dossier Johan BOSMAN De Imajagh Portret van e inheems volk in West Afrika. Tuareg is de Arabische aanduiding voor deze nomadische halfnomadische groep. Zijzelf gebruik meestal de naam van de geografische plaats waar ze vandaan kom, bv. Kel Aïr (ms van Aïr). Ze hanter ook wel de algeme aanduiding Kel Tegelmust (ms van de sluier). Ook de term Imajagh (vrij), Illelan (nobel) word gebruikt. Oorspronkelijk duid deze term binn de Tuareg samleving ( Temust n Imajagh ) de klasse van de edel aan. Rect word ze ook aangewd om de Tuareg in het algeme aan te duid t aanzi van de buitwereld. Hierin zit dan het concept vat van zich als e nobele te gedrag volgs vrij strikte gedragscodes. Steeds meer wordt gebruik gemaakt van de taal als determinerd criterium. Vooral in Mali hanteert m meer meer de term Kel Tamajaq (ms van het Tamajaq). Tamajaq is de aanduiding voor de vrouw is tevs de taal van de Tuareg. Tamajaq is de meest zuidelijk gesprok berbertaal die ook e eig schrift heeft, het Tifinagh. Net als in het Arabisch word kel de schillde medeklinkers aangeduid wat leidt tot e andere uitspraak in de schillde gebied. Tifinagh kan zowel van links naar rechts als van rechts naar links word geschrev. Het wordt veel gebruikt om bericht door te gev (in het zand, op rots, etc.) Vooral de vrouw ler het van moeder op dochter in de kamp. Vroeger gebruikte m het om er poëzie mee te schrijv. De Imajagh gebruikt het schrift eerder als ontcijferingcode dan als echt geschrift. Momteel onderneemt m poging om het schrift ook voor het formele onderwijs te gebruik maar de autoriteit staan hier argwand tego. De Imajagh lev in e gebied dat zich uitstrekt o 5 stat: Niger, Mali, Algerije, Libië Burkina Faso. Volgs hun eig bronn zijn ze met ongeveer 3 miljo: 1,5 miljo in Niger, 1 miljo in Mali, in Algerije, Libië Burkina Faso telks 500.000. De etnograaf Hri Lhote houdt het echter op e totaal tuss 300.000 maximaal 500.000. Hij baseert zich hiervoor op extrapolaties van de gegevs van de volkstelling uit 1933-1938. Hierbij gebruikt hij echter e steeds meer voorbijgestreefde definiëring van de Kel Tamajaq, nl. de Imajagh als klasse, zij die behor tot families (stamm, tawsit ) van edel. Daarbij sluit hij groep vazall, horig, handwerkers geassimileerde groep slav of bedid uit, hoewel ook zij Tamajaq sprek. E complexe sociale structuur De traditionele Kel Tamajaq samleving is e samleving die bestaat uit schillde klass die ieder hun economische sociale functie vull : de Imajagh of Illelan zijn edel die vroeger moest instaan voor de bescherming teg aanvall door andere groep, zowel andere Kel Tamajaq als niet Kel Tamajaq, kond ook zelf t strijde trekk razzia s uitvoer om vee handelswaar te rov. De Imghad zijn vazall die bond zijn met e tawsit van Imajagh. Zij stond de Illelan bij in hun militaire activiteit betaald e tribuut aan de Imajagh. Vele Imghad war zijn rijker aan vee grond dan de Illelan waaraan ze schatplichtig zijn. De Illelan kond daar evwel vrede mee nem want welvarde vazall betekd voor h e soort zekering voor de toekomst. De Ineslim zijn e klasse van religieuze leiders, schriftgeleerd die zich bezighoud met het aanler van de Koran, bemiddeling bij conflict, naamkeuze bij pasgebor, etc. Deze klasse ontstond na de islamisering van de Imajagh. De Inhad zijn de groep van handwerkslied (smed lederbewerkers) die bond zijn met de tawsit van Imghad, Ineslim Illelan. Net als al hun buurv beschikt beschikk zowat alle klass van de Imajagh (Illelan, Ineslim, Imghad Inhad) ook slav of bedid : de Iklan. Zij maakt deel uit van het gezin dit is bij de officieel vrijgemaakte slav vaak nog steeds zo. De Iklan richt het huishoudelijk werk, putt water, sprokkel hout, drk het vee, etc. Zij sprek Tamajaq zijn vaak hun meesters waarbij zij sedert vele geraties won, zeer toegewijd. De Imajagh hebb zich nooit bezig gehoud met slavhandel, in tegstelling tot buurv zoals de Songhai, de Haoussa, de Bamana, etc. De Harratin of Bella, die door de 1
Imajagh Ighawell goemd word, zijn horig die landbouw bedrijv. Zij stamm af van de zwarte bevolkingsgroep die door de Imajagh onderworp werd. De Harratin zijn sedtair bewerk de oasetuin andere grond van de Illelan Imghad. In ruil voor hun bescherming betaald zij vier vijfd van hun oogst aan de tawsit waarmee ze bond war. Daarnaast bestaan er nog de Issekamar, die van gemgd Imajagh-Arabische afkomst zijn de Ibughellit, die van gemgd Imajagh-zwarte (Harratin, Songhai, etc.) afkomst zijn. Deze groep werd niet tot de Temust n Imajagh gerekd alhoewel zij ook Tamajaq sprek. Hierin komt nu andering. De Temust n Imajagh is dus e complexe samleving waarin iedere groep in e specifieke houding staat tot de andere groep. foto: Tifinah, het Tuaregschrift De politieke organisatie van de Imajagh De politieke structuur van de Imajagh ziet er als volgt uit. Verschillde aghiw (kamp) vorm e tawsit (uitgebreide familie, clan of stam). De aghiw wordt geleid door e amghar n aghiw de tawsit door e amghar n tawsit. Deze tiwsat (stamm) van Illelan Imghad zijn gegroepeerd in e taghma (federatie) die op haar beurt e onderdeel vormt van e tighmawin of ettebel (federatie van federaties) die geleid wordt door e amokal. E amokal wordt voor het lev gekoz. Vroeger war ze oorlogsleiders in tijd van vrede opperrechter. Er zijn e achttal dergelijke politieke pol binn de Temust n Imajagh, wat m kan tal als Imajagh idtiteit of natie: de Kel Ahaggar van het Hoger Massief in Zuid Algerije (ctrum Tamanrasset); de Kel Ajjer van het Tassili Massief in Oost Algerije Zuid-west Libië (ctrum Djanet); de Kel Aïr van het Aïr gebergte de Ténéré woestijn in Noord Niger (ctrum Agades), de Kel Adagh van het Adrar des Iforas Massief in Noord Mali (ctrum Kidal); de Kel Ataram ms van het west de Kel Dnek ms van het oost die sam de Iwellemed vorm het bekk van de Tamesna de Azawagh vallei bewon met als ctra Gao in het west Tawa in het oost; de Kel Tademekkat die de vlakte van Azawad de bocht van de Niger bewon tuss Timbuktu Gao tot in Noord Burkina Faso; de Kel Gress die Zuid Niger bewon t zuid van Tawa. De asagawar n temust is de gadering van de schillde Imokal in theorie het hoogste orgaan binn de Temust n Imajagh. Het begrip temust is nauw bond met het begrip akal dat land betekt in de cultureel-politieke betekis. Sommige Imajagh gebruik dan ook de term Kel Akal om de ms van hun volk aan te duid. Omvattder dan de Temust is de Tamurt, e term die e geheel van groep met culturele affiniteit aanduidt die zou kunn taald word als afstammingslijn. Vroeger beschouwd de Imajagh zich als van dezelfde tamurt als de sedtaire Berbers, de Mor, de Arabier, de Amhara, de Peul, de Egyptar de Jod, all v die volgs de Imajagh tot de afstammingslijn van Noah behor. Nu is er de neiging om het begrip te gebruik voor het geheel van Berbersprekde groep in tegstelling tot de Arabier of andere niet Berbersprekd. E olevde cultuur Ondanks 10 eeuw islam de aanwezigheid van schillde islamitische strekking ( sekt ) onder de Imajagh, zijn de oude gebruik relatief intact geblev is hun wereld nog steeds bevolkt met imdoun ( geest ) die in de berg, hol, bronn, bepaalde bom, etc. schuil de geest van de woestijn, de Kel Tere (letterlijk Die van de woestijn ) de Kel Essuf (letterlijk Die van de leegte, de ezaamheid ). Imajagh drag vele talismann heel wat onder h do aan waarzeggerij magie. Vaak word ook papiertjes met Koranspreuk in ler zakjes gaaid die dan als halssnoer of op de borst word gedrag. Deze amulett word door de Ineslim gemaakt. Imajagh zijn trotse ms die zich niet voor geld kop die bijvoorbeeld ondanks de honger die zij vooral in rectere tijd vaak lijd, nooit om voedsel zull bedel. Zij zull in tegdeel hun laatste voedsel nog met e gast del. Hun erecode staat echter wel toe om water, thee of tabak te vrag. Op handarbeid wordt doorgaans neergezi door de hogere klass. De Inhad word in het bijzonder misprez. De Tamajaq beschikk o veel vrije tijd omdat de Iklan het meeste werk richt. Daardoor kond de Tamajaq zich toelegg op het onderwijz van hun kinder, het schrijv van liefdespoëzie het mak van epische helddicht. Vooral de meisjes word door hun moeder opgeleid in het voordrag van poëzie het zing van oude lieder. De Imajagh kn rondreizde muzikant die tot de Illelan behor, zowel mann als vrouw, wier minnedicht lofzang o oude helddad hoog aangeschrev staan. Vaak improviseert m ter plaatse gedicht lieder. Het is dan ook ge wonder dat vrouw vaak het woord voer tijds consaties onder de tt. Bij de Imajagh word meisjes niet uitgehuwelijkt. Op speciale feest krijg ze de gelegheid om jongemann te ontmoet die hun het hof mak, waarna beide partij al dan niet tot e huwelijk besluit. E Tamajaq bruid krijgt e bruidschat mee van haar familie die vaak de bruidsprijs van de bruidegom otreft. Het is gebruikelijk dat e vrouw trouwt met iemand uit haar eig klasse of van e hogere klasse. Mann daarteg trouw met iemand van de eig klasse of e lagere klasse. Waarschijnlijk was de bedoeling hiervan de hogere klass zo licht mogelijk van huidskleur houd mits de sociale status via de vrouwelijke afstammingslijn wordt 2 jaargang 9 - nummer 51 - mei 2000
doorgegev. In de meeste tiwsat met erfelijk leiderschap geldt ook het matrilineaire principe van opvolging. Kinder behor tot de familie van de moeder. Als e vrouw weduwe wordt, kan zij het kamp met haar kinder lat terugker naar haar familie. De Imajagh zijn monogaam. In het gezin beslist de echtgote ook altijd mee als er belangrijke besluit moet gom word, zoals o de aan- of koop van vee. Bij de geboorte wordt de boreling traditioneel onmiddellijk na de bevalling op e stuk stof gelegd waarna er naast het hoofdje twee mess in het zand word gestok om moeder kind teg demon te bescherm. Bij de naamgeving geeft de vader de aneslam (schriftgeleerde) twee doorntwijg die elk e naam symboliser. Daarvan kiest de aneslam er één. Vervolgs slacht hij als offer e dromedaris. Daarna wordt het hoofdje van het kind geschor. Na zes wek wordt het opnieuw geschor waarbij m op het hoofdje van e jong e plukje haar laat zitt dat dit om bij het laatste oordeel te word opgetrokk. Na de tweede maal te zijn geschor wordt het kind formeel door e bloedwant van de moeder aan de familie getoond. Tuss de vijf de zev jaar word de jongs van alle klass uit het kamp besned. Direct na de besnijdis volgt de initiatie waarbij de jong van de familieled e schaap, kele geit of soms zelfs e dromedaris krijgt. Hiermee kan hij zijn eig kudde gaan opbouw. Rond zijn tide leert hij e dromedaris berijd helpt hij bij het hoed zorg van het vee. Vroeger kreeg hij wat later ook zijn zwaard, veelal van zijn vader of van zijn grootmoeder langs vaderszijde. Enkele jar na zijn vijftide jaardag krijgt de jong zijn Tegelmust, de 3 tot 6 meter lange sluier die kel e spleet voor de og vrij laat die hem werkelijk tot Amajagh maakt. Vroeger droeg alle Imajagh onanderlijk e Tegelmust die vaak zelfs s nachts niet werd afgelegd h beschermde de brandde zon opwaaid zand. Maar in de eerste plaats is het e statussymbool. In de traditionele gedragscode is het ondkbaar zich in de nabijheid van vrouw te ton zonder de tegelmust. E geschiedis van weerstand ballingschap. De Imajagh werd wel geïslamiseerd maar nooit onderworp door de Arabier de noordelijke Berbers, zoals ze trouws ook nooit echt door de Frans werd onderworp. In de 13de 14de eeuw werd het gebied van de Kel Tademakket ingelijfd bij het rijk van Mali onder Sundjata Keïta, maar op het einde van de 14de eeuw war het de Kel Tademekkat die het Mali Rijk inlijfd bij het Songhai Rijk. De Franse kolonisatie Vanaf 1860 ontstond de eerste contact met de Frans, onder de vorm van raids teg de koloniale expedities. In 1881 werd zo e volledige Franse expeditie uitgeroeid. De Frans antwoordd met tegacties, vaak uitgevoerd door Zoeav. In 1893 rukt duizd Imajagh op naar Timbuktu om de Frans te drijv, wat h ook lukte. Op 12 februari 1894 viel Timbuktu definitief in Franse hand. De eiglijke oingsoorlog door de Frans begon van daaruit in 1894 met de slag bij Diré, waarin de Frans evwel opnieuw het onderspit moest delv teg e Imajagh strijdmacht onder leiding van In Goa. Geleidelijk aan kond de Frans echter terreinwinst boek door de veestapels van de schillde Imajagh groep te nietig. De Franse geraal Meynier beschreef in zijn boek La mission Joalland-Meynier in 1917 de resultat van e Franse expeditie: Op weg naar Voulet Chanoine zag we oal hun spor, meer bepaald uitgebrande dorp oal mselijke beder. Naarmate wij de colonne naderd in de buurt van Birni N Koni werd het beeld macaberder; de lijk van titall gedode vrouw bij de hutt aan e boomtak de lijk van twee opgehang meisjes van 9 10 jaar. De waterputt war vrijwel allemaal onbruikbaar of giftigd door de kadas die erin war gegooid, zowel van ms als dier. In 1902 vond de laatste grote gevecht plaats tuss de Frans de Kel Ahaggar in het noord. Vanaf foto: Imradfamilie voor hun tt to organiseerde geraal Laperinne, de eerste Franse gouneur van de Sahara, het korps van meharist, waarin vooral Chaamba, bedoeï die traditionele vijand van de Imajagh zijn, vocht. In 1904 beloofd de Kel Ahaggar te stopp met hun raids. Begin 1903 gaf de sterke ettebel van de Iwellemed in het zuid, die sedert 1898 onafgebrok teg de Frans gevocht had, zich gewonn nadat de Frans ermee gedreigd hadd e owonn Arabische stam, de Kunta, teg h in te zett. Op 23 januari 1903 gaf hun amokal Fihrun zich o te Gao. De Kel Ajjer in het noordoost blev doorgaan met hun zet. Het valt op dat na de ogave, de Frans telks beperking oplegd om zich binn de Temust n Imajagh vrij te plaats. Zo was het de Iwellemed bod zich in de Gourma de Adrar te begev. De Frans probeerd ook de Temust n Imajagh te ondergrav door vooral de Iklan teg de Imghad op te zett door de zogaamde afschaffing van de slanij in 1905. Vooral missionariss moedigd de Iklan aan om de Temust n Imajagh te lat zich in de koloniale samleving te integrer, oigs zonder veel succes. In 1908 beschreef commandant Bétrix in zijn Plan de pénétration touareg de Imajagh als e ras dat ge kele sociale waarde heeft. In het Rapport politique du Cercle Agadez uit 1916 staat te lez: De Tuareg hebb niet meer bestaansred dan de roodhuid er destijds hadd. Jammer goeg zijn het woestijnklimaat het fantastische wez dat dromedaris heet obstakels die de Amerikan niet gekd hebb. 3
E resem van opstand In het voorjaar van 1916 probeerde de amokal van de Iwellemed, Fihrun, e opstand te organiser teg de Frans. Hij zocht hiervoor de steun bij de imokal van de Kel Ahaggar de Kel Adagh maar slaagde hier niet in. Reeds op 9 mei 1916 werd hij slag te Aderambukar. In 1917 kwam er e nieuwe opstand van de Kel Aïr naar aanleiding van de gedwong rekrutering voor het Franse leger. De opstand was voorbereid door Mohammed Kaws Ag Gedda. Hij wilde niet kel de Imajagh, maar heel de Sahara bevrijd van het Franse koloniale juk. Hij maande zijn strijders als volgt aan: Wij kunn niet rust zolang de vijand op ons grondgebied is. Lat wij vecht tot de bezetters ons land lat zich ook terugtrekk uit de naburige gemeschapp. Hierdoor werd hij e van de eerste dedigers van e modern staatsconcept in de Sahara. Hij haalde zijn inspiratie uit het politieke systeem van de Ighollan van de Kel Aïr die het feodale systeem opgegev hadd waar alle tiwsat op voet van gelijkheid stond in het politieke bestel. Hij trok dit door naar het persoonlijke niveau dedigde de idee dat alle mann gelijk zijn voor de wet dat e individu in de eerste plaats bepaald wordt door zijn dad veeleer dan door zijn afkomst. Hierdoor kwam hij in botsing met de meer traditionele leiders van de Kel Aïr slaagde hij er niet in de andere ettebel achter zich te schar. Anderzijds liet het hem toe om ook andere klass dan de Illelan de Imghad te lat deelnem aan de strijd voor de bevrijding van de Temust n Imajagh de Sahara. Mohammed Kaws Ag Gedda vond steun bij de Sanussi, e strg islamitische groep uit het huidige Libië die vanuit Ghat de Franse fort aanviel. Door de vanoudsher goede band tuss de Sanussi de Kel Aïr sloot ook de sultan van Agades, Tegama Ag Baqari, zich bij de opstand aan. Uiteindelijk werd de troep van Kaws slag door de Frans zocht vele Kel Aïr in het zuid hun toevlucht voor de Franse wraak. Kaws kwam om in e Franse hinderlaag in 1919 Tegama pleegde volgs Franse bronn in Franse gevangschap zelfmoord in Agades op 29 april 1920. In het begin van de jar 30 werd er terug weerstand gebod vanuit het Adagh gebergte door e beperkte groep rond Alla Ag Albachir die e vrijbuiterbestaan leidde buit de Franse controle. Deze situatie zou meer dan twintig jaar dur. Pas vanaf 1952 werd ze actief opgespoord na e gewapde confrontatie met e Franse patrouille. In 1954 werd Alla, na te zijn rad, door de Frans gedood. De rampzalige dekolonisatie Vóór het referdum o de toekomst van de Franse Soedan in 1958, stuurd meer dan 300 notabel uit de bocht van de Niger, zowel Imajagh als Mor Songhay- Askya, de Franse presidt de Gaulle e brief waarin zij de onderwerping van de Akal in e onafhankelijke staat onder controle van sedtaire v uit het zuid afwez drie tegvoorstell ded: ofwel de volledige onafhankelijkheid van Azawad, ofwel de integratie van Azawad in het Maghreb gebied ofwel onderdeel blijv van de Franse Republiek met e eig autonoom statuut. Omdat de brief onbeantwoord bleef, werd hij nogmaals stuurd op 30 mei 1958. Ook de Kel Aïr schrev e brief: Als u het Tuareg land laat, geef ons land dan terug zoals u het ons ontnom hebt na de nederlaag van Kaws Als de onafhankelijkheid zich aankondigt u let haar, dan will wij Tuareg ook onszelf bestur heel onze samleving, daar waar ze zich bevind, ig in ons land. Wij will dat ons land één land zou zijn. De Franse regering reageerde niet op deze voorstell. In de jaartelling van de Kel Adagh staat het jaar 1960 bekd als Ataway wa n udek n Mali, letterlijk Het jaar dat Mali zijn kamp is kom opslaan bij ons. Het Malinese regime bood e bruidschat van meer dan 20.000 FF, bepaalde dat het huwelijksfeest slechts één dag mocht in beslag nem, plichte e publieke trouwceremonie voor de administratie, bood het afsnijd van boomtakk om het vee bij te voer in de droge tijd, sloot de grz voor de nomad, z. Malinese ambtar militair kond zich straffeloos grijp. To Mali op 1 juli 1962 zijn economische band met Frankrijk brak e eig munt creëerde, reageerde Frankrijk met e economische boycot. Daarop hoogde het Malinese regime onmiddellijk de belasting per kop van het vee terwijl het anderzijds lage maximum prijz voor koop vastlegde. Omdat hun geld niet langer omwisselbaar was, kond de nomad hun vee niet meer buit Mali kop led vel zware liez. Al deze factor sam war aanleiding voor e nieuwe opstand in het west van de Temust n Imajagh. Ditmaal war het de Kel Adagh die in opstand kwam. Van mei 1963 tot augustus 1964 werd met ouderde waps e guerrilla oorlog gevoerd teg het Malinese leger. Iedere in e brede strook tuss Kidal de Algerijnse grs werd vogelvrij klaard, alle waterputt werd systematisch giftigd het vee afgeslacht. De opstand werd zo bloedig onderdrukt kostte naar schatting aan 15.000 ms het lev. In 1964 werd er e vredesakkoord ondertekd nadat de Imajagh beloofd werd dat er ge represailles teg h zoud volg alle krijgsgevang zoud word vrijgelat. Maar na 1964 nam de slachtpartij nog toe zowat alle gevang stierv in de gevangis door de slechte behandeling. De ige uitzondering hierop war de leiders van de opstand die naar de hoofdstad werd ogebracht waar ze pas in 1978 werd vrijgelat. foto: Tuaregvrouw 4 jaargang 9 - nummer 51 - mei 2000
De repressie werd geleid door kapitein Diby Sillas Diarra: In de loop van de opstand heeft Diby Sillas 5 stamhoofd lat dod. De red was dat hij h gevraagd had hun eig kinder naar school te stur dat ze geweigerd hadd. Hij heeft ze meegom opgeslot M deed h watertonn duw, m sloeg h uiteindelijk zijn ze gestorv in hun cell. Ze war zwaar nederd: e stamhoofd werd voor e grote migte uitgekleed, kaalgeschor, m sloeg hem! M kan iemand ge grotere nedering aando. Vooral in die tijd zoud de nomad nog lie 100 zweepslag gekreg hebb dan hun tegelmust af te do want dat doe je niet! En de bevolking kon niets do, ze was plicht om het bij te won. Als er executies uitgevoerd werde,n deed m de ms kom om te applaudisser. Ze ded zelfs de kinder uit de klas kom om h ook te lat applaudisser. Wat mij het meest geraakt heeft war de vrouw die m in Kidal dwangarbeid deed richt. Ze maakt iedere ochtd op e bouwwerf bakst, aard bakst alle vrouw die in de gevangis war moest ze drag o e afstand van meer dan e kilometer. En de soldat sloeg h. Eén keer beviel e vrouw, zomaar, op de weg, de soldat wild zelfs niet dat ze stil bleef staan. Na de opstand werd alle gebied van de Imajagh in Mali e zeer zwaar regime opgelegd met de bedoeling het land letterlijk leeg te pers. Veel Imajagh zocht e onderkom in de buurland. Deze situatie zorgde voor e trauma in de Temust n Imajagh alhoewel de jar 60 in Niger relatief rustig liep. Geleidelijk aan werd de Imajagh echter der gemarginaliseerd: er kwam ge aangepast onderwijs in hun gebied, ge infrastructuur ge aangepaste economische project. Anderzijds werd de koloniale grz steeds meer echte barrières met militaire post die het vrij keer belemmerd. De Imajagh werd gedwong staatsburgers te word, opgeslot in e afgebakd deel van hun land. E georganiseerde hongerdood Daar bovop gedeeltelijk als gevolg hiervan, kwam de droogte van 1969-1974. Dit was niet nieuw voor de Imajagh; ook in de period 1910-1916 1940-1949 war er grote droogt geweest, maar nu war alle uitwijkmogelijkhed voor de kudd afgeslot. Hierdoor werd de olevingsstrategie van de Imajagh uitgeschakeld. Vanaf 1973 werd de hongersnood door het Malinese leger georganiseerd. De uitgehongerde Imajagh bevolking werd aan haar lot ogelat het leger hoge kaders van het regime gebruikt de door het west gebod hulp voor eig voordeel. De Franse krant Le Monde schreef: In naam van de waardigheid weiger de autoriteit systematisch elke toegang tot kamp als Apollo de vier of vijf andere ctra die spreid zijn o de streek. De internationale organisaties die hun deskundig naar Mali zd om de gevolg van de hongersnood te bestuder te zi waar de hulp naartoe gaat word afgescheept met excursies vage antwoord. De situatie heet uitstekd te zijn. Hoewel de tegwoordigers van deze organisaties erg voorzichtig moet zijn omdat ze anders onmiddellijk het land uitgezet word, durv sommig toch hun ming te gev. All zijn ze het ero es dat de regering van Bamako bezig is haar reking te eff met de Tuaregstamm uit het noordelijke VIe district voor zo die niet zijn kunn vlucht naar Algerije of Niger. E functionaris van e internationale organisatie zegt heel duidelijk: Als je geluk hebt om toch in de kamp toegelat te word dan ziet alles er keurig uit met pleegsters dokters, maar het valt wel op dat er alle oude mann vrouw zitt niemand in de leeftijd van vijfti tot veertig jaar. De radio de dagblad meld bijna niets o de hongersnood. Alles wijst erop dat m iets borg houdt. Het Britse blad The New Internationalist meldde: In Gao heerst complete moedeloosheid. De ms kijk je zonder glimlach aan, schijn zelfs niet meer voor de kinder te zorg van wie er vel het einde van het jaar niet zull hal. De regering zegt dat ondervoede kinder speciale levsmiddel krijg maar niemand die wij gesprok hebb heeft meer gekreg dat e pot aardappelpuree wat vis. Sommige bezoekers vrag of het mogelijk is te zi hoe de kinder hun speciale voedsel krijg; ja dat is mogelijk luidt het antwoord maar de tijd van de maaltijd schill nogal es. Dan wordt de bezoeker vridelijk doch zeer dringd gezegd dat het bezoek voorbij is. Dr. Jan Broekhuyse van het Koninklijk Instituut voor de Trop in Amsterdam zei o de situatie: Het Malinees bestuur treed hard op teg de Tuareg. Het zijn zwarte heersers tego e zichzelf blank beschouwd Tuareg volk dat e eig sociale politieke structuur met eig opvatting heeft waardoor zij zichzelf niet geringschatt. Als in Mali goeg et is krijg de Tuareg ook goeg. Is er te weinig et dan krijg de Tuareg weinig of niets. Er speelt e politiek argumt mee: die zwarte jongs wet goed dat de Tuaregs niet uit te roei zijn maar je kunt ze wel op rantso zett zodat de uitroeiing sterk wordt bevorderd. Door de droogte werd de veestapel gedecimeerd viel duizd dod. Vele Imajagh hebb honderd, soms zelfs duizd stuks vee lor zag zich door de honger zelfs plicht hun dromedariss te slacht, iets wat voordi slechts bij belangrijke gebeurtiss gebeurde of wanneer e dier te oud of te ziek was. Tegelijk begon e eerste grote golf van sedtarisatie. E aantal Imajagh schakeld noodgedwong o op landbouw, iets wat vroeger, in het bijzonder voor de Illelan, ondkbaar was. Massa s Imajagh kwam terecht in de sloppwijk van de sted in het zuid in vluchtelingkamp. E nieuwe geratie zet zich De Imajagh jonger lor alle toekomstperspectiev maar war opgevoed in e strijderstraditie waarin onafhankelijkheid één van de hoogste waard is. Vanaf 1974 begon e emigratie van jonger van zowel Mali als Niger naar Libië waar ze in contact kwam met kele leiders die aan de repressie na de opstand van 1964 ontsnapt war. Vanaf 1975 werd e clandesti netwerk uitgebouwd met takking o alle ettebel. In 1980 hield de Libische leider Kadhafi e toespraak waarin hij de repressie teg de Imajagh aanklaagde lanceerde hij zijn oproep aan de Imajagh om naar Libië te gaan, zeggde dat Libië hun thuis is. De oproep had ge impact op de traditionele Imajagh, daarvoor was hun wantrouw teg de Arab te groot, maar nog meer geschoolde werkloze jonger, vooral Kel Adagh, trokk naar Libië. De jonger werd Ishumar goemd, naar het 5
franse woord chomeur. In Libië kreg ze e militaire opleiding werd onder bescherming van Kadhafi e beweging opgericht onder de naam Front Populaire de Libération du Sahara arabe ctral (FPLSAC). Dit zorgde reeds voor spanning tuss de Libiërs de Imajagh die zich gerecupereerd voeld door het Arabisch imperialisme. Er was echter ge weg terug. Eind 1981 werd e honderd Imajagh onder leiding van Iyad Ag Ghali naar Libanon gestuurd om er aan de zijde van de Palestijn te vecht. To ze in 1982 terugkwam, wilde Kadhafi h echter kwijt telde de Malinez onder h terug te ker naar Mali, dist te nem in het Libische leger of werk te zoek. Vanaf dan beslot ze dat ze kel nog op zichzelf kond rek. Officiëel werd het FPLSAC ontbond werd er afstand gom van de oude leiders van de opstand van 1963 die te gekd war. Maar het netwerk van Imajagh militant, de Teshumara, bleef bestaan organiseerde zich der clandesti in Libië waar nog steeds nieuwe Ishumar aankwam, zowel uit Mali Niger na de progroms die daar in 1982 1985 plaats vond. De nieuwe droogte van 1983-1986 sterkte deze tds nog. Er was tevs e druk clandesti keer tuss Libië Mali o Tamanrasset in Algerije om de beweging uit te bouw. Algerije liet zich niet onbetuigd om e zware repressie te voer teg alle Imajagh die ervan dacht werd uit Libië te kom of er he te gaan. Vel werd jar opgeslot sommig dw spoorloos. In 1986 bedide Kadhafi zich nogmaals van e nieuwe geratie Ishumar door h in te zett in zijn oorlog in Tsjaad. To deze strijders in 1987 terugkwam werd zij ook opgom in de clandestie beweging. In november 1987 werd dan uiteindelijk e eig organisatie opgericht door de grote meerderheid van Imajagh uit Mali : het Front Populaire de Libération de l Azawad (FPLA) onder leiding van Iyad Ag Ghali. De fatale terugkeer naar Niger To in 1987 dictator Seyni Kountché van Niger stierf, lanceerde zijn opvolger geraal Ali Saïbou, e oproep tot de Imajagh om terug te ker. Algerije Niger tekd e oekomst waarna in 1990 18.000 Imajagh uit dealgerijnse vluchtelingkamp naar Niger terugkeerd. Ook de Imajagh leiders uit Niger Libië organiseerd de terugkeer van opposant vluchteling. De regering van Niger had er zich immers toe bond om concrete maatregel te treff om hun hervestiging mogelijk te mak, maar hield haar belofte niet. Zelfs de extra internationale humanitaire hulp bestemd voor de teruggekeerde vluchteling, werd door de administratie afgeleid.. Es teruggekeerd vormd de Imajagh opnieuw het mikpunt van willekeurige arrestaties, marteling buitrechtelijke executies. Het dieptepunt was de slachting van Tchin Tabarad, waar het leger op 8 mei 1990 voor de subprefectuur op e manifestatie van ongewapde Imajagh schoot. Hierbij in de daaropvolgde slachting van mei juni 1990 kwam honderd Imajagh om. Militair van het garnizo van Tawa, gesteund door para-ehed uit Niamey, omsingeld alle waterputt slachtt honderd bejaard, vrouw kinder in de kamp af. De hoofdantwoordelijke voor het bloedbad is kolonel Mamadou Tanja, to minister van binnlandse zak in 1993 presidtskandidaat in het gedemocratiseerde meerpartij Niger. Ge kele onderzoekscommissie werd opgericht er was nog minder sprake van het voor de rechtbank brg van de antwoordelijk. De Imajagh dacht dat het probleem ter sprake zou kom tijds de Nationale Confertie in 1991, maar deze weigerde zelfs de schuld voor de slachting van Tchin Tabarad bij de militair te legg, laat staan dat ze juridische of politieke stapp t voordele van de Imajagh ondernam. Dit leidde vanuit het Libische netwerk tot de oprichting van het Front de Libération de l Aïr et de l Azawad (FLAA) onder leiding van Ghissa Ag Boula. Het FLAA slaagde er door raids in kele titall politiems militair gevang te nem. Wat dan weer de aanleiding vormde voor de veiligheidstroep in Agadez om onder leiding van kapitein Barajé, die zichzelf tot stafchef had uitgeroep, om o te gaan tot e golf van honderd arrestaties. Ze war gericht teg de Union pour la Democratie et le Progrès social waarin heel wat Imajagh militer. Vele kaders van de UDPS, intellectuel ambtar van Imajagh afkomst, zoals Mohamed Moussa, de minister van transport Moctar el Incha, de prefect van Agadez, werd gearresteerd. De regering van presidt Amadou Cheffou weigerde in te grijp de minister van binnlandse zak Rabiou Daouda klaarde zelfs in e televisieinterview zijn sympathie voor de militair. Ondertuss werd ook vrouw kinder die voedsel naar de gevangis bracht,opgeslot sloeg duizd Imajagh op de vlucht naar Algerije Burkina Faso. Zo begon de nieuwe opstand in Niger. E opevolging van pact in Mali Nadat de Imajagh uit Niger zich hadd lat leid door het nieuwe regime hun trek uit Libië, blev de Imajagh uit Mali als ig o met e duidelijk project: e gewapde opstand ontket om e onafhankelijke politieke Imajagh titeit in de Sahara te creër. Vanaf 1989 war ze klaar. Van de Imajagh die na de slachting van Tchin Tabarad in 1990 naar Mali gevlucht war, werd somming door de Malinese autoriteit teruggestuurd, ander werd in Maka opgeslot. Terzelfdertijd begonn de Malinese veiligheidsdist de geheime cell van de FPLA te ontmantel. Daarom werd op 28 juni 1990 e aanval op Maka gelanceerd om de gevang te bevrijd. Daarmee begon de strijd in Mali. In e basisdocumt stelt het FPLA: De vroegere Franse Soedan werd onafhankelijk onder de naam Republiek Mali. Volgs zijn grz die sedert het begin van de kolonisatie getrokk werd op de wijze die we kn, strekte de nieuwe staat Mali zijn soeeinteit uit o ons territorium volgs de simpele koloniale logica. Wij vrag niets anders dan de zekerhed die andere v giet. Wat ons ontbreekt wat wij vrag, is de vrijheid om o onszelf te beschikk om onze eig toekomst in hand te nem. Dit kan slechts gebeur in e ruimte die internationaal erkd wordt, bijgevolg onvreemdbaar is, waarop we onze nomadische levswijze kunn beoef, onze kinder opvoed in onze eig cultuur. Terwijl in Niger de strijd pas goed losbrandde, werd onder bemiddeling van Algerije Frankrijk onderhandeling opgestart tuss erzijds de Malinese regering van 6 jaargang 9 - nummer 51 - mei 2000
dictator Moussa Traoré anderzijds het Moorse Front Islamique Arabe de l Azawad (FIAA) het FPLA dat aan de onderhandeling deelnam onder de naam Mouvemt Populaire d Azawad (MPA). Hiermee werd van Imajagh zijde afstand gom van de militante terminologie front bevrijding. Op 6 januari 1991 werd het Akkoord van Tamanrasset ondertekd. Het akkoord bepaalde dat Noord Mali zou gedemilitariseerd word van e autonoom statuut zou giet. Maar de oekomst werd door de regering nooit nageleefd. Na de val van het regime van Moussa Traoré wierp de Nationale Confertie het akkoord ging de slachting op Imajagh burgers in de kamp gewoon door. Het leger moordde onder de interim regering van kolonel Toumani Touré honderd ongewapde Imajagh in Léré, foto: Tuaregrebell Timbuktu, Gao, Kidal, Maka Goundam. 30.000 Imajagh vluchtt naar Algerije 40.000 naar Mauretanië. Terzelfdertijd onstond e splitsing tuss de oude politieke leiding van het FPLA/MPA de aanvoerders van de strijders die de naam FPLA recupereerd de strijd hervatt na de val van het regime van Traoré. De beweging viel der uite volgs e tribale lijn e klasslijn. Daardoor ontstond uiteindelijk vier organisaties die sam vanaf december 1991 de Mouvemts et Fronts Unifiés de l Azawad (MFUA) vormd. Er kwam nieuwe onderhandeling onder auspiciën van Algerije met bemiddeling van Frankrijk Mauretanië. Op 11 april 1992 werd e Nationaal Pact geslot tuss de nieuwe Malinese regering van Alpha Konaré de MFUA. Het Pact wil e kader zijn voor het herstell van e rechtvaardige definitieve vrede in het noord van Mali voor het bewerk van de nationale zoing van alle Malinez. Het bevat vijf belangrijke hoofdstukk: 1) het definitief stopzett van de vijandelijkhed het wegwerk van de gevolg van het gewapd conflict; 2) e specifiek statuut voor Noord Mali op interregionaal, regionaal lokaal niveau; 3) concretisering van de nationale solidariteit; 4) de internationale samwerking voor vrede ontwikkeling; 5) e kalder on het Pact in praktijk te brg. De drie noordelijke regio s (Timbuktu, Kidal Gao) zoud e eig koz assemblée krijg met e eig lokale regering. Vertegwoordigers van deze assemblées zoud sam e consultatieve assemblée vorm naar de nationale regering toe. Ook zoud de politieke gevang vrijgelat word e vastgelegd deel van het nationale budget zou gebruikt word voor het ontwikkel van het noord. Tslotte zou er ook e onderzoekscommissie opgericht word om de schding van de msrecht te onderzoek. Van e demilitarisering van de Temust n Imajagh noch van e autonomiestatuut is nog langer sprake. Ondertuss was het aantal vluchteling in Mauretanië, Algerije Burkina Faso reeds opgelop tot meer dan honderdduizd. Het Pact bleef echter in belangrijke mate dode letter vanaf 1994 begon het leger met het organiser van de Ganda Koy ( Meesters van het Land ) milities. Deze probeerd e uitroeiingsoorlog te ontket teg de Imajagh. Het eerste nummer van hun publicatie La Voix du Nord stelt: Het banditisme is de normale staat van de Tamashek. Ze zijn e vreemd lichaam in het sociaal weefsel. De nomad van het noord zijn e zwervde bevolkingsgroep, zonder vaderland, zonder staat, in minuscule stamm uit de woestijn gekom. Zwers war ze zwers zull ze blijv. Lat we iedere aanwezigheid van nomad uit onze sted dorp, van onze akkers wegvag. Lat we de nomad terugdrijv in het zand van de Azawad. Organiseer u, bewap u, lat we het volksleger opricht dat in staat is de vijand te bevecht. Deze Songhai militie voerde e zeer bloedige repressie teg de Imajagh bevolking die nog niet op de vlucht was geslag. Regeringsstatistiek teld in 1995 alle meer dan 350 gewelddadige incidt of aanvall. Hierdoor sloeg nogmaals tiduizd Imajagh Mor op de vlucht. De regering van Konaré ging snel o tot de erkning van de Ganda Koy als strijdde partij kon bijgevolg zichzelf als neutrale scheidsrechter opstell. In januari 1995 werd e vredesproces opgestart tuss de Songhai de Imajagh met de onderteking van de Intergemeschapsakkoord tuss de Ganda Koy het FPLA. Op 27 maart 1996 werd in Timkuktu met de Flamme de la Paix e symbolische vredesceremonie georganiseerd waarbij de Ganda Koy de MFUA formeel ontbond werd kele duizd waps brand. Nieuwe Franse inmging Terwijl in Niger de confrontaties tuss het FLAA het leger doorging viel het leger ook de civiele Imajagh kamp op grote schaal aan. Tevs organiseerde het Nigerese leger Moorse milities, de Comités des Vigilances de Tassara (CVT), om de Imajagh kamp aan te vall. Frankrijk Algerije probeerd e oleg op gang te krijg in 1993 was er e eerste bijekomst in Parijs. Om beter vat te krijg op de Imajagh opstand creëerde Frankrijk zijn eig politieke Imajagh leider in de figuur van Mano Ag Dayak, oud directeur van e reisbureau in Agadez medewerker van de rally Parijs - Dakar. Begin februari 1993 werd Dayak door de Franse geheime dist in de Aïr gedropt met e volledige uitrusting (terreinwags, zware waps munitie, communicatieapparatuur, geld twee Franse militaire adviseurs). De groep opereerde onder de naam Front de Libération Temust (FLT) was samgesteld uit Kel Ifoghas, e tawsit van de Kel Aïr. Dit oorzaakte e uitevall van het FLAA volgs tribale lijn in drie groep. Reeds kele dag na de aankomst van Dayak in de Aïr liet het FLAA zijn krijgsgevang vrij tekde het op 13 februari 1993 e wapbestand. Dat Dayak op dat momt zeker ge spreekbuis was voor de hele beweging blijkt uit het feit dat terwijl hij in mei 1993 in Parijs onderhandeling voerde met tegwoordigers van de regering van Niger, Imajagh strijders die door de Frans uitgebaatte dedigde uranium mijn in Arlit in de Aïr aanviel. 7
In de loop van 1993 kwam er e Coordination de la Résistance Armée (CRA) tot stand. Deze gaf in februari 1994 e memorandum e politiek basisdocumt uit onder de naam Programme cadre de la Résistance. Hierin eiste m regionale autonomie e bestraffing van de antwoordelijk voor de slachtpartij teg de civiele Imajagh bevolking. Het documt werd door het Nigerese regime afgewez met de hulp van Frankrijk werd e internationale wetschappelijke campagne opgezet om aan te ton dat de Imajagh ge echt volk vorm. Op het terrein ging aanvall van beide kant onmindert voort. Desondanks werd op 9 oktober 1995 in Burkina Faso e bestandsakkoord ondertekd. Verschillde Imajagh groep legd zich hierbij echter niet neer voerd der aanvall uit. Bovdi trad in het oost e nieuwe gewapde organisatie op de voorgrond, het Front Démocratique pour le Rouveau (FDR). Dit is samgesteld uit Tubu, Kanori Mor eiste e federalisering met ruime regionale autonomie. De CRA viel uite in e coalitie die onder de naam Organisation de la Résistance Armée (ORA) geleid door Ghissa Ag Boula e nieuw akkoord wilde tek e andere coalitie geleid door Mano Ag Dayak. Deze coalitie, die de naam CRA recupereerde, was niet bereid om e akkoord te ondertek zocht e alliantie met het FDR. Het Akkoord voor e definitieve Vrede werd in april 1995 ondertekd door de ORA de regering van Mahaman Ousmane. Het bepaalt dat er e algeme amnestie komt, de ontwaping van de Imajagh strijders, hun opname in speciale militaire ehed, e programma voor noodhulp aan de bevolking, infrastructuur- landbouwproject die moet gefinancierd word met geld van de internationale gemeschap toeristische ontwikkeling van de Aïr met e nieuwe luchthav hotels in Agadez. Voorts did er e aantal ronde tafels georganiseerd te word om voorstell te bekijk o e algeme dectralisering volgs het Franse model e territoriale herindeling. Ieder voorstel moet goedgekeurd word door de Assemblée nationale om in realiteit omgezet te word. Mano Ag Dayak zou niet lang meer aan de controle van de Frans ontsnapp: op 15 december 1995 explodeerde in de Ténéré woestijn het sportvliegtuigje waarmee hij opgehaald werd om e gesprek te hebb met de Frans. Het onderzoek naar de explosie werd richt door e ploeg Franse experts de oorzaak werd niet gevond. De akkoord blijv dode letter Het akkoord biedt ge zekerheid voor de Imajagh. In juni 1997 werd de Imajagh goeur, burgemeester militaire commandant van Agadez door het leger opgepakt uit hun regio bann. De toestand bleef onstabiel t gevolge van het uitblijv van de toepassing van het akkoord. In september - oktober 1997 hervatt de confrontaties tuss de ontevred Imajagh groep, onder leiding van Mohamed Ag Anacko samgebracht in de Union des Forces de Résistance Armée (UFRA), het leger. En gewoontegetrouw nam de militair terug wraak op de burgerbevolking. Eind november 1997 werd in Algiers e toegevoegd drag ondertekd tuss de UFRA de regering van Niger. Dit bijkomd akkoord anderde echter niets aan het feit dat door de reeks staatsgrep in Niger het vredesakkoord grotdeels dode letter bleef. In januari 1996 zette geraal Ibrahim Baré Maïnassara de koz presidt Ousamane af. Daardoor werd ook de internationale financiering voor het vredesproces stopgezet. Deze werd later wel hervat maar in april 1999 werd Maïnassara gedood bij e nieuwe staatsgreep van commandant Daouda Mallam Wanké. Commandant Wanké is één van de antwoordelijk voor het bloedbad van Tchin Tabarad. Vanaf 1997 keerde het grootste deel van de vluchteling vanuit Algerije geleidelijk aan terug naar Niger. In 1997 keerde ook de meerderheid van Imajagh vluchteling uit Mali onder stille dwang terug. Meer dan 150.000 Imajagh hadd tgevolge van de zware repressie in de naburige stat hun toevlucht gezocht. In juni 1997 sloot het Hoog Commissariaat voor de Vluchteling zijn bureau in Mauretanië in januari 1998 dat in Burkina Faso. Enkel de rijkere vluchteling kond het zich nadi nog permitter om langer te blijv. Vele vluchteling koz e nieuwe plaats om zich te vestig, e plaats waar ze voordi nooit geweest war. Het gaat om zo n 200 hervestigingsplaats. Vel blev in de buurt van de grs met het asielland waarhe ze gevlucht war. Er werd in 1997 in Mali immers niet alle e amnestie afgekondigd voor de Imajagh strijders maar ook voor de talloze militair die zich schuldig gemaakt hebb aan het uitroei van Imajagh kamp. En er is ook amnestie voor de Ganda Koy militieled. Het Nationaal Pact zelf is in de geethoek terecht gekom. Niemand refereert meer naar de voorwaard van dit pact hoewel de problem die het geacht wordt op te loss nog volop aanwezig zijn. De vroegtijdige ontbinding van de Imajagh organisaties in 1996, de afwezigheid van e duidelijk samhangd duurzaam ontwikkelingsbeleid voor het noord het ontbrek van elke wijzing naar de problematiek in het nationale politieke debat, lat zi hoe weinig politieke wil er bestaat bij de regering in Bamako om de problem fundamteel aan te pakk. Het ige uitgevoerde deel van het Nationaal Pact, de integratie van de Ishumar in de Malinese strijdkracht, is voornamelijk bedoeld om de bezorgdheid van de autoriteit de internationale gemeschap omtrt de criminaliteit weg te nem. Dat daarmee de kous niet af is bewijst het feit dat in 1997 alle reeds titall van die geïntegreerde strijders gedeserteerd zijn uit onvrede met het lakse beleid. Aan andere vredesvoorwaard, zoals de daadwerkelijke deelname van de Imajagh aan het politieke economische lev wordt nog steeds niet gewerkt, laat staan aan het erkn respecter van de fundamtele recht van de Temust n Imajagh. Daarom blijv de Imajagh aan antropolog bezoekers vrag wanneer de indepdance gaat eindig. Johan Bosman 8 jaargang 9 - nummer 51 - mei 2000
De Imajagh, beheerders van de woestijn. In de Sahel, waar jaarlijks tuss de 100 350 mm reg valt, bestaat het landschap uit doornige bom, heesters droogte bestdig gras. De West-Afrikaanse Sahel is echter één van de belangrijkste veeteelt gebied in Afrika. Het is dan ook vanuit ecologisch economisch standpunt onbegrijpelijk dat de nomad het lev zuur wordt gemaakt, terwijl hun product zo belangrijk zijn voor het olev van de bevolking. Jeremy Swift is e antropoloog die de veeteelthuishouding van de nomad, in het bijzonder de Kel Adagh, onderzocht. De Adrar des Ifoghas is e lage, 500 tot 800 meter hoge bergket met stevlakt droge koribedding. De reg valt er in plotseling hevige storm van juli tot november, gevolgd door e relatief koel seizo (november-maart) e echt heet seizo (maart-juni). Gedurde de periodes van reg koelte ontstaan er grote vlakt met gras waarvan de kwaliteit direct afhankelijk is van de hoeveelheid de spreiding van de reg. In deze tijd trekk de Kel Adagh van weide naar weide slaan hun tt op e plaats op tot het gras op is. Gedurde de rest van het jaar conctrer zij zich rond de traditionele droge seizo bronn waar hun dier voornamelijk lev van het zogaamde eeuwigdurd gras (Panicum Turgidum). Dit gras bevindt zich meestal op e tot twee dag loopafstand van de bron. Sommige traditionele putt, tot vijf meter diep, bereik het grondwaterniveau maar de meeste putt zijn ondiepe gat in de kori s waarin het regwater wordt opgevang. De hoeveelheid water de plaats waar het is gevall zijn esstieel voor zowel de weid als het drinkwater voor ms vee. Door jaarlijkse waarneming heeft m gezi dat in Kidal tuss 1926 1972 gemiddeld 140 mm neerslag viel, de regval gedurde 13 jar minder dan 100 mm bedroeg drie jar zelfs minder dan 75 mm. Dat betekt elke vier jaar e uitermate slecht jaar elke vijfti jaar e mogelijke ramp. Er bestaat e tds dat de goede de slechte jar in e soort serie voorkom met tijds de goede jar e grote toame van de kudd massale sterfte gedurde tijds de slechte jar. Belangrijk is niet alle de hoeveelheid plaats van de reg maar vooral wanneer de regval begint. Midd juli, aan het einde van het droge seizo, trekk de nomad elke twee, drie dag van e modderige put naar e schrale weide op twintig, dertig kilometer afstand waar slechts e paar poll van het droogtebestdige gras zijn ogeblev. Het aantal dier dat sterft neemt elke dag toe hoe langer de regs uitblijv, hoe erger de situatie. Wanneer de regs twee wek langer dan normaal uitblijv is er reeds sprake van e noodsituatie. In het gebied van de Kel Adagh komt het vaak voor dat de reg het e jaar veel langer uitblijft dan het andere jaar nieuwe weid pas e maand na de gemiddelde datum wachting van de herders ontstaan. De Kel Adagh hebb echter al sedert lange tijd middel ontwikkeld om toch te olev. Want niet alle droogte te late regval is hun vijand, ze moet ook reking houd met veeziekt jakhalz die het vee uite jag do dwal. In e bestaansminimum economie betekt het lies van e deel van de kudde onmiddellijk pure armoede zelfs kans op de dood. Elke herder wordt schillde ker in zijn lev met deze moeilijkhed geconfronteerd dit risico beheerst dan ook zijn lev. De strategie van de Kel Adagh teg deze onzekerhed bestaat uit zes schillde elemt. foto: Tuareg op de kamelmarkt in In-Gall 1. E gediffertieerde veestapel T eerste is er de scheidheid van de veestapel waardoor binn het ecologische systeem van de Kel Adagh alle mogelijkhed van de natuur kunn but word. Verschillde dier hebb schillde waterbehoeft: runder schap drink veel moet dus in de buurt van water blijv, dromedariss drink minder kunn dus der wegtrekk, geit drink weinig kunn uit e waterzak drink bij het kamp blijv. Ook de werkzaamhed t behoeve van de dier schill. Schap zijn arbeidsintsief moet de hele dag gehoed word, dromedariss runder hebb vrijwel ge toezicht nodig, terwijl geit vrij geregeld aandacht nodig hebb maar door de gemakkelijke manier van hoed kunn de kinder dit do. Tslotte is er nog het schil in cyclus voor het werp van de jong. Koei dromedariss, die ti tot twaalf maand drachtig zijn, word alle bevrucht na het inzett van de regs wanneer de weid het vruchtbaarst zijn. Geit zijn resistter niet afhankelijk van se weid hun jong word dan ook van oktober tot juni na de lammer gebor. Voorkom wordt dat geit schap tweemaal per jaar jong werp. Het onderbrok gereguleerd fokseizo betekt dat er maximaal gebruik wordt gemaakt van de weid in de regtijd dat er het hele jaar door melk beschikbaar is. Binn hun veestapel bezitt de Kel Adagh dus al o e aantal mogelijkhed om ramp af te wd of het effect te minder. 9
2. De mobiliteit Het tweede olevingsmiddel is de mobiliteit, het meest in het oog lopde onderdeel van de nomadstrategie teg de grill van de natuur. Hoewel nomad ook uit sociale politieke motiev he weer trekk (om familieproblem op te loss of om politieke allianties te onderhoud of uit te bouw), zijn de voornaamste oorzak volgs Swift toch van ecologische economische aard. De Kel Adagh legg ge orme afstand af in normale omstandighed trekk ze alle van weide naar weide in het droge seizo ker ze steeds naar dezelfde put terug. Tijds e goed jaar is het niet nodig het kamp der dan vijftig kilometer van de bron op te zett, maar individuele led van het kamp kunn duizd kilometers der trekk om bijvoorbeeld schap te le of om zout te hal. Maar de mogelijkheid om der te kunn trekk blijft e bescherming. Sedert de onafhankelijkheid echter trekk blijv de Kel Adagh uit noordelijker strek steeds zuidelijker omdat de weid watercondities in hun eig gebied zijn slechterd. Steeds meer nomad gebruik Kidal als droge tijd gebied. In tijd van grote nood ontstaat de lange afstand migratie die geïnstitutionaliseerd is in wisselde politieke bintiss tuss de voornaamste groep. Na de Franse invasie smolt veel groep uit pure noodzaak sam in politieke allianties. De Kel Adagh lev in e ondergeschikte maar vrije relatie met hun machtige politieke bur: de Kel Ahaggar in het noordoost de Iwellemed in het zuid. In e noodsituatie kunn ze bij beid bescherming zoek. Tijds de grote droogte in 1913 trokk zij het Iwellemed gebied binn in de Kel Adagh chronologie wordt dat jaar nog steeds aangeduid met de naam van de kori bij Maka, waar de meest to he trokk. In 1973 gebeurde hetzelfde to zij zich in de loop van de herfst realiseerd dat de regs weer uitblev na e aantal slechte jar. De meeste families trokk in november december honderd kilometers naar het zuid. Deg die het wild prober achterblev ontdekt dat het in januari 1974 te laat was om nog naar het zuid te trekk omdat het gebied zonder water dat zij moest doorkruis te groot was. Onder h zijn dan ook de meeste dod gevall. foto: theeceremonie bij de Tuareg 3. E buffervoorraad Het derde middel van de Kel Adagh is het opslaan van voedsel, de klassieke manier om met e buffervoorraad e slechte tijd te obrugg. In e veeteelteconomie is dit echter moeilijk omdat het surplus voornamelijk uit onbewaarbare melk bestaat. In plaats daarvan prober zij voedsel op te slaan in de vorm van levd vee bouw kudd uit die groter zijn dan voor hun directe levsbehoeft strikt noodzakelijk is. Zo beschikk ze o dier die kunn kocht word waarvan de opbrgst kan di om graan te kop. De toame van de kudd, veelal beschouwd als e schadelijke statuskwestie, vormt echter e wezlijk onderdeel van hun strategie die in nauw band staat met het vierde middel, het del van vee. 4. De deling van vee De Kel Adagh gev l dier aan familie vrid waardoor ze e netwerk van gift ling opbouw dat als e zekeringssysteem werkt. Als iemand in het led veel dier heeft weggegev of uitgeled zal hij ge moeilijkhed ondervind om die in moeilijker tijd terug te krijg of zelf te ontl. Er bestaat e sociaal krediet dat op deze gift ling is gebaseerd om deze status te bereik moet e herder altijd o dier beschikk die hij kan uitl of weggev. Ook dit draagt ertoe bij dat e familie meer dier bezit dan alle voor het onderhoud. Afgezi van directe gift tuss vader zon of tuss broers zijn de volgde transacties in dit band van belang: - Tiyyat. Het l van e melkgevd dier als bron van voeding van de arme zonder iets terug te wacht. De tiyyat vindt meestal plaats voor het regseizo wanneer m dier te veel heeft. Ze word teruggegev in de koele periode waneer de melkafgifte eindigt. Soms word de dier voor jar uitgeled. Tiyyatdier kunn, om welke red dan ook, t all tijde door de eigaar word teruggevraagd. - Tifer. Het hur van dier teg e bepaalde prijs voor e bepaalde periode. Het kunn zowel melkgevde dier zijn als dromedariss om op te rijd. - Akh idder. De regelrechte schking van e melkgevd dier aan e arme of hulpbehoevde. De Akh idder is e morele daad er wordt ge teruggave langd. Het dier behoort aan de ontvanger wordt geërfd door zijn kinder. Hij mag het dier echter niet kop of opet zonder toestemming van de schker. Wanneer deze transactie dromedariss om te berijd betreft wordt ze tasnit goemd. - Inuf. Wederzijdse gift die van alles kunn inhoud: geld, dier, kler, etc. Bij de inuf wordt altijd e tegprestatie wacht alhoewel dit niet oplijk wordt gezegd. Deze hoeft pas e jaar of zelfs later plaats te vind. Deze transacties, slechts e paar in e hele scala van mogelijkhed bij de Kel Adagh, word in de eerste plaats als morele daad beschouwd zelfs de inuf wordt niet gezi als e economische relatie. Het netwerk van gift ling de binding die hierdoor ontstaan, schepp e sfeer van solidariteit. 10 jaargang 9 - nummer 51 - mei 2000