Inspirerend Istanbul De oude stad van Istanbul ademt geschiedenis uit elke porie. Het is de stad van moskeeën, kerken en paleizen. Van badhuizen en geurige spice markets. Maar Istanbul is ook een moderne stad, vol creatieve jonge mensen. Adrienne van Vulpen en fotograaf Mirjam Bleeker kozen niet voor de gebaande paden, maar lieten zich verrassen door hun gids, Arzu Tutuk. 1 happinez happinez 2
De lekkerste verse sapjes haal je bij Juppa aan de Yeni Yuva sokak. In de Grand Bazaar (boven) en de antiekwijk Çukurcuma (onder) vind je de mooiste souvenirs. O m kwart voor zes schalt het over de huizen: āllahu ākbar, āllahu ākbaaaaar! De eerste oproep van de dag door de muezzin, de gebedsomroeper. ās-salatu khaīrum min ān-naūm, oftewel: het gebed is beter dan de slaap. Ons hotel, waar we de avond ervoor zijn aangekomen, ligt aan de voet van de Blauwe Moskee in Istanbul, in de wijk Sultahnamet. Op loopafstand liggen de grote toeristische trekpleisters: de Grand Bazaar, het Topkapi Paleis, de Aya Sofia. Maar na het ontbijt stappen wij in een taxi, die ons in een razend tempo door nauwe straatjes, over de Galatabrug naar de overkant van de Gouden Hoorn brengt, het brede water dat de binnenstad in het zuidwesten scheidt van het noordoostelijke deel van de stad. Daar, onder de Galata Toren, wacht onze gids Arzu Tutuk. Hier in de kleine straatjes van het stadsdeel Beyoğlu mocht ik als jong meisje beslist niet komen van mijn ouders, zegt Arzu. Twintig jaar geleden was dit een totaal verpauperde wijk, maar zoals in zoveel steden brachten kunstenaars daar verandering in. De relatief goedkope panden werden omgetoverd tot ateliers, er kwamen galeries, winkeltjes, restaurants en andere bewoners. Jonge, artistieke, hippe mensen die nu de sfeer van de wijken bepalen. Arzu wil ons graag kennis laten maken met dit deel van de stad dat veel toeristen links laten liggen. Natuurlijk moet je de oude stad bezoeken, zegt ze. Maar als je daar tien jaar geleden bent geweest en er nu weer komt, is er niets veranderd. Het leven daar is gestold, alles blijft min of meer hetzelfde, terwijl het hier bruist en stroomt. Hier ontmoet je de nieuwe generatie Turken. Ik raad mensen die Istanbul bezoeken altijd aan: ga s morgens naar alle topattracties in de oude stad, maar steek in de loop van de middag de brug over en begeef je in het echte Turkse leven van nu. Haute couture Vanaf het Galataplein lopen we de Serdar-1 Ekrem Sokak in, waar zich veel jonge kunstenaars en designers hebben gevestigd. Op nummer 9 is de winkel van Bahar KorÇan, een couturier die een grote naam heeft in Turkije. Kostbare kleding, maar o wat mooi en vooral: wat een prachtige stoffen gebruikt ze. Zachte, soepele kasjmier, zijde, fluweel. En het aardige is: van de restanten stof maakt ze schitterende woonplaids waarin allerlei materialen en kleuren worden samengebracht, even kunstzinnig als haar kleding. www.baharkorcan.org Op nummer 26 bezoeken we Lillipud, een strakke boetiek waar kleding van twee jonge ontwerpsters wordt verkocht. In de gewelven is het atelier van sieradenontwerpster Janset Bilgin gevestigd. Ze werkt er samen met de man die haar het vak leerde: Ramiz uit Azerbeidzjan. Voorzichtig nippend van onze eerste Turkse koffie bekijken we de ontwerpen van Janset, een mix van materialen en stijlen die ze op gevoel samenvoegt. Naast goud, zilver en edelstenen werkt ze met lint, fluweel, oude munten en gevonden stenen. In een mooi ontwerp, in combinatie met andere materialen, zie je vaak pas hoe bijzonder van vorm en kleur zo n gewone steen is. www.jansetbilgin.com 3 happinez De Galata Tower is het Sieradenontwerpster Janset Bilgin voor haar atelier in de gewelven van boetiek Lillipud. vertrekpunt van onze rondwandeling door het stadsdeel Beyoglu. Zeynep Aksoy, de eigenaresse van Cihangir Yogastudio. Winkel vol sprookjeslampen in de Grand Bazaar. Hoog boven de bar van deli Parantez aan de SofyaliJurnal sokak in de wijk Tünel staat de trots van de zaak: zelfgemaakte likeuren. happinez 4
'In Istanbul heb je geen wekker nodig; bij zonsopgang roept de muezzin je wakker.' Turkse keuken We duiken de Tünel Passage in, die leidt naar Asmalimescid, een echte horecabuurt. Links en rechts in de passage zitten antiekwinkeltjes, cafés en restaurantjes. Op de hoek is een House Café gevestigd. Het zit vol jonge mensen die aan blankhouten tafeltjes achter een laptop zitten te werken. House Cafés vind je op meer plekken in de stad, vertelt Arzu. Het eerste werd in 2002 geopend en daarna ging het hard. Meer cafés, twee househotels en diverse appartementen. Alle gevestigd in bijzondere panden, smaakvol ingericht, je kunt er fantastisch eten en leuk publiek. www.housecafe.com. Terug in de Istiklal Cadesi, de grote winkelstraat, wijst Arzu ons op een boekwinkel, Robinson Crusoe, gevestigd op nummer 389. "Het was de eerste boekhandel in deze buurt, vandaar de naam." Een klassieke boekwinkel met veel donker hout, een fijn achtergrondmuziekje en - prettig voor als je door je leesvoer heen bent - veel Engelstalige boeken en tijdschriften. We verlaten de drukte weer bij het Galatasarayplein, waar we rechtsaf de Yeni Çarsi Caddesi inslaan. Bij Dai, op nummer 54, gaan we lunchen. Een lange, fris ingerichte pijpenla waar gerechten uit de traditionele keuken van Istanbul op de kaart staan, maar wel met een eigentijdse twist. Op de kaart veel vleesgerechten als döner kebap, şiş kebap en köfte, maar ook voor wie de voorkeur geeft aan vegetarisch is er keus te over. We laten Arzu kiezen: een schaal met een soort beignets van julienne gesneden groenten - prei, courgette, pompoen - met een dip van yoghurt met kruiden, gevulde wijnbladeren en heerlijke crispy spinazietaartjes met filodeeg. www.dairestaurant.com Arzu neemt een biertje - wij houden het bij water, vooral omdat sommige straten in het stadsdeel waar we nu zijn een hellingspercentage hebben waar je u tegen zegt. Uitsluitend vegetarische restaurants vind je in Istanbul vrijwel niet, maar geen nood, want de Turkse keuken is heaven voor vegetariërs, zegt Arzu. In elk restaurant is er een keur aan meze te krijgen: gerechtjes die bedoeld zijn als voor- of bijgerecht, maar waarmee je ook gemakkelijk een complete maaltijd kunt samenstellen. Visgerechten zijn er te kust en te keur. Op aanraden van onze hotelier gingen we eten bij Balikçi Sabahattin, een traditioneel visrestaurant vlakbij ons hotel. Het zat er bomvol autochtonen en dat is meestal een goed teken. Op de kaart een ruime keus aan dagverse vis uit de Bosporus, geroosterd boven een houtskoolvuur. Een aanrader! www.balikcisabahattin.com En dat Turkije ook de wijndrinker veel goeds te bieden heeft, zouden we ontdekken aan het einde van onze eerste dag, toen we klotsend van de Turkse thee en koffie (die je hier op vrijwel elk adres gastvrij voor je neus krijgt gezet) met Arzu wijnbar Sensus in de Büyükhendek Cadessi, vlakbij Galata Tower, in doken. Hier worden uitsluitend Turkse wijnen verkocht en geschonken. Turkse wijnen, je ziet ze nooit in Nederlandse slijterijen. Onterecht, want we proefden veel kleine glaasjes - de ene wijn nog lekkerder dan de andere. Hier kun je niet anders dan vertrekken met rammelende tassen voor thuis! Terug naar de Yeni Çarsi Caddesi, die we na onze lunch vervolgen. De straat gaat nu echt flink dalen. Arzu loopt met dat biertje in haar benen nog net zo lekker door als vanochtend, maar wij voelen al precies waar De lounge van designhotel Witt. Lemonade van appel, mint en limoen. Heerlijk! Herbalist Jayda Uras van Vie en Rose. Het House Hotel in de wijk Galatasaray. happinez 6
Kleermakerijtje in Cihangir. we morgen spierpijn zullen hebben. Moeten we straks weer naar boven, Arzu? Maar je hebt er wel een schitterend uitzicht op het Topkapi Paleis in de verte, aan de oevers van de Zee van Marmara. Nog een leuk, verborgen eetadresje aan deze straat is Limonlu, op nummer 98. Een deur met een luifeltje erboven, een lange gang, trappen af en dan opeens sta je in een groene oase, een lieflijk dal, waaromheen hoge huizen als bergen oprijzen. Wat een plek! Bijna jammer dat we net geluncht hebben. Chill out zone staat er op hun kaartje - en dat is het. www.limonlubahce.com De hoogteverschillen in Beyoglu zorgen voor prachtige vergezichten... en pijn in je kuiten. Ontwerpen van couturier Bahar KorÇan. Onze gids, Arzu Tutuk (zittend) in het ontbijtcafé van Manzara Appartementenverhuur. Jurkje binnen een dag Als we het in Nederland over de Turk hebben, bedoelen we meestal een kleermaker die raad weet met kapotte ritsen en ander verstelwerk. Zijn dat in onze steden en dorpen over het algemeen mannen van middelbare leeftijd, hier geven hun dochters een eigentijdse twist aan het oude ambacht. Overal in dit stadsdeel vind je ateliers waar je kleding kunt laten maken, zoals bij Nilüfer Karaca, die een grote winkel heeft schuin tegenover ons lunchrestaurant Dai, op nummer 9 van de Yeni Çarsi Caddesi. Een enorme berg rollen stof en veel rekken met originele jurkjes, jassen, blouses en broeken. Zit er een model tussen dat je leuk vindt, dan zoek je een stof uit, wordt je maat gemeten en als je s ochtends komt, kun je het vaak dezelfde dag nog ophalen. Een adres om op de eerste dag van je verblijf heen te gaan dus! We lopen inmiddels door de Çukurcuma area, een wijk vol antiek- en brocantewinkeltjes, naar de wijk Cihangir. Een luxe deel van de stad met mooi gerestaureerde huizen waar veel mensen wonen met een artistieke achtergrond. Schrijvers, mensen uit de wereld van de film, tv en muziek. En dat zie je aan het aanbod in de winkels, de cafés en restaurants. Maar er zijn ook, zoals overal in Istanbul, honderden katten Als Katie Melua voor inspiratie naar deze stad was gegaan in plaats van naar Peking was haar hit ongetwijfeld begonnen met de zin There are five million cats in Istanbul. Als je erop gaat letten zie je overal voer liggen, ze worden dus blijkbaar wel verzorgd. Traditionele Turken houden geen beesten in huis, volgens Arzu. Maar ze hebben de katten nodig om muizen en ratten te vangen. Met al dat voer overal op straat zal dat wel een eindeloze kringloop zijn van eten en gegeten worden! Arzu wijst een jonge cyperse kat aan. Het verhaal gaat dat Mohammed zo n kat had en dat deze soort daarom een M-vormige tekening tussen de ogen heeft. Overal in de stad zie (en ruik!) je katten. Yogastudio Moderne jonge Turkse tegen een achtergrond van traditionele tapijten in de wijk Ortaköy. 7 happinez Van upper Cihangir dalen we nu langs een beeldschoon, trapsgewijs aangelegd straatje met oude houten huizen en veel groen. We komen uit in de Meclis-I Mebusan Caddesi, waar op nummer 15 de Cihangir Yogastudio zit. In het gezellige café op de begane grond, uiteraard met vegetarische kaart, ontmoeten we Zeynep Aksoy en haar Ierse partner David Cornwoll, de eigenaren van de studio. Yoga is enorm in opkomst in Istanbul, vooral onder jonge, geseculariseerde vrouwen. De meesten van hen beginnen ermee als een vorm van work-out, maar ontdekken gaandeweg dat yoga een manier van leven is, zegt Zeynep. Ze woonde Koffieshopje in een van de nissen van de eeuwenoude Grand Bazaar. happinez 8
Turkse koffie: t is even wennen en vooral niet te diep in het glaasje kijken. jaren in New York, waarvandaan ze het fenomeen yogastudio meenam naar haar geboorteplaats. Je had hier toen een handvol yogateachers, die thuis lesgaven aan kleine groepjes op een vast tijdstip in de week. Maar in een studio als deze kun je altijd terecht op een moment dat jou het best uitkomt en maak je kennis met diverse leraren en yogastromingen - net wat bij jou past. De ruime yogastudio op de vierde verdieping heeft een fantastisch uitzicht. Er is een winkeltje, een sauna en een relaxruimte. Op afspraak kun je er ook een massage krijgen. www.cihangiryoga.com Antiekwinkeltje in de wijk Çukurcuma. The Asian side āllahu ākbar, āllahu ākbaaaaar! De muezzin is de wekker weer voor. Vandaag zullen we Arzu ontmoeten aan the Asian side van Istanbul, aan de overkant van het water. We pakken een taxi naar de veerboot. Ferry Kadiköy - vapur (boot), zeggen we in ons beste Turks. Het antwoord is een dot gas. Man, wat kunnen ze rijden hier Hard, rakelings, ik zou hier voor geen goud achter het stuur kruipen. Wil je een taxi hebben in Istanbul dan hoef je je hand maar op te steken. Eén op de drie auto s is geel, lijkt het wel. En de prijzen vallen erg mee, veel meer dan tussen de vijf en tien euro ben je meestal niet kwijt. Maar deze chauffeur denkt meer te kunnen verdienen, want hij scheurt de pier van de ferry voorbij, want je kunt ook óm de Bosporus heen rijden naar Kadiköy. 'No, no, vapuuuuur Kadiköy!!' Jammer, de dames hebben hem door. Dus in z n achteruit, tegen de ochtendspits in, naar de pier We varen de Bosporus over naar het nieuwe stadsdeel, dat pas in de vijftiger jaren van de vorige eeuw werd ontwikkeld. Ruim opgezet, veel groen, beetje de sfeer van de buitenwijken van Parijs. Hier wonen vooral forensen, vertelt Arzu. s Morgens gaan ze met de ferry naar de overkant, s avonds terug. Het openbaar vervoer is spotgoedkoop in Istanbul en vanwege de verkeershectiek - zeker in de smalle straatjes aan de overkant - te verkiezen boven de auto. Naast bussen en trams zijn er dolmus, taxibusjes die een vaste route rijden en waar je voor een vaste ritprijs van ongeveer een euro overal kunt in- en uitstappen. Vanaf de pier loop je de winkelstraten van Kadiköy in. Vis en groenten liggen uitgestald in mooie rijen naast en op elkaar. De vissen met de kieuwen opengesperd om te laten zien hoe rood, dus vers, ze zijn. We stappen in een taxibusje en rijden door de brede straten van Kadiköy naar de oever van de Zee van Marmara. Langs de hele kust ligt een brede groene strook. Grote grasvelden met bomen, bankjes, hier en daar een kiosk of uitspanning. Op zondag komt iedereen hierheen, zegt Arzu. Om te picknicken, te lezen, te luieren. Een fijne plek om even de drukte en het lawaai van de stad te ontvluchten. En schóón hier geen blikje of papier te zien; iets wat ons in de oude stad ook al opviel. Het blijkt de verdienste van garbage pickers te zijn: mannen die rondlopen met enorme plastic zakken van het soort dat wij gebruiken voor ons bouwafval. Gewoon op hun rug of op een simpel karretje. Zij snuffelen door de vuilnisbakken en rapen zwerfafval; de één verzamelt plastic, de ander papier, een volgende metaal. Zij houden de stad schoon en kunnen zo voorzien in hun levensonderhoud. Bovendien wordt het afval gescheiden, want iedereen gooit nog alles in één bak. 9 happinez Ook aan de Asian Side is een grote yogastudio gevestigd, waar je zowel lessen als trainingen kunt volgen. www.yogarooms.com happinez 10
rubriek Hotels en appartementen Terug naar de andere kant, nu met een taxi, want rond deze tijd is het rustiger op de weg. We gaan naar Ortaköy, een wijkje aan de Bosporus. In de straatjes leuke boetieks, winkeltjes en stalletjes met etenswaren, sieraden en kelims. Vooral in het voorjaar en de zomer is het hier aan het water heerlijk. De sfeer is weer totaal anders dan in de andere delen van de stad die we hebben bezocht. Istanbul is zo groot en veelzijdig, zegt Arzu. Hier of in Beyoğlu, de Aziatische of de Europese kant, Cihangir of de oude stad, elk deel ademt weer iets anders uit. Daarom zou ik iedereen die de stad langer dan een weekend bezoekt, aanraden om in diverse wijken te overnachten. Dan kun je je echt even onderdompelen in de sfeer van dat stadsdeel en het scheelt je een hoop heen en weer gevlieg met taxi of tram. Hier in Ortaköy is het House Hotel - ja, van dezelfde keten die ook de House Cafés exploiteert - een aanrader. Net als de cafés is het hotel gevestigd in een schitterend oud pand, een blinkend witte suikertaart aan de oever van de Bosporus. Het terras heeft een geweldig uitzicht over het water en het eten is er heerlijk. www.thehousehotel.com Houd je van design, kijk dan eens op de site van Hotel Witt (www.wittistanbul.com) en voor wie de voorkeur geeft aan een appartement, is Manzara een goed adres. Manzara is Turks voor zowel zicht, uitzicht en inzicht en dat wordt hier op een mooie manier gecombineerd door eigenaar Erdoğan Altindiş, Turk en Duitser, architect en beeldend kunstenaar. Hij verhuurt appartementen, vooral in de wijk Beyoğlu, aan mensen die zich echt willen onderdompelen in het dagelijks leven van de stad. Een apparte-ment huren kan voor een periode vanaf 3 dagen tot 3 maanden. Vlakbij Galata Tower heeft Manzara een ontbijtcafé voor hun gasten, waar je desgewenst ook je was kunt afgeven. www.manzara-istanbul.com De verborgen binnentuin van Limonlu. Ook bij slecht weer kun je in de overdekte Tünel Passage een terrasje pikken. Lounge van het House Hotel aan de Bostanbasi Caddesi (Galatasaray). Kruidenvrouw Het laatste adres dat we samen met Arzu bezoeken is Vie en Rose aan de Yeni Yuva sokak 50. De deur is dicht, maar na ons kloppen verschijnt er iets heel aparts. Herbalist Jayda Uras ziet eruit als een vriendelijk modern heksje. Klein, mager, van top tot teen in het roze en sprankelende ogen achter een enorme roze Dame Edna-bril. Haar winkel is strak en wit, met eindeloze rijen zelfgemaakte kruidenelixers en tonicums, potten met kruiden strak in het gelid. Jayda heeft een bijzondere gave. Je vertelt haar met welke kwaal je tobt, ze kijkt je aan, peilt je energy en komt met een verrassende analyse van de oorzaak van je klachten. De één krijgt rozenwater ( it opens your heart ), de ander een olijfblad-tonicum ( you are in the middle of a cleaning period, this will help to let things go ). Als de dingen op energetisch niveau zijn opgelost, zegt ze, verdwijnen je lichamelijke klachten ook. Ze is een genot om mee te praten. Wijs en met een enorme dot humor! Je kunt in haar praktijk ook gemasseerd worden en we maken direct een afspraak voor aan het einde van de middag: een cadeautje aan onszelf en aan onze wandelbenen, want morgen wacht ons nog een mars door de oude stad! www.vieenrose.com Wandelen met Arzu Wandelen met een reisgids in de hand of met een reisgids naast je is een wereld van verschil. Zeker als die gids een leuke jonge vrouw is die perfect Engels spreekt, Istanbul op haar duimpje kent omdat ze er geboren en getogen is en je naar plekken brengt waar je normaal gesproken voorbij zou lopen. Arzu organiseert tours op maat, in samenspraak met en afgestemd op de interesse van haar cliënten. Wil je de focus op byzantijns en Ottomaans Istanbul? De moderne, hippere wijken? Een trip naar de Prinseneilanden in de zee van Marmara? In contact komen met kunstenaars? Arzu regelt het, begeleidt je, vertelt honderduit en is ten slotte ook nog eens heel prettig gezelschap. Dagprijs vanaf 150,-, afhankelijk van het seizoen en beschikbaarheid. Informatie: arzu@walksinistanbul.com TEKST Adrienne van Vulpen fotografie mirjam bleeker 11 happinez happinez 12