Stappenplan (her)keuring van (oude) elektrische installaties KB van 2 juni 2008 Minimale voorschriften inzake veiligheid van bepaalde oude elektrische installaties Wilfried Mariën Demowerkplaatsen voor Veilig Werken Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg
(her)keuring: historiek regelgeving Onderscheid oud / nieuw huishoudelijk / bedrijfsinstallaties : Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming: ARAB Huishoudelijk Eerste keuring = conformiteit Géén herkeuring» opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring» opgelet: keuring bij verkoop Andere Eerste keuring = conformiteit LS: géén herkeuring» opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring» opgelet: inspectie TWW van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (art. 3 van de Wet op de Arbeidsinspectie) HS, EX, tijdelijk & mobiel: herkeuring jaarlijks 2
(her)keuring: historiek regelgeving - Algemeen Reglement op de elektrische installaties: AREI Huishoudelijk (FOD Economie): 1 oktober 1981 Eerste keuring = conformiteit Herkeuring : 25 jaar» opgelet: uitbreiding/belangrijke aanpassing: herkeuring» opgelet: keuring bij verkoop Andere (FOD WASO bevoegd): 1 januari 1983 Eerste keuring = conformiteit Herkeuring : LS 5 jaarlijks oude installatie : LS aanvankelijk geen verplichting» tot KB 2 juni 2008: 5-jaarlijkse herkeuring 3
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 1. De gebouwgebonden elektrische installatie Elektrisch schema (geactualiseerd!) Verslag uitwendige invloedsfactoren (AREI art. 19), Risico-analyse Keuringsverslag erkend organisme periodiciteit van de herkeuringen: LS: 5 jaar / HS: jaarlijks herkeuring oude elektrische installaties: KB van 2 juni 2008 (!) Géén indienststellingsverslag (eerste keuring = conformiteitsverslag) Wie is bevoegd? Attest gewaarschuwde (BA4) of vakbekwaam (BA5): art. 47 AREI Werkprocedures: de 8 Gouden Regels : art. 266 AREI Wie is installatieverantwoordelijke? 4
Elektrische installaties in een onderwijsomgeving: ambigu karakter 2. Leeratelier, praktijkklas of labo met een elektrische oefeninstallatie Elektrisch schema Risicoanalyse indienststellingsverslag Werkspanning? Hoger dan de ZLVS? Soort elektrisch netstelsel? TT-net; IT-net? Verslag uitwendige invloedsfactoren Géén keuringsverslag door erkend organisme: arbeidsmiddel Bevoegdheidsverklaring voor de vakleerkracht: attest BA5 van vakbekwaamheid Wie is installatieverantwoordelijke? 5
Doel van het KB KB van 2 juni 2008 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van bepaalde oude elektrische installaties op arbeidsplaatsen BS 19 juni 2008; op 29/6/2008 in werking getreden; overgangstermijn 5 jaar Veiligheidsniveau oude installatie opkrikken naar een gelijkwaardig niveau als een AREI-installatie Conformiteit met welzijnsregelgeving: op basis van risicobeoordeling Voorbijgestreefde ARAB-wetgeving vervangen Wetgeving laten aansluiten bij welzijnswetgeving Belang risicoanalyse elektrische installatie onderlijnen Opgelet: correcte keuring is nog geen garantie op veiligheid 6
Welke installaties vallen nu onder welke wetgeving? KB 2 juni 2008 Elektrische installaties gebruikt op arbeidsplaatsen in gebruik genomen vóór 1/10/1981 of 1/01/1983 (ngl BA4/BA5) AREI Elektrische installaties van na 1/10/1981 of 1/01/1983 (BA4/BA5) Zowel huishoudelijk als industrieel Uitvoeringsbesluiten codex welzijn Alle elektrische installaties die gebruikt worden door werknemers KB 27/03/1998 (welzijnsbeleid: RA) KB 12/08/1993 (arbeidsmiddelen) 7
Hoe aanpakken: kernfilosofie - bescherming tegen de risico s van rechtstreekse aanraking - Verwijderen - Omhullen - Hindernis aanleggen - isoleren - Bescherming tegen de risico s van onrechtstreekse aanraking indirect contact met geleidende massa s die toevallig onder spanning staan - Keuze van toestel (arbeidsmiddel): CE - Veiligheidsklasse toestel: klasse 1, 2 en 3 - Dynamische veiligheidscomponenten op de elektrische installatie, ngl van het soort elektrisch netstelsel 8
Hoe aanpakken: kernfilosofie Strategie: cfr welzijnsregelgeving WWW 1996, KB Welzijnsbeleid 1998 Risicobeoordeling: analyse + evaluatie Maak onderscheid: R inventaris, R analyse - RA elektrische installatie: oud én nieuw - leidt tot te nemen preventiemaatregelen: - bij voorrang materiële maatregelen - vervolgens aangepaste werkinstructies OPGELET: opsomming risico s in KB 2/6/2008 niet limitatief! 9
Minimumvereisten Risicoanalyse Opsporing risico s veroorzaakt door elektrische installatie Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking Ontladingen en lichtbogen Potentiaalspreiding, ophoping van energie (C of L) Overspanningen (natuurlijk en/of interferentie) Oververhitting, brandwonden, brand en ontploffing Overstromen, spanningsdaling en wederopkomen spanning Risico s inherent aan werkzaamheden Niet-elektrische risico s te wijten aan installatie Parameters Spanningsgebieden en grenspanningen Aardverbindingen en uitwendige invloeden (cfr. art. 19 AREI) Andere factoren 10
Normale uitwendige invloedsfactoren in een installatie Klasse beschrijving invloed art. AREI indeling AA temperatuur 144 & 225 1 2 3 4 5 6 7 8 AD aanwezigheid van water 84 & 226 1 2 3 4 5 6 7 8 AE vreemde vaste lichamen 29 & 227 1 2 3 4 AF corrosie of vervuilende stoffen 146 & 228 1 2 3 4 AG mechanische belasting 147 & 229 1 2 3 AH trillingen 148 & 230 1 2 3 AK inwerking flora (planten) 149 & 231 1 2 AL inwerking fauna (dieren) 149 & 231 1 2 AM zwerfstromen, elektromagn. invloeden 139 & 232 1 2 3 4 5 6 AN zonnestralen 232 1 2 BA bekwaamheid van personen 47 & 233 1 2 3 4 5 BB toestand menselijk lichaam 31 & 234 1 2 3 BC contact aardpotentiaal 47 & 234 1 2 3 4 BD mogelijkheid tot ontruiming 101.02 & 234 1 2 3 4 BE behandelde en opgeslagen goederen 101.03 & 234 1 2 3 4 CA bouwmaterialen 101.04 1 2 CB structuur van gebouw 101.05 1 2 3 4 11
Preventiemaatregelen (1) Algemene preventiemaatregelen Werkgever doet het nodige om de werknemer te beschermen Preventiehiërarchie: ontwerp => collectieve maatregelen => bevoegdheidsverklaring BA4 en BA5 Minimale voorschriften betreffende uitvoering Uitvoering zodat werknemers beschermd zijn tegen: Rechtstreekse en onrechtstreekse aanraking Gevolgen van overspanningen Brandwonden en andere gezondheidsrisico s Niet-elektrische risico s Vermijden van gevaarlijke lichtbogen, oppervlaktetemperatuur, oververhitting, brand, ontploffing Signalisatie Veiligheids- en gezondheidsignalisatie conform art 261-264 AREI 12
Preventiemaatregelen (2) Overbelasting en Kortsluiting Elke stroombaan beschermd door minstens één beschermingsinrichting Afwijkingen AREI artikel 119, 123 en 126 geldig Specifieke maatregelen Scheiding van installatie of individuele stroomkringen gebeurt op een veilige en betrouwbare manier Idem voor functionele besturing Spanningsdaling of wegvallen spanning geen gevaar voor werknemers Elektrisch materieel Correcte installatie, onderhoud en gebruik volgens bestemming Conform CE-richtlijn indien van toepassing Aangepast aan omstandigheden + instructies fabrikant 13
Hoe in de praktijk? 1. Opstellen documentatie installatie (elektrisch schema, oplijsting componenten, technische specificaties, ) 2. Bepaling van uitwendige invloedsfactoren, cfr. art. 19 AREI 3. Opstellen van de risicoanalyse 4. Opstellen van preventiemaatregelen om risico s uit te schakelen 5. Opstellen van werkinstructies om restrisico s op te vangen 6. Aanstelling van organisatiestructuur: wie is installatieverantwoordelijke? Cfr. Art. 266 AREI 7. Opleiding van werknemers; bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 8. Controle door erkend organisme 14
Stappenplan (1) Oplijsting hiaten (per locatie, gebouw, vestingplaats) i.s.m. PA Oplijsting wie doet wat Strategie : verlening bevoegdheidsattesten BA4 en BA5 Onderscheid:» Gebouwgebonden installatie bvb uitvoeren kleine herstellingen; klusjesman BA4» Vakleerkracht leeratelier elektriciteit: BA5 Wie is installatieverantwoordelijke? Onderscheid: gebouwgebonden installatie - leeratelier 15
Stappenplan (2) Documentatie dossier elektrische installatie per locatie Elektrische schema s: geactualiseerd? Door wie? Installatie oud of onder toepassing AREI Duiding op schema waar vernieuwd, uitgebreid» Kleurkode bedrading,» Sectie bedrading» Welk elektrisch netstelsel?» Herkeurd geweest? Documentatie componenten; technische specificaties Vroegere keuringsverslagen Bouwplan locatie Uitwendige invloedsfactoren ATEX omgeving Risicobeoordeling (analyse + evaluatie) Organisatie & organisatiestructuur: te nemen preventiemaatregelen, installatieverantwoordelijke, opleidingen, bevoegdheidsverklaringen 16
Werkinstructies + attestering Werkorganisatie Aanstellen installatieverantwoordelijke In acht nemen van artikel 266 uit het AREI Problematiek werken met derden (KB werken met derden) Principe werkinstructies Herneming artikel 19 en 20 KB welzijn (27 maart 1998) Nodige opleiding en werkinstructies Enkel toegang tot delen waarvoor bevoegd Formele bevoegdheidsverklaring: BA4 en BA5 Analoog met art. 47 AREI onderscheid BA4 (gewaarschuwd) en BA5 (vakbekwaam) Kan enkel door de werkgever aan de werknemer gegeven worden Affichering van EHBO-instructie 17
Stappenplanstrategie Oplijsting hiaten Rangorde prioriteiten tijdsbestek Wie doet wat taakomschrijving OK Rechtstreekse aanraking Onrechtstreekse aanraking Schema s netstelsel aarding Geactualiseerd? Uitwendige invloeden Controleverslagen opmerkingen? Ricicobeoordeling 6 ATEX? 1 onmiddellijk nihil / 2 4 5 3 Werkprocedures Installatieverantw. BA4 BA5 Keuring 18
De bevoegdheidsverklaring Art. 47 AREI: codificatie over bekwaamheid van personen Onderscheid tussen BA4 (gewaarschuwde) en BA5 (vakbekwaam) Werkgever verleent attest Werkgever is verantwoordelijk voor de vereiste opleidingen, voor de personen die bepaalde handelingen mogen uitvoeren op een bepaalde installatie = situationeel!» Algemene kennis en inzichten» Specifieke kennis van deze elektrische installatie = resultaat van de gevoerde risicoanalyse specifieke risico s, werkprocedures, taakomschrijving, beschrijving v/d installatie Er bestaat dus géén standaard opleiding BA4 - BA5 19
Controles Wie? Interne controle HS (artikel 267 AREI) Controles door erkende organismes (conformiteit, periodiek) Wat? Eerste controle conformiteit met KB 2 juni 2008 (vóór 29 juni 2013) Periodieke controles LS: 5-jaarlijks HS, EX, tijdelijk en mobiel: jaarlijks Controleverslag Indien tekortkomingen: Zo snel mogelijk conform stellen Tussentijdse maatregelen nemen om toch veilig te kunnen werken 20
Toekomende nieuw KB KB van 4 december 2012 betreffende de minimale voorschriften inzake veiligheid van elektrische installaties op arbeidsplaatsen. (KB 2 juni 2008 komt te vervallen) Analogie met KB Arbeidsmiddelen Twee aspecten» Constructie: technische aspecten, cfr AREI» Gebruik: opleidingen, BA4 & BA5, doc bijhouden WG mag kiezen voor de oude elektrische installatie: Conformiteit, volgens» AREI of» (Bijlage 1 van) het nieuwe KB 21
Toekomende (2) Technische uitvoering van elke elektr. installatie voldoet ten minste aan AREI Voor oude : mogelijkheid af te wijken van de minimale voorschriften mbt de uitvoering: moet voldoen aan (bijlage van) KB 4 december 2012 (cfr dezelfde bijlage als KB 2 juni 2008 ) Controle door EO: 1 ste = conformiteit Vervolgens periodiciteit Overgangsbepalingen voor oude : 1 januari 2014 Voldoen aan RA en preventiemaatregelen : 31.12.2014 Voor technische uitvoering: alsnog uitstel indien gedetailleerd en geargumenteerd actieplan : 31.12.2016 22
Tenslotte: worst case scenario geen elektrisch schema» Welk elektrisch netstelsel: TT, TNC, TNS,» Sectie van de draden; opgelet bij uitbreidingen» Aarding van stopcontacten aangesloten?» Geen aarding = verbod klasse 1 toestellen slechts klasse 2 Systematiseer onderzoek naar spanningloos stellen Waarschuwing : werken op vreemde elektrische installatie; hoe garandeer ik spanningsloosheid? Stappenplan: oplijsting hiaten, volgorde prioriteiten, concretiseer tijdschema invulling hiaten, Opvolging 23