UvA-DARE (Digital Academic Repository) ADHD in treatment seeking patients with a substance use disorder van de Glind, G. Link to publication Citation for published version (APA): van de Glind, G. (2013). ADHD in treatment seeking patients with a substance use disorder 's-hertogenbosch: Boxpress General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: http://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (http://dare.uva.nl) Download date: 26 Jan 2017
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Inleiding (hoofdstuk 1 en 2) Verslaving is een hersenziekte die, wereldwijd, miljoenen mensen treft. Uiteindelijk zoeken de meesten van hen die verslaafd zijn aan drugs hiervoor hulp. Dit in tegenstelling tot hen die aan alcohol verslaafd zijn. Van deze grote groep laat zich slechts een klein deel behandelen. Hoe ernstiger de verslaving is, hoe waarschijnlijker het is dat men hiervoor hulp zoekt. ADHD is een chronische ontwikkelingsstoornis, die bij ongeveer 6% van kinderen en adolescenten voorkomt en bij 2.5% van de volwassen bevolking. Veel kinderen met ADHD groeien op met ernstige gevolgen, zoals onderpresteren op school/opleiding, ontwikkeling van andere psychiatrische stoornissen, sociaal- emotionele problemen, problemen op het werk, verkeers- ongelukken, suïcidaal gedrag en middelenmisbruik en afhankelijkheid. Veel verslaafden die behandeling zoeken hebben ook ADHD, maar de percentages van ADHD in deze groep verschillen sterk als je kijkt naar verschillende onderzoeken. Daarbij komt dat de meeste van deze onderzoeken in Amerika zijn uitgevoerd. De gemeten verschillen worden toegeschreven aan verschillen in de onderzochte groepen, aan verschillen in opzet en gebruikte instrumenten en aan verschillende definities en criteria voor het vaststellen van ADHD bij volwassenen Verkenning van het onderwerp ADHD bij verslaafden die behandeling zoeken (hoofdstuk 3 en 4) In een project (hoofdstuk 3) waarbij een protocol voor diagnostiek en behandeling van ADHD binnen de verslavingszorg werd ontwikkeld in Nederland, werd het percentage patiënten met ADHD geschat op 12%. Professionals werkzaam in de verslavingszorg die dit protocol testten, gaven aan dat het mogelijk was om op verantwoorde wijze de diagnose ADHD bij volwassenen te stellen in deze groep. Daarnaast gaven zij aan dat behandeling, inclusief behandeling met ADHD- medicatie, zinvol leek (er was geen formele effectmeting) en dat behandeling veilig kon worden toegepast. De meerderheid van de deelnemende patiënten met ADHD hadden niet eerder in hun leven deze diagnose gehad, en waren dan ook niet eerder behandeld voor ADHD. 211
Part 5 Additional Information Om de omvang van het percentage ADHD binnen de verslavingszorg vast te stellen, werd eerder wetenschappelijk onderzoek hiernaar verzameld (hoofdstuk 4). Dit leverde 12 onderzoeken op van goede kwaliteit. Het gemiddelde percentage ADHD over deze studies samen was 23.3%. De percentages varieerden tussen 10.0% en 54.1% in deze 12 onderzoeken. Het internationale onderzoek naar ADHD in de verslavingszorg (het IASP onderzoek; hoofdstuk 5-8) We ontwikkelden de International ADHD in Substance use disorders Prevalence study (IASP; international onderzoek naar ADHD in de verslavingszorg) om de volgende doelen te bereiken: - vaststellen van de omvang van de samenhang tussen ADHD en verslaving, ook in andere landen dan de Verenigde Staten; - zoeken van verklaringen/oorzaken voor de verschillende percentages die in eerder onderzoek (zie hoofdstuk 4) waren gevonden; - testen van de kwaliteit van een screener (ASRS) om ADHD bij volwassenen bij patiënten binnen de verslavingszorg beter op te - kunnen sporen; vergelijken van patronen van andere psychiatrische- en persoonlijkheidsstoornissen in verslaafden met en zonder ADHD. In acht Europese landen (Noorwegen, Zweden, Nederland, België, Frankrijk, Spanje, Zwitserland, Hongarije), de Verenigde Staten en Australië, verzamelden we gegevens van 3,575 patiënten van verslavingszorginstellingen. Van hen scoorde 40.9% positief op de ASRS. De percentages varieerden van 20.1% voor Zwitserland tot 60.0% voor Noorwegen. Vervolgens testten we de kwaliteit van de ASRS in 1,205 van de deelnemende patiënten. De ASRS bleek goed in staat om verreweg de meeste patiënten met ADHD te detecteren: de sensitiviteit van de ASRS is goed. Dit betekent dat bij een negatieve score op de ASRS de kans om toch ADHD te hebben erg klein is. Onder de positieve resultaten bevinden zich echter veel patiënten die geen ADHD blijken te hebben. Het aantal fout positieven is dus groot: de specificiteit van de ASRS is matig. Dit laatste geldt vooral voor hen met drugsverslaving. Van belang is dat professionals en patiënten zich realiseren dat de ASRS een screener is. Een positieve uitslag is geen garantie voor een diagnose. Die kan slechts worden gesteld na een gedegen en zorgvuldige diagnostiek. 212
Nederlandse samenvatting Op basis van ons onderzoek naar het percentage van ADHD bij volwassenen binnen de verslavingszorg (hoofdstuk 7) konden 3 belangrijke conclusies worden getrokken: 1) Het percentage van patiënten gediagnosticeerd met ADHD bij volwassenen binnen de verslavingszorg is verhoogd (5-22%) bij patiënten met alcohol als belangrijkste probleem en sterk verhoogd (12-57%) bij patiënten met drugs als belangrijkste probleem; 2) Wanneer de nieuwe DSM- 5 criteria voor ADHD bij volwassenen worden toegepast, blijven de percentages binnen die voor ADHD- NOS (ADHD- niet anders gedefinieerd) zoals binnen de DSM- IV gebruikelijk was; 3) Mogelijk spelen geografische regio, met zon- intensiteit als belangrijke factor, maar ook land/cultureel afhankelijke verschillen zoals wijze(n) van verwijzing naar de verslavingszorg, organisatie van de gezondheidszorg en verslavings- zorg, een rol in de gemeten verschillen. Deze conclusies laten zien dat het vaststellen van een gemiddelde van ADHD bij volwassenen binnen de verslavingszorg niet zinvol is. Dit hangt immers af van het land, de geografische regio, setting binnen de verslavingszorg en van het soort middel dat gebruikt wordt. Onafhankelijk van welk land dan ook, dat meedeed in het IASP onderzoek, ADHD komt, binnen de verslavingszorg, vaker voor dan in de algemene bevolking. Dit geldt voor zowel alcohol- als voor drugsverslaving. Dit geldt ook voor landen buiten de Verenigde Staten. Vervolgens onderzochten we (in hoofdstuk 8) of Depressie, (Hypo)Manie, Antisociale Persoonlijkheids Stoornis (ASP) en Borderline Persoonlijkheids Stoornis (BPD) vaker voorkomen bij verslaafden met en zonder ADHD binnen de verslavingszorg. 75% Van de verslaafden met ADHD en "slechts" 37% van verslaafden zonder ADHD hadden 1 of meer van de hierboven genoemde stoornissen. Elk van de genoemde stoornissen kwam vaker voor bij hen met ADHD. Er bleken verschillen te bestaan in het patroon van andere stoornissen in de 3 types van ADHD (aandachtstekort type, hyperactief/impulsieve type, gecombineerde type). Depressie komt vaker voor in het aandachtstekort en het gecombineerde type. (Hypo)Manie en ASP komt vaker voor in het hyperactief/ impulsieve type. BPD tenslotte komt vaker voor bij alle 3 de types. 213
Part 5 Additional Information Mogelijk heeft de mate van andere stoornissen en de patronen daarin, die deels samen hangen met het type ADHD, te maken met onderliggende verstoringen in hersenstructuren en systemen. Die verstoringen zouden kun- nen leiden tot internaliserende dan wel externaliserende stoornissen. Als voor- beeld noemden we 'inhibitie' (de stop- functie in de hersenen), die bij externaliserende stoornissen en ook bij verslaving voor komt. Implicaties van dit onderzoek Toekomstig onderzoek dient zich te richten op ontwikkeling en testen van een verbeterd instrument voor screening van ADHD bij verslaafden. Deze studie toont de omvang van het probleem van ADHD binnen de volwassen verslavingszorg aan. Het zelfde zou moeten gebeuren binnen de verslavingszorg voor (jonge) adolescenten. Ontwikkeling van kennis naar de samenhang, diagnostiek en behandeling van (jonge) adolescenten met ADHD en verslavingsproblematiek is nodig. De link tussen ADHD en Verslaving kan niet langer worden toegeschreven aan een "Amerikaanse hype", gebaseerd op voornamelijk Amerikaans onderzoek. Professionals en managers van verslavingszorginstellingen wereldwijd moeten screening, diagnostiek en behandeling van ADHD binnen hun centra oppakken. De omvang en ernst van dit probleem en de consequenties hiervan voor kwaliteit van leven, van patiënten die lijden aan beide stoornissen, vragen hierom. Daarnaast dient ADHD te worden opgespoord, vastgesteld en behandeld in de praktijk van verslavingszorg aan (jonge) adolescenten. Voor zover bekend zijn er nog geen resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar niet- medicamenteuze behandelvormen beschikbaar in de groep patiënten met zowel ADHD als verslaving. Het beschikbare onderzoek naar effectiviteit van medicatie in deze groep is beperkt. Daarom is intensief en vernieuwend onderzoek nodig naar niet- medicamen- teuze en medicamenteuze behandeling (en combinaties daarvan) in groepen patiënten (alcohol vs. drugs/ typen ADHD) met ADHD en verslaving, in verschillende leeftijdsgroepen. 214
Nederlandse samenvatting Tenslotte, binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie en de jeugdzorg dienen professionals alert te zijn op het risico van ontwikkeling van verslaving bij kinderen en jongeren. Samen met deze professionals dient wetenschappelijk onderzoek te worden opgezet om methoden te ontwikkelen en testen voor preventie van verslaving bij kinderen, adolescenten en (jong) volwassenen met ADHD. Intensieve korte- en lange termijn samenwerking tussen diverse velden (Verslavingszorg, ADHD-zorg, Geestelijke gezondheidszorg, Kinder- & Jeugdpsychiatrie) van praktijk en wetenschap zijn noodzakelijk om bovenstaand onderzoek uit te kunnen voeren. 215