POM West Vlaanderen Bbouwadvies Kris Bruneel Bbouwadvies Inhoud Isolatie luchtdichting Pressuratie test (Blower-Door) Regelgeving Voorbeelden Test 1
Bbouwadvies Warmtebalans in een gebouw 2
Warmtebalans in een gebouw Energieverbruik per m² passiefhuisplatform 3
Trias energetica Stap 1 : beperk het energieverbruik Toepassen van actieve en passieve maatregelen: Isolatie muur, vloer, dak, kelder. Benut de passieve zonwinsten. warmteterugwinning op de ventilatielucht Goede luchtdichting gebouw. Plaatsen zonwering geen airco. Gebruik de thermische inertie van het gebouw. Bbouwadvies Isoleer Trias energetica Stap 1 : beperk het energieverbruik Stap 2: gebruik duurzame energiebronnen thermische zonne-energie fotovoltaïsche zonne-energie Biomassa windenergie Groene energie Bbouwadvies 4
Trias energetica Stap 1 : beperk het energieverbruik Stap 2: gebruik duurzame energiebronnen Stap 3: gebruik eindige energiebronnen efficiënt condenserende ketels. warmtepompen. warmtekrachtkoppeling Best beschikbare technieken Bbouwadvies Soorten isolatie Technische Eigenschappen: Lambda. Dampdicht dampopen. Waterdicht. soortelijke warmte J/(kg.K). Volumieke massa kg/m³. Natuurlijke isolatie. Verwerking- plaatsingsmogelijkheid Prijs. B-bouwadvies Lage Energiewoningen 5
ISOLATIE lambda Geleidingscoëfficiënt van materiaal. Eigen aan materiaal. hoe lager, hoe beter. in W/mK. Vb Rotswol 0,034 /cellulose 0,041 /beton 2,300 Thermische weerstand R = dikte/lambda. hoe hoger de waarde, hoe beter in m² K/W Thermische doorgang U-waarde : U = lambda/ dikte U = 1/R hoe lager, hoe beter in W/m² K B-bouwadvies Lage Energiewoningen Materialen: kunststofschuimen Geëxpandeerd polystyreen (EPS) l=0,035 Geëxtrudeerd polystyreen (XPS) l=0,034 Resol hardschuim (PF) l=0,024 Polyurethaan (PUR) l=0,025 Polyisocyanuraatschuim (PIR) l=0,029 6
Materialen: inerte isolatiematerialen Glaswol l=0,036 Rotswol l=0,036 Vermiculiet l=0,043 Perliet l=0,045 Cellenglas l=0,050 Materialen: hergroeibare materialen Cellulose l=0,039 Vlas l=0,042 Hennep l=0,038 Houtwol l=0,035 Kurk l=0,045 Schelpen l=0,125 7
Isoleren lamda-waarde = warmtegeleidingscoëfficient in Watt/mKelvin U-waarde= warmtedoorgangscoëfficiënt U in Watt/m²Kelvin. R-waarde= warmteweerstand R in m²kelvin/watt isoleren enkele begrippen: R-waarde Hoe groter R, hoe meer weerstand tegen geleiding, hoe beter de isolatie. De R waardes van alle onderdelen van een pakket kunnen we samentellen. 8
Isoleren enkele begrippen: U-waarde U-waarde warmtedoorgangscoëfficiënt = Hoe lager U, hoe beter de wand isoleert. EPB eisen in 2006-2010- 2012 Gelijk K peil en Lager E peil betekent niet dat er niet beter geïsoleerd kan worden. Bbouwadvies 9
Isoleren Van de abstracte cijfers naar praktische cijfers.. Veronderstel een R waarde van 3,5 m²k/watt R D Dcm Minerale wol* 0,034 3,5 0,119 11,9 9,8 PU* 0,025 3,5 0,088 8,8 13,9 Cellulose 0,039 3,5 0,137 13,7 9,5 Cellenbeton* 0,120 3,5 0,425 42,5? Kostprijs materiaal. Kostprijs plaatsing?* 15cm cellenbeton= 4,5cm Minerale wol= R=1,25 10
voldoende dik! Belgische norm (E80 K45 2010 ) Dak 12cm. Muur 9cm. Vloer 6cm. Glas hr. Verbruik verwarming 90kWh/m² Laag-energiewoning (K30-E60) Dak 25cm. Muur 15cm. Vloer 10cm. Glas hr. Verbruik verwarming 45kWh/m² + comfort. Passiefhuis Dak 40cm/Muur 35cm/Vloer 20cm/Glas drievoudig/0,6n50 Verbruik verwarming 15kWh/m² Compactheid compactheidsgraad C = V/A Gebouw 1 Volume V: 600 m 3 Verliesoppervlak A: 440 m 2 C = 1,36 Gebouw 2 Volume V: 600 m 3 Verliesoppervlak A: 500 m 2 C = 1,2 Bbouwadvies 11
Dik isolatiepakket achter een winddichte laag. Evr architecten Gent Uiteenlopende Isolatie systemen www.sto.be www.maison-passive.be Woning Bocholt, E. Ubachs Kantoor Gent, evr-architecten Bbouwadvies Renovatie, De Pinte, A. Versele 12
Bbouwadvies Na isolatie aan de binnenzijde 13
Na-isolatie aan de Binnenzijde Na-isolatie aan de Binnenzijde Probleem isolatie doorheen gebouwlagen. 14
Na-isolatie aan de Buitenzijde Bbouwadvies 15
Ventilatieverliezen= In- of exfiltratie Door temperatuur verschillen Door onderdruk, wind Door ventilatiesysteem Concrete oplossingen voor luchtdichtheid Een ononderbroken luchtdichtheidsschil = oplossingen voor alle knopen Bijvoorbeeld voor massiefbouw: Beton: plaat & vloer Binnenbepleistering Schrijnwerk Dampschermen Luchtdichtingstapes passiefhuisplatform 16
Luchtdicht bouwen Alles hermetisch dicht. Damprem -Dampscherm Spleten en kieren vermijden aan: Ramen en deuren Aansluitingen schouwen Elektriciteitsnet Afvoeren Knooppunten funderingenmuurbalk Verwarmingssystemen Gesloten verbranding Ventileren met een ventilatiesysteem Damprem laat dampdiffusie toe Dampscherm- Rem Uitvoering; Sluit zo dicht mogelijk aan tegen isolatie. Komt aan de warme zijde van de woning. Wordt geniet +verlijmd + gekleefd. Wordt niet meer doorboord na de uitvoering. Wordt minutieus aangebracht B-bouwadvies Lage Energiewoningen 17
Vocht ingevolge diffusie en convectie. Concrete oplossingen Dakstoel. Bbouwadvies 18
Volledige vulling of tegenaan het onderdak. Details 19
Moeilijk Ventilatieverliezen aan deuren B-bouwadvies Lage Energiewoningen 20
Luchtdichtheid in gebouwen Met een Pressuratie test of Blowerdoor test. Ventilatieverliezen in de gebouwen zijn : Raam-aansluitingen, Garage- poorten, Aansluitingen van dak op muren, Brievenbus, kieren en spleten bij deuren en ramen. Doorgangen schouwen Doorgangen ventilatiesysteem Doorgangen naar AOR Liften en kokers. Doorboringen allerhande. Bbouwadvies Perfecte luchtdichting = Verbetert comfort (tochtstromen). Verbetert akoestisch comfort. Geen Warmteverliezen. Geen inwendige condensatie. Goede werking ventilatiesysteem. 21
n50 (1/h) Luchtdichtheid in gebouwen gemiddelde luchtdichtheid per type woning 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4,1 5,3 8,5 appartement rijwoning halfopen bebouwing 9,5 vrijstaande woning In de Gemiddelde woning 10 à 15 volumewisselingen per uur. in een nieuwbouw 4 In een Passiefwoning 0,6 Bbouwadvies Warmteverliezen bij lek ventilatie 22
Luchtdichtingstest: Kantoor sportzaal, Ziekenhuis Bbouwadvies Luchtdichtingstest: Kantoor sportzaal, Ziekenhuis Bbouwadvies 23
Perfecte luchtdichting Kan enkel met een onderdruktest gecontroleerd worden B-bouwadvies Lage Energiewoningen Luchtlekken Een luchtlek is een niet gecontroleerde luchtbeweging tussen deuren, muren, ramen daken Afhankelijk van het drukverschil kan lucht in het gebouw binnendringen of er uitgezogen worden. De lucht kan evenzeer lege ruimtes binnenin muren en isolatiepakketten doorspoelen. 24
Voorbeeld op onderdruk. Isolatie in een hellend dak De isolatie is aanwezig maar dia een luchtlek passeert de koude lucht de isolatie, en stroomt binnen. In de reële situatie vlucht de warme lucht via deze lekken naar buiten. De isolatie dient weinig. Visualisatie met IR Fotografie Het fototoestel ziet geen lekken. Ze kan enkel het temperatuursverschil ter hoogte van het buitenoppervlak visualiseren. 25
Blower door Werd voor de eerste keer in Zweden gebruikt in 1975. Noorwegen voerde de test in omstreeks 1981.(n50<4) Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, verenigd koninkrijk, Zwitserland en België(2006), hebben de test aanvaard. De blower door is universeel aanvaard en wordt gebruikt om de luchtdichtheid van woningen te testen. Blower door Creëert een drukverschil tussen binnen en buiten. Deze zal de lekken accentueren. Werd met een Europese norm EN13829 genormaliseerd. 26
Blower door, methodologie Alle openingen in de buitenschil dichtmaken. Een ventilator in een van de openingen (deur) plaatsen. Een onderdruk van 50 Pascal. ventilator m 3 /uur Hoe meer luchtvolume V50 er gemeten wordt ter hoogte van de ventilator onder een onderdruk van 50 pascal, hoe minder het gebouw luchtdicht is. Blower door, methodologie 50 Pascal = 5 kg/m². 0,5 Millibar. 0,0005 Bar. 0,0005098581 kg/cm². Of een windsnelheid van 9m/sec. Beaufort. ventilator m 3 /uur v P 2 2 ( Pa) 1,2 9 P 2 2 48,6 ( Pa) 27
Luchtlekken niet altijs meetbaar; Bijvoorbeeld Holle gewelven Eenheden; Verschillende verrekeningen worden in Europa gebruikt maar de basis, 50pascal wordt steeds gebruikt: Ventilatieverlies verdeeld over het bruikbaar vloeroppervlak W50 Ventilatieverlies verdeeld over het oppervlak van de schil v50 Ventilatieverlies verdeeld over het beschermd binnen volume van het gebouw. n50 Ten voordele van gebouwen met lage hoogtes Ten voordele van gebouwen met slechte compactheid. Ten voordele van gebouwen met goede compactheid 28
Meten van gebouwen Eensgezinswoningwoning Inbouwen op gelijkvloers Voordeur Terrasdeur Grotere gebouwen Bron BlowerDoor GMBH 2007 81 Controle van de lekken. Anemometer Rookstaafjes Rookmachines IR Thermografie Enkel ter informatie. Nooit berekenbaar. 29
IR thermografie niet zaligmakend Frontale foto zonder zijdelingse sporen tonen enkel een koudebrug. 19,9 C 15 10 5,9 C Te meten zone- volume Het EPW- of EPU-volume en maximaal het beschermd volume van het gebouw. Ruimten die niet tot het BV behoren zoals aangrenzende onverwarmde ruimten, worden uitgesloten. In het geval van appartementen is het toegestaan om de meting ofwel uit te voeren op het gehele appartementsgebouw ofwel op het individuele appartement waarvoor de EPB-aangifte wordt opgemaakt. 30
Te meten zone Buitenoppervlak Voor de bepaling van de testoppervlakte A test van de gebouwschil worden dezelfde conventies gebruikt als voor de bepaling van de warmteverliesoppervlakte. In de meeste gevallen komt A test overeen met de verliesoppervlakte van het K-peilvolume of desgevallend van het individuele EPW- of EPU-volume. In het geval van een individueel appartementen middenin een gebouw is dit dus enkel de buitengevel. Aangrenzende oppervlakken tellen niet mee bij de A test als ze verwarmd worden. Moment van meting Nadat alle werkzaamheden, die het luchtdichtheidsscherm kunnen aantasten al zijn uitgevoerd. Alle vensters en deuren en garagepoorten zijn geplaatst. Nadat de verwarming, de ventilatie, Sanitair, elektriciteit, zijn geïnstalleerd. Test A (definitief) of Test B (schil). 31
Sluiten of afdichten! Brandkleppen in de schil van de te meten zone die normaal gesloten zijn (type C) en zich automatisch openen bij brand, moeten gesloten blijven tijdens de meting. Brandkleppen die normaal open zijn (type A en B) en zich sluiten bij brand, mogen niet worden gesloten tijdens de meting. Niet zelfsluitende Ventilatieroosters voor liften moeten open blijven. Tijdens de Metingen Mag niemand in en uit. Moet de ketel uit. Moet bijverwarming uit. Moet het ventilatiesysteem uit. Moet de dampkap uit. Moeten alle sifons met water gevuld zijn. Moeten alle schil-delen gecontroleerd worden. Moet dus alle damprem geplaatst zijn en goed beveiligd zijn indien onvoldoende bevestigd zuigt de blower door alles los. Vanaf 21km/u of 4BF is de test niet meer uit te voeren. 32
Resultaten van de Metingen Van deze metingen maakt men een curve volume =f (op onderdruk) Waar zitten de lekken? 33
Foute uitvoering? Boller oeps? Saneren is geen optie. Luchtdichtheid hoort ook bij het ontwerp. 34
Luchtdichtheid en E-cijfer Goede cijfers zorgen voor een aanzienlijke verbetering van het E-cijfer. Een v50 van 2 levert gemiddeld 10 E-peil punten op. Verreken dit enkel na het afleveren van het attest! Resultaten premie Federaal Behaalt je nieuwbouwwoning het E-peil 60 dan krijg je vanaf 2009 gedurende 10 jaar een korting van 20% op je jaarlijkse onroerende voorheffing. Behaalt je woning het E-peil 40, dan loopt de korting op tot 40%. De vermindering wordt verleend voor een termijn van 10 jaar, die aanvangt in het jaar dat volgt op het jaar waarin het E-peil voor de eerste maal werd toegekend aan het gebouw. De vermindering wordt door de Vlaamse Belastingdienst automatisch toegekend op uw aanslagbiljet. U hoeft dus zelf niets te ondernemen. Gemiddelde besparing 150x10 35
Luchtdichtheid -Doen Een goede luchtdichtheid zorgt voor: Goede werking isolatiepakket. Verbeterd comfort. (tochtstromen). Minder Warmteverliezen. Geen inwendige condensatie. Geen oververhitting in de zomer. Geen droge lucht in de winter. Betere werking van het ventilatiesysteem. Beter akoestisch comfort. Test BlowerDoor: certificaat Het certificaat is geldig bij: Ebp Epc Phpp En is een officieel document meegeleverd bij epb en verkoop van de woning. 36
B-bouwadvies Levert Energie en bouwadviezen. Planadviezen. spouwonderzoek Blower-door testen Berekent Passief woningen Objectief advies sinds 1998. Bronnen; www.passiefhuisplatform.be, ODE, Vea, DENA, Bbouwadvies, Kmi, KNMI, Greenpeace, Dialoog, Bond Beter Leefmilieu, Federale dienst Financiën, Eandis, Vreg, BP world review, KUL, 3E, Vibe Met dank voor uw aandacht www.passiefhuisplatform 37