Keuken Inhoud 6. 7. Klantenverhaal Docentenhandleiding Tekening Uitvoeringwerkzaamheden / Montagestappen IT en ET Materialenlijsten IT en ET Gereedschaplijsten IT en ET Urenverantwoording IT en ET Keuken klantenverhaal Mariel Ansink is verhuisd naar een oude woning in het centrum. Erg gezellig, maar wel moet de keuken aangepast worden. Een nieuw keukenblokje met kastjes er boven wordt bezorgd,maar de technische installaties moeten worden verzorgd door een installateur. Mariel wil spotjes boven het werkblad, onderaan de kastjes gemonteerd. En natuurlijk wil zij ook voldoende stopcontacten. Aangezien de cv combiketel op een nogal flinke afstand van de keuken is,wil zij graag een heetwater voorziening in de keuken,anders moet zij iedere keer veel water laten wegstromen,voordat er warm water beschikbaar is. Installatiebedrijf Best Men bv heeft de beste oplossing hiervoor bedacht tegen een voor Mariel aanvaardbare prijs. Voor de warmwater voorziening wordt een elektrische boiler gebruikt, type close in, die op een aparte elektro groep wordt aangesloten. Verder worden de sanitaire installaties aangesloten op de bestaande afvoerleiding en drinkwaterleiding.
Docentenhandleiding Algemeen Een vlakke wand (zie tekening) met de minimale afmetingen van 1800 mm hoog en 1200 mm breed gemaakt van bijvoorbeeld multiplex 18 mm of cellenbetonblokken of gipsblokken met een dikte van 100 mm is noodzakelijk voor deze minibordes opdracht. Een keuken met een dubbele keukenkast van 2 x 600 mm in het midden en voorzien van 2 gootsteenbakken. Of. Een keukenblad met 2 gootsteenbakken op 900 mm hoogte tegen de wand gemonteerd Boven de keuken zijn een aantal keukenkastjes aangebracht Installatietechniek Voormontage Een 500 mm lange 50 mm PE afvoerleiding steekt midden onder keukenblad vertikaal uit vloer Een 100 mm lange 15 mm koperen waterleiding steekt 150 mm rechts uit het midden vertikaal uit vloer De close-inn boiler is op de vloer van de keukenkast tegen de achterwand geplaatst. (montage aanpassen aan het type boiler) Docentenhandleiding Materialen Gebruik een keukenkraan met flexibele aansluitingen en een draaibare uitloop. De maten van de aansluitset moeten overeenkomen met de aansluitmaten van de boiler (kan per fabrikant verschillen) en muurplaten met hoekstopkraan. Montage De leerlingen monteren zelf de keukenmengkraan en de dubbele sifon. Verbindingsmethode Men is vrij in de keuze van de verbindingsmethode voor de waterleiding, de materialen dienen hier op afgestemd te worden. solderen knellen persen
Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Keuken Algemene normen en uitvoeringsrichtlijnen. Binnenriolering Afvoerleidingen Voor afvoerleidingen zijn de voorschriften Binnenriolering Eisen en bepalingsmethode NEN 3215. De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van deze norm vind je in NTR 3216 binnenriolering richtlijnen voor ontwerp en uitvoering Waterleidingen Voor waterleidingen zijn de Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties (AVWI-2002) NEN 1006 De eisen in NEN 1006 zijn algemeen van aard. Er wordt vanuit gegaan dat als aan de Werkbladen is voldaan, de installatie overeenkomstig is aan deze norm. Alle Werkbladen van de laatste versie kan gedownload worden op www.infodwi.nl Voor Legionella preventie wordt verwezen naar ISSO 30.5 legionella code voor woninginstallaties en naar ISSO 51 handleiding Legionella preventie in leidingwater. Documentatie fabrikant Naast de normen bestaat er ook de documentatie van de fabrikant. In sommige gevallen schrijft de fabrikant het anders voor dan de norm of ook als de voorschrift niet is omschreven. Bijvoorbeeld: de beugelafstand is afhankelijk van de stijfheid van de leidingen. Bij minder stijfheid schrijft de fabrikant kleinere beugelafstanden voor. Lees dus altijd de documentatie van de fabrikant. ISSO kleintjes Hierin staan, in een wat kleinere formaat de bovenstaande ISSO uitwerkingen (staat verkort omschreven dan een ISSO publicaties). De onderstaande ISSO kleintjes zijn beschikbaar voor de minibordessen: ISSO Kleintje Water ISSO Kleintje Legionella ISSO Kleintje Riolering ISSO Kleintje Individuele Centrale Verwarming ISSO Kleintje Vloerverwarming ISSO Kleintje Inregelen Waterleidingsinstallatie keuken Volgens NEN 1006 heb je hier te maken met een beveiligde toestel die voorzien moet zijn van een terugstroom beveiliging. In werkblad 8 paragraaf 3 staat er omschreven welke beveiliging toepasbaar is. Voor Legionella preventie wordt verwezen naar ISSO 30.5 legionella code voor woninginstallaties en naar ISSO 51 handleiding Legionella preventie in leidingwater. ISSO Kleintje legionella Zorg je er voor dat op de tapkraan het warmwater ten minste een temperatuur van 55 C heeft. De temperatuur van het warmwatertoestel moet zijn afgesteld tussen 60 en 70 C i.v.m. legionellapreventie.
Instructie- en informatiekaarten De leerling kan gebruik maken van de volgende instructie- en informatiekaarten. Alle instructie- en informatiekaarten staan onder het kopje Instructiekaarten bovenaan deze pagina. Basisvaardigheden 6. 7. 8. 9. 10. 1 1 1 1 1 16. 17. 18. 19. 20. 2 Aftappen waterleiding Boren Waterpas Beugelafstanden Aanbrengen houtdraadbouten Aanbrengen Teflontape Aanbrengen hennep en fitterkit Afkorten met beugelzaag Afkorten met buizensnijder Afkorten van kunststof buis Lijmen PVC buis Ontbramen buis Buigtang Buigen met buigtang Buigen haakse bocht met buigtang Buigen sprong met buigtang Buigen kattenrug met buigtang Viega-pexfit Zachtsolderen Zachtsoldeer gereedschap karweifles Waterleiding op druk zetten Instructie- en informatiekaarten Alle instructie- en informatiekaarten staan onder het kopje Instructiekaarten bovenaan deze pagina. Keuken Gootsteen met overloop en afvoerplug monteren en aansluiten Inlaatcombinatie voor boiler monteren en aansluiten Mengkraan monteren en aansluiten Hoekstopkraan monteren en aansluiten
Elektrotechniek Opmerkingen Boven de keuken zijn een aantal keukenkastjes aangebracht, waar inbouwspotjes in verwerkt kunnen worden. Dit kunnen gewone vlakke inbouwspots zijn,het kan ook een compleet armatuur zijn waarin een aantal spots zijn verwerkt. Er is een bestaand lichtpunt/centraaldoos met enkelpolige schakelaar nodig. Montage Het monteren van 3 stuks inbouwspots of armatuur (zie boven). Het maken van een aparte groep voor de close-in boiler met enkelvoudig opbouwstopcontact. Het maken van 2 tweevoudige wandcontactdozen inbouw boven het aanrechtblad, uitgevoerd met afzonderlijke inbouwdozen (dus eigenlijk 2 enkelvoudige wcd s naast elkaar) horizontaal gemonteerd. Deze stopcontacten komen ook op een afzonderlijke groep. De voeding voor de spots komen van de lichtgroep in de oude keuken, b.v. vanuit de centraaldoos van het midden lichtpunt. Deze kan eindigen in een opbouw wcd in een keukenkastje. Daar komt dan de stekker van de trafo in. Deze contactdoos is geschakeld, de bestaande enkelpolige schakelaar wordt dan vervangen door een serie schakelaar en de bedrading aangepast. De afzonderlijke groepen komen uit de MK, of dit in werkelijkheid kan en of de leerling zelf de aansluiting in de MK kan of mag maken is per school verschillend. De leidingen kunnen ook zogenaamd naar centraaldoos en/of meterkast lopen en met een aansluitsnoer voor het testen onder spanning gezet worden. Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Keuken Voor de elektrische installatie zijn de voorschriften de Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche NEN 1010 De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van NEN 1010 is de NPR 5310 Nederlandse Praktijk Richtlijn bij NEN 1010
Oplevering Tijdens de bespreking van de oplevering kunnen aan de leerlingen onderstaande vragen worden gesteld, om te toetsen of de leerling de vaktheorie beheerst, die betrekking heeft op de opdracht. Blijkt dat niet het geval te zijn, dan een korte uitleg geven. Vragen aan leerling over IT: Soms worden de gootsteenbakken eerst gekoppeld en samen van 1 sifon voorzien. Waarom is de toepassing van 2 aparte sifons beter? Waarom moet de afvoerslang van de inlaatcombinatie met een lus van minimaal 50 mm naar beneden op de afvoer worden aangesloten? Wat gebeurt er als de stroomrichting van de inlaatcombinatie fout wordt geïnstalleerd? Waarom moet bij in gebruikname van de boiler eerst water uit de warmwaterkraan stromen alvorens men de stekker in de wandcontactdoos mag steken? Oplevering Vragen aan leerling over ET: Waarom een extra close-in boiler? Er is toch al warm water in de badkamer? Waarom de verlichting en de contactdozen op een afzonderlijke groep? Waarom enkele wandcontactdozen in afzonderlijke inbouwdozen? Antwoorden op vragen over ET Vanwege de lange leiding waardoor er veel waterverlies is Vanwege de belasting door b.v. koffiezetapparaten, maar ook om bij een reparatie van een wc licht te hebben en geen looplamp te moeten halen s avonds of in de winter Horizontale montage is mooier met haakse stekers en er kan gekozen worden om e.v.te schakelen. Ook kan er gebruik gemaakt worden van luxer materiaal,dit wordt meestal niet tweevoudig geleverd.
Installatietechniek Uitvoering, Werkzaamheden en montagestappen Uitvoeren werkzaamheden Installatietechniek Vooraf: 6. Bekijk de tekening en lees het klantenscenario aandachtig Vraag aan je docent welke verbindingsmethode je toe moet passen; solderen, knellen of persen Vraag aan je docent of verzamel de benodigde materialen (zie materialenlijst) Verzamel de benodigde gereedschappen (zie gereedschaplijst) Maak gebruik van de instructie- en informatiekaarten Let op veiligheid, beroepshouding en pas de NEN normen toe Oplevering Na oplevering bespreek je met de docent: 6. 7. Waarom je de onderdelen op die plaats in de installatie hebt gemonteerd Het gebruik van de materialen en gereedschap Welke instructie- en informatiekaarten je hebt gebruikt Welke Normen en richtlijnen je hebt toegepast Welke aandachtspunten jij belangrijk vond Verantwoord je het aantal gewerkte uren Beantwoord en bespreek je de theorievragen Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Keuken Waterleidingsinstallatie Volgens NEN 1006 heb je hier te maken met een beveiligde toestel die voorzien moet zijn van een terugstroom beveiliging. In werkblad 8 paragraaf 3 staat er omschreven welke beveiliging toepasbaar is. Voor Legionella preventie wordt verwezen naar ISSO 30.5 legionella code voor woninginstallaties en naar ISSO 51 handleiding Legionella preventie in leidingwater. ISSO Kleintje legionella Zorg je er voor dat op de tapkraan het warmwater ten minste een temperatuur van 55 C heeft. De temperatuur van het warmwatertoestel moet zijn afgesteld tussen 60 en 70 C i.v.m. legionellapreventie.
Instructie- en informatiekaarten De leerling kan gebruik maken van de volgende instructie- en informatiekaarten. Alle instructie- en informatiekaarten staan onder het kopje Instructiekaarten bovenaan deze pagina. Basisvaardigheden 6. 7. 8. 9. 10. 1 1 1 1 1 16. 17. 18. 19. 20. 2 Aftappen waterleiding Boren Waterpas Beugelafstanden Aanbrengen houtdraadbouten Aanbrengen Teflontape Aanbrengen hennep en fitterkit Afkorten met beugelzaag Afkorten met buizensnijder Afkorten van kunststof buis Lijmen PVC buis Ontbramen buis Buigtang Buigen met buigtang Buigen haakse bocht met buigtang Buigen sprong met buigtang Buigen kattenrug met buigtang Viega-pexfit Zachtsolderen Zachtsoldeer gereedschap karweifles Waterleiding op druk zetten Instructie- en informatiekaarten Alle instructie- en informatiekaarten staan onder het kopje Instructiekaarten bovenaan deze pagina. Keuken Gootsteen met overloop en afvoerplug monteren en aansluiten Inlaatcombinatie voor boiler monteren en aansluiten Mengkraan monteren en aansluiten Hoekstopkraan monteren en aansluiten
Installatietechniek Werkvolgorde en Montagestappen Monteren Monteer de keukenmengkraan op het aanrechtblad. (let op: Staat de kraan in de juiste stand en monteer de ringen op de juiste plaats) Monteer de afvoerpluggen in de gootsteenbakken. (monteer de kunststof ringen op de juiste plaats) Monteer de 2 buissifons aan de afvoerpluggen Bepaal de plaats van het 40 mm T-stuk tussen de 2 buissifons Zet de buissifons met behulp van de klemverbindingen in de juiste stand 6. Maak de 40 mm aansluitleidingen tussen de 2 buissifons en het T-stuk op maat 7. Monteer de 40 mm aansluitleidingen tussen de 2 buissifons en het T-stuk (gebruik zonodig 40 mm bochten) 8. Bepaal de plaats van de 2 muurplaten voor de hoekstopkranen 9. Monteer de 2 muurplaten 3/8 x 15 mm 10. Bepaal de plaats van het 15 mm T-stuk ( hoger dan de bovenkant van de boiler) 1 Plaats waar nodig 15 mm beugels voor ondersteuning van de waterleiding 1 Bepaal de lengte tussen de voorgemonteerde 15 mm koperen buis en het T-stuk 1 Monteer de 15 mm koperen buis en het T-stuk (ontbramen) 1 Buig de 15 mm waterleiding passend tussen het T-stuk de drinkwater muurplaat 1 Monteer de 15 mm waterleiding tussen het T-stuk de muurplaat (ontbramen) 16. Monteer de 2 hoekstopkranen in de muurplaten (gebruik juiste afdichtingmateriaal) 17. Bepaal de plaats van de inlaatcombinatie 18. Bepaal de lengte van de 15 mm koperen buis tussen de inlaatcombinatie en het T-stuk 19. Sluit de 15 mm koperen buis voor de inlaatcombinatie aan op het T-stuk 20. Monteer de inlaatcombinatie (Let op de stroomrichting en de trechter moet omlaag wijzen) 2 Bepaal de plaats in de voorgemonteerde 50 mm afvoerbuis van het T-stuk voor de afvoer van de inlaatcombinatie 2 Kort de voorgemonteerde 50 mm afvoerbuis af (ontbramen) 2 Monteer het T-stuk met verloop 50 x 40 mm op de afvoerbuis 2 Monteer de flexibele afvoerslang met slangklemmen op de trechter van de inlaatcombinatie en op het afvoer T-stuk. (zorg dat afvoerslang een lus naar beneden maakt van minimaal 50 mm, dit dient als waterslot) 2 Sluit inlaatcombinatie op de drinkwaterinlaat van de boiler aan met een metaal omvlochten flexibele slang (let op de pijl en/of de blauwe markering op de boiler) 26. Sluit de warmwater uitlaat van de boiler aan op de warmwater hoekstopkraan ( links) met een metaal omvlochten flexibele slang (let op de pijl en/of de rode markering op de boiler) 27. Monteer de flexibele aansluitingen van de keukenmengkraan op de hoekstopkranen (drinkwater rechts, warmwater links) 28. Controleer of alle verbindingen goed aangedraaid zijn
Installatietechniek Werkvolgorde en Montagestappen In werking stellen Open de 2 hoekstopkranen Open de stopkraan op de inlaatcombinatie en laat de boiler vollopen door de warmwaterkraan te openen ( alle lucht moet uit de boiler en spoelen) Controleer de installatie op lekkage Steek de stekker in de wandcontactdoos Controleer de installatie op de juiste werking Installatietechniek Werkvolgorde en Montagestappen Opleveren Ruim je werkplek netjes op (afval in juiste bakken) Lever de installatie op Uitvoeren werkzaamheden Elektrotechniek Keuken Vooraf: 6. Bekijk de tekening en lees het klantenscenario aandachtig Vraag aan je docent of je kabel of buis moet toepassen of e.v. beide Vraag aan je docent of verzamel de benodigde materialen (zie materialenlijst) Verzamel de benodigde gereedschappen (zie gereedschaplijst) Maak gebruik van de instructie- en informatiekaarten Let op veiligheid, beroepshouding en pas de NEN normen toe Uitvoeren werkzaamheden Elektrotechniek Keuken Na oplevering bespreek je met de docent: Waarom je de onderdelen op die plaats in de installatie hebt gemonteerd Het gebruik van de materialen en gereedschap Welke instructie- en informatiekaarten je hebt gebruikt Welke aandachtspunten jij belangrijk vond Verantwoord je het aantal gewerkte uren 6. Beantwoord en bespreek je de theorievragen
Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Keuken Voor de elektrische installatie zijn de voorschriften de Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche NEN 1010 De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van NEN 1010 is de NPR 5310 Nederlandse Praktijk Richtlijn bij NEN 1010 Elektrotechniek Werkvolgorde en Montagestappen Deel de werkzaamheden in 3 delen namelijk: De verlichting met de inbouwspots De close-in boiler De wandcontactdozen boven de aanrecht Elektrotechniek Werkvolgorde en Montagestappen De verlichting met de inbouwspots: 6. 7. 8. 9. 10. Bepaal de plaats van de spots aan de hand van de tekening Bepaal de plaats van de trafo Leg de buizen vanaf de centraaldoos naar het keukenkastje waar de trafo in komt Trek de bedrading Monteer het opbouw stopcontact.(geschakeld stopcontact) Boor de gaten voor de spots Monteer de spots Sluit de 12 volt snoeren aan op de verdeler Pas de bedrading van het bestaande lichtpunt aan Vervang de enkelpolige schakelaar door een serieschakelaar Elektrotechniek Werkvolgorde en Montagestappen De close-in boiler: Bepaal de plaats van het stopcontact (zo dicht mogelijk bij de boiler, maar wel goed bereikbaar) Leg de buis naar de meterkast Trek de bedrading Monteer de wandcontactdoos Monteer het aansluitsnoer aan de close-in boiler Elektrotechniek Werkvolgorde en Montagestappen De wandcontactdozen boven het aanrecht: Bepaal de plaats van de inbouwdozen Monteer de inbouwdozen (horizontaal) Leg de buis naar de meterkast Leg de buis tussen de inbouwdozen Trek de bedrading 6. Monteer de inbouw stopcontacten
Elektrotechniek Werkvolgorde en Montagestappen Opleveren Controleer je werk Ruim je werkplek op met o.a. afval in de juiste bakken Lever de installatie op aan de docent. (De docent zal je werk controleren en daarna spanning opzetten om de goede werking te controleren) Materialenlijst Installatietechniek Voormontage Zie docentenhandleiding Aansluitset / afvoerset voor 10 liter boiler bestaande uit: T-stuk 15 mm knel Afvoer T-stuk 40 mm Flex afvoerslang inclusief slangklemmen Inlaatcombinatie Metaal omvlochten slang, ½ of 3/8 t.b.v. drinkwater flex aansluiting Metaal omvlochten slang, ½ of 3/8 t.b.v. warmwater flex aansluiting Opmerking: Aansluitmaten aanpassen aan de close-inn boiler Materialenlijst Installatietechniek Sanitair en leidingmateriaal Opmerking: Manchetverbindingen toepassen voor de bochten, T-stuk enz die niet uitgevoerd zijn met een klemverbinding. 0,5m Buis 40 mm 2 Afvoerpluggen 11/2 met stop 2 Bochten 40 mm mof/mof 90 graden (eventueel) 1 Verloop 50 x 40 mm 2 Buissifons universeel 11/2 x 40 mm 1 T-stuk 40 mm i.p.v. 2 losse buissifons kan ook worden toegepast: 1 Dubbele sifons 40 mm met wartelmoer aansluiting voor afvoerpluggen 1½ inclusief T-stuk 1 Flacon vaseline
Materialenlijst Installatietechniek Watertechniek 1,5 m. 15 mm koperen buis 2 Beugels 15 mm (compleet) 1 Keukenmengkraan met 3/8 flexibele aansluitingen en draaibare uitloop 2 Muurplaten 3/8 x 15 mm 2 Hoekstopkranen 3/8 1 Sok 15 mm (eventueel) 1 Rol teflontape 1 Koker hennep 1 Tube fitterkit 1 Poetsdoek 6 Verzonken kruiskop houtschroeven 3 x 25 mm t.b.v. muurplaten 8 Pluggen (bij steenachtige montagewand) Materialenlijst Elektrotechniek Montage (aantallen toevoegen) 6. 7. 8. 9. 10. 1 1 1 1 Buis 16 mm Buisklemmen 16 mm Moffen 16 mm VD draad 5 mm bruin,blauw,groen/geel VD draad 5 mm zwart Lassen? Inbouwdozen? Enkelvoudige wandcontactdozen inbouw RA? tweevoudige wandcontactdozen opbouw RA Vult kabel 3-5 Kabelklemmen? Inbouwspots of armatuur met spots voor onderbouw keukenkastjes 1 Trafo met 230 volt snoer en 12 volt verdeler voor de spots 1 Serie schakelaar inbouw Gereedschapslijst Installatietechniek PBM s Veiligheidsschoenen Veiligheidsbril
Gereedschapslijst Installatietechniek Aftekengereedschap Liniaal Duimstok / rolmaat Potlood / stift Blokhaak / platte haak Waterpas Krijt Gereedschapslijst Installatietechniek Montage gereedschap Set kruiskop schroevendraaiers Set platte schroevendraaiers Set (steen)boren Priem Bankhamer Kunststof hamer Waterpomptang Chroomtang / armaturentang (bekken met rubberinlage) Twee verstelbare moersleutels (Bahco) Set steek- ringsleutels t.b.v. sanitairmontage, hulptoestellen en appendages Pijpsleutel 13 mm Set inbussleutels Buigijzer 15 mm met slede Buizensnijder koperen buis Ontbramers/binnenpijpfrezen t.b.v. koperen buis Ontbramers/binnenpijpfrezen voor kunststof buis Halfronde vijl Beugelzaag Gereedschapslijst Installatietechniek Afhankelijk van verbindingsmethode: Knellen: Steeksleutels of open ringsleutels 24 mm. t.b.v. knelkoppelingen 15 mm Solderen: Karweifles met soldeerbrander en brandvrije plaat Persen: Perstang met bekken 15 mm Afhankelijk van toegepaste beugels: Montage sleutel (houtdraadpen sleutel)
Gereedschapslijst elektrotechniek PBM s Werkbroek Veiligheidsschoenen Veiligheidsbril Gereedschapkist met slot Gereedschapslijst elektrotechniek Aftekengereedschap Liniaal Duimstok / rolmaat Potlood / stift Waterpas Krijt Gereedschapslijst elektrotechniek Montage gereedschap Combinatietang Zijkniptang Punttang Draadstriptang Spanningstester Set geïsoleerde schroevendraaiers, plat en kruiskop Beugelzaag Aftekenpotlood Accuschroefmachine met bitjes Hamer Buis snij apparaat Set ijzer- en houtboortjes Prikker