fokkerij tekst : Karin de Haan foto s : Karin de Haan, Dirk Caremans & Gea Veenstra Zoektocht naar de passende hengst Met welke hengst gaan we dit jaar dekken? Dat is de vraag die de huiskamer van veel paardenfokkers om deze tijd van het jaar beheerst. Internet, hengstenboeken en folders worden erbij gehaald. Eindeloze gesprekken met partners en andere fokkerij-geïnteresseerden worden gevoerd. In dit verhaal geven KWPN-inspecteur Wim Versteeg en Wetenschappelijk foktechnisch medewerker Daniëlle Arts hun visie over de altijd boeiende zoektocht naar een passende hengst. Het KWPN neemt zowel bij het springen als bij de dressuur de nummer één plaats in op de WBFSH-ranking. Dat is op de eerste plaats te danken aan haar fokkers, die door het maken van juiste (hengsten) keuzes ervoor gezorgd hebben dat de toppaarden van vandaag geboren zijn. De meer doorgewinterde fokkers maken hengstenkeuzes dikwijls op gevoel. Zij kennen hun merrie en de stam waar ze uit komt en daardoor weten ze waar ze op moeten letten bij de hengstenkeuze. Daarbij volgen ze de fokkerij al jaren, en hebben een goed beeld over de beschikbare hengsten. Er is ook een groep minder ervaren KWPN-fokkers, voor wie het bovengenoemde verhaal iets minder logisch is. Zij hebben nog nooit of pas enkele veulens gefokt, en draaien nog maar kort of enkele jaren mee. Iedere fokker, en in het bijzonder de laatstgenoemde groep fokkers, kan met dit verhaal haar voordeel doen. Voordat je een hengst wilt zoeken bij je merrie, is De keuze van de passende hengst Daniëlle Arts en Wim Versteeg leggen stapsgewijs nog een keer uit hoe er tot een passende hengstenkeuze kan worden gekomen: Charlotte Dekker Daniëlle Arts: Voordat je een hengst wilt zoeken bij je merrie, is het aan te raden je doel te bepalen. 1. Bepaal je fokdoel. Wil je een dressuur- of springpaard voor de (top)sport fokken? Wil je meer een paard fokken dat geschikt is voor beide disciplines? Wil je een fijn amateurpaard voor jezelf fokken? 2. Kijk naar wat je zelf op stal hebt staan. Als je de kwaliteit van je merrie niet precies in kan schatten, ga dan naar een stamboekkeuring en/of merrietest. Vraag informatie van de merrie bij het stamboek op (fokwaarde overzicht / staminformatie). Informeer ook bij meer ervaren fokkers, die hebben dikwijls veel parate kennis over moederlijnen en de hengsten die in de pedigree van je merrie voorkomen. Tenslotte kan je hierover je regio-inspecteur raadplegen (zie overzicht met telefoonnummers / e-mailadressen). Zij hebben veel kennis en achtergrondinformatie over deze zaken, en helpen fokkers uit hun regio graag. 3. Kies of je met een bewezen of een jonge hengst wilt dekken, en maak een shortlist. Maak hierbij gebruik van de fokwaarden én de betrouwbaarheid. Hoe hoger de betrouwbaarheid, hoe meer een hengst bewezen heeft een bepaalde richting op te vererven. Een handig hulpmiddel is het totale overzicht van KWPN-goedgekeurde hengsten, dat te vinden is in het bewaarboek fokwaarden (toegevoegd bij deze In de Strengen) of op de website www.kwpn.nl (druk op de knop goedgekeurde hengsten ). Via uitgebreid zoeken, kan je op deze website ook criteria met betrekking tot de gewenste hoogte van de fokwaarde instellen. 4. Kijk naar de exterieurkenmerken van de hengsten uit de shortlist. Als je de exterieurkenmerken van je merrie nog niet zo goed in je hoofd hebt zitten, pak er dan het lineair scoreformulier van de stamboekkeuring of het fokwaarde overzicht van de merrie bij. Kijk welke exterieurmatige eigenschappen je wilt verbeteren, welke je wilt compenseren en welke je wilt neutraliseren. Vergelijk dit met de exterieurindexen en hoogtemaatindexen van de hengsten. 5.Er zijn nu één of meer passende hengsten gevonden. De definitieve keuze is aan de fokker. 34 IDS05 11 maart 2010 IDS05_Partnerkeuze.indd 34 05-03-2010 14:38:03
Regio-inspecteurs zijn er voor de fokkers! Heb je als fokker vragen over je merrie, de afstamming of wil je wat advies met betrekking tot het gebruik van hengsten, dan is de regio-inspecteur graag bereid je te woord te staan. Hieronder een overzicht van de regio s en de bijbehorende inspecteurs, telefoonnummers en e-mailadressen: Groningen: Ben Bontjer, Mob.: 06-53260458, E-mail: b.bontjer@cah.nl Friesland: Bart Henstra, Mob.: 06-22959702, E-mail: b.henstra@wadro.nl Drenthe: Klaas Iwema, Tel.: 0591-361163, E-mail: 1.iwema@planet.nl Overijssel: Afdeling inspectie Harderwijk 0341-255567 Gelderland: Afdeling inspectie Harderwijk 0341-255567 Flevoland: Henk Dirksen, Mob.: 06-23819102, E-mail: dirksenhenk@hotmail.com Utrecht: Henk Dirksen, Mob.: 06-23819102, E-mail: dirksenhenk@hotmail.com Noord-Holland: Dirk Reijne, Tel.: 0224-531 264, E-mail: reij0208@planet.nl Zuid-Holland: Dirk Reijne, Tel.: 0224-531 264, E-mail: reij0208@planet.nl Noord-Brabant: Toine Hoefs, Tel.: 0413-216090, E-mail: toine@stalhoefs.nl Limburg: Cor Loeffen, Tel/fax 0246-412287, Mob.: 06-55140467, E-mail: c.loeffen@helicon.nl Zeeland : Petro Trommelen, Tel.: 0162-431099, E-mail: p.trommelen@casema.nl Margot Hageman Wim Versteeg: Voor een merrie die in de fokkerij wordt ingezet is het belangrijk dat ze minimaal correct gebouwd is en over een bloedopbouw beschikt die overeenkomt met het fokdoel wat men voor ogen heeft. het aan te raden je doel te bepalen. Het KWPN heeft als doel om paarden te fokken die zich lenen voor het hoogste niveau van de dressuur- en springsport. Maar iedere fokker is vrij om dat doel al dan niet te volgen, begint Daniëlle Arts dit verhaal over partnerkeuze. Kijk naar je merrie De meeste fokkers steken veel tijd in het uitzoeken van de best passende hengst. Maar er is een belangrijke stap die daaraan vooraf gaat. Namelijk kennis vergaren over de merrie waarmee je fokt. Want je kunt de beste, duurste en mooiste hengst van de wereld gebruiken. Op het moment dat hij niet past op je merrie, zal de kans groter zijn dat het veulen niet is wat je ervan verwacht. Daniëlle Arts: Laten we eerlijk zijn, bijna iedereen vindt zijn eigen paard het mooiste. Maar daarmee fok je nog geen Grand Prix paard. Daarom is het belangrijk objectieve informatie te vergaren over de merrie. Merrie-eigenaren kunnen het zogenaamde fokkerij overzicht van hun merrie kosteloos opvragen bij het stamboekkantoor. Op dat overzicht staat informatie over behaalde testresultaten en sportprestaties. Ook zijn de fokwaarde voor sport en exterieur vermeld op dit overzicht. Als een merrie nog niet in het stamboek is opgenomen is het aan te raden om als nog naar een stamboekkeuring te gaan. Daar wordt ze lineair gescoord door een jury van het KWPN. En dat geeft informatie over de bouw, bewegingen en eventueel het vrijspringen. Als een merrie zelf nog niet op niveau in de sport heeft gepresteerd, kan het lopen van een merrietest een goede volgende stap zijn. Dressuurgefokte merries worden daar gedurende een aantal weken getest op de dressuurmatige eigenschappen. Springgefokte merries worden daar als springpaard getest. KWPN-inspecteur Wim Versteeg knikt instemmend en vult aan: Voor een merrie die in de fokkerij wordt ingezet is het belangrijk dat ze minimaal correct gebouwd is en over een bloedopbouw beschikt die overeenkomt met het fokdoel wat men voor ogen heeft. Daarbij heeft het de voorkeur als een merrie zelf ook prestaties heeft die beantwoorden aan de verwachtingen die de bloedopbouw opwekt. Dus als een merrie zelf goed in de sport presteert of heeft gepresteerd, of hoge cijfers op een merrietest heeft gehaald, maakt haar dat interessanter als uitgangsmateriaal voor de fokkerij. Het papier van de merrie geeft daarbij veel foktechnisch belangrijke informatie. Wanneer de moeder, de grootmoeder en de overgrootmoeder predikaten hebben is dat positief. Ook het voeren van het pretatiepredikaat en/ of sportpredikaat geeft een indicatie. De moederlijn is heel belangrijk. Van sommige stammen is bekend dat er veel goede sportpaarden van komen, terwijl dat van andere stammen minder het geval is. Danielle Arts: Een moederlijn zegt iets over het DNA-pakketje waar je mee begint. Voorouders van een merrie uit zo n goede sportpaardenstam zijn al jarenlang geselecteerd op het fokdoel kenmerk sport. De kans dat uit zo n lijn een minder goed veulen voortkomt is natuurlijk kleiner dan bij een stam waar niets over bekend is of waarvan men al weet dat er weinig richting sport is geselecteerd. Voor de fokkerij is een goede moederlijn altijd te prefereren boven een minder bewezen stam. Jong of bewezen? Wanneer er goed inzicht is in het fokdoel en over de kwaliteiten en moederlijn van de merrie waarmee gefokt gaat worden, kan de zoektocht naar de passende hengst beginnen. Als je je fokdoel hebt bepaald, dan weet je of je meer in de springrichting of meer in de dressuurrichting wilt fokken. Daarmee vallen er al een heel aantal hengsten af. Een tweede selectie die je kunt maken is of je wilt fokken met een bewezen hengst of met een jonge hengst. Met een bewezen hengst, wordt bedoeld dat een hengst IDS05 11 maart 2010 35 IDS05_Partnerkeuze.indd 35 05-03-2010 14:38:05
Wim van Dam: Sterke eigenschappen uit stam verankeren Beroep: Samen met dochter Ilze runt Van Dam het bedrijf Van Dam Sporthorses, gevestigd op zijn boerderij in Lienden Bekend van: Wim van Dam bouwde zijn eigen merriestam uit vanaf de in 1946 aangekochte Hannoveraanse merrie K. Torette (afstamming onbekend, fokfamilie 45). Hij fokte uit deze stam goedgekeurde hengsten en vele (inter)nationale springpaarden. Enkele voorbeelden hiervan: Damiro B (Ramiro uit Torette ster pref van Alme), Grandioso (Apalatin uit Adorette van Hertog van Gelre), J. Sans Peur (Sans Souci uit Adorette pref van Hertog van Gelre), The Blind (Alme uit Idool keur pref prest van Sans Souci), Texas (Lucky Boy uit Mirette ster van Rigoletto) en Presto B (Peter Pan uit Etorette ster van Ramiro). Fokkerij begint bij een goede fokmerrie. Een fokmerrie hoort in mijn ogen een echt moedertype te zijn. Een fractie degelijk, voldoende bot en diepte, correct beenwerk en voldoende beweging. Gezondheid heb ik altijd hoog in het vaandel gehad. Al vanaf 1965! laat ik al mijn paarden röntgenen om hoefkatrol en andere problemen uit te sluiten. Ik ben er trots op dat mijn stam overwegend gezonde paarden levert, al heeft dit ook te maken met de opfok, wat wij in eigen hand houden. Voor wat betreft de hengstenkeuze vind ik het op de eerste plaats belangrijk dat een hengst zelf kan springen én daarnaast moet hij genetisch interessant zijn. Als we de hengstenkeuze maken, vragen wij ons het volgende af: Zou ik op zo n paard willen rijden en waar zouden dan de goede en minder goede punten liggen?. Zo zijn we altijd op zoek naar wat bij onze fokkerij past. Het goede moet behouden blijven. De moederlijn en de fokkerij van de hengstenmoeder is iets waar we extra op letten. Een hengst heeft vaak enkele honderden nakomelingen. Een hengstenmoeder heeft er misschien tien. Als er naast de betreffende goedgekeurde hengst nog één of enkele opvallende springpaarden uit zo n moeder komen, dan vinden wij dat veel waard. Verder dekken wij graag met hengsten waar het bloed uit de eigen stam in terug komt. Wij hebben bijvoorbeeld gedekt met Champion de Cord, een zoon van Champion du Lys uit een Grandioso-moeder. Grandioso komt uit mijn fokkerij, liep zelf internationaal springen, en zijn weinige nakomelingen hebben het in de sport goed gedaan. Ook met hengsten als Damiro B en Jumpy de Fontaines, die beide internationaal sprongen en uit onze stam komen, heb ik veel gedekt. Op die manier proberen we de sterke eigenschappen uit de stam te verankeren. Wij dekken de merries dikwijls meerdere keren met dezelfde hengst. Zodra het veulen geboren is, hebben we snel in de gaten of het de moeite waard is of niet. Als het erop lijkt dan dekken we terug. Karin de Haan heeft bewezen positief te vererven richting het gestelde fokdoel. Een hengst kan natuurlijk ook bewijzen negatief te vererven richting het fokdoel. In dat opzicht is de term een bewezen hengst misschien minder gelukkig gekozen, stelt Arts. Waaraan kan een fokker aflezen dat een hengst bewezen is? Wim Versteeg: Hengsten met een predikaat kunnen als bewezen hengsten worden gezien. De lat voor het verkrijgen van een predikaat ligt hoog. Het keurpredikaat wordt alleen verstrekt aan hengsten die duidelijk positief vererven op het exterieur en in de sport. Het preferentschap wordt toegekend aan hengsten die naast duidelijk bovengemiddelde vererving op het exterieur en in de sport ook hun stempel hebben gedrukt in de mannelijke lijn via goedgekeurde (klein)zonen. Een andere belangrijke indicator waaraan afgelezen kan worden of een hengst bewezen is, is de betrouwbaarheid van de dressuur- en springfokwaarden. De meest recente fokwaarden zijn als bijlage met deze In de Strengen meegestuurd. Danielle Arts: Veel mensen kijken alleen naar de hoogte van de fokwaarde. Maar een fokwaarde heeft veel meer waarde in combinatie met de betrouwbaarheid. Kies je er voor om met een bewezen hengst te dekken, dan kies je voor een hengst met een hoge betrouwbaarheid. Vanaf een betrouwbaarheid van zeg maar 75% kan je stellen dat de fokwaarde van een hengst voornamelijk is opgebouwd uit de prestaties van zijn nakomelingen. Arts raakt op dreef als het over fokwaarden gaat. Ze vervolgt: Als een hengst net goedgekeurd is, is de betrouwbaarheid van de fokwaarde nog heel laag. De fokwaarde is voornamelijk gebaseerd op zijn afstamming, de informatie van de hengstenkeuring en zijn verrichting. Naarmate de jaren vorderen wordt de betrouwbaarheid opgebouwd. De eigen prestaties van een hengst in de sport bijvoorbeeld, beïnvloeden de fokwaarde, en zorgen voor weer een iets hogere betrouwbaarheid. Uiteindelijk gaat het er bij een fokhengst natuurlijk om dat hij nakomelingen voortbrengt die zich positief onderscheiden in de sport. Op het moment dat er een voldoende aantal nakomelingen in de sport lopen, zal de betrouwbaarheid van zijn fokwaarde duidelijk hoger worden. Ook beïnvloedt 36 IDS05 11 maart 2010 IDS05_Partnerkeuze.indd 36 05-03-2010 14:38:09
Huub van Helvoirt: Als ze kunnen lopen, kan je ze verkopen Beroep: Gepensioneerd, op de boerderij worden nu de paarden gehouden Bekend van: Fokker van ondermeer de goedgekeurde preferente hengst Jazz, die bij leven al een legende is, alsmede het internationale Grand Prix paard Sisther de Jeu (Gribaldi x Amor) en de KWPN gekeurde Grand Prix dressuur hengst Tango (Jazz x Contango), en vele keuringskampioenen en veulenveilingtoppers. Toen we jaren geleden begonnen met de fokkerij zijn we op zoek gegaan naar Dorutoen Amor-merries. Vooral de Amor-nakomelingen konden goed bewegen en stonden overal op de keuringen aan kop. Daar ligt de bakermat van ons succes. Nog altijd kom je de hengst Amor tegen in veel pedigrees van de beter bewegende paarden. We zijn altijd op zoek geweest naar hengsten die beweging gaven. Na Amor kwam Ulft en ook in combinatie met Cocktail hebben we goede resultaten behaald. Contango is een iets ander verhaal. We zijn indertijd mee geweest met Frans Koeman bij de aankoop van die hengst in Duitsland. Daar vonden wij het zo n opvallend paard, dat wij er mee hebben gedekt. Als we een hengst hadden gevonden, waar we in geloofden, dekten we er vaak meerdere merries mee. Het belangrijkste in onze fokkerij is beweging. Op de tweede plaats komt het exterieur en dan pas de sport. Een goede fokmerrie moet er staan. Het moet een royaal paard zijn met lengte in het lijf en genoeg diepte. Ik houd niet van die hele hoogbenige smalle types. Paarden met van die lange voorbenen hebben meestal ook lange achterbeen, en hoe langer het achterbeen hoe moeilijker het wordt om het onder te brengen. Dat gaat dus ten koste van de beweging, en zoals ik eerder zei, beweging is voor ons het belangrijkst. Wij verkopen onze fokproducten als veulen, vaak op de veilingen. Met een veulen dat niet kan bewegen, kom je niet ver. Ik heb dit jaar merries drachtig van Tango, Jazz, Tuchinski en Zhivago. Ik kies bewust om te dekken met Jazz-bloed, ook al zit er bij verschillende van onze merries al Jazz-bloed achter. Jazz geeft beweging mee. En dat bevestig ik zo nog een keer. Wij dekken niet met jonge hengsten die net van de verrichtingstest afkomen. Wij willen eerst nakomelingen zien. Ik probeer nog steeds zoveel mogelijk alle Centrale Keuringen af te reizen en de eerste bezichtiging van de hengstenkeuring van de dressuurhengsten te bezoeken. Dat geeft veel informatie over de fokkerij van de jongere hengsten. Pas als ik overtuigd ben van de vererving, dek ik bij een hengst. Mensen bellen mij weleens voor advies met betrekking tot hengstenkeuze, maar dat geef ik niet graag. Ik stuur ze meestal door naar het stamboek, en daar worden ze dan verder geholpen. Karin de Haan dat de hoogte van de fokwaarde. Doen de nakomelingen het beter dan gemiddeld, dan gaat de fokwaarde omhoog, doen de nakomelingen het minder dan gaat de fokwaarde naar beneden. Het voordeel van het dekken met een meer bewezen hengst is dat je grotere zekerheid hebt dat je dichter bij je fokdoel fokt. Jonge hengsten: verrijking of te groot risico? Wat zijn foktechnisch gezien de voordelen van het dekken met een jonge hengst? Arts: In principe is elke generatie die je fokt net even iets beter dan de generatie waarmee je aan het fokken bent. Genetisch gezien ga je het snelste vooruit als je met jonge hengsten dekt, omdat deze hengsten genetisch beter zijn dan de oudere hengsten. Ze moeten het natuurlijk uiteindelijk nog wel bewijzen, maar de potentie is er, anders zouden we al die jaren niet vooruit gegaan zijn in de fokkerij. Kijken we naar de fokwaarden, dan zien we ook het risico dat ontstaat wanneer er met jonge hengsten wordt gedekt. De betrouwbaarheid is nog dusdanig laag, dat je nog niet kan zeggen hoe een hengst daadwerkelijk fokt. Versteeg vult aan: Het gebruik van jonge hengsten kan een verrijking zijn op de merriestam waar je mee fokt. Je kunt er in ene keer een stap vooruit mee maken in de fokkerij. Nadeel is, dat je van te voren niet weet of zo n jonge hengst ook echt gaat fokken. Het kan uiteindelijk ook tegenvallen. Zeker als je als fokker je stam aan het uitbouwen bent is dat nadelig. Je hebt met de inzet van een niet bewezen hengst, een grotere kans op een zwakke schakel in je pedigree. Vaak wordt er gezegd dat de risico s van het dekken met jonge hengsten kleiner worden, wanneer ze uit een bewezen en sterke moederstam komen. Daar ben ik het mee eens. Een hengst uit een slechte moederstam wijzen wij uiteraard niet aan voor het verrichtingsonderzoek. Toch komt de ene hengst uit een nog sterkere stam, dan de andere. Fokkers die nog niet zo thuis zijn in de moederstammen, kunnen wat dat betreft de nodige informatie halen uit het verrichtingsrapport. Versteeg wil nog wel wat kwijt over het gebruik van jonge hengsten: Ik wil de fokkers er voor waarschuwen dat ze erop letten dat een jonge hengst ook daadwer- IDS05 11 maart 2010 37 IDS05_Partnerkeuze.indd 37 05-03-2010 14:38:11
Jan Lamers: Zorg voor een degelijke fundering Beroep: Eigenaar van de Farmerhoeve BV, een stal die zich richt op de fokkerij en in- en verkoop van de betere dressuurpaarden; Eigenaar van de KWPN gekeurde hengsten Métall en Rhodium Bekend van: Ontdekker van de preferente dressuurpaardenleverancier en Olympiadepaard Ferro (Ulft x Farn) Fokker van ondermeer het Grand Prix dressuurpaard Riondine L (Welt Hit II x Ferro), het Olympiade (spring)paard Royal Kaliber (Ramiro x Voltaire), WK Verden ganger 2009 TC Wanted L (Montecristo x Ferro), de goedgekeurde hengst Farmer (Voltaire x Amor), en meervoudig keuringskampioene Kulia (Ferro x Ramiro) Voor mij is een merrie pas interessant om te dekken als ze uit een goede stam komt, als ze zelf in het rechthoeksmodel staat en voldoende maat heeft. Maat en lengte gaan trouwens vaak samen. Een merrie waarmee ik fok, hoort op de keuring 75 punten of meer voor de beweging te scoren. Ze moet 100% gezond zijn, en in ieder geval een goede merrietest hebben gelopen. Het wegzetten bij ruiters om ze in de sport uit te laten brengen, doe ik niet meer. Voordat een merrie op niveau geklasseerd is ben je zo een paar jaar verder, en dat loopt te veel in de kosten. Al met al ben ik dus streng op mijn merries, en ik vind ook dat iedere fokker daar streng in moet selecteren. Ook de meer beginnende fokker. Het KWPN mag daar door voorlichting en advies nog meer een handreiking in geven. Als ik een kleinere fokker met maar één of twee veulentjes per jaar was, zou ik alleen nog maar met bewezen hengsten dekken. Met een bewezen hengst is de kans op een goed veulen duidelijk groter dan met een jonge hengst. Zelf fokken wij jaarlijks zo rond de tien veulens. En wij gebruiken naast bewezen hengsten ook wel jonge hengsten. De jonge hengsten die we gebruiken moeten duidelijk de betere of de beste van de jaargang zijn, en meestal dekken we er pas mee, als we er al veulens van hebben bekeken. Dat geeft dan al enige indicatie over de fokkerij van zo n hengst. Sport- en exterieurindexen pakken wij er wel eens bij en geven vaak een bevestiging van wat we al wisten. Als ik een beginnende fokker zou mogen adviseren, dan ga ik niet zeggen dek met die of die hengst. Nee ik vind dat je bij het begin moet beginnen. Dus ik zou zeggen koop een goed merrieveulen uit een topstam en begin daarmee te fokken. Fokkerij is wat dat betreft net zoals het bouwen van een huis. Voor een villa heb je een meer degelijke fundering nodig dan voor een chaletje. Als fokker moet je altijd voor die villa gaan. Chaletjes zijn er al genoeg. Sandra Nieuwendijk 38 IDS05 11 maart 2010 IDS05_Partnerkeuze.indd 38 05-03-2010 14:38:13
kelijk de verrichtingstest in Stegeren heeft gelopen. Er zijn in het verleden dikwijls teleurgestelde fokkers geweest. Die gebruikten dan een hengst die aangewezen was voor het verrichtingsonderzoek, maar zijn test nog niet gelopen had. Zo n hengst kan al dekken als hij bijvoorbeeld ook goedgekeurd is bij een ander (buitenlands) stamboek. Voor een hengstenhouder is dat interessant omdat hij zo al een deel van zo n investering terug verdient. Als zo n hengst de verrichtingstest dan niet haalt, heb je als fokker gedekt met een niet-kwpn goedgekeurde hengst, met alle gevolgen van dien. En daar zijn inmiddels verschillende voorbeelden van op te noemen. Maar ook als zo n hengst de test uiteindelijk wel haalt, is het niet verstandig om voor die tijd met hem te dekken. De verrichtingstest geeft zeer waardevolle informatie over de aanleg, het karakter, de instelling en bijvoorbeeld ook het stalgedrag van de hengst. Doordat tijdens de verrichtingstest alle hengsten onder dezelfde omstandigheden, met dezelfde ruiters worden getraind, kan je echt spreken over de natuurlijke aanleg van de hengst. En die natuurlijke aanleg daar gaat het om, want dat geeft hij door. Het is belangrijk dat fokkers de verrichtingsrapportage goed lezen. Wanneer we spreken over Voldoende, betekent dat, dat een hengst een zes scoort op dat onderdeel. Dat is niet bepaald hoog. De kwalificatie Goed (het cijfer acht) past beter bij de ambitie van de meeste fokkers. Tenslotte hebben wij tegenwoordig de mogelijkheid om in uitzonderlijke gevallen hengsten in te schrijven die ingedeeld zijn in de klasse C voor Osteochondrose. Of een hengst dat heeft, publiceren wij pas nadat hij zijn verrichtingstest heeft gehaald. Heb je er dan al mee gedekt, en weet je van je merriestam dat je juist op dat onderdeel geen risico s mag nemen, dan is het logisch dat je als fokker teleurgesteld bent. En dat is nog een reden om alleen met KWPN gekeurde hengsten hengsten die hun verrichtingstest hebben gehaald- te dekken. Het is uiteraard de fokker die uiteindelijk zelf zijn keuze maakt. Wil je sneller vooruitgang boeken, en durf je risico te nemen? Dan is een jonge hengst een optie. Wil je meer voor zekerheid gaan, dan kies je voor een bewezen hengst. Dirk Caremans De hengstenkeuze van Johan Heins: Voorkeur voor bewezen hengsten Beroep: trainer en handelaar in de betere springpaarden Bekend van: Uiterst succesvolle sportieve carriere als springruiter, won ondermeer 30 Grote Prijzen, nam deel aan de Olympische Spelen en werd zowel met het team als individueel Europees Kampioen. Als fokker kreeg Heins bekendheid toen twee van zijn fokproducten, te weten Ubalia sport (spr) (Indoctro uit Mabalia van Starsky de Brix) en Vedor (Indoctro uit Maaike van Fedor) wereldkampioen werden tijdens het WK voor jonge paarden in Lanaken 2008. Fokkerij begint bij de merrie. Over welke merries geschikt zijn voor de fokkerij heb ik in de loop der jaren een visie ontwikkeld. In het begin dekte ik de merries die ik niet verkocht kreeg. Ik kwam er al snel achter, dat dat tot niets leidde en alleen maar een hoop geld kostte. Ook heb ik met verschillende merries gefokt die zelf succesvol waren in de topsport. Bij mij is ook daar niets van gekomen. Al denk ik wel dat dat al een veel beter uitgangspunt is. Mijn successen in de fokkerij heb ik behaald met merries die wel veel kwaliteit als springpaard hebben, maar net even te heet en sensibel bleken voor de echte sport. Bij de hengstenkeuze gaat mijn voorkeur primair altijd uit naar bewezen hengsten. Ik heb, zowel in de handel als in de fokkerij, zeer goede ervaringen met een hengst als Indoctro. Mijn doel is het fokken van een goed springpaard. De kans dat ik mijn doel bereik is verreweg het grootst wanneer ik bewezen hengsten inzet. Ik weet dat er ook voorstanders zijn van het verkleinen van de generatie interval en dus de inzet van jonge hengsten. Volgens sommige stromingen zou je dan het snelst vooruitgang boeken. Maar aan het dekken van jonge hengsten kleeft een nadeel. Je weet namelijk niet hoe een jonge hengst fokt. En dan zie je dat van sommige jonge hengsten in de eerste twee drie jaar zomaar 1000 veulens geboren worden. Als dan blijkt dat zo n jonge hengst niet goed genoeg fokt iets wat in het verleden vaker is gebeurddan zitten we met die 1000 paarden. En wat moeten we daarmee? Heel af en toe ga ik het avontuur wel aan om een jonge hengst te gebruiken. Maar alleen als hij zelf veel kwaliteit heeft én uit een hele aparte moederlijn komt. Bij mijn hengstenkeuzes maak ik weinig gebruik van fokwaarden of exterieurindexen, door mijn werk zie ik zoveel jonge paarden in de sport, dat ik uit de praktijk een redelijk indruk heb van welke hengsten de betere springpaarden komen. IDS05 11 maart 2010 39 IDS05_Partnerkeuze.indd 39 05-03-2010 14:38:16
Cees Wernsen: Eigen koers varen Beroep: Hobbyfokker, niet werkzaam in de paarden Bekend van: Fokker van ondermeer Pavarotti (Lancelot x Renville) ISP 1.60m en gekeurde KWPN-hengst Vigaro (Tangelo van de Zuuthoeve x Renville) die eveneens 1.60m internationaal springt Dirk Caremans Zelf probeer ik voor de topsport te fokken. Mijn passie ligt bij het springen. Vandaag de dag moet je kiezen of je voor de dressuur- of springsport gaat. Er zijn genoeg paarden waarvan de bloedlijnen kloppen en die ook nog wel uit een aardige stam komen, maar die het niet doen in de sport. In de fokkerij moet je proberen daar bovenuit te komen. Ik ben van mening dat het karakter van een sportpaard veel bepalend is. Hebben ze vechtlust? Willen ze erover heen? En is het hart groot genoeg? Als ze zo n instelling hebben, dan ben je al een heel eind. Bij de merries die ik inzet voor de fokkerij zie ik graag zo n soort karakter. Mijn fokmerries lopen niet in de sport. Ik houd ze dus thuis. Ik dek zowel met jonge hengsten als met meer bewezen hengsten. De vader van Vigaro, Tangelo van de Zuuthoeve, was jong en nog niet bewezen toen ik hem voor het eerst gebruikte. Ik ga altijd zelf bij de hengst kijken, en vraag aan de hengstenhouder of hij hem op het straatje wil laten lopen. Bij een jonge hengst zie ik graag lossigheid, dat is een eigenschap waar de ruiter later veel profijt van heeft. Die lossigheid is trouwens ook een belangrijke eigenschap voor een merrie. Verder vind ik de moederlijn waar een jonge hengst uit komt heel belangrijk. Dat geldt trouwens ook voor de oudere hengsten. Naast jongere hengsten gebruik ik bij voorkeur ook bewezen hengsten. De moeder van de recent aangewezen hengst cat. nummer 275 (Riaralda Lancer II x Renville), heb ik nu bijvoorbeeld drachtig van Nabab de Reve, met het oog op het toevoegen van nog meer vermogen. Indexen gebruik ik niet in mijn fokkerij. Ik krijg mijn informatie op de wedstrijden, waar ik veel kom. Dan zie je van een jonge hengst de oudste nakomelingen in het parcours en dat geeft voor mij veel informatie. Als advies naar een beginnende fokker zou ik zeggen: Kijk verder dan de kampioenshengst. Die dekken vaak al zo veel. En praat niet iedereen na. Dat gebeurt mij te veel. Je moet je eigen koers varen en je eigen fokkersgevoel ontwikkelen. Want dat is fokkerij ook: een bepaald gevoel om de juiste combinaties te maken. Exterieurindexen als hulpmiddel De keuze voor dressuur of springen is gemaakt. Ook heeft de fokker nagedacht over het dekken met een bewezen of met een jonge hengst. Er blijft inmiddels een shortlist over met een aantal hengsten die zouden kunnen passen. Waar kan de fokker nog meer op selecteren? Daniëlle Arts: Ook de exterieurindexen van zowel merries als hengsten geven veel informatie. Deze hebben een constaterend karakter en geven geen waarde oordeel. De betrouwbaarheid van de exterieurindexen is ook voor jongere hengsten al vrij snel redelijk hoog indien de eerste nakomelingen op de stamboekkeuringen zijn geweest. En voor fokkers met een wat minder geoefend oog is het een uitstekend hulpmiddel. Pak het lineair scoringsformulier van de merrie er nog eens bij en kijk welke onderdelen je wilt versterken, wilt compenseren of wilt neutraliseren. Wanneer je merrie in het vierkantsmodel staat, en je hebt op je shortlist een hengst staan die volgens de exterieurindex dat vierkantsmodel ook sterk vererft dan blijkt deze hengst in een keer minder passend. Niet ieder onderdeel moet je op die manier compenseren. Op andere onderdelen, bijvoorbeeld de beweging, is het juist positief als zowel de hengst als de merrie afwijken richting veel ruimte, krachtig en veel souplesse. Deze onderdelen geven meer aan hoeveel speelruimte je hebt en welke kenmerken je wilt versterken. Heeft de merrie bijvoorbeeld een excellente draf, maar een minder goede galop. Dan is het extra belangrijk dat een hengst verbeterend werkt op de galop. Dan zijn er nog de exterieurkenmerken, waarvan de beide uiteinden allebei niet gewenst zijn. Bijvoorbeeld een te sabelbenig of een te steil achterbeen. Het ideaalbeeld zal hier meer in het midden liggen. Bij de exterieur indexen wordt ook de hoogtemaat vererving weergegeven. Dat wordt aangegeven met een getal, bijvoorbeeld +1,5. Dit betekent dat deze hengst gemiddeld 1,5 centimeter groter fokt dan de gemiddelde stokmaat in de KWPN-populatie. Deze gemiddelde stokmaat is 1.64m. Heb je een kast van een merrie, waarvan je weet dat de moeder en grootmoeder ook veel maat hadden, dan kan je rustiger met een hengst dekken die niet vergrotend fokt. Heb je daarentegen een kleine merrie en wil je een groter veulen fokken, dan is het aan te raden om een hengst op te zoeken die vergrotend fokt. IDS05 11 maart 2010 41 IDS05_Partnerkeuze.indd 41 05-03-2010 14:38:21