RAPPORT JAARLIJKS ONDERZOEK NBBS 'VRIJE SCHOOL DRIEBERGEN' School : nbbs 'Vrije School Driebergen' Plaats : Driebergen-Rijsenburg BRIN-nummer : 03ZE Onderzoeksnummer : 82697 Datum schoolbezoek : 2 november 2006 Datum vaststelling : 11 april 2007
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 DE UITGANGSSITUATIE VAN DE SCHOOL...7 3 OORDEEL OVER DE INDICATOREN...9 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...13 Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 3
1 INLEIDING Het jaarlijks onderzoek Op 2 november 2006 bezocht de Inspectie van het Onderwijs nbbs 'Vrije School Driebergen' in het kader van een jaarlijks onderzoek (JO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar een aantal indicatoren uit het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. De indicatoren betreffen de volgende kwaliteitsaspecten: De school zorgt systematisch voor behoud en verbetering van de kwaliteit van haar onderwijs; De resultaten van de leerlingen liggen ten minste op het niveau dat mag worden verwacht; De leerlingen ontwikkelen zich naar verwachting. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Zoals in het toezichtkader primair onderwijs 2005 is vastgelegd, gaat de inspectie zoveel mogelijk uit van de gegevens die de school zelf over de eigen kwaliteit heeft verzameld. Daarmee sluit de inspectie aan bij de specifieke situatie van de school en wordt de school bovendien niet onnodig belast. U heeft naast de schoolgids en het schoolplan hiervoor documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben, te weten: Jaarboekje 2006-2007; voorbeeld getuigschrift; voorbeeld brief waarin ouders worden geïnformeerd over de extra begeleiding van hun kind; voorbeeld (groeps)handelingsplan; voorbeeld aanvraagformulier voor extra hulp; voorbeeld evaluatie handelingsplan; Dyslexieprotocol; Verslag evaluatie drempelonderzoek d.d. 29 mei 2006; Plan van aanpak inspectierapport 2005 en voorbeeld lijst kleuterontwikkeling. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 5
De opzet van het onderzoek Het jaarlijks onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de jaarlijkse vragenlijst en de aanvullende vragenlijst jaarlijks onderzoek zijn bij de analyse betrokken. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij gesprekken met de directie en -voor zover van toepassing- met de coördinatie leerlingenzorg zijn gevoerd over de onderzochte indicatoren en de ontwikkeling en voornemens van de school met name op onderwijsinhoudelijk terrein. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van de hiervoor genoemde aspecten van het onderwijs levert oordelen op een aantal indicatoren op. Na een korte beschrijving van de uitgangssituatie van de school (hoofdstuk 2), worden in hoofdstuk 3 deze indicatoren en de oordelen van de inspectie in een tabel weergegeven en van een toelichting voorzien. In hoofdstuk 4 zijn de afspraken over de invulling van het onderzoek in het volgende kalenderjaar aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 6
2 DE UITGANGSSITUATIE VAN DE SCHOOL Het gaat hierbij om de uitgangssituatie van de school, meer in het bijzonder om factoren die van invloed (kunnen) zijn op de schoolontwikkeling en/of de kwaliteit van het onderwijs. De school geeft aan dat er momenteel zowel op bestuurlijk vlak als binnen de leerlingenpopulatie en het samenwerkingsverband ontwikkelingen gaande zijn, die volgens haar hierop van invloed zijn. Ontwikkelingen op bestuurlijk vlak Met ingang van het vorige schooljaar (2005-2006) beschikt de school over een operationele medezeggenschapsraad. Tijdens het vorige bezoek van de inspectie is gebleken dat het bestuur in overleg was met andere Vrije Scholen in de regio over vormen van samenwerking. Het resultaat daarvan is een mogelijke fusie met de Vrije School in De Bilt. Aanvankelijk was erin voorzien dat dit jaar een overgangsjaar zou zijn. De directeur geeft echter aan dat het fusieproces feitelijk stil ligt. Verschillende ontwikkelingen binnen de leerlingenpopulatie De school ziet zich in toenemende mate geconfronteerd met rugzakleerlingen en kinderen met dyslexie. De directeur constateert bovendien dat de aard van de kinderen verandert. Leerlingen vallen steeds meer 'uit de stroom'. Zij ziet een mogelijk verband hiertussen en de stilaan veranderende thuissituatie van veel leerlingen. Een derde verandering waar de directeur op wijst, is de veranderende samenstelling van de leerlingenpopulatie. Momenteel is het zo dat ongeveer twee vijfde van de ouders kiest voor de Vrije School Driebergen vanuit andere motieven dan van antroposofische aard. Dit in tegenstelling tot vroeger, toen de school vrijwel uitsluitend werd bezocht door kinderen waarvan de ouders voor de Vrije School hadden gekozen vanwege haar uitgangspunten. Al deze factoren noodzaken de school tot een bijstelling van de inrichting van het onderwijs. De school is steeds meer betrokken bij de activiteiten van het samenwerkingsverband. Op het vlak van zorgverbreding streeft zij naar een verdere integratie van de zorg in de klas. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 7
3 OORDEEL OVER DE INDICATOREN De waarderingen die over de onderzochte indicatoren zijn gegeven, staan vermeld in de onderstaande tabellen. Iedere tabel wordt gevolgd door een toelichting op deze waarderingen van de inspectie. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering op de indicatoren is tot uitdrukking gebracht in welke mate deze bijdragen aan de kwaliteit van het desbetreffende kwaliteitsaspect: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school geen betrouwbare en valide gegevens over haar opbrengsten beschikbaar heeft. nbbs 'Vrije School Driebergen' Kwaliteitszorg 1 2 3 4 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Toelichting De school geeft er blijk van voldoende inzicht te hebben in de kenmerken van haar leerlingenpopulatie en de implicaties die deze hebben voor de inrichting van het onderwijs. De bij de bespreking van de context genoemde ontwikkelingen binnen de leerlingenpopulatie hebben er bijvoorbeeld toe geleid dat de school meer tijd inruimt voor (in termen van de Vrije School) 'de zielsontwikkeling' van de kinderen. Genoemde ontwikkelingen binnen de leerlingenpopulatie hebben tevens geleid tot een bijstelling van het systeem van zorg en begeleiding, meer aandacht voor differentiatie en een beter aanbod voor meer begaafde leerlingen. Het feit dat de school er tijdens het gesprek met de inspectie blijk van geeft inzicht te hebben in de kenmerken van de leerlingenpopulatie, is voor de inspectie doorslaggevend geweest bij het beoordelen van indicator 1.1. Dit neemt niet weg dat de inspectie tegelijkertijd van mening is, dat het inzicht van de school te impliciet van aard is en meer dan nu het geval is betrokken moet worden bij het opstellen van het schoolplan voor de volgende planperiode. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 9
Het evalueren van de kwaliteit van de opbrengsten gebeurt nog onvoldoende systematisch. Dit blijkt onder meer uit het feit dat de school nog onvoldoende systematisch gebruik maakt van methode- onafhankelijke toetsen. Andere overwegingen die tot dit oordeel hebben geleid zijn de volgende. Uit de documenten die de school ter voorbereiding van het bezoek aan de inspectie heeft gestuurd (voorbeeld getuigschrift) blijkt dat de evaluatie op individueel leerlingniveau van voldoende kwaliteit is. Dit is echter niet van doorslaggevend belang bij het beoordelen van indicator 1.2. Hier gaat het uitdrukkelijk om de kwaliteit van de evaluatie van de 'opbrengsten' op schoolniveau. Ook hiervan heeft de school de inspectie een voorbeeld toegestuurd (verslag evaluatie drempelonderzoek). De inspectie heeft waardering voor het feit dat de school middels dit verslag initiatieven ontplooit om tot een evaluatie op schoolniveau te komen. De inspectie constateert tegelijkertijd dat het inzichtelijk gehalte van deze evaluatie te wensen overlaat. De inrichting van de evaluatie op basis van concrete gegevens, gevolgd door een gedegen analyse daarvan waaruit de school vervolgens conclusies trekt, ontbreekt nog. Het evalueren van 'het leren en onderwijzen' en alles wat daarbij komt kijken (zie de nadere uitwerking van de zinsnede 'over de volle breedte') staat nog in de kinderschoenen. Dit zou regelmatig, stelselmatig en uitputtend moeten gebeuren. De inspectie constateert dat dit nog niet het geval is. Daarom beoordeelt zij indicator 1.3 als onvoldoende. De school heeft in de periode die het schoolplan bestrijkt het leren en onderwijzen niet over de volle breedte geëvalueerd. Daarmee is een evaluatie bedoeld van alle aspecten die samenhangen met het leerstofaanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch en didactisch handelen van de leerkrachten, de afstemming, het schoolklimaat en zorg en begeleiding. Een uitvloeisel hiervan is, dat een rechtstreekse koppeling tussen de uitkomsten van een dergelijke evaluatie en de keuze van verbeterpunten ontbreekt. De school heeft naar aanleiding van het vorige inspectiebezoek een verbeterplan opgesteld. De kwaliteit daarvan is van dien aard dat de inspectie van mening is dat de school planmatig werkt aan verbeteractiviteiten. Daarom beoordeelt zij indicator 1.4 als voldoende. Dat neemt niet weg dat de inspectie hier ook kanttekeningen bij plaatst. Sommige verbeteractiviteiten die buiten bovengenoemd verbeterplan vallen, vloeien niet zozeer voort uit afspraken die zijn gemaakt op schoolniveau, maar zijn de resultante van initiatieven van individuele leerkrachten. Met andere woorden: deze verbeteractiviteiten gebeuren nog teveel ad hoc en te weinig schoolbreed en structureel. Tegelijkertijd blijkt hieruit dat de in de context gemaakt opmerking van de directeur dat zij 'geestkracht binnen het team bespeurt om mee te gaan met de noodzakelijke veranderingen' hout snijdt. Zij is doende met het in haar woorden 'loswoelen van de grond'; dat wil zeggen met het gevoelig maken van de teamleden voor de noodzaak van bepaalde veranderingen, óók en met náme met betrekking tot de schoolcultuur. Een punt waar de inspectie bij het opstellen van toekomstige verbeterplannen nadrukkelijk aandacht voor vraagt, is het uitwerken van de effecten ervan in termen van concreet waarneembaar leerkracht- en leerlinggedrag. De noodzaak daartoe dringt des te meer, wil de school in staat zijn een en ander op de hierboven beschreven wijze te evalueren (op basis van concrete gegevens). Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 10
De inspectie heeft waardering voor de inspanningen van de school om de kwaliteit van het leren en onderwijzen te borgen. Toch beoordeelt de inspectie dit vooralsnog met een onvoldoende. Enerzijds heeft de school duidelijk stappen ondernomen om het onderwijs beter te stroomlijnen en de gang van zaken in de diverse klassen op elkaar af te stemmen en vast te leggen. De directeur legt daartoe onder meer klassenbezoeken af. Zodoende heeft zij, bijvoorbeeld, schoolbreed gezien een globaal beeld van de gang van zaken tijdens het periodeonderwijs, een kenmerkend en wezenlijk onderdeel van het onderwijs op de Vrije School. Anderzijds constateert de inspectie echter ook, en dat is doorslaggevend voor het oordeel, dat bij deze klassenbezoeken geen kijkwijzers of checklijsten zijn gebruikt. Met andere woorden; het is in deze situatie moeilijk hieruit een zo objectief mogelijk beeld op schoolniveau te destilleren, iets dat belangrijk is in het kader van kwaliteitszorg. Bovendien leidt het niet stelselmatig gebruik maken van kijkwijzers en checklijsten tot onnodige druk op de kwaliteit van het evaluatieproces (zie indicator 1.3, met name ten aanzien van het verzamelen van concrete gegevens). Het inzichtelijk gehalte van de informatie die de school verschaft over de kwaliteit van het onderwijs op schoolniveau is onvoldoende. De toevoeging 'op schoolniveau' is in dit verband essentieel en doorslaggevend voor het oordeel. Uit het reeds bij de bespreking van de evaluatie van de opbrengsten genoemde voorbeeld van een getuigschrift blijkt de school de ouders goed informeert over de ontwikkeling van hun kind. Met andere woorden: de informatieverschaffing op individueel leerlingniveau is in orde. Dat geldt ook voor de informatieverschaffing over de gang van zaken op school. Bij het beoordelen van indicator 1.6 richt de inspectie zich echter niet zozeer hierop, als wel op de informatieverschaffing over de kwaliteit van het onderwijs op schoolniveau. Zij constateert dat de schoolgids en andere informatiebronnen die de school zou kunnen gebruiken om ouders en andere belanghebbenden daarover te informeren geen informatie bevatten. Bij het beoordelen van indicator 1.7 buigt de inspectie zich over drie vragen. Dat betreft op de eerste plaats de vraag of de school zicht heeft op de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel. Op de tweede plaats gaat het om de vraag of de school beleid heeft ontwikkeld, waarbij aandacht wordt besteed aan de preventie van incidenten. En op de derde plaats gaat het om de vraag of is vastgelegd welke acties aan de orde zijn indien zich onverhoopt incidenten voordoen. De inspectie hanteert als norm dat de school tenminste aan twee van de drie genoemde criteria moet voldoen. Dat is momenteel nog niet het geval op de Vrije School Driebergen. De school beschikt met name niet over een uitgewerkt preventief en curatief beleid in deze. Daarom beoordeelt de inspectie indicator 1.7 als onvoldoende. De inspectie beoordeelt de zorg voor de kwaliteit van het onderwijs voor bevordering van actief burgerschap en sociale integratie als voldoende. Zij constateert echter dat de visie op burgerschap en integratie en de planmatige aanpak daarvan onvoldoende zijn uitgewerkt. Dat geldt tevens voor de verantwoording en de evaluatie van het onderwijs gericht op burgerschap en integratie. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 11
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 Toelichting De inspectie spreekt geen oordeel uit over de vraag of de eindopbrengsten op het niveau liggen dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Dit omdat de school deze niet vaststelt met behulp van een landelijk genormeerd en gevalideerd instrument. Om dezelfde reden spreekt de inspectie ook geen oordeel uit over de vraag of de sociale vaardigheden van de leerlingen op een niveau liggen dat mag worden verwacht. Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 1 2 3 4 5 Toelichting De inspectie kan bovendien geen oordeel uitspreken over de tussenopbrengsten. Dit omdat toetsgegevens op basis van landelijk genormeerde en gevalideerde toetsen in veel gevallen ontbreken. Uit de toetsgegevens die wél voorhanden zijn, blijkt overigens dat de resultaten voor technisch lezen in groep 4 te wensen overlaten. Hierbij past echter de kanttekening dat de Vrije School een afwijkend standpunt inneemt over het meest geschikte moment om te starten met het leesonderwijs. Dit leidt er in praktijk toe dat zij daar later mee start. Daarom valt niet uit te sluiten dat de school een tevredenstellende score weet te behalen op het gebied van technisch lezen als voornoemde discrepantie zou kunnen worden meegenomen bij het bepalen van het oordeel. De doorstroming gedurende de schoolperiode is in overeenstemming met het landelijke beeld. Dat neemt niet weg dat de inspectie aandacht vraagt voor het te hoge percentage leerlingen dat kleuterverlenging krijgt. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 12
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Afspraak met betrekking tot wettelijke bepalingen Bij dit jaarlijks onderzoek heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. Afspraken over de invulling van het eerstvolgende PKO Het volgende bezoek van de inspectie zal in beginsel bestaan uit een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Op basis van de gegevens die de inspectie heeft verkregen bij dit jaarlijks onderzoek worden geen veranderingen aangebracht in de inhoud van het eerstvolgende PKO. De school zendt de inspectie ter voorbereiding daarvan kopieën van de cd-roms over de leerlijnen die zij heeft uitgewerkt voor taal en rekenen. Rapport jaarlijks onderzoek nbbs 'Vrije School Driebergen' - 2 november 2006 13