Rapport ONDERNEMERSPEILING DRENTHE 2016 Provinciale rapportage Mei 2016 www.ioresearch.nl
COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus 563 7500 AN Enschede Rapportnummer 2016/65 Datum Mei 2016 Opdrachtgever De 12 gemeenten in Drenthe Auteur(s) Ester Hilhorst Gert Versteeg Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Colofon
INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding... 5 1.1 Aanleiding en doel van het onderzoek... 5 1.2 Methode en respons... 5 1.3 Analyse en rapportage... 6 1.4 Leeswijzer... 6 2. Non-responsanalyse... 8 2.1 Inleiding... 8 2.2 Gemeentegrootte... 8 2.3 Grootteklasse bedrijven... 8 2.4 Economische sector... 10 2.5 Mate van contact... 11 3. Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid... 13 3.1 Inleiding... 13 3.2 Type bedrijfslocatie... 13 3.3 Type bedrijfspand... 15 3.4 Waardering dienstverlening... 16 3.5 Waardering ondernemersklimaat... 18 4. Benchmark gemeentelijke rapportcijfers... 21 4.1 Inleiding... 21 4.2 Rapportcijfers bedrijfsomgeving... 21 4.3 Rapportcijfers dienstverlening... 24 4.4 Rapportcijfers relatie ondernemers en gemeente... 27 4.5 Rapportcijfers ondernemings- en vestigingsklimaat... 28 4.6 Prioriteitenmatrix... 29 5. Samenvatting en aanbevelingen... 33 5.1 Inleiding... 33 5.2 Samenvatting... 33 5.3 Top-10 aanbevelingen... 35 Bijlage 1. Vragenlijst Ondernemerspeiling... 37 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Inhoudsopgave
1 HOOFDSTUK Inleiding Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Inleiding 4
1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel van het onderzoek Na een aantal jaren van economische crisis in Nederland is ook de Drentse economie zich aan het herstellen. Drenthe profileert zich steeds meer als een concurrerende, innovatieve provincie als het gaat om het (startende) Drentse bedrijfsleven. De ambitie van de Drentse gemeenten is het versterken van deze concurrentie- en innovatiekracht van het (startende) Drentse bedrijfsleven. Belangrijk onderdeel hiervan is het aansluiten van processen van (gemeentelijke) dienstverlening op de wensen en behoeften van de lokale ondernemers. Om de dienstverlening aan ondernemers te verbeteren, is het belangrijk om te weten hoe ondernemers de huidige dienstverlening ervaren en of een verbetering mogelijk en/of wenselijk is. Omdat de bij de verschillende gemeenten beschikbare gegevens te divers of te verouderd waren, is er behoefte aan een provinciebrede nulmeting. De twaalf Drentse gemeenten zijn daarom in samenwerking met de provincie Drenthe, de Vereniging van Drentse Gemeenten, VNG en KING een traject gestart gericht op het uitvoeren van een provinciebrede Ondernemerspeiling, volgens de standaard van KING, aangevuld met de modules Dienstverlening met de menselijke maat (hostmanship) en Vergunningverlening. Op basis van de uitkomsten van de Ondernemerspeiling bepalen de gemeenten voor welke aspecten verbetertrajecten zijn gewenst en hoe deze zoveel mogelijk gezamenlijk kunnen worden opgepakt. In de lijst met indicatoren voor de gemeentelijke Programmabegroting, opgesteld door de commissie Depla, zijn het rapportcijfer vestigingsklimaat en het rapportcijfer ondernemersklimaat opgenomen. Door deel te nemen aan deze Ondernemerspeiling kan de gemeente die indicatoren ook daadwerkelijk opnemen in de Programmabegroting. In hoofdstuk 4 van deze rapportage vindt u deze rapportcijfers voor de 12 Drentse gemeenten. In dit project staat de volgende doelstelling centraal: Het uitvoeren van de KING Ondernemerspeiling binnen de twaalf Drentse gemeenten om inzicht te krijgen in de bevindingen van de ondernemers over het ondernemers- en vestigingsklimaat en de dienstverlening van de gemeenten aan ondernemers, met het oog op mogelijke verbeterpunten. 1.2 Methode en respons Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de ondernemers zijn alle ondernemers uit Drenthe aangeschreven. Het gaat om ruim 36.000 vestigingen uit het provinciale register DWE (Drentse Werkgelegenheid Enquête). Dit register bevat ondernemingen in alle economische sectoren, dus ook onderwijs, gezondheidszorg en overheid. Waar in dit rapport gesproken wordt over ondernemers betreft het feitelijk vertegenwoordigers van bedrijven en instellingen. De ondernemers kregen een brief van de gemeente met het verzoek om de digitale vragenlijst in te vullen. Na twee weken is een rappel verstuurd aan alle bedrijven en instellingen met minimaal 2 werkzame personen. Een aantal bedrijven bleek inmiddels opgeheven. Deze zijn achteraf in mindering gebracht op de steekproef. In totaal hebben 3.064 ondernemers aan de peiling deelgenomen, een respons van 8,5%. Om de respons te bevorderen, zijn (naast het gemeentelijke briefpapier en de rappel na twee weken) persberichten verstuurd en zijn de ondernemersverenigingen aangeschreven en gebeld met het verzoek om bekendheid te geven aan het onderzoek bij de achterban. Een respons van 10% is gebruikelijk bij peilingen onder ondernemers. In Drenthe bleef de gemiddelde respons daar iets onder. In hoofdstuk 2 wordt dieper ingegaan op de respons en de redenen van non-respons. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 5
Tabel 1.1 Respons per gemeente GEMEENTE INGEVULD RESPONS Aa en Hunze 184 8,7% Assen 307 7,5% Borger-Odoorn 209 10,1% Coevorden 295 10,6% De Wolden 180 7,8% Emmen 513 7,1% Hoogeveen 286 7,7% Meppel 211 8,4% Midden-Drenthe 242 9,1% Noordenveld 264 11,1% Tynaarlo 191 7,6% Westerveld 182 10,1% Totaal 3.064 8,5% 1.3 Analyse en rapportage De resultaten zijn per gemeente gewogen naar sector en grootteklasse van de bedrijven die hebben deelgenomen. Dit maakt het mogelijk om een eventueel selectieve respons op deze kenmerken te corrigeren naar de totale groep bedrijven en instellingen. Interpretatie rapportcijfers De waardering voor bepaalde zaken wordt onder andere weergegeven in de vorm van rapportcijfers. Deze kunnen als volgt worden geïnterpreteerd: een score van een 5 of lager is onvoldoende of slecht, een 6 is als matig te beschouwen, een 7 is redelijk en vanaf een 7,5 kan er worden gesproken van een goed resultaat. Cijfers boven de 8 zijn zeer goed en bijna niet te verbeteren. 1.4 Leeswijzer Deze rapportage start met een non-responsanalyse in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 komt de bedrijfsomgeving van de ondernemers aan bod en de invloed daarvan op hun oordeel over de dienstverlening en het vestigingsklimaat. Hoofdstuk 4 bevat de benchmark van de 12 gemeenten op de verschillende onderdelen die in het onderzoek aan de orde zijn gekomen. Dit hoofdstuk sluit af met een prioriteitenmatrix. Hoofdstuk 5 bevat de samenvatting en aanbevelingen op basis van dit onderzoek. Hier zijn ook de open antwoorden van de ondernemers in meegenomen. Het rapport sluit af met een bijlage met daarin de vragenlijst. Naast deze provinciale rapportage is er een exceltabel beschikbaar waarin de gemeenten zich op ieder onderwerp met elkaar kunnen vergelijken. Ook zijn er 12 gemeentelijke rapportages met de belangrijkste uitkomsten, in vergelijking tot het provinciale gemiddelde. Iedere gemeente heeft daarnaast een managementsamenvatting ontvangen in de vorm van een factsheet. Als bijlage bij deze rapportage zijn de 12 factsheets gebundeld. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 6
2 HOOFDSTUK Non-responsanalyse Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 7
2. Non-responsanalyse 2.1 Inleiding Zoals in de inleiding reeds is aangeven, zijn ruim 36.000 ondernemingen in Drenthe aangeschreven. Het gaat hier om bedrijven met minimaal 1 werkzame persoon. Na aftrek van de bedrijven die niet bereikt konden worden, bijvoorbeeld omdat ze inmiddels zijn opgegeven, is er een respons behaald van 3.064 ondernemers, wat overeenkomt met 8,5% van de in Drenthe gevestigde bedrijven. Tabel 2.1 Respons per gemeente BEDRIJVEN INGEVULD RESPONS Aa en Hunze 2.103 184 8,7% Assen 4.092 307 7,5% Borger-Odoorn 2.063 209 10,1% Coevorden 2.776 295 10,6% De Wolden 2.315 180 7,8% Emmen 7.179 513 7,1% Hoogeveen 3.731 286 7,7% Meppel 2.502 211 8,4% Midden-Drenthe 2.665 242 9,1% Noordenveld 2.383 264 11,1% Tynaarlo 2.518 191 7,6% Westerveld 1.798 182 10,1% Totaal 36.125 3.064 8,5% 2.2 Gemeentegrootte Allereerst valt op dat de grotere gemeenten Assen, Emmen en Hoogeveen een relatief lage respons hebben. Er zijn ook drie kleinere gemeenten met een benedengemiddelde respons, namelijk De Wolden, Tynaarlo en Midden-Drenthe. Deze gemeenten hebben (overigens net als Assen) voorafgaand aan dit onderzoek deelgenomen aan de MKBeterMeter. Hiervoor zijn dezelfde bedrijven benaderd, wat een verklaring kan zijn voor de geringere animo om deel te nemen aan deze ondernemerspeiling. 2.3 Grootteklasse bedrijven Een andere verklaring is de grootteklasse van het bedrijf. De algemene regel is: hoe groter het bedrijf, hoe vaker men deelneemt. De lage respons onder bedrijven met 1 werkzame persoon komt mede doordat zij geen rappel hebben ontvangen. Dit is één van de redenen waarom de respons onder deze groep lager is. Een andere reden is dat niet iedere zzp er zich een ondernemer voelt en dus minder geneigd zal zijn om deel te nemen aan het onderzoek. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 8
Tabel 2.2 Respons per grootteklasse BEDRIJVEN INGEVULD RESPONS 1 werkzame persoon 21.724 1.392 % 2 tot 9 12.264 1.224 10,0% 10 tot 50 1.878 321 17,1% 50 tot 100 214 65 30,4% 100 of meer 200 62 31,0% Totaal 36.280* 3.064 8,5% * aantallen voor aftrek bedrijven die niet bereikt konden worden Is het, gezien bovenstaande responspercentages, verdedigbaar om géén rappel te sturen aan zzp ers? Aan de ene kant beïnvloedt het de gemiddelde respons negatief. Aan de andere kant betreft het in absolute zin de grootste groep. De omvang van de groep is groot genoeg om uitspraken te kunnen doen over deze groep. Dus als kostenbesparende maatregel is het verdedigbaar om bedrijven met 1 werkzame persoon geen rappel te sturen. En ook vanuit het oogpunt dat deze groep zich niet altijd als ondernemer ziet, is het te verdedigen om ze niet twee keer te benaderen voor een onderzoek. Overigens is de respons, gemeten naar de werkgelegenheid, vele malen groter dan 8,5%. De bedrijven die hebben deelgenomen vertegenwoordigen immers ook hun personeel. Tabel 2.3 Gemiddelde bedrijfsgrootte per gemeente en respons BEDRIJVEN GEMIDDELDE* BEDRIJFSGROOTTE RESPONS Aa en Hunze 2.103 3 8,7% Assen 4.092 8 7,5% Borger-Odoorn 2.063 3 10,1% Coevorden 2.776 4 10,6% De Wolden 2.315 3 7,8% Emmen 7.179 6 7,1% Hoogeveen 3.731 6 7,7% Meppel 2.502 6 8,4% Midden-Drenthe 2.665 4 9,1% Noordenveld 2.383 4 11,1% Tynaarlo 2.518 4 7,6% Westerveld 1.798 4 10,1% Totaal 36.125 5 8,5% * berekening op basis van grootteklasse Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 9
Het is opvallend dat de respons afneemt met gemeentegrootte en toeneemt met bedrijfsgrootte. Immers, grote bedrijven zijn vaker gevestigd in grotere gemeenten. Daar zijn doorgaans méér bedrijventerreinen waar grote bedrijven zich kunnen vestigen en ook meer voorzieningen (scholen, gemeentehuis, ziekenhuis, dierenpark) met relatief veel werkgelegenheid. In bovenstaande tabel is zichtbaar dat de gemiddelde bedrijfsgrootte het hoogst is in Assen, gevolgd door Hoogeveen, Emmen en Meppel. 2.4 Economische sector Ook naar sectoren zijn er verschillen in respons. Voor een deel worden deze verklaard door de gemiddelde omvang van bedrijven in de betreffende sector. Zo zijn er binnen de bouwnijverheid, in de landbouw en in de maatschappelijke dienstverlening relatief veel zzp ers, wat de lage respons (mede) verklaart. In de financiële dienstverlening en ook in welzijn/zorg/onderwijs zijn enkele relatief grote bedrijven maar daarnaast ook veel kleine bedrijven. Tabel 2.4 Respons per sector BEDRIJVEN INGEVULD RESPONS Land-, tuinbouw visserij 3.930 276 7,0% Industrie en nutsvoorziening 1.580 160 10,1% Bouw(nijverheid)/ installatie 3.780 195 5,2% (Detail)handel 7.330 617 8,5% Vervoer en opslag 757 64 8,5% (Tele)communicatie en ICT 1.304 104 8,0% Horeca en toerisme 2.818 197 7,0% Financiële dienstverlening 473 64 13,5% Zakelijke dienstverlening 6.872 589 8,6% (Beheer/bemidd.) vastgoed 402 135 33,6% Welzijn, zorg en educatie 4.728 503 10,6% Maatschappelijke diensten 2.306 160 6,9% Totaal 36.280* 3.064 8,5% * aantallen voor aftrek bedrijven die niet bereikt konden worden Een andere verklarende factor die achter de sector zit, is vermoedelijk of ondernemers al dan niet pandeigenaar zijn. Pandeigenaren hebben vaker te maken met gemeentelijke dienstverlening dan huurders. Dit zien we bijvoorbeeld bij de sector met het hoogste responspercentage: de commerciële verhuur van panden (beheer/bemiddeling van vastgoed). In absolute aantallen is het geen grote groep (135 respondenten). Deze ondernemers hebben uiteraard baat bij een goed ondernemersklimaat en ook baat bij heldere regelgeving, soepele vergunningverlening en dergelijke. Huurders geven in de open antwoorden vaker aan dat ze over veel onderdelen van de vragenlijst geen mening hebben, omdat ze er niet eerder mee te maken hebben gehad. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 10
2.5 Mate van contact Het is aannemelijk te veronderstellen dat ondernemers die in de afgelopen jaren contact hebben gehad met de gemeente, eerder geneigd zijn om deel te nemen aan het onderzoek. Contact kan zijn via een ondernemersvereniging/overlegvorm, door het aanvragen van een vergunning, het indienen van een klacht, omdat ze via WMO/jeugdwet contractant zijn et cetera. In de gemeentelijke rapportages is aangegeven hoeveel ondernemers in het onderzoek een vergunning hebben aangevraagd (hoofdstuk vergunningverlening) of op andere wijze contact hebben gehad (hoofdstuk dienstverlening). De percentages voor het aanvragen van een vergunning liggen per gemeente rond de 10 procent van alle ondernemers. De percentages voor het hebben van contact liggen rond de 40 procent. Het lijkt aannemelijk dat deze percentages in werkelijkheid lager liggen. Mogelijk hebben de gemeenten hier zelf meer inzicht in. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Non-responsanalyse 11
3 HOOFDSTUK Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 12
3. Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de economische activiteiten en de bedrijfsomgeving van de bedrijven besproken. Aan de orde komen waar de bedrijven gevestigd zijn, in wat voor type bedrijfspand en hoe dit van invloed is op de waardering van de dienstverlening en het ondernemersklimaat. 3.2 Type bedrijfslocatie Bijna de helft van de ondernemingen is gevestigd in een woonwijk of is voor de uitoefening van de economische activiteiten niet-locatiegebonden. Denk hier bijvoorbeeld aan ondernemingen in de bouw die hun materialen in een klusbus hebben (en dus geen opslagruimte hebben) en die hun werk uitvoeren op de bouw of bij mensen thuis. Of pedicures die aan huis of bij de klant hun werk uitvoeren, verandermanagers of communicatie-adviseurs die in ondernemingen door het hele land hun werk uitoefenen, ambulante handelaren die op diverse markten hun waren verkopen et cetera. In Drenthe is daarnaast 22% van de ondernemers gevestigd in het buitengebied. Het gaat hier uiteraard vaak om landbouwbedrijven, maar ook bedrijven in de handel/horeca, de bouw en andere sectoren komen voor. Figuur 3.1 Verdeling bedrijven naar type bedrijfslocatie, in Drenthe 46% 22% 18% 15% 0% 25% 50% 75% 100% Woonwijk / niet-locatiegebonden Buitengebied Centrum Bedrijventerrein In het centrum van gemeenten zie je vaker bedrijven in handel en horeca en welzijn/zorg/onderwijs. Bedrijven zijn het minst vaak gevestigd op bedrijventerreinen. Bedrijven in de industrie/bouw/vervoer hebben vaker een (groter) bedrijfspand nodig en zijn daarom wel vaker op bedrijventerreinen gevestigd. In figuur 3.2 staat de verdeling van het aantal bedrijven per bedrijfslocatie, per gemeente. Sommige gemeenten hebben relatief veel bedrijven in het buitengebied, bijvoorbeeld De Wolden en Midden- Drenthe. In de grotere gemeenten Meppel, Emmen, Assen en Hoogeveen is minimaal een vijfde van de bedrijven gevestigd op een bedrijventerrein. In Assen, Meppel en Hoogeveen is ook ruim 20 procent van de ondernemers gevestigd in het centrum. In Tynaarlo, Aa en Hunze, Noordenveld, Borger-Odoorn en Assen is meer dan de helft van de ondernemers in de woonwijk gevestigd of niet locatie-gebonden. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 13
Figuur 3.2 Aandeel bedrijven per bedrijfslocatie, naar gemeente Tynaarlo 8% 17% 18% 57% Aa en Hunze 5% 15% 24% 56% Noordenveld 11% 14% 21% 55% Borger-Odoorn 6% 18% 26% 51% Assen 20% 24% 6% 51% Westerveld 4% 18% 33% 45% Emmen 22% 18% 15% 44% Meppel 27% 23% 9% 42% Coevorden 15% 19% 25% 41% Hoogeveen 20% 22% 18% 40% Midden-Drenthe 13% 12% 39% 36% De Wolden 7% 14% 47% 32% 0% 25% 50% 75% 100% Bedrijventerrein Centrum Buitengebied Woonwijk / niet-locatiegebonden Hoe meer werkzame personen, hoe vaker een bedrijf gevestigd is op een bedrijventerrein. Dat is zichtbaar in figuur 3.3. Maar ook in het centrum (inclusief stationslocatie) zijn grotere bedrijven gevestigd. Bijvoorbeeld grotere dienstverlenende bedrijven, zorginstellingen, onderwijsinstellingen et cetera. Eenmanszaken zijn relatief vaak in de woonwijk gevestigd of niet-locatiegebonden. Figuur 3.3 Bedrijfslocatie, naar grootteklasse 50+ 54% 22% 11% 13% 10-49 50% 31% 13% 7% 2-9 19% 29% 32% 20% 1 6% 10% 17% 66% 0% 25% 50% 75% 100% Bedrijventerrein Centrum Buitengebied Woonwijk / niet-locatiegebonden Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 14
3.3 Type bedrijfspand Aan de ondernemers is niet alleen gevraagd op wat voor bedrijfslocatie ze gevestigd zijn, maar ook in wat voor type bedrijfspand. Ruim 40 procent is gevestigd in een woning, ruim een kwart in een kantooren/of bedrijfsruimte, tien procent in een winkelruimte/horecapand en 8 procent in een onderwijs- of praktijkruimte. Er is ook een groep ondernemers die aangeven ergens anders gevestigd te zijn. De aard hiervan is heel divers. Soms is dit een combinatie van bedrijfslocaties zoals een woonhuis met een schuur waarin beide gewerkt wordt, een uitleg dat veel via internet verkocht wordt, dat er samengewerkt wordt met andere bedrijven, dat er verhuisplannen zijn, dat het om een boerderij gaat et cetera. Figuur 3.4 Type bedrijfspand, Drenthe totaal 41% 28% 10% 8% 14% 0% 25% 50% 75% 100% Woonlocatie Kantoor- en/of bedrijfsruimte Winkelruimte/horecapand Onderwijs-/praktijkruimte Anders Tussen de gemeenten zijn er verschillen. Zo heeft Hoogeveen relatief de minste bedrijven die gevestigd zijn in een woonhuis en de meeste die gevestigd zijn in een kantoor- en/of bedrijfsruimte. Figuur 3.5 Type bedrijfspand, per gemeente Noordenveld 48% 24% 10% 8% 11% Tynaarlo 47% 22% 7% 9% 14% Aa en Hunze 47% 20% 8% 7% 18% Westerveld 47% 24% 8% 7% 14% Borger-Odoorn 45% 22% 10% 7% 16% Assen 42% 28% 11% 9% 10% De Wolden 42% 24% 7% 9% 19% Midden- Drenthe 40% 30% 8% 8% 15% Emmen 38% 31% 11% 7% 13% Meppel 37% 34% 13% 8% 7% Coevorden 34% 27% 12% 8% 20% Hoogeveen 32% 38% 12% 7% 12% 0% 25% 50% 75% 100% Woonlocatie Kantoor-/bedrijfsruimte Winkelruimte/horecapand Onderwijs-/praktijkruimte Anders Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 15
Figuur 3.6 Type bedrijfspand, naar grootteklasse van de bedrijven 50+ 68% 6% 7% 18% 10-49 63% 15% 8% 12% 2-9 17% 39% 19% 9% 17% 1 61% 15% 5% 7% 12% 0% 25% 50% 75% 100% Woonlocatie Kantoor-/bedrijfsruimte Winkelruimte/horecapand Onderwijs-/praktijkruimte Anders Er is een duidelijke relatie tussen bedrijfsgrootte en type bedrijfspand. Kleine bedrijven, met name eenmanszaken, zijn vaak in een woonhuis gevestigd. Van de grotere bedrijven vanaf 10 werkzame personen is twee derde gevestigd in een kantoor- en/of bedrijfsruimte. Er zijn winkel- en horecapanden voor grote en kleine ondernemingen en dit geldt ook voor onderwijs- en praktijkruimten. 3.4 Waardering dienstverlening Het is interessant om te kijken of bedrijfsgrootte, sector, bedrijfsruimte en/of bedrijfslocatie van invloed is op de waardering voor de dienstverlening. In figuur 3.7 zien we dat bedrijven vanaf 50 werkzame personen gemiddeld het meest tevreden zijn over de gemeentelijke dienstverlening. Bedrijven met twee tot negen werkzame personen zijn het minst tevreden. Figuur 3.7 Waardering dienstverlening naar grootteklasse 50-99 6,9 10-49 6,6 1 6,5 2-9 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Figuur 3.8 en figuur 3.9 laten zien dat ondernemers die gevestigd zijn in een woonhuis en in een woonwijk of niet-locatiegebonden zijn voor hun economische activiteiten gemiddeld het meest tevreden zijn over de gemeentelijke dienstverlening. Dit lijkt tegengesteld aan de constatering dat kleine bedrijven gemiddeld minder tevreden zijn dan grotere bedrijven. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 16
Een verklaring ligt in de tevredenheid van ondernemers in het centrum, in winkel- of horecapanden en zoals we in figuur 3.10 zien, in ondernemers in de handel en horeca. Deze zijn gemiddeld het minst tevreden over de dienstverlening van de gemeente. Wat hier zou kunnen spelen is dat deze ondernemers relatief vaak een vergunning (moeten) aanvragen en relatief vaak te maken hebben met parkeerbeleid en de communicatie en dienstverlening daaromtrent. De zakelijke dienstverlening en welzijn/zorg/onderwijs zijn gemiddeld het meest tevreden. Figuur 3.8 Waardering dienstverlening naar type bedrijfslocatie Woonwijk / niet-locatiegebonden Buitengebied Bedrijventerrein Centrum 6,7 6,3 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Figuur 3.9 Waardering dienstverlening naar type bedrijfspand Woonlocatie Anders Onderwijs-/praktijkruimte Kantoor- en/of bedrijfsruimte Winkelruimte/horecapand 6,7 6,5 6,2 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Figuur 3.10 Waardering dienstverlening naar sector Zakelijke dienstverlening Welzijn, zorg, onderwijs Industrie/bouw/vervoer Landbouw Overig Handel/horeca 6,7 6,6 6,5 6,3 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 17
3.5 Waardering ondernemersklimaat Naast de waardering voor de dienstverlening, is het ook interessant om te kijken in hoeverre bedrijfsgrootte, bedrijfslocatie, bedrijfspand en bedrijfssector van invloed zijn op de waardering voor het ondernemersklimaat. Dat is zichtbaar in de figuren 3.11 tot en met 3.14. Figuur 3.11 Waardering ondernemersklimaat naar grootteklasse 50+ 6,6 10-49 1 2-9 6,3 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Figuur 3.12 Waardering ondernemersklimaat naar type bedrijfslocatie Woonwijk / niet-locatiegebonden 6,5 Buitengebied 6,3 Bedrijventerrein 6,3 Centrum 6,1 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Figuur 3.13 Waardering ondernemersklimaat naar type bedrijfspand Woonlocatie 6,5 Anders Onderwijs-/praktijkruimte Kantoor- en/of bedrijfsruimte 6,3 Winkelruimte/horecapand 5,9 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 18
Figuur 3.14 Waardering ondernemersklimaat naar sector Industrie/bouw/vervoer 6,6 Zakelijke dienstverlening Welzijn, zorg, onderwijs Landbouw 6,3 Overig 6,2 Handel/horeca 6,1 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10,0 Bovenstaande figuren laten zien dat de ondernemers in het centrum, in handel en horeca en gevestigd in een winkel/horecapand het minst tevreden zijn over het ondernemersklimaat. Dit hangt deels samen met hun lage waardering voor de dienstverlening, als onderdeel van het ondernemersklimaat. Het kan ook deels samenhangen met hun relatief grote afhankelijkheid van de lokale consument en van lokaal economisch beleid. Ondernemers die in een woning gevestigd zijn en/of in een woonwijk en ondernemers in de industrie/bouw/vervoer, zakelijke dienstverlening en welzijn/zorg/onderwijs zijn het meest tevreden over het ondernemersklimaat. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid 19
4 HOOFDSTUK Benchmark gemeentelijke rapportcijfers Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 20
4. Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk staan alle rapportcijfers die te maken hebben met het ondernemersklimaat en de gemeentelijke dienstverlening overzichtelijk bijeen. Het Drentse gemiddelde is met een afwijkende kleur aangegeven. Allereerst zijn de rapportcijfers opgenomen die verband houden met de bedrijfsomgeving, daarna de dienstverlening, de relatie tussen gemeente en ondernemers en het ondernemersklimaat als geheel. Dit hoofdstuk sluit af met een prioriteitenmatrix waarin tot uitdrukking komt in welke mate de afzonderlijke aspecten van invloed zijn op het ondernemersklimaat en waar op ingezet zou moeten worden om een betere waardering te krijgen van ondernemers. 4.2 Rapportcijfers bedrijfsomgeving Allereerst de rapportcijfers over de bedrijfsomgeving. Het gaat hier om een rapportcijfer voor de openbare ruimte, de veiligheid in de bedrijfsomgeving, de bereikbaarheid van de gemeente per auto, de bereikbaarheid van de bedrijfsvestiging per OV, de bereikbaarheid voor bevoorrading en transport en de parkeermogelijkheden. De gemeente Aa en Hunze scoort op een aantal van deze kenmerken hoog. De gemeenten Coevorden en De Wolden hebben vaker een score onder het gemiddelde. De positie van veel gemeenten wisselt per aspect van de bedrijfsomgeving. Figuur 4.1 Waardering voor de openbare ruimte in de bedrijfsomgeving Aa en Hunze 7,3 Meppel Hoogeveen Tynaarlo Assen Drenthe totaal Noordenveld De Wolden Westerveld Midden-Drenthe Borger-Odoorn Emmen Coevorden 7,1 7,0 6,9 6,9 6,9 6,9 6,9 6,9 6,8 6,8 6,7 6,7 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 21
Figuur 4.2 Waardering voor de veiligheid in de bedrijfsomgeving Aa en Hunze Borger-Odoorn Meppel Noordenveld De Wolden Westerveld Hoogeveen Drenthe totaal Assen Tynaarlo Midden-Drenthe Emmen Coevorden 7,4 7,4 7,3 7,3 7,2 7,2 7,2 7,2 7,2 7,1 7,1 7,0 6,9 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Figuur 4.3 Waardering voor de bereikbaarheid van de gemeente, per auto Aa en Hunze Tynaarlo Midden-Drenthe Westerveld Noordenveld Borger-Odoorn Hoogeveen Drenthe totaal Meppel De Wolden Coevorden Emmen 8,3 8,3 8,2 8,1 8,0 8,0 7,9 7,9 7,8 7,8 7,8 7,8 Assen 7,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 22
Figuur 4.4 Waardering voor de bereikbaarheid van de bedrijfsvestiging, per OV Tynaarlo 6,7 Assen 6,3 Meppel Emmen Aa en Hunze Noordenveld Drenthe totaal Borger-Odoorn Hoogeveen Coevorden Midden-Drenthe 5,8 5,8 5,7 5,7 5,6 5,5 5,3 5,3 5,3 Westerveld 5,0 De Wolden 4,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Figuur 4.5 Waardering voor de bereikbaarheid voor bevoorrading & transport in de bedrijfsomgeving Tynaarlo 7,8 Aa en Hunze Hoogeveen Emmen Midden-Drenthe Meppel Drenthe totaal Coevorden Westerveld De Wolden Noordenveld Borger-Odoorn Assen 7,6 7,5 7,5 7,4 7,4 7,4 7,4 7,4 7,4 7,3 7,3 7,2 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 23
Figuur 4.6 Waardering voor de parkeermogelijkheden in de bedrijfsomgeving Tynaarlo Noordenveld Emmen Aa en Hunze Borger-Odoorn Westerveld Drenthe totaal De Wolden Coevorden Midden-Drenthe Hoogeveen Meppel Assen 7,1 7,0 7,0 7,0 6,9 6,9 6,8 6,8 6,8 6,7 6,7 6,6 6,6 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 4.3 Rapportcijfers dienstverlening In deze paragraaf staan de gemiddelde rapportcijfers per gemeente voor de aspecten die verband houden met de dienstverlening. Het provinciale gemiddelde is wederom in een afwijkende kleur aangegeven. Wat opvalt bij deze aspecten, is dat de dienstverlening in kleinere gemeenten beter gewaardeerd wordt dan de dienstverlening in grotere gemeenten. Uitzondering hierop is Hoogeveen die op veel aspecten relatief hoog scoort. Op het gebied van vergunningverlening is de waardering voor de gemeente Hoogeveen met afstand het hoogst. De website van De Wolden scoort van alle gemeenten met afstand het hoogste rapportcijfer. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 24
Figuur 4.7 Waardering voor de gemeentelijke dienstverlening in het algemeen De Wolden Midden-Drenthe Tynaarlo Aa en Hunze Hoogeveen Borger-Odoorn Meppel Westerveld Drenthe totaal Noordenveld Assen Coevorden Emmen 6,9 6,8 6,6 6,6 6,6 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 6,3 6,2 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Figuur 4.8 Waardering voor de digitale faciliteiten van de gemeente De Wolden Borger-Odoorn Hoogeveen Midden-Drenthe Assen Meppel Aa en Hunze Coevorden Drenthe totaal 6,8 6,6 6,6 6,6 6,3 6,3 6,3 Westerveld Noordenveld Emmen Tynaarlo 6,1 6,1 6,0 5,8 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 25
Figuur 4.9 Waardering voor de professionaliteit van de gemeentelijke organisatie en haar medewerkers Midden-Drenthe Borger-Odoorn Hoogeveen Westerveld De Wolden Noordenveld Aa en Hunze Drenthe totaal Assen Meppel Tynaarlo Coevorden Emmen 6,7 6,6 6,6 6,3 6,3 6,2 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Figuur 4.10 Waardering voor de afhandeling van vergunningaanvragen Hoogeveen Midden-Drenthe 6,8 7,0 Borger-Odoorn Meppel De Wolden Assen Coevorden Drenthe totaal Aa en Hunze Tynaarlo Westerveld 6,6 6,5 6,3 6,2 6,1 6,0 Noordenveld Emmen 5,8 5,7 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 26
4.4 Rapportcijfers relatie ondernemers en gemeente In deze paragraaf staan de onderdelen die betrekking hebben op de relatie tussen ondernemers en de gemeente. Het gaat om de communicatie en voorlichting, de inspanningen die de gemeente pleegt om regelgeving te vereenvoudigen en de wijze waarop de gemeente ondernemers betrekt en samenwerking zoekt. Ook hier scoren de kleinere gemeenten vaker hoger dan de grotere gemeenten en is Hoogeveen een positieve uitzondering. Tynaarlo staat op deze aspecten onderaan. Figuur 4.11 Waardering voor de wijze waarop de gemeente ondernemers betrekt en samenwerking zoekt De Wolden Westerveld Borger-Odoorn Midden-Drenthe Aa en Hunze Hoogeveen Noordenveld Drenthe totaal Meppel 6,2 6,1 6,1 6,0 6,0 5,9 5,8 5,8 5,7 Assen Emmen Coevorden 5,5 5,5 5,5 Tynaarlo 5,2 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Figuur 4.12 Waardering voor de communicatie en voorlichting vanuit de gemeente Noordenveld Midden-Drenthe De Wolden Aa en Hunze Borger-Odoorn Hoogeveen Meppel Drenthe totaal Westerveld Assen Coevorden Emmen 6,3 6,3 6,3 6,3 6,2 6,2 6,2 6,1 6,1 6,0 Tynaarlo 5,7 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 27
Figuur 4.13 Waardering voor de inspanning van de gemeente om regelgeving te vereenvoudigen/versoepelen De Wolden Borger-Odoorn Midden-Drenthe Aa en Hunze Hoogeveen Meppel Drenthe totaal Emmen Coevorden Noordenveld Westerveld Assen Tynaarlo 6,0 5,8 5,8 5,7 5,6 5,6 5,6 5,5 5,5 5,5 5,4 5,4 5,2 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 4.5 Rapportcijfers ondernemings- en vestigingsklimaat In deze paragraaf staan de gemeentelijke rapportcijfers over het ondernemers- en vestigingsklimaat gerangschikt ten opzichte van elkaar en het provinciale gemiddelde. Coevorden en Emmen scoren op zowel het ondernemersklimaat, het vestigingsklimaat als het woon- en leefklimaat onder het provinciale gemiddelde, aldus de ondernemers. Ook Assen, Westerveld en Emmen scoren twee van de drie keer onder het provinciale gemiddelde. De Wolden, Noordenveld, Aa en Hunze en Tynaarlo scoren in alle drie de lijsten boven het gemiddelde van de provincie. Figuur 4.14 Waardering voor het ondernemingsklimaat De Wolden Noordenveld Hoogeveen Borger-Odoorn Tynaarlo Midden-Drenthe Aa en Hunze Meppel Drenthe totaal Emmen Westerveld Assen Coevorden 6,7 6,6 6,6 6,5 6,5 6,3 6,2 6,1 6,1 6,0 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 28
Figuur 4.15 Waardering voor het vestigingsklimaat De Wolden Tynaarlo Noordenveld Midden-Drenthe Hoogeveen Aa en Hunze Borger-Odoorn Drenthe totaal Westerveld Meppel Emmen Assen Coevorden 6,6 6,6 6,3 6,3 6,3 6,2 6,2 6,2 6,1 6,1 5,9 5,8 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 Figuur 4.16 Waardering voor het woon- en leefklimaat Aa en Hunze De Wolden Westerveld Noordenveld Tynaarlo Assen Drenthe totaal Meppel Midden-Drenthe Borger-Odoorn Emmen Hoogeveen Coevorden 7,7 7,6 7,5 7,5 7,4 7,4 7,3 7,3 7,2 7,2 7,0 7,0 6,8 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 4.6 Prioriteitenmatrix In deze laatste paragraaf is met behulp van een prioriteitenmatrix (figuur 4.17) weergegeven welke aspecten het meest van invloed zijn op de waardering van het ondernemersklimaat. Op de verticale as staat de hoogte van het rapportcijfer. Op de horizontale as staat de mate waarin het betreffende aspect samenhangt met de waardering voor het ondernemersklimaat. Zo heeft de bereikbaarheid van de bedrijfslocatie (nummer 4) een laag gemiddeld rapportcijfer, maar het belang dat ondernemers er aan toekennen is ook laag. Dit aspect is dus wel een verbeterpunt, maar met lage prioriteit. De andere onderdelen die samenhangen met de bedrijfsomgeving scoren relatief hoog maar zijn ook niet van grote invloed op het rapportcijfer ondernemersklimaat. Dit zijn sterke punten, die gehandhaafd moeten worden. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 29
Waardering Als dergelijke aspecten niet meer op orde zijn worden het vaak verbeterpunten met hoge prioriteit. Een voorbeeld hiervan is de veiligheid in de bedrijfsomgeving. Zo lang het op een acceptabel niveau blijft, is het een randvoorwaarde die geaccepteerd wordt. Neemt bijvoorbeeld het aantal inbraken drastisch toe, dan wordt veiligheid direct een verbeterpunt met hoge prioriteit. Voor de bereikbaarheid van de bedrijfslocatie met OV geldt dit (in Drenthe) niet. Ondanks de matige waardering voor de bereikbaarheid van de bedrijfslocatie met het OV hebben ze voor de locatie gekozen en het beïnvloedt nauwelijks hun oordeel over het totale ondernemersklimaat. Rechtsonder in de figuur staan de verbeterpunten met hoge prioriteit. Het gaat hier om aspecten van dienstverlening en in sterkere mate om aspecten van de relatie tussen de gemeente en ondernemers. De inspanningen om de regelgeving te vereenvoudigen, de communicatie en voorlichting en de samenwerking met ondernemers worden relatief laag gewaardeerd en zijn van grote invloed op het rapportcijfer ondernemersklimaat. Verbetering van deze punten biedt de grootste kans op verhoging van het rapportcijfer voor het ondernemersklimaat. De prioriteitenmatrix blijft overigens gelijk als je alle eenmanszaken weglaat. Bedrijfsomvang is dus niet van invloed op de prioriteiten die ondernemers stellen. Figuur 4.17 Prioriteitenmatrix: relatie tussen alle aspecten en het rapportcijfer Ondernemersklimaat Sterke punten Handhaven Bedrijfsomgeving Sterke punten Communiceren Relatie Verbeterpunten Lage prioriteit Verbeterpunten Hoge prioriteit Belang openbare ruimte in de bedrijfsomgeving veiligheid in de bedrijfsomgeving bereikbaarheid van de gemeente, per auto bereikbaarheid van de bedrijfslocatie, met OV bereikbaarheid van de bedrijfslocatie voor bevoorrading parkeermogelijkheden in de bedrijfsomgeving dienstverlening algemeen digitale dienstverlening professionaliteit van medewerkers afhandeling van de vergunningsaanvraag samenwerking met ondernemers communicatie en voorlichting inspanning om regelgeving te vereenvoudigen/versoepelen vestigingsklimaat woon- en leefklimaat Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 30
Als je het aan ondernemers zelf vraagt, komt er voor een deel hetzelfde uit en voor een deel iets anders. Dat is zichtbaar in figuur 4.18. Ondernemers zetten de economische vitaliteit op de eerste plaats, boven alle aspecten van dienstverlening. Flexibel omgaan met regels en procedures scoort daarna het hoogst, wat overeenkomt met de prioriteitenmatrix. Hoewel leefbaarheid en veiligheid van de bedrijfsomgeving op grond van de prioriteitenmatrix weinig invloed heeft op het oordeel van ondernemers over het ondernemersklimaat, zetten ondernemers het toch op de derde plek. De aspecten die daarna het meest genoemd worden zijn: samenwerking met het bedrijfsleven (ook overeenkomstig de prioriteitenmatrix) en twee aspecten die niet eerder in de vragenlijst aan de orde kwamen, namelijk duurzame ontwikkeling de ontwikkeling en herstructurering van bedrijventerreinen. Figuur 4.18 Waar zou de gemeente zich in de komende periode met name op moeten focussen? economische vitaliteit (incl. leegstand) flexibel omspringen met regels en procedures leefbaarheid en veiligheid bedrijfsomgeving (structurele) samenwerking bedrijfsleven duurzame ontwikkeling ontwikkeling en herstructurering van bedrijfslocaties heffingen en regeldruk anders communicatie en informatievoorziening dienstverlening op maat toegankelijke en efficiënte dienstverlening bereikbaarheid gemeente één (vast) aanspreekpunt nakomen afspraken, tijdig betalen handhaving 13% 12% 12% 12% 11% 10% 9% 6% 5% 19% 19% 18% 24% 26% 33% Op basis van bovenstaande figuur is de conclusie dat ondernemers willen dat gemeenten niet alleen de dienstverlening verbeteren maar dat zij ook een economische visie ontwikkelen, (duurzaam) economisch beleid formuleren en bedrijventerreinen ontwikkelen en/of herstructureren. In de open antwoorden noemen de ondernemers in dit kader vaak het ontbreken van glasvezel, het ontbreken van busverbindingen naar bedrijventerreinen en de parkeerkosten in relatie tot de aantrekkelijkheid van het centrum. Ook zijn er verschillende ondernemers die als zorgaanbieder in het sociaal domein meer kennis en expertise en eenvoudigere procedures van de gemeente verwachten. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Benchmark gemeentelijke rapportcijfers 31
5 HOOFDSTUK Samenvatting en aanbevelingen Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Samenvatting en aanbevelingen 32
5. Samenvatting en aanbevelingen 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk staat allereerst een samenvatting van de belangrijkste uitkomsten op basis van de vorige hoofdstukken. Daarna volgt een top 10 van aanbevelingen op basis van de uitkomsten. De aanbevelingen zijn ingekleurd met de open antwoorden die de ondernemers op diverse plekken in de vragenlijst hebben gegeven. 5.2 Samenvatting Respons en non-respons De gemiddelde respons is 8,5% van alle in Drenthe gevestigde ondernemingen en instellingen. De respons in grote gemeenten is lager dan de respons in kleine gemeenten. De respons onder grote bedrijven is hoger dan de respons onder kleine bedrijven. Van bedrijven met 50 werkzame personen of meer, heeft een derde de vragenlijst ingevuld. Gemeten naar de werkgelegenheid is de respons dus vele malen groter dan 8,5%. De sectoren industrie, financiële diensten en welzijn/zorg/onderwijs hebben relatief een hogere respons. De hoogste respons zien we bij beheer/bemiddeling van vastgoed. Het lijkt met elkaar in tegenspraak dat de respons in grote gemeenten relatief laag is terwijl de respons onder grotere bedrijven relatief hoog is. Immers, grotere bedrijven zijn vaker gevestigd in grotere gemeenten. De respons naar sector biedt echter een aanknopingspunt voor de verklarende factor die hierachter ligt, maar die niet uit de vragenlijst gehaald kan worden: het verschil in respons tussen eigenaren van een bedrijfspand en huurders van een bedrijfspand/bedrijven zonder formeel bedrijfspand. Juist bedrijven met een eigen bedrijfspand hebben vaker te maken met gemeentelijke dienstverlening (bijvoorbeeld vergunningen), zijn wellicht vaker een familiebedrijf dat al langer in de gemeente gevestigd en woonachtig is, en bekijken het ondernemersklimaat zowel vanuit het oogpunt van ondernemer (winst/verlies) als van pandeigenaar (rendement/toekomstperspectief). De mate waarin ondernemers in het (recente) verleden contact hebben gehad met de gemeente is vermoedelijk ook van invloed op de bereidheid om deel te nemen aan het onderzoek. Economische activiteit, bedrijfsomgeving en tevredenheid Bijna de helft van de ondernemingen is gevestigd in een woonwijk of is voor de uitoefening van de economische activiteiten niet-locatiegebonden. Ruim 40 procent van de ondernemers is gevestigd in een woning, ruim een kwart in een kantoor- en/of bedrijfsruimte, tien procent in een winkelruimte/horecapand en 8 procent in een onderwijs- of praktijkruimte. Een relatief grote groep geeft aan in een ander type bedrijfslocatie gevestigd te zijn, zoals een boerderij, met name via internet of diverse andere (meng)vormen. Hoe meer werkzame personen, hoe vaker een bedrijf gevestigd is op een bedrijventerrein. Maar ook in het centrum (inclusief stationslocatie) zijn grotere bedrijven gevestigd. Bedrijven met één werkzame persoon zijn relatief vaak in de woonwijk gevestigd of niet-locatiegebonden. Bedrijven vanaf 50 werkzame personen zijn gemiddeld het meest tevreden over de gemeentelijke dienstverlening. Bedrijven met twee tot negen werkzame personen zijn het minst tevreden gevolgd door de zzp ers. Ondernemers die gevestigd zijn in een woonhuis en in een woonwijk of niet-locatiegebonden zijn voor hun economische activiteiten, zijn gemiddeld het meest tevreden over de gemeentelijke dienstverlening. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Samenvatting en aanbevelingen 33
Ondernemers in het centrum, gevestigd in winkel- of horecapanden en werkzaam in de handel en horeca (deze groepen overlappen voor een belangrijk deel) zijn gemiddeld het minst tevreden over de dienstverlening van de gemeente. Hetzelfde beeld zien we bij de waardering voor het ondernemersklimaat: ondernemers in het centrum, in handel en horeca en gevestigd in een winkel/horecapand zijn het minst tevreden over het ondernemersklimaat. Ondernemers die in een woning gevestigd zijn en/of in een woonwijk en ondernemers in de industrie/bouw/vervoer, zakelijke dienstverlening en welzijn/zorg/onderwijs zijn het meest tevreden over het ondernemersklimaat. Benchmark gemeentelijke rapportcijfers Als het gaat om de rapportcijfers over de bedrijfsomgeving, dan scoren de gemeenten Aa en Hunze en Meppel op een aantal van deze kenmerken hoog. De gemeenten Coevorden en De Wolden hebben vaker een score onder het gemiddelde. De positie van veel gemeenten wisselt per aspect van de bedrijfsomgeving. Als het gaat om de rapportcijfers voor aspecten van dienstverlening, dan valt op dat de dienstverlening in kleinere gemeenten beter gewaardeerd wordt dan de dienstverlening in grotere gemeenten. Uitzondering hierop is Hoogeveen die op veel aspecten relatief hoog scoort. Op het gebied van vergunningverlening is de waardering voor de gemeente Hoogeveen met afstand het hoogst. De website van De Wolden scoort van alle gemeenten met afstand het hoogste rapportcijfer. Bij de rapportcijfers over de relatie tussen de gemeente en de ondernemers scoren de kleinere gemeenten vaker hoger dan de grotere gemeente. Ook hier is Hoogeveen een positieve uitzondering. Tynaarlo staat op deze aspecten onderaan. Coevorden en Emmen scoren op zowel het ondernemersklimaat, het vestigingsklimaat als het woonen leefklimaat onder het provinciale gemiddelde, aldus de ondernemers. Ook Assen, Westerveld en Meppel scoren twee van de drie keer onder het provinciale gemiddelde. De Wolden, Noordenveld, Aa en Hunze en Tynaarlo scoren in alle drie de lijsten boven het gemiddelde van de provincie. Alle aspecten zijn in een prioriteitenmatrix opgenomen. Dit laat zien welke aspecten het meest van invloed zijn op de waardering van het ondernemersklimaat. De bedrijfsomgeving wordt gemiddeld goed gewaardeerd en heeft een geringe bijdrage aan een betere waardering voor het ondernemersklimaat. De verbeterpunten met hoge prioriteit zijn de dienstverlening en in sterkere mate de relatie tussen de gemeente en ondernemers. De inspanningen om de regelgeving te vereenvoudigen, de communicatie en voorlichting en de samenwerking met ondernemers worden relatief laag gewaardeerd en zijn van grote invloed op het rapportcijfer dat ondernemers geven aan het ondernemersklimaat. Aan ondernemers is ook gevraagd waar de gemeente zich met name op zou moeten focussen. Daaruit blijkt dat ondernemers willen dat gemeenten niet alleen de dienstverlening verbeteren maar dat zij ook een economische visie ontwikkelen, (duurzaam) economisch beleid formuleren en bedrijventerreinen ontwikkelen en/of herstructureren. In de open antwoorden noemen de ondernemers in dit kader vaak het ontbreken van glasvezel, het ontbreken van busverbindingen naar bedrijventerreinen en de parkeerkosten in relatie tot de aantrekkelijkheid van het centrum. Ook zijn er verschillende ondernemers die als zorgaanbieder in het sociaal domein meer kennis en expertise en eenvoudigere procedures van de gemeente verwachten. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Samenvatting en aanbevelingen 34
5.3 Top-10 aanbevelingen Op basis van het voorgaande kunnen tien aanbevelingen gedaan worden voor de verbetering van de gemeentelijke dienstverlening en het stimuleren van de regionale economie. Ze staan hieronder in willekeurige volgorde. De 12 Drentse gemeenten kunnen bepalen welke van deze aanbevelingen zij kansrijk achten en willen oppakken en uitwerken, individueel of gezamenlijk. De tien aanbevelingen kunnen samengevat worden in één zin: Koester de huidige ondernemers en trek nieuwe ondernemers aan. Top-10 aanbevelingen 1 Ga flexibel om met regels en voorschriften, onderzoek of Hoogeveen als best practice kan fungeren. 2 Breng de dienstverlening op orde (terugbellen, telefonische bereikbaarheid, reactie op brieven en klachten, vast contactpersoon bij aanvraag/klacht/.). 3 Maak per gemeente op basis van de open antwoorden een lijst met quick wins, pak die aan en communiceer daarover. De open antwoorden kunnen ook input zijn voor bedrijfsbezoeken. 4 Ontwikkel samen met strategische partners een (provinciale) economische visie en economisch beleid. Waar liggen kansen, wie en wat is er nodig om de economie in Drenthe te stimuleren? Onderzoek de mogelijkheid om (in samenwerking met belanghebbenden en op strategische plekken) de aanleg van glasvezel te stimuleren. 5 Onderzoek de mogelijkheden voor ontwikkeling en herstructurering van bedrijventerreinen, werk samen met pandeigenaren, grotere bedrijven en belangrijke instellingen, onderzoek in provinciaal verband mogelijkheden om de leegstand aan te pakken en nieuwe werkgelegenheid aan te trekken. Vermijd onderlinge concurrentie tussen gemeenten maar profiteer van elkaars mogelijkheden. 6 Er is winst te behalen door gerichte inzet op centrum/binnensteden. Onderzoek waar verbeteringen mogelijk zijn in vergunningverlening, parkeerbeleid, parkeerkosten, reclamebelasting, vaste aanspreekpunten, communicatie et cetera, bekijk de aanpak van leegstand in winkelpanden op provinciaal niveau. 7 Verbeter (per gemeente) informatievoorziening over wegwerkzaamheden, regels, beleid, evenementen et cetera, kijk naar goede voorbeelden zoals wellicht de website in De Wolden. 8 Ga (per gemeente) in gesprek met de bedrijven op bedrijventerreinen over de bereikbaarheid, verken de mogelijkheden en verbeter gericht (bus)verbindingen naar bedrijventerreinen. 9 Hou de leefbaarheid en veiligheid in de bedrijfsomgeving op orde (onderhoud, bermen, verlichting, gevaarlijke verkeerssituaties, laden/lossen/parkeren vrachtwagens, cameratoezicht). 10 Vergroot (gezamenlijk of individueel) kennis en verbeter procedures in het sociaal domein. Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Samenvatting en aanbevelingen 35
1 BIJLAGE Vragenlijst Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Bijlage: vragenlijst 36
Bijlage 1. Vragenlijst Ondernemerspeiling Ondernemerspeiling Waarstaatjegemeente.nl De vragen gaan over uw bedrijf. In deze vragenlijst wordt gevraagd naar uw mening over de bedrijfsomgeving, de contacten met de gemeente, heffingen, regeldruk en het ondernemingsklimaat. Wij verzoeken u deze vragenlijst zoveel mogelijk vanuit het perspectief van uw bedrijfsvestiging te beantwoorden. Het invullen duurt ongeveer 15 minuten. Uw antwoorden worden niet-herleidbaar verwerkt. De gemeente gebruikt de resultaten om verbeteringen door te voeren in de dienstverlening en beleid. Aanwijzingen voor het invullen De meeste vragen kunt u beantwoorden door een hokje aan te kruisen. Meestal kunt u slechts één antwoord kiezen. Als u meerdere hokjes mag aankruisen, staat dat vermeld. Een enkele keer wordt u gevraagd een antwoord op te schrijven. Probeer deze vragen zo kort mogelijk te beantwoorden. Wilt u zo vriendelijk zijn blokletters te gebruiken? Soms kunt u één of meer vragen overslaan. In dat geval staat achter een antwoord bijvoorbeeld het volgende vermeld: Ga naar vraag 5 U kunt deze vragenlijst ook via internet invullen op de website: www.startvragenlijst.nl/ondernemerspeiling Gebruik de inlogcode zoals die in de bijgaande brief staat vermeld. Let op: u kunt de enquête slechts eenmaal invullen: of via internet of op papier. 1. Waar vinden uw bedrijfsactiviteiten hoofdzakelijk plaats? bedrijventerrein binnenstad-/centrumlocatie buitengebied B-locatie aan huis (in een woonwijk) aan rand van het centrum activiteiten zijn niet locatiegebonden (b.v. ambulant) anders, namelijk: Bedrijfsomgeving De volgende vragen gaan over de bedrijfslocatie en de gemeenschappelijke ruimte of openbare ruimte in de nabijheid van uw vestiging (bedrijfsomgeving). 2. Welk rapportcijfer geeft uw bedrijf(svestiging) aan de staat van de openbare ruimte in de bedrijfsomgeving? Denk aan wegen, trottoirs, groenvoorziening en straatverlichting. 1 = zeer slecht, 10 = zeer goed 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 weet niet / geen mening 3. Welk rapportcijfer geeft uw bedrijf(svestiging) aan de veiligheid in de bedrijfsomgeving? 1 = zeer slecht, 10 = zeer goed 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 weet niet / geen mening Ondernemerspeiling Drenthe 2016 Bijlage: vragenlijst 37