OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR RESIDENTIËLE KLANTEN EN KMO S SEPTEMBER 2012 SEPTEMBER /37

OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR RESIDENTIËLE KLANTEN EN KMO S SEPTEMBER 2012 SEPTEMBER 2012 1/37

INHOUDSOPGAVE I. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING BINNEN BELGIË 3 I.1 Algemeen 3 I.2 Vaststellingen september 2012 5 I.2.1 Elektriciteit 8 I.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW 8 I.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW 9 I.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand 11 I.2.2 Aardgas 12 I.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh, exclusief BTW 12 I.2.2.2 KMO, 100.000 kwh, exclusief BTW 13 I.2.2.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand 15 I.3 Grafisch overzicht september 2012 15 II. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND28 II.1 Algemeen 28 II.2 Vaststellingen september 2012 30 II.2.1 Elektriciteit 30 II.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, exclusief-dag 30 II.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, exclusief-dag 32 II.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste reden van vastgestelde verschillen 33 II.2.2 Aardgas 34 II.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh 34 II.2.2.2 KMO, 100.000 kwh 36 II.2.2.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste redenen van vastgestelde verschillen 37 SEPTEMBER 2012 2/37

I. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING BINNEN BELGIË I.1 Algemeen Bijgevoegde grafieken geven een overzicht van de prijzen (component energie) voor elektriciteit en aardgas, op basis van de tarieffiches zoals gepubliceerd door de leveranciers begin september 2012. Voor elektriciteit worden de prijzen weergegeven voor volgende klanten: - residentieel, 3.500 kwh jaarverbruik met een exclusief dagmeter; - KMO, 50.000 kwh jaarverbruik met een exclusief dagmeter. De linker as geeft het jaarbedrag in euro weer bij het opgegeven verbruik, op basis van indexwaarden zoals gepubliceerd op bovenvermelde tarieffiche door de leverancier. De rechter as geeft de daaruit resulterende prijs in c /kwh weer. Voor aardgas worden de prijzen weergegeven voor volgende klanten: - residentieel, 23.260 kwh; - KMO, 100.000 kwh. De linker as geeft het jaarbedrag in euro weer bij het opgegeven verbruik, op basis van indexwaarden zoals gepubliceerd op bovenvermelde tarieffiche door de leverancier. De rechter as geeft de daaruit resulterende prijs in c /kwh weer. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de drie regio s (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) aangezien er volgende verschillen bestaan: - niet alle leveranciers bieden in de drie regio s hun producten aan; - sommige producten met eenzelfde benaming hebben, afhankelijk van de regio, (licht) afwijkende prijsformules; - sommige producten met eenzelfde benaming hebben, afhankelijk van de regio, een andere looptijd; SEPTEMBER 2012 3/37

- de doorrekening van WKK en GSC gebeurt via de energiecomponent, maar maakt geen deel uit van de prijsformule. De aangerekende prijs voor beide componenten is verschillend per regio. Hierdoor kunnen identieke producten met eenzelfde prijsformule een verschillend eindtotaal geven per regio. In het Brussels Hoofdstedelijk gewest hebben alle leveringscontracten voor residentiële verbruikers een verplichte contractduur van minimum 3 jaar. Voor elektriciteit is er een ordonnantie 1 die in Artikel 25quater stelt dat: Onder voorbehoud van de in dit hoofdstuk vastgestelde opzeggingstermijnen, worden de leveringscontracten gesloten voor een vaste periode van minimum drie jaar. Een gezin kan ze evenwel altijd opzeggen mits een opzeggingstermijn van twee maanden. Voor de residentiële verbruiker van aardgas bestaat er eveneens een ordonnantie 2 die in Artikel 20ter dezelfde formulering herneemt. Het gaat in beide gevallen om een openbare dienstverplichting van de leveranciers in het Brussels Hoofdstedelijk gewest tegenover residentiële klanten. Naast de minimum contractduur van drie jaar en de vrijheid voor de residentiële klant om na twee maand en zonder opzeggingsvergoeding van leverancier te veranderen, hebben de hogere graad aan wanbetalers en de grotere turn over aan inwoners van het Brussels Hoofdstedelijk gewest mede tot gevolg dat er minder leveranciers producten aanbieden in dit gewest. Dit blijkt ook uit de grafieken in bijlage van dit document. De weergegeven prijzen in voorliggend document: - zijn gebaseerd op de prijsformules en indexwaarden op de tarieffiches, zoals gepubliceerd door de leveranciers op hun website begin september 2012; - zijn exclusief BTW; - houden geen rekening met kortingen (bijv.:domiciliëring); - houden geen rekening met gratis kwh (VL). Omwille van hun vennootschapsvorm 3, worden volgende leveranciers niet in het overzicht weerhouden: ECOPOWER, ENERGY2030, WASEWIND 1 19 JULI 2001. - Ordonnantie betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 2 1 APRIL 2004. - Ordonnantie betreffende de organisatie van de gasmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, betreffende wegenisretributies inzake gas en elektriciteit en houdende wijziging van de ordonnantie van 19 juli 2001 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 3 Coöperatieve vennootschappen met verplichte aankoop van een aandeel. SEPTEMBER 2012 4/37

Om de vergelijkbaarheid en consistentie met de huidige resultaten van de bestaande prijssimulatoren zo optimaal mogelijk te houden, maakt de CREG in deze nota gebruik van de maandwaarden van de verschillende indexatieparameters. Om de consument echter in staat te stellen om de besparingen die een leverancierswijziging kan opleveren, beter te ramen, stelt de CREG in haar Voorstellen 1150 4 en 1151 5 : De prijs vermeld in de prijssimulatoren moet voor de verschillende indexeringsparameters gebaseerd zijn op de gemiddelde waarden van de laatste 12 maanden. Deze gemiddelde waarden moeten worden berekend op basis van de relevante SLP-curve tijdens de 12 jongste maanden. Deze methodologie verzekert een betere robuustheid van de geafficheerde resultaten door de prijssimulatoren. Ze effent de seizoensgebonden effecten en is analoog met de logica van de facturatie. De CREG zal hierover met de verschillende partijen in overleg treden en zal indien nodig zelf een berekeningsmodule volgens vermelde methodologie ontwikkelen. I.2 Vaststellingen september 2012 6 In het kader van de bevriezing van de bestaande variabele producten hebben alle leveranciers volgende handelswijze gevolgd: - Waar de indexwaarde op de tarieffiche de waarde van maart 2012 overtreft, blijft de waarde van maart 2012 weerhouden; - Waar de indexwaarde op de tarieffiche lager is dan de waarde van maart 2012, wordt de lagere waarde weerhouden. Onderstaande grafieken geven voor respectievelijk elektriciteit en aardgas de evolutie weer van een aantal gebruikte indexatieparameters en het effect van de bevriezing. 4 Voorstel (C)120801-CDC-1150 van exhaustieve lijst van toegelaten criteria met het oog op de uitwerking door elkeen van de leveranciers van de indexeringsparameters voor elektriciteit en diverse maatregelen om de vergelijkbaarheid, objectiviteit, representativiteit en transparantie van de energieprijzen aangeboden aan residentiële klanten en kmo's in België te verzekeren. 5 Voorstel (C)120801-CDC-1151 van exhaustieve lijst van toegelaten criteria met het oog op de uitwerking door elkeen van de leveranciers van de indexeringsparameters voor gas en diverse maatregelen om de vergelijkbaarheid, objectiviteit, representativiteit en transparantie van de energieprijzen aangeboden aan residentiële klanten en kmo's in België te verzekeren. 6 Bedragen op basis van constante indexen (waarden tarieffiches), facturatie gebeurt op basis van gewogen gemiddelde van indexwaarden van betrokken periode. SEPTEMBER 2012 5/37

ELEKTRICITEIT SEPTEMBER 2012 6/37

AARDGAS SEPTEMBER 2012 7/37

I.2.1 Elektriciteit I.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten, rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt 1. Bij producten die niet meer door nieuwe klanten kunnen onderschreven worden maar waarvoor nog wel lopende contracten bestaan, is de positie in de lijst lichtblauw ingekleurd. Ook producten die vanaf de huidige maand nieuw op de markt zijn, krijgen een aparte (oranje) aanduiding. : Bestaand product, niet beschikbaar voor nieuwe klanten : Nieuw product VLAANDEREN PRODUCT /JAAR c /kwh 1. ESSENT VAR GROEN 1 JR 225,48 6,44 2. OCTA+ EUREKA ELEKTRICITEIT 226,43 6,47 3. ELEGANT VLAAMSE GROENE STROOM 227,56 6,50 4. ESSENT POWER PROMO 1JR 228,58 6,53 5. OCTA+ GROEN VAR TRIM 1-3JR 242,29 6,92 6. NUON BUDGET 1JR 248,76 7,11 7. OCTA+ ANNIVERSARY 2JR VLWA 256,47 7,33 8. EDF-LUMINUS CLICK 1JR 257,13 7,35 9. EBEM GROEN ENDEX 1JR 260,78 7,45 10. ENECO PARTICULIER 1JR 264,43 7,56 Het duurste product in Vlaanderen in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 11,34 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 43 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 171 per jaar. WALLONIË PRODUCT /JAAR c /kwh 1. ESSENT VAR GROEN 1 JR 237,52 6,79 2. OCTA+ EUREKA ELEKTRICITEIT 238,47 6,81 3. ESSENT POWER PROMO 1JR 240,62 6,87 4. NUON BUDGET 1JR 260,91 7,45 5. OCTA+ GROEN VAR TRIM 1-3JR 262,60 7,50 6. OCTA+ ANNIVERSARY 2JR VLWA 268,51 7,67 7. EDF-LUMINUS CLICK 1JR 269,17 7,69 8. ENECO PARTICULIER 1JR 274,12 7,83 9. ESSENT VAST GROEN 1 JR 277,65 7,93 10. OCTA+ VARIABEL 1JR 286,01 8,17 SEPTEMBER 2012 8/37

Het duurste product in Wallonië in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 11,68 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 42 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 170 per jaar. BRUSSEL PRODUCT /JAAR c /kwh 1. OCTA+ GROEN VAR TRIM 210,58 6,02 2. OCTA+ VARIABEL 242,26 6,92 3. LAMPIRIS GROEN 254,71 7,28 4. OCTA+ GROEN VAST VL WA BXL 258,36 7,38 5. ECS FIXONLINE 261,83 7,48 6. BELPOWER GROEN VL-WA-BXL 272,32 7,78 7. ECS FIXPLUS BXL 286,42 8,18 8. ECS OPTIBUDGET 312,88 8,94 9. EDF-LUMINUS ACTIEF CONNECT 315,82 9,02 10. ECS GROENPLUS BXL 322,43 9,21 Het duurste product in Brussel in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 9,84 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 39 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 134 per jaar. I.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, exclusief-dag, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten, rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt 1. Bij producten die niet meer door nieuwe klanten kunnen onderschreven worden maar waarvoor nog wel lopende contracten bestaan, is de positie in de lijst lichtblauw ingekleurd. Ook producten die vanaf de huidige maand nieuw op de markt zijn, krijgen een aparte (oranje) aanduiding. : Bestaand product, niet beschikbaar voor nieuwe klanten : Nieuw product SEPTEMBER 2012 9/37

VLAANDEREN PRODUCT /JAAR c /kwh 1. ESSENT VAR GROEN PRO 1 JR 3.047,61 6,10 2. EBEM GROEN ENDEX 1JR 3.066,63 6,13 3. OCTA+ GROEN VAR PRO TRIM 3.102,43 6,20 4. EDF-LUMINUS CLICK PRO 1JR 3.290,50 6,58 5. ENECO KMO 1JR 3.375,04 6,75 6. ESSENT GROEN LIMITED PRO 1 JR 3.424,88 6,85 7. OCTA+ VARIABEL 1JR 3455,15 6,91 8. ESSENT GROEN LIMITED PRO 2 JR 3.564,88 7,13 9. ESSENT GROEN LIMITED PRO 3 JR 3.574,88 7,15 10. OCTA+ GROEN VAST PRO 2JR 3.686,82 7,37 Het duurste product in Vlaanderen in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 9,68 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 37 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 1.790 per jaar. WALLONIË PRODUCT /JAAR c /kwh 1. ESSENT VAR GROEN PRO 1 JR 3.219,61 6,44 2. OCTA+ GROEN VAR PRO TRIM 3.282,72 6,57 3. EDF-LUMINUS CLICK PRO 1JR 3.462,50 6,93 4. ENECO KMO 1JR 3.513,45 7,03 5. ESSENT GROEN LIMITED PRO 1 JR 3.596,88 7,19 6. OCTA+ VARIABEL 1JR 3627,17 7,25 7. ESSENT GROEN LIMITED PRO 2 JR 3.736,88 7,47 8. ESSENT GROEN LIMITED PRO 3 JR 3.746,88 7,49 9. LAMPIRIS GROEN PRO 1JR 3.824,69 7,65 10. OCTA+ GROEN VAST PRO 2JR 3.858,84 7,72 Het duurste product in Wallonië in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 10,02 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 36 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 1.790 per jaar. BRUSSEL PRODUCT /JAAR c /kwh 1. ESSENT VAR GROEN PRO 1 JR 2.594,61 5,19 2. OCTA+ GROEN VAR PRO TRIM 2.649,46 5,30 3. EDF-LUMINUS CLICK PRO 1JR 2.837,50 5,68 4. ESSENT GROEN LIMITED PRO 1 JR 2.971,88 5,94 5. OCTA+ VARIABEL 1JR 3002,17 6,00 6. ESSENT GROEN LIMITED PRO 2 JR 3.111,88 6,22 7. ESSENT GROEN LIMITED PRO 3 JR 3.121,88 6,24 8. LAMPIRIS GROEN PRO 1JR 3.199,69 6,40 9. OCTA+ GROEN VAST PRO 2JR 3.233,84 6,47 10. OCTA+ GROEN VAST PRO 3JR 3.243,84 6,49 SEPTEMBER 2012 10/37

Het duurste product in Brussel in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 9,59 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 46 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 2.198 per jaar. I.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand EBEM wijzigt zijn prijsformule voor bestaande en nieuwe klanten, zowel residentieel als KMO. Het blijft een contract onbepaalde duur, de Pn-parameter verdwijnt uit de prijsformule en de Endex-parameter wordt een kwartaalindex (ENDqa). De vaste term wordt met +1/3 verminderd. OCTA+ lanceert een nieuw product elektriciteit voor residentiële klanten in Vlaanderen en Wallonië: EUREKA. Het is een variabel product (Endex: eerste notering na de 15de van de maand quarter-ahead) met een looptijd van één jaar. ECS lanceert een nieuw product FIXONLINE met een vaste energiecomponent in Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk gewest. ESSENT lanceert een nieuw variabel product voor KMO s in Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk gewest: VARIABEL GROEN 1 JAAR. Voor residentiële klanten in Vlaanderen en Wallonië werd dit product reeds in juni op de markt gebracht en heeft ESSENT de vaste term in september gehalveerd. LAMPIRIS verhoogt in Vlaanderen vanaf september als enige leverancier de bijdrage groene stroom met bijna 20% van 1,231 c /kwh tot 1,471 c /kwh. De residentiële producten MARKET PLUS 3 JAAR, AKTIEF 2 JAAR van EDF-LUMINUS kunnen sinds september 2012 niet meer onderschreven worden. Voor KMO s zijn dit de producten PARTNER 3 JAAR en ACTIEF PRO 2 JAAR. Aangezien er echter nog lopende contracten bestaan, blijven de resultaten voor deze producten opgenomen in bijgevoegde grafieken (lichtblauwe kleur). SEPTEMBER 2012 11/37

I.2.2 Aardgas I.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten, rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt 1. Bij producten die niet meer door nieuwe klanten kunnen onderschreven worden maar waarvoor nog wel lopende contracten bestaan, is de positie in de lijst lichtblauw ingekleurd. Ook producten die vanaf de huidige maand nieuw op de markt zijn, krijgen een aparte (oranje) aanduiding. : Bestaand product, niet beschikbaar voor nieuwe klanten : Nieuw product VLAANDEREN PRODUCT /JAAR c /kwh 1. OCTA+ EUREKA 5.001-30.000 745,02 3,20 2. NUON SPAARGAS FIX 20.001-40.000 751,72 3,23 3. OCTA+ ANNIV 5.001-30.000 762,16 3,28 4. OCTA+ VAR 5.001-30.000 766,01 3,29 5. LAMPIRIS SWEET 5.001-30.000 767,64 3,30 6. ESSENT VAR 1JR 0-30.000 771,52 3,32 7. ESSENT VAR 1JR 0-400.000 771,71 3,32 8. ENECO VAR 1JR 772,94 3,32 9. EBEM VAR ONBEP DUUR 784,95 3,37 10. NUON BUD 1JR 15.001-30.000 792,73 3,41 Het duurste product in Vlaanderen in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 4,94 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 35 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 405 per jaar. WALLONIË PRODUCT /JAAR c /kwh 1. OCTA+ EUREKA 5.001-30.000 745,02 3,20 2. NUON SPAARGAS FIX 20.001-40.000 751,72 3,23 3. OCTA+ ANNIV 5.001-30.000 762,16 3,28 4. OCTA+ VAR 5.001-30.000 766,01 3,29 5. LAMPIRIS SWEET 5.001-30.000 767,64 3,30 6. ESSENT VAR 1JR 0-30.000 771,52 3,32 7. ESSENT VAR 1JR 0-400.000 771,71 3,32 8. ENECO VAR 1JR 772,94 3,32 9. NUON BUD 1JR 15.001-30.000 792,73 3,41 10. EDF LUMINUS CLICK 1 JR VL WA 794,01 3,41 SEPTEMBER 2012 12/37

Het duurste product in Wallonië in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 4,94 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 35 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 405 per jaar. BRUSSEL PRODUIT /AN c /kwh 1. NUON SPAARGAS FIX 20.001-40.000 751,72 3,23 2. OCTA+ VAR 5.001-30.000 766,01 3,29 3. LAMPIRIS SWEET 5.001-30.000 767,64 3,30 4. NUON BUD 15.001-30.000 792,73 3,41 5. NUON VAR 15.001-30.000 890,77 3,83 6. EDF LUMINUS AKTIEF CONNECT 925,39 3,98 7. ECS FIXONLINE 926,42 3,98 8. ECS FIXPLUS VAST BXL 1.009,08 4,34 9. ECS GROENPLUS VAST BXL 1.009,08 4,34 10. NUON FIX 20.001-40.000 1.011,61 4,35 Het duurste product in Brussel in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 4,94 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 35 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 398 per jaar. I.2.2.2 KMO, 100.000 kwh, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten, rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt 1. Bij producten die niet meer door nieuwe klanten kunnen onderschreven worden maar waarvoor nog wel lopende contracten bestaan, is de positie in de lijst lichtblauw ingekleurd. Ook producten die vanaf de huidige maand nieuw op de markt zijn, krijgen een aparte (oranje) aanduiding. : Bestaand product, niet beschikbaar voor nieuwe klanten : Nieuw product SEPTEMBER 2012 13/37

VLAANDEREN PRODUCT /JAAR c /kwh 1. NUON SPAARGAS FIX 60001-150000 3.127,19 3,13 2. ESSENT VAR 1JR 30.000-400.000 3.207,86 3,21 3. ESSENT VAR 1JR 0-400.000 3.208,90 3,21 4. OCTA+ VAR 30.001-1.000.000 3.239,15 3,24 5. ENECO VAR 1JR 3.240,90 3,24 6. LAMPIRIS STANDARD >30.000 3.246,15 3,25 7. EBEM VAR ONBEP DUUR 3.265,61 3,27 8. EDF LUMINUS CLICK PRO 1JR VL WA 3.268,93 3,27 9. ESSENT VAR 3JR 0-400.000 3.458,90 3,46 10. ESSENT VAR 3JR 30.000-400.000 3.467,86 3,47 Het duurste product in Vlaanderen in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 4,76 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 34 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 1.634 per jaar. WALLONIË PRODUCT /JAAR c /kwh 1. NUON SPAARGAS FIX 60001-150000 3.127,19 3,13 2. ESSENT VAR 1JR 30.000-400.000 3.207,86 3,21 3. ESSENT VAR 1JR 0-400.000 3.208,90 3,21 4. OCTA+ VAR 30.001-1.000.000 3.239,15 3,24 5. ENECO VAR 1JR 3.240,90 3,24 6. LAMPIRIS STANDARD >30.000 3.246,15 3,25 7. EDF LUMINUS CLICK PRO 1JR VL WA 3.268,93 3,27 8. ESSENT VAR 3JR 0-400.000 3.458,90 3,46 9. ESSENT VAR 3JR 30.000-400.000 3.467,86 3,47 10. NUON VAR 1JR 60.001-150.000 3.675,11 3,68 Het duurste product in Wallonië in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 4,76 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 34 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 1.634 per jaar. BRUSSEL PRODUCT /JAAR c /kwh 1. NUON SPAARGAS FIX 60001-150000 3.127,19 3,13 2. ESSENT VAR 1JR 30.000-400.000 3.207,86 3,21 3. ESSENT VAR 1JR 0-400.000 3.208,90 3,21 4. OCTA+ VAR 30.001-1.000.000 3.239,15 3,24 5. LAMPIRIS STANDARD >30.000 3.246,15 3,25 6. EDF LUMINUS CLICK PRO 1JR VL WA 3.268,93 3,27 7. ESSENT VAR 3JR 0-400.000 3.458,90 3,46 8. ESSENT VAR 3JR 30.000-400.000 3.467,86 3,47 9. NUON VAR 1JR 60.001-150.000 3.675,11 3,68 10. NUON BUD 1JR 60.001-150.000 3.858,12 3,86 SEPTEMBER 2012 14/37

Het duurste product in Brussel in de opgegeven periode heeft een eenheidsprijs van 4,76 c /kwh. Door te kiezen voor het goedkoopste product, realiseert de consument een besparing van 34 % tegenover het duurste product, ofwel een voordeel van 1.634 per jaar. I.2.2.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand EBEM wijzigt zijn prijsformule voor bestaande en nieuwe klanten, zowel residentieel als KMO. Het blijft een contract onbepaalde duur, de Pn-parameter verdwijnt uit de prijsformule zodat enkel de TTF-parameter behouden blijft. OCTA+ lanceert een nieuw product aardgas voor residentiële klanten in Vlaanderen en Wallonië: EUREKA. Het is een variabel product (TTF-geïndexeerd) met een looptijd van één jaar. ECS lanceert een nieuw product FIXONLINE met een vaste energiecomponent in Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk gewest. De residentiële producten MARKET PLUS 3 JAAR, AKTIEF 2 JAAR van EDF-LUMINUS kunnen sinds september 2012 niet meer onderschreven worden. Voor KMO s zijn dit de producten PARTNER 3 JAAR en ACTIEF PRO 2 JAAR. Aangezien er echter nog lopende contracten bestaan, blijven de resultaten voor deze producten opgenomen in bijgevoegde grafieken (lichtblauwe kleur). I.3 Grafisch overzicht september 2012 : Bestaand product, niet beschikbaar voor nieuwe klanten : Nieuw product (1) : Product met VASTE energiecomponent (2) : Product met VARIABELE energiecomponent SEPTEMBER 2012 15/37

SEPTEMBER 2012 16/37

II. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND II.1 Algemeen De CREG houdt in het kader van haar algemene monitoringtaken en specifiek binnen de vangnetregulering 7 niet alleen een volledige gegevensbank bij van alle contracttypes aangeboden aan zowel residentiële verbruikers als aan KMO s binnen België, zij houdt daarnaast ook permanente 8 gegevensbanken bij met energieprijzen in de ons omringende landen (Nederland (NL), Duitsland (DE), Frankrijk (FR) en het Verenigd Koninkrijk (UK)). Als vergelijkingsbasis voor buitenlandse energieprijzen wordt verder gewerkt met de methodologie zoals ontwikkeld door Frontier Economics in haar studies International comparison of electricity and gas prices for households 9 en International comparison of electricity and gas prices for commerce and industry 10. Deze methodologie 11 vertrekt vanuit de totale factuur voor de eindklant, van waaruit de verschillende samenstellende delen van de energieprijs worden afgezonderd. Als basis voor de totale factuur aan de eindklant wordt vertrokken van een gewogen gemiddelde energieprijs op basis van : 7 De vangnetregulering zoals voorzien in artikel 20bis van de wet van 29 april 1999 houdende de organisatie van de elektriciteitsmarkt (= de elektriciteitswet) en artikel 15/10bis van de wet van 12 april 1965 houdende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leidingen (= de gaswet). 8 Artikel 20bis, 5 van de elektriciteitswet en artikel 15/10bis, 5 van de gaswet voorzien in een permanente vergelijking van de energiecomponent voor de levering van elektriciteit en aardgas binnen de zone Noordwest-Europa. 9 International comparison of electricity and gas prices for household Final Report on a study prepared for the CREG, October 2011, http://www.creg.be/pdf/newsonly/111026- Frontier_Economics-International_Comp_HH_Energy_Prices.pdf 10 International comparison of electricity and gas prices for commerce and industry Final Report on a study prepared for the CREG, October 2011, http://www.creg.be/pdf/newsonly/111026- Frontier_Economics-International_Comp_CandI_Energy_Prices.pdf 11 De door Frontier Economics ontwikkelde methodologie werd in de loop van 2012 door de CREG verder verfijnd, door onder andere : een aantal bijkomende distributienetbeheerders toe te voegen aan de Belgische cijfers, voor geen enkel land rekening te houden met kortingen, update van een aantal producten, etc. SEPTEMBER 2012 28/37

- het standaardaanbod van de standaardleverancier in een bepaalde regio - het beste aanbod in dezelfde regio van deze standaardleverancier - een concurrerend aanbod van de op één na grootste leverancier op de markt 12. Deze manier van werken zorgt ervoor dat er tussen de verschillende landen wordt vergeleken op basis van de meest representatieve contracten in de markt 13. Er wordt voor de internationale vergelijking, binnen een specifiek land, dus geen rangschikking van goedkoopste naar duurste gemaakt. Wel wordt rekening gehouden met een aantal onderscheiden exploitatiegebieden van distributienetbeheerders, waardoor ook geografische spreiding in de vergelijking wordt meegenomen. Teneinde de internationale prijsvergelijking zo transparant mogelijk te laten verlopen wordt elke component van de energieprijs in zijn meest zuivere vorm voorgesteld. Dit wil onder andere zeggen dat de kosten voor hernieuwbare energie in België inbegrepen in de leveranciersprijs en de kosten voor openbare dienstverplichtingen in België vooral toegeschreven aan de distributienetbeheerders werden uitgezuiverd en integraal werden toegewezen aan de heffingen. Voor elektriciteit worden de prijzen weergegeven voor volgende klanten: - residentieel, 3.500 kwh jaarverbruik met een exclusief dagmeter; - KMO, 50.000 kwh jaarverbruik met een exclusief dagmeter. Voor aardgas worden de prijzen weergegeven voor volgende klanten: - residentieel, 23.260 kwh; - KMO, 100.000 kwh. De hieronder weergegeven prijzen: - zijn gebaseerd op de prijsformules en tarieffiches, zoals gepubliceerd door de leveranciers op hun website 14 voor de maand september 2012; - houden geen rekening met kortingen. 12 Deze werkwijze impliceert, dat leveranciers met een beperkt marktaandeel niet worden opgenomen in de vergelijking. 13 In Frankrijk wordt nog steeds gewerkt met gereguleerde tarieven. Het is het gereguleerd tarief dat van toepassing is op de weerhouden klantenprofielen dat in de rekening wordt gebracht. 14 Alle opgenomen prijzen werden per land geverifieerd via een externe prijssimulator. SEPTEMBER 2012 29/37

II.2 Vaststellingen september 2012 II.2.1 Elektriciteit II.2.1.1 Residentieel, 3.500 kwh, exclusief-dag Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor de vijf landen die werden opgenomen in de internationale vergelijking. Voor de maand september 2012 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Duitsland gevolgd door België. sep-12 /jaar c /kwh Rangschikking Vergelijking Buitenland (all in prijzen) Residentieel Dc (3.500kWh) DE 911,50 26,04 1 BE 834,47 23,84 2 NL 668,91 19,11 3 UK 634,07 18,12 4 FR 508,66 14,53 5 Om meer aan te sluiten bij het eerste deel van dit rapport word in onderstaande grafiek een opdeling gegeven van de all-in energieprijs naar de volgende vier componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie), heffingen en BTW. SEPTEMBER 2012 30/37

1.000 GEMIDDELDE JAARFACTUUR (ALL IN) ELEKTRICITEIT voor RESIDENTIËLE KLANT (3.500 kwh/jaar) 900 800 700 146 145 600 500 400 281 134 207 227 107 30 63 80 154 199 74 79 Totaal BTW Totaal Heffingen Totaal Netvergoedingen Totaal Energie 300 169 200 100 278 328 282 387 187 0 DE BE NL UK FR Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode mei 2012 tot en met september 2012 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. In deze rangschikking wordt het duurste land in een donkere kleur weergegeven en het goedkoopste land in een lichte kleur. Component energie (elek 3.500 kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/05/2012 334,81 274,20 182,93 280,36 371,24 1/06/2012 334,67 274,20 182,93 280,51 379,64 1/07/2012 334,67 274,20 182,95 281,48 378,66 1/08/2012 329,19 277,69 186,53 281,48 387,07 1/09/2012 327,81 277,69 186,53 282,46 386,79 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Duitsland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken het Verenigd Koninkrijk 15 er als duurste land uitkomt, met België ook hier op een tweede plaats. 15 De resultaten voor de UK zoals weergegeven in deze nota worden beïnvloed door de evolutie van de / wisselkoersen. Verschuivingen in de rangschikking moeten daarom met enige omzichtigheid worden bekeken. SEPTEMBER 2012 31/37

II.2.1.2 KMO, 50.000 kwh, exclusief-dag Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor een KMO-profiel. Voor de maand september 2012 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Duitsland gevolgd door België. sep-12 /jaar c /kwh Rangschikking Vergelijking Buitenland (all in prijzen) KMO (50.000kWh) DE 10.340,91 20,68 1 BE 9.146,38 18,29 2 NL 7.786,92 15,57 3 UK 7.651,70 15,30 4 FR 5.887,88 11,78 5 Onderstaande grafiek toont een opdeling van de all-in energieprijs tussen de volgende drie 16 componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie) en heffingen. 12.000 GEMIDDELDE JAARFACTUUR (ALL IN) ELEKTRICITEIT voor PROFESSIONELE KLANT (50.000 kwh/jaar) 10.000 8.000 4.015 1.818 730 6.000 2.519 3.480 2.481 1.763 1.083 Totaal Heffingen Totaal Netvergoedingen Totaal Energie 4.000 1.735 1.930 5.159 2.000 3.807 3.848 3.570 2.875 0 DE BE NL UK FR 16 Er wordt voor KMO s (professionele klanten) geen rekening gehouden met BTW, aangezien deze recupereerbaar is. SEPTEMBER 2012 32/37

Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode mei 2012 tot en met september 2012 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. Component energie (elek 50.000 kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/05/2012 3.941,77 3.756,88 2.812,88 3.555,20 4.951,32 1/06/2012 3.941,77 3.756,88 2.812,88 3.555,20 5.063,25 1/07/2012 3.941,77 3.756,88 2.812,88 3.555,20 5.050,18 1/08/2012 3.902,18 3.806,87 2.875,04 3.565,70 5.162,43 1/09/2012 3.848,30 3.806,87 2.875,04 3.570,30 5.158,70 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Duitsland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken het Verenigd Koninkrijk 17 er als duurste land uitkomt, met België ook hier op een tweede plaats. II.2.1.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste reden van vastgestelde verschillen Er zijn geen grote verschuivingen ten opzicht van voorgaande maand. Als voornaamste redenen voor de vastgestelde verschillen tussen de energieprijzen, kunnen worden vermeld: - Het Verenigd Koninkrijk kent de hoogste energieprijs; - België heeft de tweede duurste energieprijs en kent daarenboven de duurste netwerkvergoedingen; - In Duitsland zijn de heffingen, onder andere ter financiering van de hernieuwbare energie bijzonder hoog, wat ertoe leidt dat hier de hoogste all-in prijs wordt opgetekend; 17 Voor UK zijn de energieprijzen aangeboden aan KMO s niet publiek beschikbaar. In de methodologie werd daarom geopteerd om de beschikbare residentiële prijzen toe te passen op het vooropgestelde KMO-profiel en dit zowel voor elektriciteit als voor aardgas. SEPTEMBER 2012 33/37

- In Frankrijk gelden nog steeds gereguleerde tarieven, waarbij Frankrijk voor elk van de afzonderlijke componenten van de energieprijs goed scoort. II.2.2 Aardgas II.2.2.1 Residentieel, 23.260 kwh Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor de vijf landen die werden opgenomen in de internationale vergelijking. Voor de maand september 2012 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Nederland gevolgd door België. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) sep-12 /jaar c /kwh Rangschikking Residentieel T2 (23.260kWh) BE 1.708,26 7,34 2 FR 1.505,80 6,47 4 DE 1.515,82 6,52 3 NL 1.764,31 7,59 1 UK 1.296,63 5,57 5 Om meer aan te sluiten bij het eerste deel van dit rapport word in onderstaande grafiek een opdeling gegeven van de all-in energieprijs naar de volgende vier componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie), heffingen en BTW. SEPTEMBER 2012 34/37

Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode mei 2012 tot en met september 2012 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. In deze rangschikking wordt het duurste land in een donkere kleur weergegeven en het goedkoopste land in een lichte kleur. Component energie (gas 23.260 kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/05/2012 989,07 768,60 819,47 861,53 877,37 1/06/2012 989,07 767,37 819,47 859,37 897,33 1/07/2012 989,22 757,94 796,13 918,49 895,00 1/08/2012 989,07 763,21 821,85 922,31 915,03 1/09/2012 989,07 761,16 821,85 921,31 914,36 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Nederland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken, België er als duurste land uitkomt, met in september 2012 Nederland op de tweede plaats. SEPTEMBER 2012 35/37

II.2.2.2 KMO, 100.000 kwh Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor een KMO-profiel. Voor de maand september 2012 wordt de hoogste prijs vastgesteld in België gevolgd door Nederland. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) sep-12 /jaar c /kwh Rangschikking KMO (100.000kWh) BE 5.814,84 5,81 1 FR 5.387,32 5,39 3 DE 5.164,78 5,16 4 NL 5.666,18 5,67 2 UK 4.913,56 4,91 5 Onderstaande grafiek toont een opdeling van de all-in energieprijs tussen de volgende drie 18 componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie) en heffingen. 18 Er wordt voor KMO s (professionele klanten) geen rekening gehouden met BTW, aangezien deze recupereerbaar is. SEPTEMBER 2012 36/37

Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode mei 2012 tot en met september 2012 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. Component energie (gas 100.000 kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/05/2012 4.290,08 3.225,64 3.732,08 3.520,03 3.659,86 1/06/2012 4.290,08 3.226,39 3.835,56 3.514,09 3.743,08 1/07/2012 4.290,08 3.226,39 3.772,68 3.711,17 3.733,36 1/08/2012 4.290,08 3.248,49 3.772,68 3.722,00 3.816,82 1/09/2012 4.257,93 3.239,68 3.772,68 3.730,88 3.814,04 duurste land goedkoopste land Dus zowel bij de vergelijking van de all-in prijs als bij de vergelijking van de zuivere energiecomponent voert België de rangschikking als duurste land aan. II.2.2.3 Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste redenen van vastgestelde verschillen Er zijn geen grote verschuivingen ten opzicht van voorgaande maand. Als voornaamste redenen voor de vastgestelde verschillende tussen de energieprijzen, kunnen worden vermeld: - België kent de hoogste energieprijs; - Nederland en Duitsland kennen een lagere energieprijs, maar compenseren dit met hoge taksen op aardgas; - In Frankrijk gelden nog steeds gereguleerde tarieven. Eind deze maand (september 2012) wordt in het Frans parlement mogelijk de beslissing genomen om de energieprijzen (energie + netwerkvergoeding) met slechts 2% te laten stijgen. SEPTEMBER 2012 37/37