Camiel Bracke 100 jaar

Camiel Bracke 100 jaar Uitgave ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van Camiel Bracke, Dendermondsesteenweg 82, 9270 Kalken, 10 januari 2016. Vruchten van het platteland, 39. 1

Colofon. Concept Vruchten van het platteland : Dirk Clerick. Samenstelling: André Van De Sompel in naam van de Vereniging voor Lokale Geschiedenis van Kalken en Laarne en in opdracht van de dienst Feestelijkheden gemeente Laarne. Auteur: André Van De Sompel. Lay-out: Dienst jeugd en cultuur gemeente Laarne en André Van De Sompel. Drukwerk: Nevelland. Wettelijk depot: D/2016/9436/1. Verantwoordelijke uitgever: College van burgemeester en schepenen gemeente Laarne, Dorpstraat 2, 9270 Laarne. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever en/of auteur. De Cultuurdienst dankt André Van De Sompel voor het opzoekingswerk, de tekst en het redactiewerk. 2

Inhoudstafel. Voorwoord. 5 Levensschets van Camiel Bracke. 7 Ter inleiding. 7 1. De familie waarin Camiel geboren werd. 7 2. De familie bewoonde een belangrijke site uit het eindnegentiende-eeuwse Kalken: de Rattenhoek. 2.1. Beschrijving en naamverklaring. 2.2. De Rattenhoek, een deel van de wijk De Kruisen. 2.3. Verdere bebouwing van de percelen uit de onmiddellijke omgeving, eerste helft van de twintigste eeuw. 2.4. Een nieuwe straatnaam en huisnummer voor de huizen op de Rattenhoek. 2.5. Een nieuw ambacht: cimentbewerker. 2.6. Een wijkkermis: Pierekermis. 3. De kinder- en jeugdjaren van Camiel. 3.1. De lagere school en de plechtige communie. 3.2. Ontspanning en sociaal leven in de jaren 1930. 4. De Tweede Wereldoorlog en de gevolgen ervan. 4.1. Militaire gebeurtenissen en gevolgen voor Camiel. 4.2. Dagdagelijks leven onder de bezetting. 4.3. Heropbouw van het cimenteursbedrijf. 13 13 16 21 21 22 27 31 32 33 35 36 41 41 5. Verliefd, verloofd en getrouwd met Alida Aerssens. 46 6. Werken aan een toekomst. 6.1. De kinderen. 6.2. De heraanleg van de N445 doorheen Kalken, periode 1963-1964. 6.3. Verderzetting van het cimenteursbedrijf. 49 49 50 54 3

7. Familiaal leven, uitstappen en dagelijkse ontspanning sinds pensioenering. 7.1. Een welverdiende rustperiode. 7.2. Heraankoop van de onteigende gronden. 57 57 59 8. Slotgedachte. 61 9. Vervolg van de kwartierstaat van Camiel Bracke. 62 Bronnen. 64 Honderdjarigen gevierd in Kalken en Laarne tijdens de 20ste en de 21ste eeuw. 67 Honderdjarigen geboren in Kalken en Laarne, of er een tijdlang woonachtig, maar elders gevierd, tijdens de periode eind 20 ste eeuw begin 21 ste eeuw. 71 Eerder verschenen nummers van Vruchten van het Platteland. 73. 4

Voorwoord. Beste Camiel, Vandaag is een speciale dag, het is jouw dag. Dat er iemand van onze inwoners 100 wordt, gebeurt niet zo frequent. Ik ben dan ook zeer blij dat jij al één eeuw ofwel meer dan 1200 maanden ofwel meer dan 5000 weken ofwel bijna 37 000 dagen ofwel bijna 880 000 uren ofwel bijna 53 miljoen minuten ofwel bijna 3 miljard seconden in ons midden bent. Het behalen van een dergelijk mijlpaal in een mensenleven is slechts aan weinigen gegeven, het is enkel weggelegd voor de allersterksten Er wordt dikwijls gezegd, de eerste 100 jaar is het altijd iets! Wel Camiel, jij bent nu die eerste 100 jaar voorbij en het is inderdaad ook altijd wel iets geweest. Zoals verder in dit boekje te lezen valt, is het bij U ook niet anders geweest dan als bij een ander: zowel momenten van oppergeluk als ook die van triest ongeluk hebben jouw levenspad doorkruist. De combinatie van dit alles heeft je echter tot die prachtige persoon gemaakt die je de dag van vandaag nog steeds bent. Je hebt samen met Alida voor een ferm nageslacht gezorgd, want naast uw twee eigen kinderen heb je ook nog eens 6 kleinkinderen en 2 achterkleinkinderen. Ik ben er zeker van dat voor elk van hen dit boekje een fijne weergave en een mooie blijvende herinnering is aan jouw leven en jouw ingesteldheid. Camiel, uit de ganse geschiedenis van onze gemeente, ben jij slechts de negentiende persoon die ooit de kaap van 100 jaar heeft gehaald en het feit dat je ons vaderland nog te paard hebt verdedigd en dat je je ganse leven een harde en zware stiel hebt uitgeoefend heeft je niet belet om die kaap van 100 te bereiken. Van een sterke mens gesproken 5

Beste Camiel, ik wil U dan ook, in naam van het voltallige gemeentebestuur, van ganser harte een gelukkige verjaardag toewensen. Ik wens u nog vele mooie jaren toe en dit blijvend in uw eigen huis en met uw vrouw Alida, uiteraard wens ik jullie beiden ook een zeer goede gezondheid toe. Camiel, er zijn veel mensen die de kaap van honderd jaar willen halen, laat dus maar aan iedereen zien dat zo n unieke, speciale dag jou doet stralen! Van harte, Filip De Landtsheer, Schepen van Feestelijkheden. 6

Levensschets van Camiel Bracke. Ter inleiding. In deze Vruchten van het Platteland, opgemaakt ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van Camiel Bracke, worden een aantal documenten, foto s en weetjes rond gebeurtenissen en situaties in Kalken opgenomen die de belangen van de familiekring overstijgen. Dat het gezin Camiel Bracke Alida Aerssens familiaal nauw verwant is aan mijn familie, was een stimulans om een aantal geschiedkundige en folkloristische feiten uit het Kalken van de negentiende en de twintigste eeuw extra te belichten. Dat verklaart de lange inleiding tot het verhaal rond centrale figuur Camiel Bracke. Dat verhaal moet inderdaad geplaatst worden in enkele grotere gehelen, namelijk in een lokaal politieke context uit de periode 1870-1880, in een evolutie van een specifieke tak van een lokaal ambacht, in de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog en in de heraanleg van de Dendermondsesteenweg in de jaren 1960. 1. De familie waarin Camiel geboren werd. Camiel Bracke zag het levenslicht in een woning in het Kalkense Bosstraatje (nu woning Bosstraatje nr. 37), ongeveer rechtover de aanzet van de Kouterstraat (zie verder). Zijn ouders, Louis Henri Bracke en Elodia Maria Van De Sompel, huwden te Kalken op 7 januari 1908 1. Louis Henri stond in het Register van de Tienjaarlijkse bevolkingstelling voor de periode 1911-1920 genoteerd als wagenmaker. In datzelfde document werd die beroepsvermelding in potlood geschrapt en in potlood vervangen door de vermelding landbouwer 2. In het gezin werden zes kinderen geboren. Bracke Emma, Kalken, 7 december 1906. Bracke Michaël Antoon, Kalken, 20 mei 1908. Bracke Remi, Kalken, 16 november 1909. Bracke Maurice Maria, Kalken, 22 augustus 1911. Bracke Camiel Albert Henri, Kalken, 10 januari 1916. Bracke Helena Elisabeth Alphonsine, Kalken, 5 augustus 1917. 1 Omdat Elodia Maria Van De Sompel een minderjarig weesmeisje was (zie verder), dienden de voogden en de familieraad toestemming voor het huwelijk te verlenen. Bron: www.zoekakten.nl, huwelijken Kalken. 2 Gemeente Laarne, Modern Archief Kalken vóór 1977 (MAK), Registers van de Tienjaarlijkse Bevolkingstellin (RTB), periode 1901-1947. 7

Het gezin Bracke Van De Sompel verhuisde kort na WO I naar een woning op de hoek van de huidige Dendermondsesteenweg met het Bosstraatje. Dat was een voormalige herberg die een belangrijke rol speelde in een eind negentiende-eeuwse plaatselijk politieke gebeurtenis (waarover later meer). Louis Henri Bracke werd in het Register van de Tienjaarlijkse bevolkingstelling voor de periode 1931-1947 vermeld als cimentbewerker (waarover later meer). Zijn vier zonen hadden diezelfde vermelding achter hun naam, evenals schoonzoon Domien Remi Kuys die met dochter Emma getrouwd was. Van de jongste dochter, Helena Bracke, vermoeden we dat ze in de jaren 1930 korte tijd in de Brusselse gemeente Schaarbeek diende. Van de grootouders langs vaders kant van Camiel Bracke weten we dat Kalkenaar Felix Bracke in Melle trouwde met Pelagia Van Durme. Het jonge landbouwersgezin vestigde zich kort na hun huwelijk op een hoeve in de Gaverstraat (nu woning Gaverstraat nr. 34) 3. Het jonge paar ging inwonen bij een tante en een nonkel die vermoedelijk op de grootouderlijke hoeve van Felix Bracke blijven wonen waren, namelijk Amelie Bracke ( Kalken, 1820) en Jan Baptiste Bracke (Kalken, 1828-1886). In de periode tot 1890 woonden ook twee knechten op de boerderij in. In het gezin Bracke-Van Durme werden tien kinderen geboren 4 : Bracke Louis Henri ( Kalken, 10 aug 1872). Bracke Marie Emelie ( Kalken, 27 augustus 1873). Bracke Seraphin ( Kalken, 2 november 1874). Bracke Marie Coralie Valerie ( Kalken, 16 februari 1876). Bracke Marie Coralie Anaise ( Kalken, 23 december 1877). Bracke Marie Sidonie ( Kalken, 24 maart 1880) Bracke Livinus Camillus (Kalken, 8 aug 1881-20 sep 1881). Bracke Richard Remi Livina ( Kalken, 14 november 1883). Bracke Marie Emelie Louise ( Kalken, 13 mei 1885). Bracke Camiel Valerie ( Kalken, 11 januari 1888). 3 Pelagia Van Durme werd op 13 februari 1872 in Kalken ingeschreven. Laarne, Archief Kalken, Aankomsten in Calcken, register periode januari 1851-april 1890. 4 Tijdens de periode 1881-1900 bewoonde het gezin Bracke Van Durme een hoeve die toen bekend stond met als adres Gaverstraat 4. Gemeente Laarne, MAK, RTB, periode 1881-1900. Vanaf zijn hofstede aan de Gaverstraat maakte Félix Bracke, volgens honderdjarige Camiel Bracke, langs de perceelsgrenzen, een uitweg naar de N445 die uitgaf naast de huidige woning Dendermondsesteenweg nr. 76. Eigenlijk gaat het hier om de ondertussen in onbruik geraakte buurtweg nr. 59 uit de Atlas van de Buurtwegen van omstreeks 1843. 8

Illustratie 2. Verkoop van huismeubelen en landbouwmateriaal van de voormalige hoeve van Felix Bracke Pelagia Van Durme, door de kinderen van dat gezin als onderdeel van de afhandeling van de erfenis. Uittreksel De Scheldegalm, edities 17, 24 en 31 mei 1914. 9

Illustratie 3. Verkoop van veldvruchten van de voormalige hoeve van Felix Bracke Pelagia Van Durme, door de kinderen van dat gezin als ander onderdeel van de afhandeling van de erfenis. Uittreksel De Scheldegalm, edities 14 en 21 juni 1914. --- Illustraties 4 en 5 (onder). Henri Louis Bracke en echtgenote Elodia Maria Van De Sompel. Verzameling familie Bracke-Aerssens. 10

Van de grootouders langs moeders kant van Camiel Bracke weten we dat Judocus Van De Sompel, die op de toenmalige Kalkense wijk Cootveld woonde, en Mathilde Van Nieuwenhuyse te Kalken trouwden op 28 april 1880. Het jonge gezin vestigde zich in Zeveneken, op de grens met Beervelde 5, en in dat gezin werden zeven kinderen geboren: Van De Sompel Irma Rosalie ( Zeveneken, 14 maart 1882). Van De Sompel Emma ( Zeveneken, 23 augustus 1883). Van De Sompel Maria ( Zeveneken, 23 december 1885). Van De Sompel Andreas ( Zeveneken, 9 juni 1886). Van De Sompel Elodie Marie ( Zeveneken, 10 september 1887). Van De Sompel Bertha ( Zeveneken, 1 mei 1889). Van De Sompel Hélène ( Zeveneken, 15 september 1892). Illustratie 6. Judocus Van De Sompel en Mathilde Van Nieuwenhuyse. Verzameling André Van De Sompel. 5 Exacte gegevens over hun woonplaats in Zeveneken konden nog niet achterhaald worden. Volgens Camiel Bracke woonde de familie in de onmiddellijke omgeving van de Scherpheibuis, vermoedelijk langs de weg Beervelde-Lokeren, niet zo ver weg noordelijk van de ouderlijke hoeve van Judocus Van De Sompel op de wijk Cootveld. 11

Judocus en Mathilde overleden in een tijdspanne van zes weken in 1902 aan een besmettelijke ziekte. Volgens Alida Aerssens, de vrouw van onze honderdjarige Camiel Bracke, zijn Judocus en zijn vrouw gestorven aan de pokken. De vader van Alida, die toen rechtover zijn schoonouders woonde, ging hen verzorgen. Hij werd ook ziek, maar genas. Er waren twee knechten op de boerderij die de ziekte niet overleefden. De zeven minderjarige wezen werden door familieleden in Kalken opgevangen. Bracke Felix Van Durme Pelagia Van De Sompel Judocus Van Nieuwenhuyse Mathilde Kalken 13 januari 1828 Kalken 28 januari 1910 Melle 8 juni 1844 Kalken 1 juni 1901 Kalken 11 februari 1851 Zeveneken 10 februari 1902 Kalken 29 november 1850 Zeveneken 30 april 1902 x Melle, 22 oktober 1871 x Kalken, 28 april 1880 Bracke Louis Henricus Van De Sompel Elodia Maria Kalken, 10 augustus 1872 Kalken, 21 december 1959 Zeveneken, 10 september 1887 Kalken, 8 februari 1957 x Kalken, 7 januari 1908 Bracke Camillus Albertus Henricus Kalken, 10 januari 1916 x Kalken, 22 augustus 1957 Aerssens Marie Angela Alida Kalken, 25 november 1919 Tabel 1. Overzicht van de ouders en de grootouders van Camiel Bracke. Met dank voor de kwartierstaatgegevens aan Luc De Ruyver. 12

2. De familie bewoonde een belangrijke site uit het eind-negentiendeeeuwse Kalken: de Rattenhoek. 2.1. Beschrijving en naamverklaring. Meerdere percelen landbouwgrond aan het kruispunt van het huidige Bosstraatje, de huidige Scheestraat en de Dendermondsesteenweg werden bijna gelijktijdig vanaf omstreeks 1870 aangesneden voor bebouwing. De omschrijving Rattenhoek omvat, met inbegrip van de woninguitbreiding uit het begin van de twintigste eeuw, de percelen sectie B, nummer 879 (ten noorden van de steenweg) en de percelen sectie C, nummers 988, 993 en 994 (ten zuiden van de steenweg). N Illustratie 7. Situering van de omgeving Rattenhoek. Het ovaal duidt het gebied aan waar Camiel woonde tijdens de eerste helft van zijn leven, namelijk de onmiddellijke omgeving van het kruispunt Bosstraatje en Scheestraat met de Dendermondsesteenweg. Uittreksel uit de Poppkaart van Kalken, ca. 1860. 13

Omstreeks 1870 liet de eigenaar van het perceel grond, sectie C, nr. 994 (zie illustraties 8 en 9), de liberale Kalkense brouwer Pieter Francies Dauwe (1809-1876), dat stuk grond aansnijden voor woningbouw. Er werden twee woningen gebouwd die dienst zouden doen als herberg (de woningen sectie C, nrs. 994b en 994c, zie illustratie 9). Ook aan de overzijde van die belangrijke verbindingsweg werd in diezelfde periode op de hoek van de Scheestraat, richting Overmere, een boerderij met woning gebouwd die ook als herberg zou dienstdoen (perceel sectie B, nr. 879, zie illustraties 7 en 10). Illustraties 8 en 9. Aan de route de Termonde werden omstreeks 1870 twee woningen gebouwd die zouden dienst doen als herberg: woningen sectie C, nummers 994b (links) en 994c (rechts). FOD Financiën, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1870/11. De verklaring van de benaming Rattenhoek moeten we zoeken in het rond 1870 politiek verdeelde Vlaanderen in het algemeen en Kalken in het bijzonder. De politieke tegenstelling katholieken - liberalen had ook in Kalken voor twee kampen gezorgd. Zowat algemeen kregen de liberalen de bijnaam van Ratten, voor de katholieken was de bijnaam Bokken weggelegd. Tot aan de scheuring in de katholieke harmonie van Kalken, waren zowel liberaalgezinden als katholiekgezinden lid van die vereniging. 14

Illustratie 10. Bouw van de boerderij met herberg op de hoek Scheestraat Dendermondsesteenweg, sectie B, nummer 879 b. FOD Financiën, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1872/7. Na de nederlaag van de liberale Kalkense burgemeester Adolphe De Weirt bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1872 werd een nieuwe muziekmaatschappij opgericht, vooral een afscheuring van de katholieke muziekmaatschappij, namelijk de liberale fanfare Voorwaarts. Volgens de overlevering vond het eerste publieke muziekoptreden van die fanfare plaats in een herberg die aangekocht was door Adolphe De Weirt: de recent gebouwde herberg op de hoek van het Bosstraatje en de Dendermondsesteenweg. Sindsdien wordt de omgeving van die herberg de Rattenhoek genoemd, naar de algemene bijnaam van liberaalgezinden. 15

2.2. De Rattenhoek, een deel van de wijk De Kruisen. 2.2.1. De straatbenaming. Het feit dat in of kort na 1870 twee grote percelen rond het kruispunt huidige Dendermondsesteenweg Scheestraat huidig Bosstraatje bebouwd werden, noopte de gemeente Kalken tot het geven van een straatnaam en het toekennen van een huisnummer aan de nieuwgebouwde huizen. Het was verrassend vast te stellen dat die nieuwgebouwde woningen als straatbenaming de naam Kruisenstraat kregen. Dat lijkt misschien wat vergezocht, maar we moeten rekening houden met het feit dat de Scheestraat de eerste honderden meter toen nog niet bebouwd was en dat de (wijk) Vromondstraat tot die periode liep tot ongeveer halfweg het huidige Bosstraatje, gezien vanaf diezelfde Vromondstraat. De twee nieuw gebouwde herbergen ten zuiden van de N445 kregen volgens het Register van de tienjaarlijkse telling voor de periode 1881-1890 als adres Kruisenstraat nummers 69 en 71. Ze volgden zo de onpare nummering van de woningen die ter hoogte van het kruispunt van de Kruisenstraat met de Schriekstraat aan de zuidzijde van de N445 stonden. De nieuw gebouwde herberg ten noorden van de N445 kreeg als adres Kruisenstraat 70. De herberg volgde zo de pare nummering van de woningen die ter hoogte van het kruispunt van de Kruisenstraat met de Schriekstraat aan de noordzijde van de N445 stonden. Tot en met het eerste decennium van de twintigste eeuw werden de drie herbergen tot de Kruisenstraat gerekend 6. 2.2.2. De eigenaars en de bewoners van de herberg op perceel nummer 994f (zie illustratie 11). Achter de woning sectie C, nr. 994f, werd omstreeks 1875 een touwslagerij opgericht. Dat blijkt een lange smalle overdekte ruimte geweest te zijn met een lengte van 75 meter. Voor zover wij konden nagaan, was zeeldraaier Augustus Coppiters ( Berlare, 1829) er waarschijnlijk de eerste huurdergebruiker van. Hij was gehuwd met Virginia Van De Weghe ( Welden, 1838) die op dezelfde site herberg hield. Het gezin had zeven kinderen, waarvan het jongste op 1 december 1875 nog in Berlare geboren was. Eind januari 1878 verhuisde het gezin Coppitters Van De Weghe naar Sint- Amandsberg. Koordendraaier Aloyse Verstappen (Hamme, 1847-Kalken, 1907) volgde Augustus Coppitters op die site op als uitbater van de touwslagerij en later als eigenaar van de ganse site. Zijn vrouw Prudentia De 6 Gemeente Laarne, MAK, RTB, 1901-1910. 16

Bruycker (Kalken, 1842-1910) hield de herberg. Het gezin Verstappen De Bruycker zou uiteindelijk vijf kinderen tellen, waarvan het oudste kind in Kalken werd geboren op 7 januari 1879 en het jongste eveneens in Kalken op 11 oktober 1886. Illustratie 11. Het vroegere perceel sectie C, nr. 994, werd omstreeks 1875 verder verkaveld. Bemerk onder sectie C, nr. 994 e, de plaats voorzien voor de koorddraaierij, behorend bij de herberg sectie C, nr. 994 f. Die installatie was volgens de gegevens op een andere schets 2,4m breed en 75m lang. Op het perceel nr. 994 c werd de woning niet getekend. FOD Financiën, Mutatieschetsen Kalken, staat 207, mutatieschets 1875/11. Na de verkoop van de woning-herberg en de koorddraaierij in 1897 aan brouwer Rigobert Joseph Dauwe (1860-1940), erfgenaam van brouwer Pieter Franciscus Dauwe, werd de koorddraaierij volledig afgebroken 7. In het begin van de twintigste eeuw werd die herberg, gekend als herberg Het Lusthof 8 bewoond en uitgebaat door het zeer kroostrijke gezin Livin Schepens (Kalken, 1864-1941, vlasbewerker en fruitkoopman) Melanie Hortense De Bock (Kalken, 1866-1913, tapster). In dat gezin zouden niet minder dan veertien kinderen geboren worden. Mogelijk wegens ziekte van 7 FOD Financiën, Archief Kadaster, Kalken, mutatieschets 1897/5. 8 VAN DE SOMPEL A., Het Sint-Pietersfeest op de wijk De Kruisen tijdens de twintigste eeuw: van verguisd en geprezen volksfeest naar een feest voor iedereen! Bijdragen tot de geschiedenis van een wijk én van het Kalkense volksleven, Kalken, 1999, p. 99. 17

moeder Melanie Hortense De Bock kwam de herberg een tijdlang te huur te staan 9. Na het overlijden van Melanie Hortense verhuisde Livin Schepens met zijn kinderen naar een woning elders op de wijk De Kruisen. Vermoedelijk werd zo kort vóór de Eerste Wereldoorlog, en ook niet tijdens die oorlog, geen nieuwe herberguitbater gevonden. 2.2.3. De eigenaars en de bewoners van de herberg op perceel nummer 994c (zie illustratie 11). De woning met herberg naast herberg Het Lusthof was eigendom van en werd bewoond door het echtpaar Charles Truyman (Kalken, 1822-1896) en Amelia Lammens (Kalken, 1829-1898). Na het overlijden van dat echtpaar was de woning met herberg korte tijd eigendom van het gezin Adolphus Cours ( Kalken, 1871) en Marie Therese Claus ( Kalken, 1875). Tijdens die periode zouden in dat gezin acht kinderen geboren. Nog vóór het einde van het eerste decennium van de twintigste eeuw werd de woning met herberg bewoond door het jonge gezin Jan Henri Janssen ( Kalken, 1886 tapper) en Marie Julia De Raedt ( Kalken, 1882 huishoudster). Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de herberg gehouden door herbergier Alfons Verstuyft ( Kalken, 1927) 10. Hij is gehuwd met Therese Verschraegen ( Zeveneken, 1864) en het echtpaar had, voor zover we konden nagaan, twee dochters. 2.2.4. Verdere bebouwing van het oorspronkelijke perceel sectie C, nummer 994. Bij een verdere verkaveling van het oorspronkelijke perceel sectie C, nummer 994 werd omstreeks 1901 rechtover de Kouterstraat een nieuwe woning gebouwd (zie illustratie 12). Die woning was eigendom van de erfgenaam van de eerder vernoemde Dauwe, namelijk Rigobert Joseph Dauwe. Henri Louis Bracke en Elodia Maria Van De Sompel namen korte tijd na hun huwelijk hun intrek in die woning. Het is in die woning dat 9 In de edities van De Scheldegalm van 30 maart 1913 tot half augustus 1913 werd telkens ongeveer de zelfde aankondiging geplaatst: Te Huren. Een schoon Woonhuis, te Calcken- Rattenhoek, zijnde herberg, laatst bewoond geweest door Livien Schepens. Zich te bevragen bij Mijnheer Joseph Dauwe, te Calcken-Koffiestraat. 10 Kalken, Archief Marcel Meys, Lijst herbergen 1916. François Verstuyft was zeker tot aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog herbergier in een andere herberg, namelijk te Calcken-Heirweg, wijk Mexico. Uit De Scheldegalm, 29 juni 1913. 18

onder andere hun zoon Camiel geboren werd. Volgens diens geboorteakte werd hij geboren op de wijk Vromondstraat. Door de bouw van de woning waar Camiel Bracke geboren werd (zie illustratie 12), werd de aansluiting met de Vromondstraat inderdaad gerealiseerd. Die woning kreeg dan aanvankelijk ook als adres Vromondstraat nummer 61 toegekend. Later kreeg het als adres Bosstraatje nummer 17 11. Illustratie 12. Een nieuwe woning op het perceel sectie C, nummer 994k, omstreeks 1901. FOD Financiën, Mutatieschetsen Kalken, staat 207, mutatieschets 1901/44. 11 Gemeente Laarne, MAK, RTB, 1911-1920. Die woning was in 1911 gekend als Vromondstraat 61. In een latere periode, waarschijnlijk kort na WO I, werd huisnummer 61 met potlood doorstreept en vervangen door het nummer 17, waarschijnlijk met als straatnaam Bosstraatje. De benaming Bosstraatje vonden we in de RTB voor het eerst expliciet vermeld in de periode 1921-1930. 19

Illusstratie 13. Aankondiging van de aanbieding van een schoone volle zog, 14 werken ver, bij Louis Bracke. De tikfout werken, in plaats van weken, nemen we erbij. Let op het adres: Boschstraatje. Uittreksel uit De Scheldegalm, 17 mei 1914. 2.2.5. De eigenaars en de bewoners van de herberg op perceel sectie B, nummer 879b (zie illustratie 10). De herberg op perceel sectie B, nummer 879b, aan de overkant van de twee hiervoor genoemde herbergen, werd toen gehouden door tapster Marie Romanie Drieghe ( 1877-Kalken, 1963) die er woonde samen met haar vader, schoenmaker Charles Louis Drieghe (Kalken, 1839-1913) 12. Tijdens de periode dat Charles Louis Drieghe de herberg openhield, droeg die herberg blijkbaar de benaming De Ware Belgen. Marie Romanie Drieghe huwde op 22 april 1914 met landbouwer Ivo Neyt 13 (Kalken, 1885-1968), bleef in de ouderlijke woning wonen en bleef er herberg houden. Het gezin had één zoon, namelijk Raymond Albert Neyt (Kalken, 1917-1985), een leeftijdgenoot van Camiel Bracke, waarmee hij echter weinig contact had. De herberg stond toen blijkbaar bekend onder de benaming De Leeuw van Vlaanderen 14. 12 Charles Louis Drieghe was gehuwd met Philomena Van Mossevelde (Kalken, 1839-1891). 13 In de volksmond werd de naam Neyt niet gebruikt, wel de naam Naudts. 14 We veronderstellen dat de herbergbenaming De Ware Belgen een politieke achtergrond heeft die moet gezien worden in het licht van de katholieke liberale spanningen in Kalken. De naamsverandering van De Ware Belgen naar De Leeuw van Vlaanderen moet waarschijnlijk ook gezien worden in een politieke context: mogelijk was de uitbater de Vlaamse zaak genegen en ook in Kalken was er een spanningsveld flamingante katholieken Belgische katholieken. 20

2.3. Verdere bebouwing van de percelen uit de onmiddellijke omgeving, eerste helft van de twintigste eeuw. 2.3.1. Bebouwing van het perceel sectie C, nr. 988. We vonden voor de periode 1901-1910, de vermelding van een zeeldraaier twee huizen verwijderd van de vroegere koorddraaierij, langs de N445, namelijk Jan Leopold Clauwaert (Kalken, 1835-1915), gehuwd met Christina De Smet (Kalken, 1848-1915). Camiel Bracke herinnerde zich de activiteiten van zeeldraaier Cesar Joannes Clauwaert (Kalken, 1886-1979), gehuwd met Josephine Moortgat (1896-Kalken, 1959). Die draaide, op een deel van de grond sectie C, nr. 988, achter zijn woning die omstreeks 1904 werd gebouwd 15, touwen van bewerkt vlas op een ongeveer 100m-lange smalle onoverdekte ruimte. Die beroepsbezigheid bracht uiteindelijk te weinig geld in het laatje en Cesar koos voor een vaste benoeming aan de Post. Op het resterende deel van het perceel sectie C, nummer 988 werden omstreeks 1927 twee nieuwe woningen gebouwd, onder andere een gebouw dat dienst zou doen als herberg, namelijk herberg In de Piere bij de familie De Raedt-Roelandt 16. 2.3.2. Bebouwing op het perceel sectie C, nummer 993. Het perceel sectie C, nummer 993 werd pas in 1956 voor de bouw van woningen aangesneden, en wel voor twee woningen voor evenveel dochters van Cesar Joannes Clauwaert 17. 2.4. Een nieuwe straatnaam en huisnummer voor de huizen op de Rattenhoek. Kort na de Eerste Wereldoorlog kocht het gezin Bracke Van De Sompel van brouwer Rigobert Joseph Dauwe de ondertussen gesloten herberg met bijbehorende grond op de hoek van het Bosstraatje met de Dendermondsesteenweg. Het achterliggende stuk grond was 12,50 are groot. Op dat stuk grond, aan het einde van de tuin, werd een nieuwe woning voor dochter Emma Bracke (1906-1992) gebouwd omstreeks 1929. Emma was in 1925 gehuwd met Overmerenaar Remi Domien Kuys (1903-1986) (zie illustratie 14). 15 FOD Financiën, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1904/8a. 16 FOD Financiën, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1927/3. 17 FOD Financiën, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1956/12. 21

De discussie over de straatnaam van de woningen rond het kruispunt werd volgens Camiel Bracke door de gemeentelijke administratie definitief beëindigd omstreeks 1920: voortaan zou de woning van de familie Bracke- Van De Sompel als adres Scheestraat nummer 1 hebben. Al de andere woningen rond het kruispunt zouden trouwens tot de jaren 1950 ook onder de Scheestraat vallen, met als adres voor herberg De Leeuw van Vlaanderen Scheestraat nummer 11. Die adresproblematiek vormde echter voor de echte Kalkenaar geen probleem. Iedereen wist dat men voor betonartikelen terecht kon bij de Brackskes op de Rattenhoek. 2.5. Een nieuw ambacht: cimentbewerker. Henri Bracke was, en zoals we verder zullen zien, en bleef schrijnwerker wagenmaker. Tijdens de tweede helft van de jaren 1920 leerde Camiels tweede oudste broer Remi, als 17-jarige, het vak van cimenteur aan in een bedrijf in Lokeren waar hun buurman-cimentbewerker Joseph Petrus De Rauw (Kalken, 1895-1941) 18 een leidende functie had. Broers Michel en Maurice Bracke werkten aanvankelijk in Laarnefabriek, maar ze begonnen samen met hun broers Remi en Camiel en hun schoonbroer Remi Kuys een familiaal bedrijf van cimentbewerking. Het bedrijf was tijdens de jaren 1930 succesvol en het had nog minstens een of twee knechten in dienst. Het bedrijf stond op naam van vader Henri Bracke, ook Louis of Lodden of Loddeken genoemd. Achter de woning van de familie Bracke stond onder andere een remise (= stelplaats voor een rijtuig) en een werkstal. Die werkstal werd omstreeks 1932 evenwijdig met het Bosstraatje gebouwd (zie illustraties 17 en 18). In hun bedrijfje hadden ze twee wagens en een koppel paarden. Camiel was de voerman. Hij haalde twee keer per week zand en keien op in de dokken van Gent. Het bezorgen van de afgewerkte producten bij klanten in Overmere, Zele of Lokeren, gebeurde samen met vader Henri, die als tweede man meereed. Camiel wist te vertellen dat kortstondig, en vooral tijdens de periode 1936-1937, ook een steenkoolhandel werd geleid. 18 Joseph De Rauw stond dan ook voor de periode 1911-1920 als cementbewerker in het register van de tienjaarlijkse bevolkingstelling vermeld. Hij was gehuwd met Maria Coleta Van Themsche ( Kalken, 1893). Het gezin De Rauw Van Themsche verhuisde kort na WO I naar een woning in het begin van de Schriekstraat. In het TRB voor de periode 1931-1947 stond het gezin De Rauw-Van Themsche dan weer vermeld als wonende in het Bosstraatje nummer 19, het geboortehuis van Camiel De Rauw. Als beroep van Jozef Petrus De Rauw stond vermeld: cimentwerker metser. 22

Vader Henri liet het cimentwerk aan zijn zoons en schoonzoon over. Hij was vooral een handwerkman-houtbewerker die onder andere houten pompsystemen vervaardigde en kisten voor overledenen. Hij hield ervan zijn twee stukken land in De Assels, een gebied in het Kalkensen meersengebied, te bewerken. Hij reed er zo goed als dagelijks met zijn kruiwagen of brouette naar toe en sloeg onderweg een praatje. Hij had de zorg voor een koe. Remi Bracke huwde op 10 januari 1937 met Aline Marie Vereecken (Kalken, 1903-1944) en verhuisde naar de huidige Heirweg in Kalken. Ook Michel Bracke verliet met vrouw en kind in maart 1939 het ouderlijk huis om zich in Laarne, langs dezelfde provinciale weg Gent-Dendermonde, te vestigen. Illustratie 14. Rekening voor uitgevoerde werken aan gemeentelijke wegen van Louis Bracke Van De Sompel, december 1937. Als adres van het bedrijf werd gebruikt: Rattenhoek 1. Gemeente Laarne, MAK, reeks 475.1, Rekeningen 1936-1937. 23

Illustratie 15. Situering van de nieuwe woning in de hof van de familie Bracke-Van De Sompel (ovaal, sectie C, nr. 994 o ). FOD, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1929/4. Illustratie 16. Aanvraag om de woning sectie C, nr. 994 o (zie illustratie 15), op dezelfde rooilijnafstand te mogen plaatsen als de nevenstaande woningen, 14 oktober 1926. Gemeente Laarne, MAK, bouwdossiers. 24

Illustratie 17. Aanvraag tot het bouwen van een (werk)stal langs het Bosstraatje, 20 april 1932. Gemeente Laarne, MAK, bouwdossiers. Illustratie 18. Inplanting van de remisen, gelegen onmiddellijk achter de woning, en de nieuwe werkplaats (sectie C, nr. 994q). FOD, Archief Kadaster, Kalken, staat 207, mutatieschets 1931/23-24. 25

Illustratie 19. Zicht op de twee rond 1870 gebouwde woningen langs de Dendermondse Steenweg, periode vóór periode 1963-1964. We zien duidelijk de gecimenteerde gevel van de woning van de familie Bracke Van De Sompel. Verzameling familie Bracke Aerssens. Voor het bezetten met ciment van zijn woning diende Henri Louis Bracke in februari 1925 een aanvraag in bij het College van burgemeester en schepenen. Dat het wonen op de hoek van een straat met de provinciale baan N445 voor problemen of ongemakken kan zorgen, ondervonden Henri Louis en Elodia Maria reeds begin de jaren 1930. Zij dienden toen reeds een deel van hun eigendom, twintig vierkante meter aan de voorgevel van hun huis, af te staan om aan de regels van de nieuw opgestelde rooilijnen van die provinciale baan te voldoen. 26

Illustratie 20. Zicht op de woning van de familie Bracke Van De Sompel, gezien richting Gent. Zicht op de kasseiweg, het fietspad en de aanzet met het Bosstraatje. Verzameling familie Bracke Aerssens. 2.6. Een wijkkkermis: Pierekermis. Op de atlas van de buurtwegen van Kalken van 1843 verbond het Pierestraatje, een ondertussen verdwenen wegel, de wijk Gaver met de Zauwerstraat. De plaatsnaam De Piere heeft dan betrekking op de onmiddellijke omgeving van het kruispunt N445, Pennemansbaan en Zauwerstraat. Ongeveer diezelfde plaats stond decennialang op de topografische kaarten van het Nationaal Geografisch Instituut benoemd als Mexico, verwijzend naar herberg In Mexico op de hoek Dendermondsesteenweg-Pennemansbaan, opgericht in de jaren 1860. Eind negentiende - begin twintigste eeuw ontstond de gewoonte rond elke concentratie van herbergen in een bepaalde wijk of omschrijving een kermis in te richten, zo ook rond de bewoningskern De Piere. Over Pierekermis is weinig informatie beschikbaar, alhoewel Rachel Roelandt, bijgenaamd Rachel Snyers, op de affiche van Pierekermis 1956 liet zetten Ter gelegenheid der oude alomgekende Piere kermis, monsterschieting, woensdag 15 augustus 1956. 27

In het wekelijks verschijnende Kalkense aankondigingsblad De Scheldegalm, werd slechts éénmaal een programma opgenomen van Pierekermis, namelijk voor de editie van 1911. Die aankondiging doet vermoeden dat het misschien wel eerder als een grap bedoeld was. In die aankondiging werd verwezen naar t Zwijgershoeksken als plaats van het gebeuren. Welke plaats men daarmee bedoelde, kon nog niet achterhaald worden. Illustratie 21. Aankondiging van Pierekermis 1911. Uit De Scheldegalm, edities 5 en 13 augustus 1911. Volgens Eugeen Bogaert (1930-2000) 19 was de benaming van de door Rachel Roelandt uitgebate herberg In de Piere. 19 Notities naar aanleiding van de publicatie van het boek BOGAERT E., VAN DE SOMPEL A., Kalken, van de Franse Revolutie tot de gemeentefusie met Laarne, Bijdragen tot het historisch onderzoek, Kalken, 1997. 28

Illustratie 22. In die woning hield Rachel Roelandt herberg, nu Dendermondsesteenweg 61. Op de oostelijke gevel staat het bouwjaar geverfd: 1925. Foto André Van De Sompel, december 2015. Pierekermis van 1956 werd ingericht door De Verenigde herbergiers Rachel Roelandt, Ivo Neyt en Wwe Michel Praet. Landbouwer-herbergier Ivo Neyt woonde op de hoek Scheestraat-Dendermondsesteenweg 20. De weduwe van Michel Praet ( Kalken, 1913), Magdalena Cordula Louis ( Overmere, 1920), was uitbaatster van herberg Onder de Linden of De Lindekens op de hoek van de Dendermondsesteenweg met de Zauwerstraat 21. Rachel Roelandt (Kalken, 1895-1980), echtgenote van Remi Charles Louis De Rauw (Kalken, 1894-1992) woonde enkele huizen verwijderd van de toenmalige woning van Camiel Bracke (zie illustratie 22). Camiel Bracke kon zich niet veel meer over die kermis herinneren dan dat er regelmatig muziekmaatschappijen een rondgang deden op de wijk. 20 Ivo Neyt had voor die tijd een middelgroot landbouwbedrijf met een paard, een zestal koeien en varkens. 21 Die beide benamingen werden gebruikt in het werk DUQUET F., Zo was Calcken, Schellebelle, 1982, p. 153 en p. 299. 29

Wat we ook weten, is dat Rachel Roelandt alles behalve opgezet was met de inrichting van een jaarlijkse kermis in de herbergrijke Koffiestraat vanaf de jaren 1933 op exact dezelfde dag als haar Pierekermis, namelijk de feestdag van O.L.Vrouw Hemelvaart van 15 augustus 22. Illustratie 23. Aankondiging van Pierekermis, met in de hoofding de vermelding Rattenhoek. Pamflet uit de verzameling van Marcel Meys. 22 VAN DE SOMPEL A., o.c., 1999, p. 99. 30

3. De kinder- en jeugdjaren van Camiel. Camiel werd geboren als jongste zoon in het gezin Henri Louis Bracke Elodia Marie Van De Sompel. Illustratie 24. De geboorteakte van Camiel Bracke, opgemaakt op 13 januari 1916. Getuigen waren gemeentebediende Oscar Uyttersprot en veldwachter Achiel Schepens, allebei wonende te Kalken. Met dank aan het personeel van de Burgerlijke Stand gemeente Laarne. Over de eerste levensjaren van Camiel vernamen we niet veel. In de woning van het gezin Bracke Van De Sompel waren op het einde van de Eerste Wereldoorlog twee tot drie Duitse soldaten ingekwartierd. Jonge kinderen in huis herinnerde hen mogelijk aan hun eigen situatie thuis in Duitsland en Camiel werd, volgens de overlevering, door de ingekwartierde soldaten dan ook op de handen gedragen. 31

Illustratie 25. Camiel Bracke op heel jonge leeftijd. Foto genomen in de studio van Oscar Uyttersprot, een gemeentebediende die in Kalkendorp woonde en er een fotostudiootje had. Verzameling familie Bracke Aerssens. 3.1. De lagere school en de plechtige communie. Camiel ging als kleuter naar de klas in de voormalige weefschool in de Vromondstraat 23. Die weefschool was gevestigd waar nu de woningen Vromondstraat nummers 14-20 staan. De eerste jaren van het lager onderwijs volgde Camiel in de school op de wijk De Kruisen, de andere jaren in de vernieuwde gemeentelijke school in de Kouterstraat. 23 VAN DE SOMPEL A., Bijdrage tot de geschiedenis van het onderwijs te Kalken, periode 1795 tot 1918, in Castellum, jg. X, nrs. 2 en 3, juni-september, 1993, p. 113-122. BOGAERT E., VAN DE SOMPEL A., o.c., p. 225. 32

Illustratie 26. De westzijde van de voormalige school in de Kruisenstraat waar Camiel enkele jaren school liep. Fotografie Cyriel Seghers, 1962. Camiel herinnerde zich dat Gabriëlle Verstraeten (Kalken, 1915-2015) 24, in hetzelfde jaar als hijzelf de plechtige communie deed. Gabriëlle zat vooraan in de kerk op de eerste plaats bij de meisjes, Camiel zat op de eerste plaats bij de jongens. Blijkbaar werden de kinderen per geslacht alfabetisch geplaatst. Camiel hielp thuis met het vervoeren van de patatten en het zaaien van de landbouwgronden in eigendommen in de Assels, een vruchtbare opduiking in de Kalkense meersvlakte. 3.2. Ontspanning en sociaal leven in de jaren 1930. Camiel beaamde dat in de jaren 1930 de KAJ veel jongeren aantrok en dat er bijna in elke straat iemand in het lokale bestuur werkzaam was. Hijzelf was echter nooit lid van een of andere jeugdorganisatie. 24 VAN DE SOMPEL A., Levensschets van Gabriëlle Verstraeten, in Vruchten van het Platteland, nr. 38, oktober 2015, p. 7-50. 33

Illustratie 27. Camiel Bracke als zestienjarige jongeling met zijn eerste kostuum. Fotograaf van dienst was eveneens Oscar Uyttersprot. Bemerk hetzelfde bankje als op de foto van Camiel een tiental jaar voordien. Detail uit zwaar beschadigde foto. Verzameling familie Bracke Aerssens. 34

Voetbal won in zijn jeugdperiode aan populariteit. Voor Kalken herinnerde hij zich dat in de Schriekstraat voetbal werd gespeeld 25. Maar ook die sportactiviteit interesseerde hem nauwelijks. Gezien Camiel in zijn jeugd zoveel mogelijk meehielp in het ouderlijk bedrijf, en dat pas na verloop van tijd ook de zaterdagnamiddag een vrije namiddag werd, was ontspanning en sociaal leven in de jaren 1930 voor hem beperkt tot fietsuitstappen met enkele vrienden. Camiel en zijn vrouw Alida herinneren zich nog dat in de jaren 1930 het begin van de slechte tijd werd aangekondigd door een aantal stakingen in de fabrieken en bij de trams. 4. De Tweede Wereldoorlog en de gevolgen ervan. Illustratie 28. De dienstplichtige Camiel Bracke in galatenue. Illustratie 29. Camiel Bracke als militair ruiter. 25 VAN DE SOMPEL A., Voetbal in Kalken tijdens de jaren 1930 (deel1), in Het Sinte- Pieterke Kalken, 26 ste jg., nr. 2, Molekenskermis 19 april 2015, p. 3341-3348. VAN DE SOMPEL A., Voetbal in Kalken tijdens de jaren 1930 (vervolg en slot), in Het Sinte- Pieterke Kalken, 26 ste jg., nr. 7, Sint-Pietersfeest 4 en 5 juli 2015, p. 3387-3393. 35

4.1. Militaire gebeurtenissen en gevolgen voor Camiel. Als dienstplichtige deed Camiel een term van achttien maanden, in de kazerne te Etterbeek, te paard (in vredestijd), bij het 1 ste Regiment Gidsen. Nadien volgde er tot aan WO II jaarlijks een kampperiode van veertien dagen. Illustratie 30. Camiel Bracke gehospitaliseerd in een militair hospitaal, tijdens zijn legerdienst. Verzameling familie Bracke Aerssens. In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog werden de voor het leger geschikte Belgische mannen tijdens twee mobilisatieperioden (in de herfst van 1938 en van 1939) opgeroepen. Zo was Camiel Bracke gemobiliseerd voor een periode van negen maand (periode september 1939-mei 1940). Hij diende bij het tijdens die algemene mobilisatie opgerichte Tweede Regiment Gidsen. Dat regiment opereerde aanvankelijk te paard, later werd het gemotoriseerd. Tijdens de tweede mobilisatieperiode werden Camiel en zijn collega s vooral ingezet in Limburg. Ze kregen er vaak onderdak op kleine boerderijtjes bij een bevolking die hen heel vriendelijk bejegend. Camiel herinnert zich de dankbaarheid van een oudere boerin toen hij haar als bedanking voor het logement, al was het maar een strobaal in een van de stalletjes, een nieuw legerdeken schonk. Daags vóór de oorlog begon, was Camiel Bracke gestationeerd bij de grenswachters aan de Zuid-Willemsvaart te Bree-Maastricht. Hij maakte 36

daar mee dat de binnenschepen van de binnenschippers op het Kempisch Kanaal door het Belgische Leger aangeslagen en vernietigd werden. Camiel herinnert zich dat op 10 mei 1940 de klaroen schalde om 04.00 uur: t was oorlog en iedereen diende zich naar de voorziene stellingen te begeven. De eerste Duitse verkenners werden diezelfde dag omstreeks 15 uur waargenomen 26. Nadat Camiels zoon, Lodewijk, me verteld had dat zijn vader tijdens de eerste dagen van de oorlog langs zijn huis gepasseerd was, ging ik op zoek naar gegevens over de Achttiendaagse Veldtocht van het 2 de Regiment Gidsen. En inderdaad in de tekst van Albert Dhondt (zie voetnoot 26) wordt vermeld dat (een deel van) het Regiment op 19 mei 1940 een oponthoud had tusschen Wetteren en Overmeire, en dat kan volgens mij niet ver van Kalken geweest zijn Enkele dagen later bevond Camiel Bracke zich met zijn eenheid in de omgeving van Zelzate. Inderdaad, op 22 en 23 mei 1940 leverde het 2 de Regiment Gidsen zware gevechten aan het Kanaal Gent-Terneuzen. Dat regiment leverde slag met de oprukkende Duitse troepen om te verhinderen dat die het kanaal zouden oversteken. Het was een korte maar zeer zware strijd met vele doden aan beide kanten. Camiel wou over de Slag van Zelzate niet méér vertellen dan dat hij die, samen met een zevenhonderdtal man van zijn regiment, op 23 mei 1940 had meegemaakt, dat het er de hel was met ontelbare bombardementen en dat ge geluk moest hebben dat ge overschoot. Een laatste belangrijke militaire opdracht van het 2 de Regiment Gidsen, namelijk het dekken van de aftocht van de 60 ste Franse Infanteriedivisie vanuit Zeeland op 27 mei 1940, werd met goed gevolg uitgevoerd. Camiel raakte tijdens de Slag van Zelzate gewond en hij hield aan zijn inzet aan het front het statuut van oorlogsinvalide over. 26 Wie de 18daagse Veldtocht van het 2 de Gidsen wil nalezen, kan dat op https://18daagseveldtocht.wikispaces.com/2e+gidsen en http://www.deuzie.be/artikels/19-2-03.htm: DHONDT A., De Achttiendaagse Veldtocht, mei 1940, Aantekeningen en illustraties door Boudewijn Dhondt, in D Euzie, 19de jg., nr. 2, juni 2000. 37

Na de Achttiendaagse veldtocht kwam Camiel vanuit Lissewege te voet naar Brugge, van daar per auto naar Gent en dan verder naar Lokeren en Kalken. Camiel ontving drie eretekens voor zijn inzet tijdens de Achttiendaagse Veldtocht. 1. Het Oorlogskruis 1940-1945 (illustraties 34 en 35) werd verleend aan Belgische militairen, en in bepaalde gevallen ook aan burgers, voor moed in een actie tegen de vijand. De Minister van Landsverdediging heeft de eer te laten weten aan soldaat Bracke Camiel, dat hij, bij zijn beslissing op datum van 30.7.1949, vermeld werd op de DAGORDE VAN HET REGIMENT met toekenning van het OORLOGSKRUIS 1940 MET BRONZEN LEEUW om: Heeft op 23 Mei 1940 te Zelzate dapper gestreden en werd tijdens het gevecht gewond. Illustratie 31. Inhuldiging van het monument ter ere van de te Zelzate op 23 mei 1940 gesneuvelde soldaten van het 2de Regiment Gidsen, Zelzate, 18 september 1955. Foto uit de privécollectie van Valère Van de Voorde, VVDV_011 van Erfgoedbank Meetjesland. 38

2. De Médaille Commémorative Française de la guerre 1939-1945, voor het dekken van de aftocht van een Franse Infanteriedivisisie op 27 mei 1940 (zie illustraties 36 en 37). Het metalen plaatje dat op lint kon aangebracht worden, duidde aan op welk gebied de beloonde inzet betrekking had. Dat plaatje op de medaille van Camiel draagt de vermelding France. 3. Herinneringsmedaille van de Oorlog 40-45 met gekruiste sabels en staafjes Zelzate Winterbeek (zie illustraties 32 en 33). De bronskleurige Herinneringsmedaille werd toegekend aan elke Belgische militair die tijdens WO II ingezet was. De gekruiste sabels duiden op deelname aan de campagne van mei 1940 en de staafjes verwijzen naar de plaats waar de militair en zijn eenheid daadwerkelijk was ingezet. Die medaille werd aan alle Gidsen toegekend. Illustratie 32. Vooraanzicht medaille met op het lint de gekruiste sabels. De medaille van Camiel had op het lint ook nog de staafjes Zelzate en Winterbeek. Illustratie 33. Keerzijde van de medaille Medaille Commémorative de la guere 1940-1945 Herinneringsmedaille van den oorlog 1940-1945. 39

Illustratie 34. Op de achterzijde van het Oorlogskruis staat het Koninklijk monogram van Leopold III. Illustratie 35. Voorzijde van het Oorlogskruis: een klimmende leeuw in een medaillon. Als extra kenteken op het lint was een leeuwtje voorzien. Illustraties 36 en 37. Beide zijden van de Médaille Commémorative Française de la guerre 1939-1945 aan Camiel Bracke toegekend. 40

4.2. Het dagelijkse leven onder de bezetting. Tijdens twee babbelsessies gaven Alida en Camiel een voor de auteur van deze studie een verrassende inblik op het dagelijkse leven tijdens WO II. Het feit dat zowat iedereen doodsbenauwd was om vanwege een of andere misstap (bijvoorbeeld diefstal), activiteit of verklikking door de Duitse bezetter verbannen te worden naar een of ander werkkamp om er voor de Duitste bezetter te werken, maakte dat, op het eerste zicht contradictatorisch, iedereen zich relatief veilig voelde en zonder veel problemen in een, zij het dan kleine, gemeenschap kon bewegen, voor zover de avondklok niet met de voeten werd getreden. Het bezettingsregime impliceerde een zeer beperkte voedselbevoorrading met een bonnetjessysteem. Men moest in de rij gaan staan om een beperkte hoeveelheid voeding, evenredig met het aantal gezinsleden, in ontvangst te kunnen nemen. Alida herinnerde zich levendig het roggebrood met vezels in de korst geplakt, ten gevolge van de verpakking van het pas gebakken brood in min of meer versleten vlaslinnen zakken. Volgens Camiel en Alida stimuleerde de beperkte hoeveelheid beschikbaar voedsel, ook tijdens de na-oorlogse periode, het principe dat in een gezin heel zorgvuldig alle voedingsmiddelen netjes onder de verschillende gezinsleden verdeeld werden. Er waren volgens hen weinig zieke mensen, want dikke mensen waren er niet of nauwelijks. Alida Aerssens, die reeds vóór WO II in een likeurwinkel in Gent werkte, herinnerde zich anderzijds ook dat tijdens de oorlog in die stad strikte beperkingen waren voor wat betreft het gas- en waterverbruik. Zo was het verbruik van die twee basisbehoeften bijna dagelijks in de tijd beperkt. 4.3. Heropbouw van het cimenteursbedrijf. De Tweede Wereldoorlog betekende het einde van het bloeiende cimenteurbedrijf. De almaar toenemende rantsoenering van de benodigde grondstoffen door de Duitse bezetter maakte verder werken zo goed als onmogelijk. Al werd al het mogelijke gedaan om aan het werk te blijven en zo aan opeising door de Duitse bezetter te ontsnappen. Voor wie werkloos was, hing namelijk opeising om voor de Duitser te gaan werken als het zwaard van Damocles boven het hoofd. Van het eens zo florerende cimenteursbedrijf bleef na de oorlog dus niet meer zo veel over. Op de site van het vooroorlogs bedrijf stonden Camiel en zijn broer Maurice er voortaan alleen voor, al bleven de ouders officieel nog een tijdlang de officiële zaakvoerders 27. Aan de hand van bedrijfs- 27 Zonen Félix en Guido Bracke zetten het cimenteurbedrijf van hun vader Remi verder. 41

documenten, weergegeven in illustraties 38 tot 40, kunnen we een evolutie waarnemen: ten laatste in 1955 hadden Camiel en Maurice Bracke de zaak van hun ouders overgenomen. De broers Remi en Michael bouwden na de oorlog hun eigen cimenteurbedrijf uit, de eerste langs de huidige Heirweg te Kalken en de tweede in Laarne. Schoonbroer Domien Remi Kuys was, evenals zijn vrouw Emma Bracke en zoon Jules Kuys 28, op 10 juni 1945 uit de Kalkense bevolkingsregister geschrapt wegens verhuis naar Overmere. Later zou hij een eigen cimenteurbedrijf oprichten langs de Gentsesteenweg te Zele. Illustratie 38. Factuur van de firma H. Bracke Van de Sompel, augustus 1947. Bemerk het gebruikte adres: Rattenhoek 1. Laarne, MAK, Gemeenterekeningen 1947. 28 Ook Jules Kuys was een tijdlang cimenteur. 42

Illustratie 39. Bij een nieuwe en aangepaste druk van leverings- en factuurdocumenten, werd een maand later dan het in illustratie 31 afgedrukte document, als adres aangegeven: Scheestraat nr. 1. Gemeente Laarne, MAK, Gemeenterekeningen 1947. Illustratie 40. Factuurbriefhoofd van de firma Gebroeders M. en K. Bracke, Scheestraat 1, Kalken, 1955. Archief Wasserij Sint-Barbara, Kalken, bewaard bij André Van De Sompel. 43

Illustratie 41. Camiel Bracke. Verzameling familie Bracke- Aerssens. Illustratie 42. Maurice Bracke. Verzameling familie Bracke- Aerssens. Maurice Bracke, de ongehuwde broer van Camiel, woonde eveneens bij zijn ouders in. Hij was een fervent schutter en duivenmelker. Een aantal van zijn duiven waren afkomstig van diens nonkel André Van De Sompel uit de Koffiestraat 29. Camiel hielp zijn broer bij diens duivenmelkerij eerder passief: hij leverde een financiële bijdrage bij de inkorving voor de duivenwedstrijden en stond op de uitkijk bij de aankomst van de duiven aan het einde van de vlucht. Ondertussen waren Camiel en Maurice sinds het overlijden van hun ouders elk voor de helft eigenaar geworden van het ouderlijk huis en bedrijf. 29 André Van De Sompel (Zeveneken, 1886-Kalken, 1967) was gehuwd met Marie-Elodie De Veirman (Laare, 1890-Kalken, 1977). Hij had een schrijnwerkerij meubelmakerij in de Koffiestraat te Kalken. 44