarom ook de perceptie van excellentie universiteitsbreed eensgezinder maken. Excellentiebegrip Dit gedifferentieerde profiel van de excellente student heeft consequenties voor het excellentiebegrip van de UL. Om inclusief te zijn naar de verschillende bloedgroepen (disciplinair en interdisciplinair) en het draagvlak van het Honoursonderwijs nog verder te vergroten, zal dit enigszins worden verruimd (deze verruiming is in de audit van 2012 al uitgebreid aan bod gekomen). In aansluiting op de definitie van het programma, zoals beschreven in de Siriussubsidieaanvraag, omschrijven wij excellentie als het vermogen om interdisciplinair dan wel disciplinair probleemoplossend te kunnen denken en handelen op hoog niveau in een internationale context. Ten opzichte van de eerdere definitie is disciplinair hier toegevoegd. 4
Blad 5 / 9 De excellentieprogramma s voor bachelor- en masterstudenten van de UL zijn er op gericht studenten dit vermogen te laten ontwikkelen en hen daarmee voor te bereiden op toekomstig leiderschap in wetenschap of maatschappij. Om excellentie te kunnen bereiken, verwacht de universiteit van studenten die deelnemen aan één van deze programma s dat zij aan het volgende profiel voldoen: - de student is gemotiveerd het uiterste uit de studie te halen, uit te blinken en topprestaties te leveren; - de student wil bijdragen aan en participeren in de Honours Community om zijn/ haar leerervaringen te verrijken door het werken en leren in een academische gemeenschap; - de student studeert in nominale tijd en heeft daarnaast ruimte voor extra activiteiten. Uitbreiding Honours College met excellente dubbele bachelor plus-studenten Een aantal excellente studenten aan de UL kiest vanuit zijn ambitie niet voor één van de programma s uit het Honours College maar heel bewust voor het behalen van een dubbele Bachelor (in 2012 gaat het om ongeveer 3,8% van het totaalaantal eerstejaarsstudenten (577 van 14966 studenten)). De waarde van een dergelijke combinatie (en 2 Bachelordiploma s) heeft zich in de praktijk reeds bewezen. Deze studenten volgen daarnaast, om begrijpelijke redenen, doorgaans niet ook nog het Honours College van minimaal 30 EC. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling van de UL om elke dubbelstudent tot de Honours Community toe te laten. Slechts een beperkt aantal valt binnen het excellentieprofiel. Alleen degenen die de UL erkent als de zogenaamde dubbele bachelor plus -student zullen worden toegelaten. Deze dubbelstudent meet zich met de excellente studenten die het Honours College volgen en onderscheidt zich op een aantal kernpunten van de gewone dubbelstudent: De excellente dubbelstudent rondt zijn dubbelstudie nominaal af ; past qua prestaties, ambitie en profiel binnen de groep van excellente studenten die hiervoor is omschreven; Ook stelt de universiteit aan deze groep excellente dubbelstudenten de eis dat zowel voor verbreding als voor verdieping voldoende ruimte is. De excellente dubbelstudent verdiept zich in meer dan één richting, excelleert door zich te verdiepen in meerdere disciplines en verbreedt hiermee zijn of haar perspectief op de wereld. Tot slot zijn het volgen van een interdisciplinaire Honours Class en het actief deelnemen aan de Honourscommunity verplichte voorwaarden voor het verkrijgen van het Honourscertificaat. Toelating tot het Honours College en de Honours Community vraagt een grote betrokkenheid van studenten. De instelling investeert veel in de 5
Blad 6 / 9 honourscommunity en de activiteiten die daarbinnen worden gehouden. Door deelname aan een aantal activiteiten binnen de Honours Community verplicht te stellen, waarborgt de universiteit niet alleen dat de dubbele bachelor plus-studenten participeren in de Honours Community maar ook dat zij daarvan kunnen profiteren én daarin van meerwaarde kunnen zijn. Voorwaarden waaraan de dubbele bachelor plus-student moet voldoen om in aanmerking te komen voor een honours-certificaat zijn de volgende: De student volgt twee Bacheloropleidingen aan een Nederlandse universiteit, waarvan ten minste één aan de Universiteit Leiden; De student voldoet aan het profiel van excellente student van de Universiteit Leiden; Het programma van de dubbelstudie is goedgekeurd door de Examencommissie van de Honours Academy. Tenminste één interdisciplinaire Honours Class (5 EC) maakt deel uit van het programma; De student maakt actief deel uit van de Honours Community (bijvoorbeeld: participatie in social events of deelname aan één van de commissies of projecten van de Honours Academy); De dubbelstudie is afgerond binnen een af te spreken termijn (te beoordelen door de Examencommissie), doch uiterlijk binnen vier jaar met twee diploma s met een cijfergemiddelde van 7,5 (in drie jaar: minimaal 210 EC, in vier jaar: minimaal 270 EC). Deze voorwaarden gekoppeld aan de kwaliteitsborging door de Examencommissie van de Honours Academy maken dat deze studenten met recht excellent mogen worden genoemd; zij stijgen ver uit boven hun gemiddelde medestudenten in prestaties en ambities en vallen binnen de excellentiedefinitie doordat zij zich zowel verbredend als verdiepend ontwikkelen en actief participeren in de Honours Community. De excellente dubbelstudenten onderscheiden zich kortom van gewone dubbelstudenten in studietempo, engagement en ontwikkelen een bredere visie door toedoen van hun activiteiten in de Honours Academy. Daarbij vergroot deze optie de keuzemogelijkheid van de student binnen het Honours College en vergroot het ook het draagvlak van het Honours College binnen de instelling. De universiteit wil graag in deze groep excellente studenten investeren door de Honours Classes voor hen open te stellen, hen actief te betrekken bij de Honours Community en hen de ruimte te geven zich daarin te ontplooien. Dat deze groep studenten erg bijzonder is, blijkt ook uit de cijfers. In 2008 begonnen 3228 studenten aan een dubbele Bachelor. In 2102 behaalden van dit cohort slechts 34 studenten de beide bachelorbullen. Van deze laatste groep (van 34) zal maar weer een deel het profiel hebben van de dubbele bachelor plus-student. Maar als het in totaal om 20 excellente studenten per jaar gaat is het een verloren kans om hen geen 6
Blad 7 / 9 toegang te bieden tot de Honours Community, zeker nu dit afbreuk blijkt te doen aan het draagvlak binnen de instelling. Flexibilisering binnen het Honours College Ten tweede vragen wij de commissie aandacht voor de ontwikkelingen die gaande zijn in de bestaande trajecten van het Honours College. De facultaire excellentieprogramma s (Honours Colleges) draaien goed maar dat betekent niet dat er geen verbeteringen mogelijk zijn. Grootscheepse maatregelen en veranderingen zijn niet wenselijk zijn. Faculteiten geven aan dat tijd nodig is om de groei van de Honours Colleges te bestendigen. Over deze ontwikkelingen informeren wij u hierna en zullen wij ons verder verantwoorden in de komende auditronde (2013). De universiteit erkent de facultaire eigenheid van de Honours Colleges: van meet af aan hebben de faculteiten binnen het Honours College faculteitspecifieke keuzes gemaakt met betrekking tot de inhoudelijke invulling van de excellentie-trajecten. Op basis van studentevaluaties zijn de trajecten jaarlijks bijgesteld en doorontwikkeld. Daarbij heeft elke faculteit in meer of mindere mate geëxperimenteerd met een vraaggerichte aanpak van het facultaire excellentieonderwijs. De diversiteit en facultaire eigenheid die hierdoor is ontstaan binnen de programma s en de lessen die hieruit kunnen worden getrokken, zijn van grote meerwaarde voor het verder ontwikkelen van het universitaire excellentieonderwijs als geheel. Vaststaat dat bepaalde aspecten van het excellentie-onderwijs zoals bijvoorbeeld kwaliteitsborging en communitybuilding een universiteitsbrede aanpak vergen. Verder is besloten dat de studenten binnen de facultaire programma s ook ruimte moeten krijgen voor het volgen van boven-facultaire vakken om hen meer mogelijkheden te bieden om te werken in een interdisciplinaire omgeving. Voor deze universiteitsbrede activiteiten is de Honours Academy verantwoordelijk. Om aansprekend te zijn voor de uitblinkers in ambitie en / of prestaties van onze bachelorstudenten en dus recht te doen aan de diversiteit aan Leidse excellente studenten zodat alle excellente studenten de gelegenheid krijgen in de Honours Community te participeren, wil de UL het aanbod van excellentieonderwijs flexibiliseren en meer vraaggericht inrichten. Dit betekent meer diversiteit en meer flexibiliteit in het aanbod van het Honours College zodat ruimte ontstaat voor maatwerk. Dit kan binnen onze breed gedragen bestaande visie op excellentie, zoveel mogelijk in lijn met de bestaande programma s en zonder concessies te doen aan de kwaliteit van de excellentietrajecten. Zoals hiervoor al opgemerkt, kiest de universiteit momenteel niet voor het initiëren van een officieel vrij traject. Het lijkt verstandig eerst de bestaande programma s te perfectioneren en verder te profileren, alvorens aan de slag te gaan met weer een 7
Blad 8 / 9 nieuw in te stellen vrij traject. Wel wordt er voor gekozen om binnen de bestaande trajecten meer gebruik te maken van de flexibiliteit die deze trajecten kunnen bieden, echter zonder een fundamentele herziening van de universitaire visie op excellentie. De volgende ontwikkelingen in de trajecten hebben zich reeds voorgedaan sinds het moment van de Siriusaanvraag c.q. lopen momenteel: De universiteit heeft de instroom geflexibiliseerd. Naast de instroommogelijkheid van februari (na afronding van het eerste semester van de propedeuse) kunnen studenten ook instromen na afloop van hun propedeuse (september). Definitieve toelating gebeurt voor beide lichtingen in oktober van hun tweede jaar Bachelor. Hierdoor is de instroom toegankelijker gemaakt en is het mogelijk voor studenten met een afgeronde propedeuse in te stromen in een Honourstraject. Een deel van de excellente studenten wil eerst de propedeuse afronden alvorens nadere ambities zoals extra-curriculair Honoursonderwijs te vervullen. Het aanbod van de interdisciplinaire Honours Classes is uitgebreid en de momenten waarop een Honours Class gevolgd kan worden, zijn geflexibiliseerd: namelijk gedurende het gehele jaar (inclusief summer courses) in plaats van alleen in het tweede semester zoals in de oorspronkelijke plannen. Beide ontwikkelingen hebben plaatsgevonden op initiatief van studenten. Op deze manier is de keuzemogelijkheid voor studenten vergroot en wordt ook beter aangesloten op de roostering en de studieplanning (bijvoorbeeld in geval van verblijf in het buitenland) van studenten. Het ruimere aanbod interdisciplinaire Honours Classes vergroot ook de onderlinge samenhang tussen de trajecten en biedt meer ruimte om het universiteitsbrede onderzoek in het onderwijs te betrekken. Er is meer aandacht voor maatwerk en flexibilisering binnen de facultaire trajecten, waarbij er in samenspraak met de Honours Academy steeds voor wordt gewaakt dat samenhang en kwaliteit niet uit het oog worden verloren. Faculteiten zullen studenten binnen de trajecten meer ruimte geven voor eigen invulling c.q. eigen accenten (meer keuzeruimte in plaats van vaststaand programma). Daartoe zullen bestaande programma s geflexibiliseerd worden waarbij studenten bijvoorbeeld Honoursvakken van andere faculteiten kunnen kiezen. In geval van sterk afwijkende individuele trajecten zal de Examencommissie van de Honours Academy in samenspraak met de faculteiten het kwaliteitsniveau bewaken. Leidend zullen de visie op excellentie en het profiel van de excellente student zijn. Tot slot is er ruimte voor nieuwe initiatieven. Zo zal binnen de Faculteit Campus Den Haag een nieuw HC-traject worden gestart, is de Faculteit Sociale Wetenschappen bezig om naast het Nederlandstalige programma ook een Engelstalig traject te ontwikkelen en worden bij de Faculteit der 8
Blad 9 / 9 Geesteswetenschappen de vijf bestaande trajecten in overleg met studenten omgevormd tot één traject waarbinnen studenten veel keuzevrijheid hebben, maar waaraan in totaal genoeg studenten meedoen om een (sub)community te kunnen vormen. De begeleiding van deze ontwikkelingen ligt bij de Honours Academy, die in nauw overleg staat met de faculteiten. Financieel is e.e.a. geborgd in de gelden die door de universiteit zijn toegekend (zie onder Tot slot ). Tot slot Het Honours Onderwijs van de Universiteit leiden wordt stilaan volwassen en maakt inmiddels een vast onderdeel uit van het onderwijsaanbod. Zowel staf, studenten als bestuurders zijn ervan doordrongen dat het excellentie-onderwijs een blijvend en beeldbepalend element is van het universitaire onderwijs van de UL. De bereidheid en ambitie om het excellentie-onderwijs te bestendigen, is binnen alle geledingen aanwezig. De cultuuromslag is inmiddels gemaakt. Om die reden kiest de universiteit er niet voor om weer nieuwe initiatieven te ontwikkelen, maar om de faculteiten de gelegenheid te geven het excellentie-onderwijs op facultair niveau goed en gedragen te verankeren. Met de oprichting van de Honours Academy is een blijvend platform en aanjager voor het excellentie-onderwijs gecreëerd dat verbindend en vooral faciliterend werkt binnen de universitaire gemeenschap maar dat ook in het kader van kwaliteitszorg het excellentie-onderwijs verder borgt. Excellentieonderwijs is kostbaar en het Siriusbudget is niet toereikend om ook de komende jaren de programma s nog te kunnen steunen. De universiteit heeft voor de komende jaren een budget beschikbaar gesteld om het Leidse excellentieonderwijs verder te ontwikkelen en tot bloei te laten komen. Daarbovenop is gedurende vier jaar een budget van 1 miljoen euro beschikbaar gesteld dat specifiek is bedoeld om facultaire coördinatoren te ondersteunen. Het budget voor de Honours Academy is eveneens voor de komende vier jaar verzekerd. Met deze toekenningen erkent de universiteit het belang van het excellentie-onderwijs. De Siriuscommissie wordt verzocht ons de mogelijkheid te bieden om de juiste studenten aan de Honours Academy te verbinden door ook het dubbele bachelor plus -programma te erkennen. 9