AARDRIJKSKUNDE VOOR DE BASISSCHOOL

AARDRIJKSKUNDE VOOR DE BASISSCHOOL SAMENVATTINGEN groep 8 ISBN 90 345 1846 9 212399

Blok 1 Kleurrijk Nederland Les 1 De kleur van het geluk In Nederland wonen veel Chinezen. Ze richten hun huis in met Chinese spullen die ze in een Chinese winkel kopen. Veel spullen zijn rood, want voor Chinezen is rood de kleur van het geluk. In Amsterdam staat een Chinese tempel. Een wijk waar Chinezen bij elkaar wonen, wordt Chinatown genoemd. De Nederlandse Chinezen zijn niet allemaal vanuit China hier naartoe gekomen. Velen kwamen uit Suriname, Indonesië en Hongkong. De Chinese taal bestaat niet uit letters maar uit karakters (tekens). China ligt in Azië. De hoofdstad is Peking. Op het platteland van China is bijna al het werk van de boeren nog handwerk. In het noorden van China ligt de Chinese Muur, die 2500 km lang is en door de bergen loopt. Hij is gebouwd om de Chinezen tegen vijanden te beschermen. Tegenwoordig is het een toeristische attractie. Les 2 Voor het eerst in Marokko Marokko ligt in Noord-Afrika. Het klimaat is er veel warmer dan in Nederland. De hoofdstad is Rabat. Andere grote steden zijn Casablanca, Fès en Marrakech. De meeste steden hebben een oud centrum, de medina. Er staat een muur omheen, de straatjes zijn nauw en de huizen hebben kleine ramen om het zonlicht zo veel mogelijk tegen te houden. In het midden van Marokko ligt het Atlasgebergte. In het noorden ligt het Rifgebergte waar de oudste bevolkingsgroep woont: de Berbers. In het zuiden is een woestijn, waar de bewoners als nomaden rondtrekken of bij een oase wonen. Een oase is een vruchtbare plek in de woestijn. Les 3 Indonesië en Nederlands-Indië In Nederland wonen veel Indische Nederlanders. Ze hebben zowel Indonesische als Nederlandse voorouders. Ze zijn in 1949, na de onafhankelijkheid van Indonesië, naar Nederland gekomen, omdat het leven in Indonesië voor hen niet meer veilig was. Ze ontmoeten elkaar vaak op een Indonesische jaarmarkt of Pasar Malam Besar. Indonesië ligt in Azië. Het land heeft een tropisch klimaat. Indonesië bestaat uit een groot aantal eilanden, zoals Java, Sumatra, Kalimantan en de Molukken. Vroeger, toen Indonesië nog bij Nederland hoorde, heette het Nederlands-Indië. Indonesië is rijk aan delfstoffen, zoals aardolie, aardgas, kolen, goud en zilver. In de vele regenwouden wordt hout gekapt voor de export. Indonesië kent verschillende godsdiensten, zoals de islam, het christendom, het boeddhisme en het hindoeïsme. De meeste Indonesiërs werken op het land, vooral op rijstplantages. Les 4 Verenigde Staten: een smeltkroes In de VS wonen verschillende bevolkingsgroepen uit alle delen van de wereld. De blanke Amerikanen, nakomelingen van de Europese kolonisten, wonen verspreid over het land. De hispanics, mensen uit Latijns-Amerika, wonen in het zuidwesten. De zwarte Amerikanen, die ooit als slaven uit Afrika gehaald werden, wonen vooral in het zuidoosten. De Aziaten wonen vooral in de grote steden. Aan de naam van een wijk is vaak te zien welke bevolkingsgroep er woont. In Chinatown wonen Chinezen, in Little Italy Italianen, in Greek Town Grieken, in Black Belt zwarte Amerikanen, in Little Tokyo Japanners en in Spanish Harlem Spanjaarden. De oorspronkelijke bewoners, de indianen, zijn door de Europeanen verdreven en wonen nu in aparte woongebieden of reservaten. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 1 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 33

Blok 1 Kleurrijk Nederland 1 Waarom zijn veel Chinese spullen rood? 2 Hoe wordt een Chinese wijk genoemd? 3 Waar komen de Chinese Nederlanders vandaan? 4 In welk werelddeel ligt China? 5 Wat is de hoofdstad van China? 6 Waar ligt de Chinese Muur? 7 Waarom is deze muur gebouwd? 8 Welke functie heeft de Chinese Muur nu? 9 Wat weet je over het werk van de mensen op het platteland van China? 10 In welk werelddeel ligt Marokko? 11 Wat is de hoofdstad van Marokko? 12 Noem drie andere grote steden. 13 Hoe heet het oude centrum van een stad? 14 Waaraan kun je die herkennen? 15 Welke twee gebergtes liggen in Marokko? 16 Hoe heten de oudste bewoners? 17 Waar ligt de woestijn? 18 Hoe heten de mensen die in de woestijn rondtrekken? 19 Wat is een oase? 20 Wat zijn Indische Nederlanders? 21 Wanneer zijn ze naar Nederland gekomen? 22 Waarom kwamen ze naar Nederland? 23 Hoe heet een Indonesische jaarmarkt? 24 In welk werelddeel ligt Indonesië? 25 Wat weet je over de vorm van het land? 26 Hoe heette Indonesië vroeger? 27 Welke delfstoffen heeft Indonesië? 28 Waarvoor wordt veel hout gekapt? 29 Welke godsdiensten kent Indonesië? 30 Waar komen de hispanics in de VS vandaan? 31 Waar komen de zwarte Amerikanen vandaan? 32 Wie zijn de oorspronkelijke bewoners van de VS? 33 Waar wonen ze nu? 1 Voor Chinezen is rood de kleur van het geluk. 2 Chinatown. 3 Uit China, Suriname, Indonesië en Hongkong. 4 Azië. 5 Peking. 6 In het noorden van China. 7 Om vijanden tegen te houden. 8 Het is nu een toeristische attractie. 9 Het meeste werk is handwerk. 10 Afrika. 11 Rabat. 12 Casablanca, Fès, Marrakech. 13 Medina. 14 Stadsmuur, nauwe straatjes, huizen met kleine ramen. 15 Atlasgebergte en Rifgebergte. 16 Berbers. 17 In het zuiden. 18 Nomaden. 19 Een vruchtbare plek in de woestijn. 20 Nederlanders die zowel Indische als Nederlandse voorouders hebben. 21 In 1949, na de onafhankelijkheid van Indonesië. 22 Omdat ze zich in Indonesië niet veilig voelden. 23 Pasar Malam Besar. 24 Azië. 25 Het land bestaat uit een groot aantal eilanden. 26 Nederlands-Indië. 27 Aardolie, aardgas, kolen, goud en zilver. 28 Voor de export. 29 Islam, christendom, boeddhisme en hindoeïsme. 30 Uit Latijns-Amerika. 31 Uit Afrika. 32 De indianen. 33 In reservaten. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 1 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 34

Blok 2 Bergen Les 1 Het dak van de wereld De Himalaya is het hoogste gebergte van de wereld. De Mount Everest is met 8850 meter de hoogste berg. In Europa zijn de Alpen het hoogste gebergte, met de 4808 meter hoge Mont Blanc als hoogste bergtop. Het landschap in de bergen bestaat onder andere uit besneeuwde bergtoppen, riviertjes, watervallen, gletsjers, steile rotswanden en naaldbomen. Gebergten zijn ontstaan doordat twee aardschollen tegen elkaar botsten. Zo zijn twee grote berggordels ontstaan: de ene in Zuid- Europa en Azië, de andere langs de westkust van Noord- en Zuid-Amerika. De vorm van een berg kan veranderen. Er kunnen scheuren ontstaan en de berg kan afslijten door wind, water en ijs, waardoor kloven ontstaan en de top stomp kan worden. Als er veel bomen gekapt worden, spoelt de bovenste laag grond weg en kan de berg langzaam afbrokkelen. Les 2 Leven in de bergen Vroeger leefden de bergbewoners vooral van landbouw en veeteelt. Tegenwoordig leven ze vooral van het toerisme. Veel mensen gaan graag naar de bergen op vakantie om te wandelen, te skiën of bergwanden te beklimmen. In de bergen kan het gevaarlijk zijn. Het weer kan plotseling omslaan, afdalingen kunnen steil zijn, er kunnen stenen afbrokkelen en er is het gevaar van lawines. In de bergen heerst een bergklimaat. Hoe hoger je komt, hoe kouder het wordt. Dat is goed te zien aan de plantengordels in de Alpen. Aan de voet groeien vooral loofbomen. Een stukje hoger zie je alleen nog maar naaldbomen. Daarboven vind je alpenweiden en op de top ligt eeuwige sneeuw: sneeuw die nooit smelt. Les 3 Zwerfstenen in Nederland In Nederland zijn geen bergen. Er zijn alleen wat heuvels in Zuid-Limburg die bij de Ardennen horen. Het hoogste punt van Nederland is de Vaalserberg die 311 meter hoog is. Op de bodem van Nederland liggen veel stenen die uit de bergen komen. Ze zijn meegevoerd door de rivieren. Hoe verder ze meegevoerd worden, hoe meer ze afslijten en hoe kleiner ze worden. In het zuiden van Nederland vind je stenen die zijn meegevoerd door de Maas en de Rijn. Het zijn meestal kiezelstenen die vooral in Limburg te vinden zijn. Maar ook in de rest van Nederland vind je zwerfstenen. Sommige komen uit Scandinavië en zijn in de ijstijd meegevoerd met het landijs. Toen het ijs smolt, bleven ze liggen. Het zijn soms enorme rotsblokken, die je vooral in het oosten en noorden van Nederland vind, omdat dat deel onder het landijs lag. Ze zijn in de loop van de tijd gebruikt om gereedschappen van te maken en hunebedden te bouwen. Door de stuwing van het ijs zijn stuwwallen ontstaan, zoals de Grebbeberg en de Utrechtse Heuvelrug. Les 4 Gebergten op de wereld De belangrijkste gebergten in de wereld zijn: de Rocky Mountains in Noord-Amerika; het Andesgebergte in Zuid-Amerika; het Atlasgebergte in Noord-Afrika; de Alpen en de Pyreneeën in Midden- en Zuid-Europa; de Kaukasus in Zuidoost-Europa en de Oeral in Oost-Europa; het Taurusgebergte in het Midden-Oosten; de Himalaya in Zuid-Azië; het Gebergte van Verchojansk in Noord- Azië. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 2 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 35

Blok 2 Bergen 1 Wat is het hoogste gebergte van de wereld? 2 Hoe heet de hoogste bergtop van de wereld? 3 Wat is het hoogste gebergte van Europa. 4 Hoe heet de hoogste bergtop van Europa? 5 Wat zijn kenmerken van het berglandschap? 6 Hoe zijn gebergtes ontstaan? 7 Waar liggen de twee grote berggordels op aarde? 8 Hoe kan de vorm van een berg veranderen? 9 Waarom gaan veel mensen graag naar de bergen op vakantie? 10 Welke gevaren zijn er in de bergen? 11 Noem de vier plantengordels in de Alpen. 12 Wat is de hoogste berg van Nederland? 13 Hoe zijn de zwerfstenen in Limburg terechtgekomen? 14 Hoe zien ze eruit? 15 Hoe zijn de zwerfstenen in het oosten en noorden van Nederland terechtgekomen? 16 Wat is een stuwwal? 17 Welke twee stuwwallen in Nederland ken je? 18 Welke gebergtes ken je? In welk werelddeel liggen ze? 1 De Himalaya. 2 De Mount Everest. 3 De Alpen. 4 De Mont Blanc. 5 Besneeuwde bergtoppen, riviertjes, watervallen, gletsjers, steile rotswanden, naaldbomen. 6 Doordat twee aardschollen tegen elkaar botsten. 7 De ene berggordel loopt door Zuid-Europa en Azië, de andere langs de westkust van Noorden Zuid-Amerika. 8 Er kunnen scheuren ontstaan. De berg kan afslijten door wind, water en ijs, waardoor kloven ontstaan en de top stomp kan worden. Door het kappen van bomen kan de bovenste laag grond wegspoelen en de berg afbrokkelen. 9 Om te wandelen, skiën of bergwanden te beklimmen. 10 Plotselinge weersverandering, steile afdalingen, afbrokkelende stenen en lawinegevaar. 11 Loofbomen, naaldbomen, alpenweiden, eeuwige sneeuw. 12 De Vaalserberg. 13 Ze zijn meegevoerd met de rivieren. 14 Glad en rond (kiezelsteen). 15 Ze zijn meegevoerd met het ijs uit Scandinavië. 16 Een wal die ontstaat doordat het ijs de grond wegduwt. 17 De Utrechtse Heuvelrug en de Grebbeberg. 18 Enkele gebergtes zijn: Rocky Mountains in Noord-Amerika; Andesgebergte in Zuid-Amerika; Atlasgebergte in Afrika; Alpen, Pyrenneeën, Kaukasus en Oeral in Europa; Taurusgebergte, Himalaya en het Gebergte van Verchojansk in Azië. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 2 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 36

Blok 3 Bedrijvigheid Les 1 Multinationals Een multinational is een bedrijf dat vestigingen in verschillende landen heeft. Philips, Heineken, Shell en Unilever zijn Nederlandse multinationals. Unilever maakt verschillende producten met eigen merken en verkoopt die producten in bijna alle landen van de wereld. Unilever heeft in 100 landen fabrieken en kantoren. Voor deze spreiding zijn verschillende redenen: De vestiging staat dichtbij de plek waar de nodige grondstoffen zijn. In het land van de vestiging zijn de lonen laag. De producten kunnen snel bederven, dus kunnen ze niet over een grote afstand vervoerd worden. Vanuit kantoren in alle landen kun je de spreiding en de verkoop beter regelen. Het is handiger om de producten te maken in de buurt waar ze verkocht worden. De landen waar multinationals een fabriek of kantoor bouwen, zijn daar meestal blij mee. De vestiging zorgt voor werkgelegenheid en het land krijgt extra aandacht. Les 2 Vietnam Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden zich in Azië nieuwe industrielanden: Japan, Zuid- Korea, Hongkong, Taiwan en Singapore. Ze werden Aziatische tijgers genoemd. Het ging er zo goed met de economie dat er multinationals ontstonden, zoals het Japanse bedrijf Yamaha dat muziekinstrumenten maakt. Ze gingen zich ook vestigen in Amerika en Europa. China en Vietnam waren communistisch. Daar hadden bedrijven niet de vrijheid om zich te ontwikkelen zoals ze dat zelf wilden. Bovendien hadden deze landen ruzie met Amerika en Europa. In Vietnam was daardoor tot 1986 veel armoede. Maar vanaf dat jaar ging het beter, omdat de regering bedrijven meer vrijheid gaf. Vroeger werd alleen rijst verbouwd voor de Vietnamezen, nu ook voor de export. Bovendien werden buitenlandse bedrijven uitgenodigd om in Vietnam een vestiging te openen, zoals een bierbrouwerij uit Nederland. Voor Vietnam was dat goed, omdat veel mensen werk kregen. Voor de bierbrouwerij was het goed, omdat het bier nu ook in Vietnam verkocht werd. Tegenwoordig gaat het zo goed met Vietnam dat het land tot de nieuwe Aziatische tijgers gerekend wordt. Les 3 Bedrijven op internet Bijna alle bedrijven hebben tegenwoordig een eigen website. Daarop kun je informatie over het bedrijf vinden. Ook gebruiken bedrijven internet om onderling contact met elkaar te hebben. Er zijn speciale internetbedrijven die andere bedrijven ondersteunen bij het gebruik van internet. Op internet kun je geldzaken regelen en in webwinkels verschillende producten kopen. Het verschil met een gewone winkel is dat je thuis kunt blijven en dag en nacht kunt winkelen. De webwinkelier heeft alleen een computer en een magazijn nodig. Les 4 Wereldwijd McDonald s is een multinational met restaurants in 120 landen, verspreid over alle delen van de wereld. McDonald s past de producten aan de smaak van het land aan. In Afrika zijn maar een paar landen waar de restaurants van McDonald s staan. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 3 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 37

Blok 3 Bedrijvigheid 1 Wat is een multinational? 2 Noem twee Nederlandse multinationals. 3 Waarom heeft een multinational fabrieken en kantoren in verschillende landen? 4 Waarom zijn die landen daar blij mee? 5 Welke landen waren de Aziatische tijgers van vlak na de Tweede Wereldoorlog? 6 Waarom hoorden China en Vietnam daar niet bij? 7 Wat veranderde er in 1986 in Vietnam? 8 Wat voor gevolgen had dat voor de rijstbouw? 9 Welke voordelen heeft de vestiging van een Nederlandse bierbrouwerij in Vietnam? 10 Waarom hebben bijna alle bedrijven een eigen website? 11 Waarvoor gebruiken ze internet nog meer? 12 Wat is het verschil tussen een gewone winkel en een webwinkel? 13 In welk werelddeel heeft McDonald s weinig restaurants? 1 Een bedrijf dat vestigingen in verschillende landen heeft. 2 Philips, Shell, Unilever, Heineken. 3 De vestiging staat dichtbij de plek waar de nodige grondstoffen zijn. In het land van de vestiging zijn de lonen laag. De producten kunnen snel bederven, dus kunnen ze niet over een grote afstand vervoerd worden. Vanuit kantoren in alle landen kun je de spreiding en de verkoop beter regelen. Het is handiger om de producten te maken in de buurt waar ze verkocht worden. 4 De vestiging zorgt voor werkgelegenheid en het land krijgt extra aandacht. 5 Japan, Zuid-Korea, Hongkong, Taiwan en Singapore. 6 Dat waren communistische landen, die ruzie hadden met Europa en Amerika. 7 Bedrijven kregen meer vrijheid en buitenlandse bedrijven mochten vestigingen bouwen in Vietnam. 8 Er werd ook rijst voor de export verbouwd. 9 Voor Vietnam is dat goed, omdat een groot aantal mensen werk kon krijgen. Voor de bierbrouwerij is het goed, omdat het bier nu ook in Vietnam verkocht werd. 10 Om informatie over hun bedrijf te kunnen geven en reclame te maken. 11 Om onderling contact met elkaar te hebben, om geldzaken te regelen, om producten te verkopen. 12 Bij een webwinkel kun je thuis blijven en dag en nacht winkelen. Een webwinkelier heeft alleen een computer en een magazijn nodig. 13 In Afrika. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 3 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 38

Blok 4 Mens en klimaat Les 1 Indianen in het Amazonegebied De Amazone is een grote rivier in Zuid-Amerika. De rivier ontspringt in Colombia en mondt na 6500 kilometer uit in de Atlantische Oceaan. Langs de Amazone ligt het grootste tropische regenwoud van de wereld. Daar is het het hele jaar warm en regent het vaak en veel. Door de warmte en de vochtigheid groeien de planten erg hard. Vanwege de aanwezigheid van goud, uranium, ijzererts en diamant zijn veel bomen gekapt om ruimte te maken voor mijnbouw, landingsbanen en wegen. Het tropisch hardhout levert veel geld op. Veel Brazilianen zijn naar het regenwoud getrokken om akkers aan te leggen of een veeteeltbedrijf te beginnen. Met de oorspronkelijke bewoners, de indianen, werd geen rekening gehouden. Door het kappen van heel veel bomen is een groot stuk regenwoud verdwenen. Er zijn organisaties die het regenwoud in stand proberen te houden door diploma s te geven aan bedrijven die goed voor het regenwoud zorgen en de indianen te leren hoe ze meer geld kunnen verdienen met het hout dat ze kappen. Les 2 Op zoek naar water Namibië ligt in het zuiden van Afrika en bestaat voor het grootste deel uit woestijn. Het water uit waterputten is vaak niet schoon. Daarom gebruiken de bewoners een mistscherm om het water van de mist op te vangen. Water is namelijk belangrijk voor de landbouw. Andere bewoners trekken met hun vee rond op zoek naar een plek waar water is. Mensen bedenken allerlei manieren om water te bewaren. De San bijvoorbeeld doen water in eieren en stoppen die in de grond. Dieren die in de woestijn leven, zijn vaak goed aangepast. De dromedaris kan water in zijn bult bewaren, de grondeekhoorn heeft een staart die hij als parasol kan gebruiken en de woestijnrat gebruikt zijn oren om af te koelen. Les 3 Van pool tot pool Baffineiland ligt ten noorden van Canada in het noordpoolgebied. Het grootste deel van het jaar is het daar erg koud. In de korte zomer is het koel. De bewoners reizen met vliegtuigjes op ski s. Waterleiding is er niet, omdat die te snel bevriest. Daarom wordt het water met een tankauto naar de huizen gebracht. Op de zuidpool of Antarctica is het nog kouder. Zo koud dat er haast geen leven mogelijk is. Alleen in de zeeën rond de zuidpool, waar pinguïns, walvissen en zeehonden leven. Veel poolreizigers hebben een tocht naar de zuidpool willen maken. De Noor Amundsen was de eerste die de zuidpool bereikte. Tegenwoordig tref je veel onderzoekers aan op de zuidpool. Ze willen graag meer weten over vulkanen, gletsjers en ijsbergen. Les 4 Het klimaat verandert De gemiddelde temperatuur op aarde is de laatste honderd jaar 0,3 graden gestegen. Ook de zeespiegel is gestegen: 10-25 cm. Men denkt dat het komt door het smelten van de ijsmassa s op de noord- en zuidpool. Het kan echter ook te maken hebben met het broeikaseffect. Dat ontstaat doordat uitlaatgassen van bijvoorbeeld auto s als een soort deken om de aarde blijven hangen en de warmte vasthouden. Internationaal wordt geprobeerd om het broeikaseffect tegen te gaan door afspraken te maken over de hoeveelheid uitlaatgassen en overtreders te beboeten. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 4 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 39

Blok 4 Mens en klimaat 1 In welk werelddeel stroomt de Amazone? 2 In welk land ontspringt deze rivier? 3 Waarin mondt de Amazone uit? 4 Hoe ziet het Amazonegebied eruit? 5 Wat zijn de kenmerken van een tropisch regenwoudklimaat? 6 Wie zijn de oorspronkelijke bewoners van het Amazonegebied? 7 Welke delfstoffen zijn te vinden in het Amazonegebied? 8 Hoe wordt geprobeerd het regenwoud in stand te houden? 9 Waar ligt Namibië? 10 Hoe ziet het landschap er uit? 11 Hoe komen de mensen er aan water? 1 Zuid-Amerika. 2 Colombia. 3 In de Atlantische Oceaan. 4 Het gebied bestaat voor het grootste deel uit regenwoud. 5 Het is warm en vochtig en het regent vaak en veel. 6 De indianen. 7 Goud, uranium, ijzererts, diamant. 8 Door diploma s te geven aan bedrijven die goed voor het regenwoud zorgen en de indianen te leren hoe ze met het hout meer geld kunnen verdienen. 9 In het zuiden van Afrika. 10 Het land bestaat voornamelijk uit woestijn. 11 Door met een mistscherm water op te vangen. 12 Hoe gaan de dromedaris, de grondeekhoorn en de woestijnrat om met de droogte en de warmte in de woestijn? 13 Waar ligt Baffineiland? 14 Wat voor klimaat heerst daar? 15 Hoe komen de mensen aan water? 16 Noem drie dieren die op de zuidpool leven. 17 Wie bereikte als eerste de zuidpool? 18 Waarnaar wordt onderzoek gedaan op de zuidpool? 19 Welke twee voorbeelden van klimaatverandering in de laatste eeuw ken je? 20 Waardoor denkt men dat dat komt? 21 Wat is het broeikaseffect? 22 Hoe wordt geprobeerd dit effect tegen te gaan? 12 De dromedaris kan water in zijn bult bewaren, de grondeekhoorn heeft een staart die hij als parasol kan gebruiken en de woestijnrat gebruikt zijn oren om af te koelen. 13 Ten noorden van Canada in het noordpoolgebied. 14 Een poolklimaat. 15 Het water wordt met een tankauto naar de huizen gebracht. 16 Pinguïns, walvissen en zeehonden. 17 De Noor Amundsen. 18 Naar de werking van vulkanen, gletsjers en ijsbergen. 19 De gemiddelde temperatuur op aarde is de laatste honderd jaar 0,3 graden gestegen. De zeespiegel is in diezelfde tijd 10-25 cm gestegen. 20 Door het smelten van de ijsmassa s op de twee polen en/of door het broeikaseffect. 21 De warmte van de zon wordt vastgehouden door een dikke laag gassen rond de aarde. 22 Door afspraken te maken over de hoeveelheid uitlaatgassen. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 4 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 40

Blok 5 Steden in de wereld Les 1 Van kolonie tot wereldstad New York, Sydney en Buenos Aires zijn alle drie grote havensteden die aan een oceaan liggen. New York wordt de poort van Amerika genoemd, omdat veel immigranten via de haven van New York Amerika binnenkwamen. Het is nu een belangrijke handelsstad. Manhattan is de drukste wijk. Er staan veel wolkenkrabbers en de straten lopen allemaal kaarsrecht. Sydney is de grootste haven van Australië. Toen het land nog een Engelse kolonie was, werd Sydney gebruikt als strafkolonie voor gevangenen. Later emigreerden ook vrije mensen naar Australië. Vanwege zijn haven is Sydney een belangrijke handelsstad geworden. Een bekend gebouw is het operahuis waarvan de daken eruitzien als scheepszeilen. Buenos Aires is de hoofdstad en de belangrijkste havenstad van Argentinië. De stad is gesticht door de Spanjaarden. In het centrum zijn brede straten en ruime pleinen. Naast oude gebouwen staan er wolkenkrabbers. In de buitenwijken staan kleine arbeidershuisjes. Les 2 Grote verschillen Bombay en Calcutta zijn twee grote havensteden in India. Er staan wolkenkrabbers naast oude Engelse gebouwen. Rond het centrum liggen grote buitenwijken. Aan de rand van de stad liggen tientallen krottenwijken. Los Angeles ligt aan de westkust van de VS. Los Angeles staat bekend als een stad van glitter en glamour vanwege de filmstudio s in Hollywood en de wolkenkrabbers in het centrum. Maar in de troosteloze buitenwijken is weinig glitter en glamour te vinden. Kaapstad is een belangrijke havenstad in Zuid- Afrika. De stad heeft een rechthoekig stratenplan. Buiten de stad liggen townships waar alleen zwarte mensen wonen. Vroeger hoorde Kaapstad bij Nederland. Dat kun je nog zien aan de namen van sommige straten. Les 3 Tokyo Tokyo is de hoofdstad van Japan. Het is een van de grootste steden van de wereld. Er wonen meer mensen dan in heel Nederland. Er staan veel moderne gebouwen, omdat de stad verschillende keren is verwoest door een aardbeving of tijdens een oorlog. Tokyo heeft geen echt stadscentrum. De stad bestaat uit een aantal wijken die allemaal rond een spoorwegstation zijn gebouwd. Van de oude gebouwen zijn alleen het Keizerlijk Paleis en enkele boeddhistische tempels over. Hoewel de Japanners veel gewoonten uit Europa en Amerika hebben overgenomen, houden velen vast aan oude Japanse gewoonten, zoals het dragen van een kimono, het eten van rijst met groente of het bezoeken van een Japans theater. Les 4 Megasteden Megasteden zijn steden waar meer dan vijf miljoen mensen wonen. De meeste mensen op aarde wonen in steden. Daar is meer werk te vinden dan op het platteland. Door die grote toestroom van mensen zijn rond veel steden krottenwijken ontstaan. De meeste steden liggen in Europa en Amerika. Maar de groei van steden is in Afrika en Azië het grootst. Een stad groeit, omdat steeds meer bedrijven een plekje in de stad willen hebben. Daardoor komen er steeds meer kantoren, winkels, banken, maar ook cafés, restaurants, bioscopen en theaters. Veel mensen verhuizen dan naar de buitenwijken. Doordat mensen van het centrum naar de buitenwijken trekken en van het platteland naar de stad, breidt de stad steeds verder uit. Hoewel Nederland geen megasteden kent, groeien de steden er op dezelfde manier als in de rest van de wereld. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 5 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 41

Blok 5 Steden in de wereld 1 In welk land ligt New York? 2 Waarom wordt New York wel de poort van Amerika genoemd? 3 Wat is een belangrijke wijk in New York? 4 Hoe is deze wijk ingericht? 5 In welk land ligt Sydney? 6 Hoe is de stad ontstaan? 7 Hoe ziet het operahuis eruit? 8 Waar ligt Buenos Aires? 9 Door wie is de stad gesticht? 10 Hoe is de stad ingericht? 11 Waar liggen Bombay en Calcutta? 12 Hoe zijn deze steden ingericht? 13 Waar ligt Los Angeles? 14 Waardoor is deze stad over de hele wereld bekend? 15 Waar ligt Kaapstad? 16 Hoe ziet het stratenplan eruit? 17 Wat zijn townships? 18 Waaraan kun je nog zien dat Kaapstad vroeger bij Nederland hoorde? 19 Waar ligt Tokyo? 20 Hoe is de stad ingericht? 21 Welke oude gebouwen vind je er nog? 22 Noem enkele Japanse gewoonten. 23 Wat zijn megasteden? 24 Waarom trekken veel mensen naar de stad? 25 Waar vind je de meeste megasteden? 26 Waar is de groei van megasteden het grootst? 27 Ken je megasteden in Nederland? 1 In de Verenigde Staten. 2 Omdat veel immigranten via de haven van New York Amerika binnenkwamen. 3 Manhattan. 4 Lange, rechte straten. 5 In Australië. 6 Als een strafkamp voor gevangenen uit Engeland. 7 Het heeft een dak in de vorm van zeilen. 8 In Argentinië. 9 Door de Spanjaarden. 10 In het centrum vind je brede straten en ruime pleinen. Naast oude gebouwen staan er wolkenkrabbers. In de buitenwijken staan kleine arbeidershuisjes. 11 In India. 12 In het centrum staan wolkenkrabbers naast oude Engelse gebouwen. Rond het centrum liggen grote buitenwijken. Aan de rand liggen tientallen krottenwijken. 13 In de Verenigde Staten. 14 Door de filmstudio s in Hollywood. 15 In Zuid-Afrika. 16 Het is rechthoekig. 17 Woongebieden waar alleen zwarte mensen wonen. 18 Aan de namen van sommige straten. 19 In Japan. 20 Er is geen centrum. De stad bestaat uit wijken die rond een spoorwegstation zijn gebouwd. 21 Het Keizerlijk Paleis en enkele boeddhistische tempels. 22 Het dragen van een kimono, het eten van rijst met groente, het bezoeken van een Japans theater. 23 Steden met meer dan vijf miljoen inwoners. 24 Omdat daar meer kans op werk is. 25 In Azië en Amerika. 26 In Afrika en Azië. 27 In Nederland zijn geen megasteden. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 5 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 42

Blok 6 Wie is de baas: mens of natuur? Les 1 School of the air Australië is een enorm groot land, ongeveer 180 keer zo groot als Nederland. Toch wonen er niet veel meer mensen dan in Nederland. Buiten de steden wonen de mensen zo ver van elkaar, dat de kinderen les krijgen via de radio en internet. Het landschap in Australië ziet er als volgt uit: In het noorden zijn tropische regenwouden met suikerriet- en ananasplantages. In het midden zijn woestijnen en gebieden waar weinig groeit en waar veel schapen gehouden worden. In het zuiden zijn bergen waar je in de winter kunt skiën. De meeste steden liggen aan de oostkust. In Australië leven dieren die nergens anders voorkomen, zoals de kangoeroe. De seizoenen in Australië zijn precies andersom dan bij ons. Als het hier zomer is, is het daar winter. Les 2 De Drieklovendam in China De Drieklovendam in China is de grootste stuwdam ter wereld. Hij wordt aangelegd midden in de rivier de Jangtsekiang. Achter de dam ligt het grootste stuwmeer van de wereld. Bij de dam is een waterkrachtcentrale gebouwd om elektriciteit op te wekken. Het voordeel van de dam is ook dat er minder overstromingen plaatsvinden. Ook kunnen zeeschepen verder varen dan voorheen. In China, maar ook in de rest van de wereld zijn veel bezwaren tegen de bouw van de dam: Er verdwijnt veel natuurschoon. Als de dam breekt, ontstaat er een enorme vloedgolf. De bouw van de dam kost erg veel geld. Miljoenen mensen moeten verhuizen. Kunstschatten zoals tempels verdwijnen onder water. Les 3 Bangladesh waterland Bangladesh is een land in het zuiden van Azië. Het ligt aan de monding van twee rivieren: de Ganges en de Brahmaputra. Bangladesh is dan ook een waterland, net als Nederland. Het water is belangrijk voor de landbouw, de visserij en het transport. Door het tropisch klimaat kunnen boeren het hele jaar op hun akkers werken. Op het vruchtbare slib dat na overstromingen blijft liggen, worden rijst, aardappelen, kruiden, tabak en jute verbouwd. Op veel plaatsen wordt vis gevangen. Sommige rijstakkers worden gebruikt als garnalenvijver. Omdat er veel rivieren zijn, is er veel scheepvaart. Bijna alles wordt vervoerd per boot. Bangladesh is een arm land, zodat voor de aanleg van bruggen en tunnels geen geld is. In Bangladesh regent het zes maanden lang, van mei tot oktober. Er vinden dan veel overstromingen plaats, waardoor akkers en huizen verwoest worden en mensen moeten vluchten. Om zich tegen overstromingen te beschermen bouwen sommige mensen hun huis op een terp. Anderen leggen een dijk om hun land aan. Daarbij wordt Bangladesh geholpen door Nederland. Les 4 Verbindingen in de wereld Vroeger konden mensen uit verschillende delen van de wereld alleen met elkaar contact onderhouden door brieven te schrijven. Als ze elkaar wilden bezoeken, gingen ze per paard, met de koets of met de boot. Tegenwoordig kun je op elk moment contact hebben met iemand aan de andere kant van de aarde. Via radio, telefoon, e-mail kun je berichten doorgeven. Kabels en satellieten zorgen voor de verzending. Het vervoer is uitgebreid tot auto s, treinen en vliegtuigen. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 6 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 43

Blok 6 Wie is de baas: mens of natuur? 1 Vergelijk Australië met Nederland wat betreft grootte en aantal inwoners. 2 Waarom krijgen veel kinderen les via radio en internet? 3 Hoe ziet het landschap in Australië eruit? 4 Waar liggen de meeste steden? 5 Noem een dier dat alleen in Australië voorkomt. 6 In welk land ligt de Drieklovendam? 7 In welke rivier ligt de dam? 8 Waarom is de dam gebouwd? 9 Wat zijn de nadelen van de dam? 10 Waar ligt Bangladesh? 11 Welke rivieren stromen door Bangladesh? 12 Waarvoor wordt het water gebruikt? 13 Wat verbouwen de boeren? 14 Waarvoor worden rijstakkers ook wel gebruikt? 15 Waarom zijn er bijna geen bruggen en tunnels? 16 Hoe lang regent het in Bangladesh? 17 Wat zijn de gevolgen van de overstromingen? 18 Hoe proberen mensen zich daartegen te beschermen? 19 Welk land helpt hen daarbij? 20 Hoe onderhielden mensen uit verschillende delen van de wereld vroeger contact met elkaar? 1 Australië is ongeveer 180 keer zo groot als Nederland, maar er wonen niet veel meer mensen dan in Nederland. 2 Ze wonen te ver van elkaar om samen naar school te kunnen gaan. 3 In het noorden zijn tropische regenwouden. In het midden zijn woestijnen en gebieden waar weinig groeit. In het zuiden zijn bergen. 4 Aan de oostkust. 5 De kangoeroe. 6 In China. 7 De Jangtsekiang. 8 Om elektriciteit op te wekken en overstromingen tegen te gaan. 9 Nadelen zijn: Er verdwijnt veel natuurschoon. Als de dam breekt, ontstaat er een enorme vloedgolf. De bouw van de dam kost erg veel geld. Miljoenen mensen moeten gedwongen verhuizen. Kunstschatten zoals tempels verdwijnen onder water. 10 In het zuiden van Azië. 11 De Ganges en de Brahmaputra. 12 Landbouw, visserij en transport. 13 Rijst, aardappelen, kruiden, tabak, jute. 14 Als vijver waarin garnalen worden gekweekt. 15 Het land is te arm. 16 Zes maanden, van mei tot oktober. 17 Akkers en huizen worden vernield. 18 Door op terpen te gaan wonen en dijken te bouwen. 19 Nederland. 20 Via brieven en reizen per koets of boot. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 6 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 44

Blok 7 Grote en kleine verschillen Les 1 Wat hebben we nodig? Basisvoorzieningen zijn voorzieningen waar iedereen recht op heeft, zoals drinkwater, voedsel, werk, gezondheid, onderwijs, informatie en vrije tijd. Hoewel er veel water op aarde is, is het meeste water niet geschikt om te drinken. In zeewater zit zout. Rivierwater is vaak vervuild. Dat moet eerst gezuiverd worden. Voedsel is belangrijk om in leven te blijven. Werk is nodig om geld te verdienen waarmee je allerlei spullen kunt kopen. Artsen en geneesmiddelen zijn nodig om zieke mensen te behandelen. In veel landen zijn niet al deze basisvoorzieningen aanwezig. Niet overal zijn waterzuiveringsinstallaties. Soms is er een tekort aan voedsel en medicijnen. Niet iedereen heeft werk of een uitkering. En onderwijs is ook niet voor iedereen weggelegd. Kinderen kunnen soms niet naar school, omdat ze moeten werken op het land of omdat er geen school is. Ze kunnen niet lezen en schrijven, ze zijn analfabeet. In verschillende landen komt het ook voor dat mensen geen eigen mening mogen laten horen. Er zijn vaak wel kranten en tijdschriften en ook radio en tv, maar er is geen persvrijheid. Les 2 Arm en rijk in de wereld Of een land arm of rijk is, wordt bepaald door het gemiddeld inkomen. De rijkste landen vind je in Noord-Amerika, West-Europa en Australië. De allerarmste landen liggen in het midden van Afrika en het zuiden van Azië. In die landen is weinig industrie en werken de meeste mensen op het platteland in de landbouw. De rijke landen lenen soms geld aan de arme landen. Omdat die steeds weer opnieuw geld moeten lenen, wordt de schuld steeds hoger, waardoor de kloof tussen arm en rijk alleen maar groter wordt. Terwijl juist de bevolking in de arme landen het snelst groeit. Les 3 Nigeria, rijk en arm tegelijk Nigeria is een tropisch land in Afrika. Er wonen veel mensen: een vijfde deel van de totale bevolking van Afrika. In het noorden is het droog, in het zuiden zijn tropische bossen en aan de zuidkust zijn moerassen en mangrovebossen. Dat zijn bossen waarvan de bomen met hun wortels in het water staan. De officiële taal in Nigeria is Engels. Maar de meeste mensen spreken ook de taal van hun eigen bevolkingsgroep. Daarvan zijn er wel 250, bijvoorbeeld de Yoruba, Ibo, Hausa en Ogoni. In vergelijking met andere Afrikaanse landen is Nigeria een rijk land. Het heeft veel delfstoffen. Maar omdat de regering te weinig aandacht aan de landbouw besteedde, wordt er te weinig voedsel verbouwd. Sommige mensen hebben veel geld verdiend met het verkopen van delfstoffen aan buitenlandse bedrijven. Ook de regering heeft dat gedaan. Maar de arme mensen verdienen daar niets mee. Daardoor is het verschil tussen arm en rijk erg groot. Zolang de regering daar niets aan verandert, weigert de Nederlandse regering hulp aan Nigeria te geven. Les 4 Irak en Iran Irak en Iran liggen in het Midden-Oosten. Door Irak stromen de Eufraat en de Tigris. In het zuiden ligt een grote woestijn. Tot 2003 werd het land geregeerd door een dictator. Vooral de Koerden, een bevolkingsgroep die in het noorden van het land woont, werden onderdrukt. Iran bestaat voor een groot deel uit woestijn. De meeste mensen wonen in het bergachtige noorden. Het land wordt nog steeds geregeerd volgens de strenge wetten van de islam. Vanwege de vrijheidsbeperkingen zijn veel jongeren gevlucht, net als in Irak. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 7 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 45

Blok 7 Grote en kleine verschillen 1 Wat zijn basisvoorzieningen? 2 Geef vier voorbeelden van basisvoorzieningen. 3 Waarom zijn basisvoorzieningen niet voor iedereen weggelegd? 4 Wat zijn analfabeten? 5 Waardoor wordt bepaald of een land arm of rijk is? 6 Wat kun je vertellen over de industrie en de landbouw in arme landen? 7 Waar liggen de rijkste landen? 8 Waar liggen de armste landen? 9 Waarom wordt de schuld van de arme landen steeds hoger? 10 Waar ligt Nigeria? 11 Hoe ziet het landschap eruit? 12 Welke vier bevolkingsgroepen kun je noemen? 13 Is Nigeria een arm of rijk land? 14 Hoe komt dat? 15 Is er veel verschil tussen arm en rijk? 16 Hoe komt dat? 17 Waarom geeft de Nederlandse regering geen hulp aan Nigeria? 18 Waar liggen Iran en Irak? 19 Waar wonen de meeste mensen in Iran? 20 Waarom is dat? 21 Welke bevolkingsgroep woont in het noorden van Irak? 22 Wat voor regering is er in Iran en Irak? 1 Voorzieningen waar iedereen recht op heeft. 2 Drinkwater, voedsel, werk, gezondheid, onderwijs, informatie en vrije tijd. 3 Niet overal zijn waterzuiveringsinstallaties. Soms is er een tekort aan voedsel en medicijnen. Niet iedereen heeft werk of een uitkering. Kinderen kunnen soms niet naar school, omdat ze moeten werken op het land of omdat er geen school is. Soms mogen mensen geen eigen mening laten horen. 4 Mensen die niet kunnen lezen en schrijven. 5 Het gemiddelde inkomen. 6 Er is weinig industrie. De meeste mensen werken in de landbouw. Dat levert minder geld op dan het werk in de stad in een fabriek. 7 In Noord-Amerika, West-Europa en Australië. 8 In het midden van Afrika en het zuiden van Azië. 9 Omdat ze steeds geld moeten lenen. 10 In Afrika. 11 In het noorden droog en dor, in het zuiden tropische bossen en aan de zuidkust moerassen en mangrovebossen. 12 De Yoruba, Ibo, Hausa en Ogoni. 13 Een rijk land. 14 Er zijn veel delfstoffen. 15 Ja. 16 Omdat een paar mensen heel veel geld verdienen aan de verkoop van delfstoffen en de arme mensen niets. 17 Omdat de regering van Nigeria eerst de arme mensen moet laten profiteren van de verkoop van delfstoffen. 18 In het Midden-Oosten. 19 In het noorden. 20 Omdat de rest van het land vooral uit woestijn bestaat. 21 De Koerden. 22 Iran wordt geregeerd volgens de strenge wetten van de islam. Irak is sinds 2003 een democratie. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 7 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 46

Blok 8 Telkens weer anders Les 1 Waar gaan we heen? Israël ligt in het Midden-Oosten aan de Middellandse Zee. De hoofdstad Jeruzalem is voor joden, christenen en moslims een heilige stad. In Tel Aviv aan de westkust kun je naar het strand. Eilat, een badplaats in het zuiden aan de Rode Zee, is een ideale plek voor snorkelaars en duikers: er zwemmen prachtige vissen tussen koraalriffen. Vanwege de strijd tussen Israël en de Palestijnen vinden veel mensen het te gevaarlijk om naar Israël te gaan. Egypte ligt in Noord-Afrika, ook aan de Middellandse Zee. Het land grenst aan de Rode Zee. Ook daar kun je van het bijzondere onderwaterleven genieten. Door Egypte stroomt de langste rivier ter wereld: de Nijl. Omdat de grond langs de oevers van de Nijl vruchtbaar is, wonen er veel boeren. Vlak bij de Nijl staan oude piramides die door veel toeristen bezocht worden. Les 2 Avontuur in andere landen Tanzania ligt in Oost-Afrika. In het noorden ligt het Victoriameer. Wat meer naar het oosten ligt de Kilimanjaro, de hoogste berg van Afrika. Het is een prachtig land met een tropisch klimaat. Er leven veel wilde dieren. Vanwege het klimaat en de bijzondere natuur gaan toeristen graag naar Tanzania. In Tanzania wonen 120 verschillende bevolkingsgroepen. Een ervan is de Masaï die als nomaden leven. Mexico ligt in Midden-Amerika. In het noorden is het klimaat erg droog, in het midden gematigd en in het zuiden tropisch. Er zijn bergen, valleien, woestijnen, meren, rivieren, vulkanen, tropisch regenwoud en een lange kustlijn. Voor toeristen is Mexico een aantrekkelijk land. In de hoofdstad Mexico-Stad, de grootste stad ter wereld, wonen ongeveer twintig miljoen mensen. De woningnood en de werkloosheid zijn groot. De lucht is sterk verontreinigd door het drukke verkeer. In Mexico woonden vroeger de Maya s en de Azteken. Deze indianenstammen waren de oorspronkelijke bewoners van Mexico. Van hun rijke cultuur zijn nog veel overblijfselen te zien. Les 3 Mooi voor nu en later Steeds meer Nederlanders gaan een paar keer per jaar op vakantie. Vroeger was dat heel anders. Toen hadden de meeste mensen veel minder geld en vrije tijd dan nu. Veel vakantiegangers gaan met het vliegtuig. De mensen die in de buurt van Schiphol wonen, klagen over geluidsoverlast. Vliegtuigen gebruiken veel brandstof. Dat zorgt voor veel luchtverontreiniging. Sommige mensen gaan op vakantie naar een ontwikkelingsland. Daar zijn de mensen blij met de toeristen. Met het verdiende geld kunnen ze problemen in het land oplossen of producten uit het buitenland kopen. Ook zorgt het toerisme voor werk. Een nadeel is dat veel bos gekapt wordt om plaats te maken voor hotels. Een andere probleem is dat toeristen zich niet altijd houden aan de regels van het land. Les 4 Nederlanders overzee In de Caribische Zee liggen veel eilanden. Ze heten de Antillen. In het noorden liggen de Grote Antillen en in het zuiden de Kleine Antillen. Zes van deze eilanden horen bij Nederland: Aruba, Bonaire en Curaçao, Sint- Maarten, Sint-Eustatius en Saba. Ze worden de Nederlandse Antillen genoemd. Aruba is sinds 1986 een zelfstandig eiland dat nog wel bij Nederland hoort. Op Curaçao zetelt de regering van de Nederlandse Antillen. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 8 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 47

Blok 8 Telkens weer anders 1 Waar ligt Israël? 2 Wat is de hoofdstad van Israël? 3 Waarom gaan veel toeristen naar Jeruzalem? 4 Waarom gaan toeristen graag naar Eilat? 5 Waarom vinden veel mensen Israël te gevaarlijk? 6 Waar ligt Egypte? 7 Wat is de hoofdstad van Egypte? 8 Hoe heet de rivier die door Egypte stroomt? 9 Waarom wonen er veel boeren langs de Nijl? 10 Waar ligt Tanzania? 11 Waarom is Tanzania voor toeristen een aantrekkelijk land? 12 Noem een van de 120 bevolkingsgroepen. 13 Waar ligt Mexico? 14 Waarom is Mexico voor toeristen een aantrekkelijk land? 15 Wat is de hoofdstad van Mexico? 16 Wat zijn de problemen in die stad? 17 Welke bevolkingsgroepen woonden vroeger in Mexico? 18 Waarom gaan tegenwoordig veel meer mensen op vakantie dan vroeger? 19 Wat is het nadeel van druk vliegverkeer? 20 Waarom zijn ontwikkelingslanden blij met toeristen? 21 Wat is het nadeel daarvan? 22 Welke eilanden vormen samen de Nederlandse Antillen? 23 Waarom hoort Aruba daar niet meer bij? 1 In het Midden-Oosten. 2 Jeruzalem. 3 Het is voor joden, christenen en moslims een heilige stad. 4 Voor de bijzondere vissen en koraalriffen. 5 Vanwege de strijd met de Palestijnen. 6 In Noord-Afrika. 7 Cairo. 8 De Nijl. 9 Omdat de grond daar vruchtbaar is. 10 In Afrika. 11 Door het klimaat en de bijzondere natuur. 12 De Masaï. 13 In Midden-Amerika. 14 Er zijn bergen, valleien, woestijnen, meren, rivieren, vulkanen, tropisch regenwoud en een lange kustlijn. 15 Mexico-Stad. 16 Er is veel woningnood, werkloosheid en luchtvervuiling. 17 De Azteken en de Maya s. 18 Omdat de mensen nu meer geld en vrije tijd hebben dan vroeger. 19 Veel geluidsoverlast voor omwonenden en veel luchtvervuiling. 20 Met het verdiende geld kunnen ze problemen in het land oplossen of producten uit het buitenland kopen. Ook zorgt het toerisme voor werk. 21 Er wordt veel bos gekapt om plaats te maken voor hotels. Ook houden toeristen zich niet altijd aan de regels. 22 Bonaire, Curaçao, Sint-Maarten, Sint-Eustatius, Saba. 23 Sinds 1986 is Aruba een zelfstandig land. EEN WERELD VAN VERSCHIL-Groep 8 Kopieerblad blok 8 samenvatting Malmberg s-hertogenbosch 48