Het jaarverslag van een OZW R J en O C W 1 Mr. Lex de Lange - Dir. AD/OCW 02-02-10
OCW: Dank voor alle evaluatie-arbeid en adviezen. Aanbevelingen van u en anderen (cie. Don) nemen wij ter harte (interne beheersing, segmentatie, openbaarmaking, waardering activa, consolidatie en versterking fin. management) Bij OCW en via accountants zijn geen echte diepgaande problemen gemeld behalve BAPO, Univ. Med. Centra en langlopende vorderingen Kortom: 2
Het jaarverslag van een OZW R J en O C W 3 Mr. Lex de Lange - Dir. AD/OCW 02-02-10
Het jaarverslag van een OZW R J en Organisaties Zonder Winststreven 4 Mr. Lex de Lange - Dir. AD/OCW 02-02-10
Daarom ligt het accent van mijn verhaal niet zozeer op de inrichting van de jaarrekening maar meer op die van het jaarverslag, Ofwel: De niet-financiële informatie Daarbij aanhakend op hoofdstuk 4 van het rapport en de uitkomst van de NIVRA Debatbijeenkomsten 2009 onder de titel Meer dan euro s alleen 5
Waar gaat de belangstelling bij de meeste actoren naar uit? H.C. Dekker in: Het jaarverslag jaar in jaar uit : De waarde van de jaarrekening is gering en geïnteresseerden ontlenen hun informatie veeleer aan het jaarverslag, dat daarmee tot het belangrijkste instrument wordt. Klaassen en Schreuer in Jaarverslag, een onderzoek onder gebruikers en R. Vergoossen in Accounting changes : Het jaarverslag is het meest gelezen onderdeel van de jaarverslaggeving C.D. Knoops in Externe verslaggeving in theorie en praktijk : Het jaarverslag wint steeds meer aan betekenis Koos Vos, Jos Blommaert en Johan Berkouwer: in: Effect eerste RJ 660 Uit het onderzoek valt op dat veelal een publieksversie van het jaarverslag wordt aangeleverd. 6
Ook RJ zelf erkent belang jaarverslag OZW s: RJ 640 501 Aan het bestuursverslag van een OZW komt een bijzondere betekenis toe. RJ 640.503 De maatschappelijke betekenis blijkt slechts in beperkte mate uit de financiële gegevens van de jaarrekening Rapport Meer dan Euro s alleen : Informatieverstrekking beslaat een breed terrein en is een essentieel onderdeel van governance. 7
Definities bij de term jaarverslag Van Dale Woordenboek der Nederlandse taal jaar ver slag 1: verslag betreffende de werkzaamheden, gebeurtenissen enz. in een afgelopen jaar, jaarlijks verslag 2 : (vooral in verband met naamloze vennootschappen) jaarlijks overzicht van de financieel-economische positie en van de vooruitzichten voor het komende jaar van een bedrijf Vooral in verband met naamloze vennootschappen??? Is deze beperking gerechtvaardigd? 8
0,01 % 9
Definitie jaarverslag Hoofdstukken 100 en 940: Definities. Geen definitie jaarverslag. Wel van jaarrekening. Hoofdstuk 400: Jaarverslag (pagina 729) In het jaarverslag doet het bestuur schriftelijk verslag omtrent de gang van zaken bij de rechtspersoon. In de praktijk wordt dit verslag ook wel aangeduid als directieverslag of bestuursverslag. 10 Hoofdstuk 640 / Ondernemingen zonder winststreven OZW (pag. 915) Het bestuursverslag van een OZW ook wel aangeduid als activiteitenverslag - dient te beschrijven wat de doelstelling van de organisatie is en hoe de belangrijkste activiteiten daarin passen. Slechts 10 pagina s op een totaal van 1295 gaan over het jaarverslag!!
RJ 640 Organisaties zonder winststreven 640.1: OZW zijn organisaties met een * kerkelijke, * levensbeschouwelijke, * maatschappelijke, * charitatieve, * culturele of * wetenschappelijke doelstelling of anderszins een maatschappelijk doel nastreven. Waarover hebben we het dan precies? 11
Organisaties zonder winststreven Alle centrale en decentrale overheden Baten / Lastendiensten (Agentschappen) Alle bekostigde en/of gesubsidieerde instellingen die opereren als Zelfstandig Bestuurs Orgaan Totale Rijksbegroting 272 mrd. Voorts: Alle andere niet commerciële stichtingen,verenigingen en andere instellingen die fondsverwervend of bestedingsgericht zijn en hun baten anders verwerven dan met het verkopen van producten of diensten. 12
Lijst van zelfstandige bestuursorganen A Autoriteit Financiële Markten B Bedrijfsfonds voor de Pers Bureau Beheer Landbouwgronden Bureau Financieel Toezicht C Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting Centraal Orgaan opvang Asielzoekers Centrale Commissie voor Mensgebonden Onderzoek Centrale Landinrichtingscommissie Centrale organisatie Werk en Inkomen Certificerende en keuringsinstanties arbeidsomstandigheden (Cluster) College Bescherming Persoonsgegevens College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen College Sanering Ziekenhuisvoorzieningen College ter Beoordeling van Geneesmiddelen College van Toezicht Auteursrechten en naburige rechten College van Toezicht op de kansspelen College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen College voor zorgverzekeringen Commissariaat voor de Media Commissie Algemene Oorlogsongevallenregeling Indonesië Commissie Gelijke Behandeling Commissie Schadefonds Geweldsmisdrijven Commissie Stuurliedenexamens Commissie van beheer van de Dienst geneeskundige Verzorging Politie Commissie van Beroep als bedoeld in art. 3 Wet rijonderricht motorrijtuigen 1993 Commissie voor de Examens van scheepswerktuigkundigen Commissie voor de Zeevisvaartexamens Commissies voor de Gebiedsaanwijzing (Cluster) consumentenautoriteit (vanaf 1 januari 2007) D De Nederlandsche Bank Dienst voor het kadaster en de openbare registers Dienst Wegverkeer 13
E Edelmetaal Waarborg Nederland Erkende particuliere onderzoeksbureaus als bedoeld in Schepenbesluit (Cluster) Erkenninghouders Algemene Periodieke Keuring (Cluster) Examencommissie Certificaatloodsen Examencommissie voor amateurradiozendexamens Examencommissie voor maritieme radiocommunicatie Examenscommissies in het onderwijs ingesteld door de minister (Cluster) F Faunafonds G Gerechtsdeurwaarders (Cluster) Gezinsvoogdij-instellingen (Cluster) Grondkamers (Cluster) H Herinrichtingcommissie Oost-Groningen en de Gronings-Drentse Veenkoloniën HISWA Vereniging Huurcommissies (Cluster) I IJkbevoegden (Cluster) Informatie Beheer Groep K Kadaster Kamer voor de Binnenvisserij Kamers van Koophandel en Fabrieken (Cluster) Keuringsinstanties als bedoeld in artikel 10.3 Telecommunicatiewet (Cluster) Keuringsinstanties bouwproducten (Cluster) Keuringsinstanties geluidshinder (Cluster) Keuringsinstanties pleziervaartuigen (Cluster) Keuringsinstanties uitrusting zeeschepen (Cluster) Keuringsinstanties V & W overig (Cluster) Keuringsinstanties VWS (Cluster) Kiesraad Koninklijke Bibliotheek Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 14
L Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen Landelijk Selectie- en Opleidingsinstituut Politie Landelijke Commissie Toezicht Indicatiestelling Speciaal Onderwijs Landelijke geschillencommissie weer samen naar school Landelijke- en Regionale Examencommissies verkeersinformatie en verkeersaanwijzingen (Cluster) Luchtverkeersleiding Nederland M Medisch-ethische toetsingscommissies (Cluster) Mondriaan Stichting N Nationaal Archief Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling Nederlands Bureau Brandweerexamens Nederlands Bureau der Motorrijtuigverzekeraars Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding Nederlands Meetinstituut BV Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie voor het hoger onderwijs Nederlandse Mededingingsautoriteit Nederlandse Omroep Stichting Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek TNO Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Nederlandse Transplantatie Stichting Notarissen (Cluster) Nederlandse Zorgautoriteit O Onafhankelijke Post- en Telecommunicatie Autoriteit Onderlinge Waarborg Maatschappij "MAAV" Onderzoeksraad voor veiligheid Openbare academische ziekenhuizen (Cluster) Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij P Pensioen- en Uitkeringsraad ProRail 15
R Raad voor het Korps Landelijke Politiediensten Raad voor plantenrassen Raden voor Rechtsbijstand (Cluster) Reconstructiecommissie Midden-Delfland Regionale verwijzingscommissies voortgezet onderwijs (Cluster) Registratiecommissies en opleidingscolleges KNMG, KNMP en NMT (Cluster) Rijkshavenbeheerders (Cluster) Rijkshavenmeesters (Cluster) S Service Centrum Grond Sociale Verzekeringsbank Staatsbosbeheer Stichting Koninklijk Onderwijsfonds voor de Scheepvaart Stichting Administratie Indonesische Pensioenen Stichting Airport Coordination Netherlands Stichting Bloembollenkeuringsdienst Stichting Borgstellingsfonds voor de Landbouw Stichting Bureau architecten register Stichting Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen Stichting Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel Stichting Controlebureau voor Pluimvee, Eieren en Eiproducten Stichting Donorgegevens kunstmatige bevruchting Stichting Erkenningsregeling voor de uitoefening van het koeltechnisch installatiebedrijf Stichting Examenbureau Beroepsvervoer Stichting Examens Vakbekwaamheid Honden- en kattenbesluit Stichting Fonds Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst Stichting Fonds Patiënten Gehandicapten en Ouderen Stichting Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten Stichting Fonds voor de Letteren Stichting Fonds voor de Scheppende Toonkunst Stichting Fonds voor Podiumprogrammering en marketing Stichting Fonds vrijwillig vervroegd uittreden overheidspersoneel 16
Stichting Fonds Watersnood Stichting Het Gebaar Stichting Inschrijving Eigen Vervoer Stichting Joods Humanitair Fonds Stichting Kwaliteitscontrolebureau voor Groenten en Fruit Stichting Maror-gelden Overheid Stichting Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie Stichting Nederlands Fonds voor de Film Stichting Nederlands Literair Productie- en Vertalingenfonds Stichting Nederlandse Algemene Keuringsdienst Tuinbouw Stichting Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor Zaaizaad en Pootgoed Landbouwgewassen Stichting Ontwikkelings- en Saneringsfonds voor de Landbouw Stichting Ontwikkelings- en Saneringsfonds voor de Visserij Stichting Participatiefonds voor het Onderwijs Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma Stichting Reclassering Nederland Stichting SKAL Stichting Stimuleringsfonds voor de Architectuur Stichting Stimuleringsfonds Culturele Omroepproducties Stichting Uitvoering Omslagregelingen WTZ Stichting VAM Stichting Vervangingsfonds en Bedrijfsgezondheidszorg voor het Onderwijs Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen Stichting Waarborgfonds Motorverkeer Stichting Ziektekostenverzekering Krijgsmacht Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties Stimuleringsfonds Openbare Gezondheidszorg T TenneT TNO U Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Uitvoeringsorganen AWBZ (particuliere ziektekostenverzekeraars en publiekrechtelijke verzekeraars) (Cluster) V Vereniging van Landelijke Organen Beroepsonderwijs Vereveningsinstantie Voedselvoorzienings In- en Verkoopbureau W Waarborg Platina, Goud en Zilver NV Waarderingskamer Z Ziekenfondsen (tevens uitvoeringsorganen AWBZ) (Cluster) Zorg Onderzoek Nederland / Medische Wetenschappen 17
De meeste ZBO's zijn tevens rechtspersoon met wettelijke taak of kortweg RWT. Het totale aantal RWT's is veel groter, omdat ook alle scholen en tal van andere uitvoeringsorganen een RWT zijn. 18
{ 19 totaal van de regels L M N O : 121.000 = 15 %
20
21
Ministerie van OCW 22
Departement is slechts één van de gebruikers 23
Invalshoeken interesse actoren in jaarverslag / cijfers Eigenaar / bevoegd gezag Manager werknemer Klant / Doelgroep Financier / donateur / sponsor Toezichthouder / controleur Minister / parlement Concurrent Belanghebbende (oude, gemeente) Belangstellende Belangengroep CBS Onderzoeker / student Vormgever 1. Zicht op prestaties 2. Stand van zaken balansdatum (continuïteit) 3. Controle-instrument 4. Delen van verantwoordelijkheden (decharge) 5. Informatiebron (intern en extern) 6. PR instrument 24
Invalshoeken interesse actoren in jaarverslag / cijfers Eigenaar Manager werknemer Klant / Doelgroep Financier / donateur / sponsor Toezichthouder / controleur Minister / parlement Concurrent Belanghebbende (ouder, gemeente) Belangstellende Belangengroep CBS Onderzoeker / student Vormgever 1. Zicht op prestaties 2. Stand van zaken balansdatum (continuïteit) 3. Controle-instrument 4. Delen van verantwoordelijkheden (decharge) 5. Informatiebron (intern en extern) 6. PR instrument 25
Conclusies: interesse jaarcijfers bij bedrijven : financieel presteren t.b.v. eigenaren interesse jaarcijfers OZW: rechtmatigheid en continuïteit jaarverslaggeving over uitvoering van de taken bij een OZW is doorgaans belangrijker dan de jaarcijfers. Denk aan de eerder geciteerde auteurs. jaarverslag is vooral een communicatiemiddel met de belanghebbenden >>> Dan kom je op het terrein van de horizontale verantwoording 26
27 Wij gaan voor horizontale verantwoording
Horizontaal Horizontale Verantwoording verantwoorden gaat niet om legitimeren en verantwoorden, maar om de permanente dialoog met de omgeving Horizontale verantwoording MBO raad 2008 Ik ga de komende anderhalf jaar de horizontale verantwoording sterk stimuleren. Minister R. Plasterk in Verdiend vertrouwen, apr. 2007 Ik ga ervan uit dat scholen in de toekomst in de eerste plaats horizontaal verantwoording afleggen (aan hun omgeving: ouders, bedrijfsleven, buurt) in plaats van verticaal. Dr.Rinooy Kan vz. SER, 2008 28
29
Dan de vorm van het jaarverslag: RJ Richtlijnen voor de jaarverslaggeving Hoofdstuk 400: Jaarverslag (pagina 729) In het jaarverslag doet het bestuur schriftelijk verslag omtrent de gang van zaken bij de rechtspersoon. In de praktijk wordt dit verslag ook wel aangeduid als directieverslag of bestuursverslag. Tegenwoordig zijn er tal van andere vormen: 30
31
Slechts 10 pagina s op een totaal van 1295 zijn gewijd aan het inhoudelijk jaarverslag. Bij OZW zo belangrijk.!! Alternatieve vormen rukken op en omdat ook tal van financiële begrippen bij OZW s afwijken 32
is het logisch dat veel sectoren een afzonderlijke richtlijn hebben: RJ 645 Volkshuisvesting RJ 650 Fondverwervende instellingen RJ 655 Zorginstellingen RJ 660 Onderwijs Wie volgt???? RJ 665?? BBV / Decentrale overheden RJ 670?? Justitiële instellingen RJ 675?? Politiekorpsen RJ 680?? Economische zaken RJ 685?? Diplomatieke Diensten RJ 690?? LNV gerelateerde instellingen RJ 695?? VWS 33
34
een ander fenomeen dat oprukt is: 43 landen hebben IPSAS reeds ingevoerd 35
DAAROM: In navolging van eerdere stemmen die op dit punt zijn opgegaan: BEPLEIT IK Uittreding RJ 640 uit RJ 36
37 en instelling van de
- Inrichtingsvereisten jaarverslaggeving OZW - Belangenbehartiging jaarverslaggeving publieke sector Taken: - Publicatie en adviesorgaan - Controleprotocol publieke sector - IPSAS belangen - Training van actoren in horizontale verantwoording 38
RJ-specialisten Rijksoverheid Samenstelling: Decentrale overheden (BBV) Gebruikers / verschaffers / controleurs OZW IPSAS specialisten Communicatie adviseur 39
40