Gezamenlijke lectio divina De volgende handleiding is bedoeld als leidraad voor iemand die leiding wil geven aan een gezamenlijke oefening in lectio divina. De begeleider van de gezamenlijke lectio divina maakt gebruik van de onderstaande teksten die hardop worden gezegd. De lectio divina zelf wordt ingeleid met een gebed om de leiding van de heilige Geest. GEBED OM DE HEILIGE GEEST 1 LECTIO Ik lees nu twee keer het gekozen Schriftgedeelte voor. Ik wil jullie vragen uit dat Schriftgedeelte één woord of één zinswending naar boven te laten komen waardoor je je op dit moment in het bijzonder aangesproken voelt. Nadat ik het Schriftgedeelte tweemaal heb voorgelezen is er een tijd van stilte (zo n drie minuten). Daarna nodig ik jullie uit om het woord of de zinswending waardoor je speciaal werd aangesproken hardop te zeggen. (LEZING 1 tweemaal) (STILTE ) Ik nodig je nu uit om, als je dat wilt, hardop het woord of de zinswending uit het gelezen Schriftgedeelte te zeggen waardoor je je in het bijzonder voelde aangesproken. 2 MEDITATIO Ik lees nu nogmaals het Schriftgedeelte voor. Ik wil je vragen om daarna te mediteren over het woord of de zinswending waardoor je je speciaal aangesproken voelde. Straks ontvang je de gelegenheid om in een of twee zinnen te delen wat er uit je meditatie is gekomen. Je kunt vragen als deze overwegen: Wat zegt de Geest tegen mij? Hoe is dat van toepassing in mijn leven?' (LEZING 2) (STILTE ) Als je wilt, mag je nu in een of twee zinnen zeggen wat er uit je meditatie in de stilte naar voren is gekomen. 3 ORATIO Ik lees nu opnieuw het Schriftgedeelte voor. Na deze lezing zal er tijd zijn voor een gebed dat opkomt uit je meditatie over het ontvangen woord of de ontvangen zinswending. (LEZING 3) (STILTE ) Ik wil je vragen om, als je dat wilt, biddend onder woorden te brengen wat je als antwoord het woord of de zinswending tegen God wilt zeggen. 4 CONTEMPLATIO Ik lees het Schriftgedeelte nu voor de laatste keer voor. Daarna is er een tijd van stilte die als doel heeft om het gehoorde nog dieper tot je door te laten dringen en om je erop voor te bereiden het gehoorde met je mee te nemen in het dagelijkse leven. Ik zal deze stille tijd beëindigen met een kort dankgebed. (LEZING 4) (STILTE ) DANKGEBED
Mag ik even stilte? Het stiltegebed is een manier van bidden, van tijd doorbrengen in Gods aanwezigheid, die wordt gekenmerkt door rust en door het telkens zachtjes terugkeren naar een Bijbels woord. Praktische handreikingen: 1. Kies een gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van Jezus te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid. 2. Ga ontspannen zitten, sluit je ogen en neem enkele momenten om tot rust te komen. 3. Introduceer het gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van Jezus te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid. 4. Als je merkt dat je bezig bent met gedachten of andere prikkels, keer dan telkens weer zachtjes terug naar het gebedswoord dat voor jou symbool staat voor je actieve verlangen om in de tegenwoordigheid van Jezus te zijn en open te staan voor zijn vernieuwende werkzaamheid. Citaten over stilte Het alleen-zijn is niet een zaak van omstandigheden, maar van de geest en het hart. Er is een in-de-stilte-zijn van het hart dat te allen tijde gehandhaafd kan worden. Iemand die de stilte heeft leren beoefenen is in staat te zeggen wat er op het juiste moment gezegd moet worden. Het stil-zijn is een van de diepste oefeningen van de Geest, eenvoudig omdat het aan alle zelf-rechtvaardiging een eind maakt. Misschien brengt het stil-zijn ons vooral tot het geloof dat God voor ons zorgt. De donkere nacht is een van de manieren waardoor God ons tot een zwijgen, een stil-zijn brengt, zodat hij een innerlijke verandering kan bewerken in onze ziel. Zonder stilte is het nagenoeg onmogelijk om een geestelijk leven te leiden. (Henri Nouwen) Het is in diep alleen-zijn dat ik de zachtmoedigheid vind waarmee ik mijn broeders werkelijk kan liefhebben. Hoe meer ik alleen ben, hoe meer ik voor hen kan voelen. Het alleen-in-de-stilte zijn leert mij mijn broeders lief te hebben zoals ze zijn, niet om wat ze zeggen. (Thomas Merton) Wanneer we eenmaal in de afgrondelijke diepte van onze eigen ijdelheid hebben gestaard, zullen we de worstelingen van onze medemens nooit meer met minachtende neerbuigendheid veroordelen.
Woord, zwijgen, stilte Bonhoeffer Wij zwijgen alleen ter wille van het Woord en dus niet om aan het Woord te weinig eer te bewijzen, maar om het op de juiste manier te eren en in ons op te nemen. Zwijgen is ten slotte niets anders dan wachten op het Woord van God om door Gods Woord gezegend terug te keren. ( ) Het zwijgen voor het Woord leidt tot het juiste luisteren naar en daarmee ook tot het juiste spreken van het Woord van God op het juiste ogenblik. Veel onnodigs blijft ongezegd. Maar het werkelijk belangrijke en helpende kan vaak in weinig woorden worden gezegd. (Dietrich Bonhoeffer, Leven met elkander, Boekencentrum Zoetermeer 1999, blz. 72-73) Henri Nouwen Stil-zijn is de koninklijke weg naar spirituele vorming. Zonder stil-zijn kan het gesproken woord nooit vrucht dragen. Bovendien kan alleen door het stil-zijn het woord uit het verstand afdalen in het hart. Zolang ons hart en ons vestand vol zijn met woorden van eigen maaksel, is er geen ruimte voor het woord om diep door te dringen in ons hart en daar wortel te schieten. Elk gesproken woord moet noodzakelijk uit stil-zijn geboren worden en er voortdurend naar terugkeren. Stil-zijn geeft kracht en vruchtbaarheid aan het woord. Vanuit het stilzijn kan het woord van daarbinnen gesproken worden. De woorden die wij spreken zijn bedoeld om het mysterie van het stil-zijn, waaruit zij voortkomen, te ontsluiten. Als woorden hun taak eenmaal volbracht hebben, duurt het stil zijn voort. (Henri Nouwen, Spiritueel begeleiden. Gids voor de lange weg van het geloof, Lannoo Tielt, 2008, blz. 105)
Lectio divina: spirituele hermeneutiek Kees Waaijman, Spiritualiteit. Vormen, Grondslagen, Methoden. Om de omvormende werking van een tekst te bevorderen, worden manieren van verstaan en toe-eigening ontwikkeld: - hoe men zich losmaakt uit het alledaagse om zich toe te vertrouwen aan de tekst; - hoe men de tekst voltrekt; - hoe men in de tekst doordringt en zijn diepere zin leert smaken; - hoe het verstaan doorwerkt in de praktijk van het leven. Grondstructuur van de geestelijke lezing 1 De beginhouding Het lezen wordt met grote zorg omgeven Alleen wie zuiver leven kunnen zuiver lezen Klimaat van aandacht en stilte Houding van eerbied en deemoed Bereidheid om het vreemde en moeilijke toe te laten 2 De voltrekking van de tekst (lectio) Reciteren, zingen, schrijven, memoriseren Uitwendige oefening Kleven aan de oppervlakte Alle zintuigen betrokken bij eerste leescontact 3 De inwendige dimensie (meditatio) Doordringen tot de kern, de diepere betekenis Zoeken naar de binnenkant van de tekst Herkauwen (ruminatio) De verborgen waarheid ontdekken 4 De godsbetrokkenheid (oratio) De gevoelsmatige betrokkenheid op God wordt groter Aan de meditatie ontvlamt het gebed Grondbeweging: het verlangen Branden van liefde, verzuchtingen, tranen, dorsten, smartelijk missen, vragen Toegewijde gerichtheid van het hart op God 5 De mystieke dimensie (contemplatio) Uitzien naar zijn Gelaat Van aangezicht tot aangezicht Het gelaat raakt de minnaar in het diepst van zijn wezen en brengt hem tot overgave De ziel 6 De doorwerking Het lezen van de tekst is een spiritueel proces, dat zijn spoor nalaat in de lezer. Omvorming op cognitief en affectief niveau én op zijnsniveau Hiëronymus: het lezen van de Schrift is het hijsen van de zeilen voor de Heilige Geest, zonder te weten welke oever onze aanlegplaats zal worden.
Lectio divina en andere teksten Niet alleen bijbelse teksten en andere spirituele teksten kunnen gelezen worden op de wijze van de lectio divina. Je kunt ook als tekst om te lezen beschouwen: een pastorale ontmoeting een pastorant een probleem je ziek zijn een gevoel van onrust of onmacht een conflict de natuur een geloofsgemeenschap een gemeenteopbouwsituatie een situatie die om geestelijke onderscheiding vraagt een muziekstuk een schilderij Lectio divina: telos van de praktijk Lectio divina is een christelijke praktijk. Christelijk praktijken zijn dingen die christenen in de loop van de tijd samen doen om zich te richten op fundamentele behoeften en condities van het mens zijn en van heel de schepping, in het licht van en in reactie op Gods actieve tegenwoordigheid met het oog op het leven in Jezus Christus in deze wereld. (Christian practices are things Christian people do together over time to adress fundamental human needs and conditions of humanity and all creation in the light of and in response to God's active presence for the life of the world in Jesus Christ). (Dorothy Bass en Craig Dykstra, Practicing Our Faith. A Way of Life for a Searching People) Telos, doel van de christelijke praktijk van de lectio divina is: groeien in deugden als aandachtigheid, nieuwsgierigheid, openheid, eerbiedigheid, gastvrijheid.