Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

Majorie Former Gerdie van Asseldonk Jacqueline Drenth Jolanda van Duinen (Redactie) Informatorium voor Voeding en Diëtetiek Dieetleer en Voedingsleer Supplement 91 december 2015 Houten 2015

Redactie Majorie Former Almere Gerdie van Asseldonk Delft Jacqueline Drenth Garrelsweer Jolanda van Duinen Drachten ISBN 978-90-368-1074-6 DOI 10.1007/978-90-368-1075-3 ISBN 978-90-368-1075-3 (ebook) 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 893 Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd., Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Redactioneel December 2015 Beste lezer, In dit supplement van het Informatorium voor Voeding en Diëtetiek zijn de volgende, reeds bestaande hoofdstukken geactualiseerd. In het deel Voedingsleer De voedingsanamnese Methoden voor voedselconsumptieonderzoek van bevolkingsgroepen en individuen door dr. J.H.M. de Vries, voedingskundige, Wageningen Universiteit, Humane Voeding en dr. ir. E.J. de Boer, voedingskundige en epidemioloog, RIVM in Bilthoven. Voedingsanamnese is een verzamelnaam voor verschillende technieken om de voedselconsumptie van een persoon te schatten. Alle beschikbare technieken hebben voor- en nadelen. De keuze voor het gebruik van een bepaalde techniek hangt af van het doel, de doelgroep en de beschikbare middelen. Onderzoek naar de validiteit en reproduceerbaarheid van een techniek geeft inzicht in de kwaliteit. Om deze kwaliteit te verbeteren moet men de bronnen van fouten en variatie in de meting kennen. De voedingsanamnese wordt in de gezondheidszorg voor andere doelen gebruikt dan in het wetenschappelijk onderzoek. De kwaliteitseisen zijn daarom anders, maar voor een evaluatieonderzoek van het diëtistisch handelen worden kwaliteitseisen gesteld, vergelijkbaar met die voor wetenschappelijk onderzoek. Het Nederlandse voedingspeilingsysteem door dr. ir. C.T.M. van Rossum, dr. ir. E.J. de Boer en dr. ir. M.C. Ocké, allen voedingskundige bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in Bilthoven. Vanaf 1987 worden in Nederland voedselconsumptiepeilingen uitgevoerd. Door het voedingspeilingsysteem komt informatie beschikbaar over de consumptie van voedingsmiddelen en de daarmee samenhangende inname van energie, voedingsstoffen en potentieel schadelijke stoffen. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de opzet en uitvoering van de voedselconsumptiepeilingen en wordt aan de hand van enkele voorbeelden het gebruik van de gegevens toegelicht. V

VI Redactioneel In het deel Dieetleer Ondervoeding en nutritional assessment in de klinische setting door drs. E. van den Hogen, diëtist, en dr. N. Reijven Voedingswetenschapper, beiden verbonden aan de afdeling Klinische Diëtetiek van het Maastricht UMC+. Ondervoeding als gevolg van ziekte is een veelvoorkomend probleem, zelfs in de Nederlandse ziekenhuizen en verpleeghuizen. Omdat een slechte voedingstoestand een negatieve invloed heeft op het herstel van ziekte, is het van groot belang om patiënten die ondervoed zijn of een groot risico lopen op ondervoeding snel op te sporen met behulp van een gevalideerd screeningsinstrument. Het bepalen en monitoren van de voedingstoestand, oftewel nutritional assessment, volgt op de screening. Het is tijdrovender en gedetailleerder dan de screening en draagt bij aan een adequate voedingstherapie. Voeding bij jicht en hyperurikemie door drs. J.J. van Duinen, redacteur van het Informatorium voor Voeding en Diëtetiek. en dr. T. Jansen, Reumatoloog, Radboud UMC Nijmegen & VieCuri MC, Venlo. Jicht is een gewrichtsaandoening waarbij een ontsteking ontstaat doordat natriumuraatkristallen neerslaan. Risicofactoren voor het ontstaan van jicht zijn overgewicht/pogingen tot snel afvallen, verminderde nierfunctie en het gebruik van diuretica, maar ook alcoholgebruik en een eiwitrijke voeding kunnen een rol spelen. De huidige medicamenteuze behandelingen hebben ertoe geleid dat een purinearme voeding een minder belangrijke plaats heeft in de behandeling, maar toch nog steeds aandacht behoeft. Met vriendelijke groet, namens de redactie, Majorie Former, hoofdredacteur Informatorium voor Voeding en Diëtetiek

Inhoud Hoofdstuk 1 Ondervoeding en nutritional assessment in de klinische setting... 1 E. van den Hogen en N. Reijven Hoofdstuk 2 De voedingsanamnese Methoden voor voedselconsumptieonderzoek van bevolkingsgroepen en individuen... 17 J.H.M. de Vries en E.J. de Boer Hoofdstuk 3 Het Nederlandse voedingspeilingsysteem... 55 C.T.M. van Rossum, E.J. de Boer en M.C. Ocké Hoofdstuk 4 Voeding bij jicht en hyperurikemie... 73 J.J. van Duinen en T. Jansen VII