Geef niet op! Lucas 18:1-8 Even een kleine enquête Wie van jullie gelooft dat Jezus eens terug zal komen naar onze aarde? En wie denkt daarbij, dat Hij niet lang meer op zich laat wachten? En wie denkt zelfs dat Hij in dit jaar 2007 terugkomt? Ik stel deze vragen naar aanleiding van een onderzoek van bureau Ipsos een soort Amerikaanse Maurice de Hond. (Bron: www.alpha-online.nl) Duizend Amerikaanse christelijke leiders kregen deze vragen ook voorgeschoteld. De uitslag: maar liefst 25 procent van hen meent dat er een goede kans is of zelfs dat het vrijwel zéker is dat Jezus dit jaar terugkeert. En 46 procent denkt dat er wel een kleine kans is op de wederkomst in het huidige jaar. Opvallend is ook dat 10 procent van de nietchristenen in Amerika denkt dat Jezus in 2007 terugkomt. Hoe zit het eigenlijk met jullie verwachting van de wederkomst? Zijn jullie er helemaal vól van, leeft het nog maar een beetje of is het stiekem wat weggezakt uit de aandacht? Wie van jullie bidt echt regelmatig om de wederkomst? Wat beheerst anders jouw dagelijks gebed en je gedachten? Hoe vaak hoor je mensen niet praten over toenemende agressie, de onveiligheid op straat, de angst voor terrorisme en de dreiging van een ons overspoelende islam. Die onderwerpen hebben ook hun invloed op de kerk. Je kunt er zelfs wanhopig of moedeloos van worden. Hoe verder we in de tijd komen, hoe meer ellende en schade we elkaar als mensen aandoen. Dan vraag je je af: wordt het ooit beter? Ja, natuurlijk wordt het ooit beter! roepen wij christenen direct, maar is het nog van harte? Natuurlijk, we brengen veel in gebed onder Gods aandacht, maar verhoort Hij ons ook? Wat is daarvan te merken? Had de Duitse filosoof Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844-1900) niet toch een beetje gelijk, toen hij zei: God is dood? Want ons roepen lijkt aan dovemansoren gericht. Het lijkt alsof God het niet hoort of dat het Hem niets kan schelen. De enige reactie van de hemel is stilte. Gods zwijgen en inactiviteit kan je zelfs doen denken, dat het zinloos is om een beroep op Hem te doen. Je bidden verwordt tot een rijtje standaard zinnen, zonder een ziel, zonder hartstocht. Braaf bid je uit goede gewoonte het Onze Vader: uw koninkrijk kome Maar welke inhoud heeft dat nog? Houd je jezelf niet gewoon voor de gek om je onrustige hart te kalmeren? Karl Marx noemde godsdienst opium van het volk en dat lijkt het soms ook wel. Het geloof houdt mensen kalm, verdooft en sust ze in slaap. Gelovigen komen niet meer in actie, want ooit zal God alles goed maken en daar wachten ze maar passief en lijdzaam op. God is geduldig, zeggen gelovigen, als mensen hen voor de voeten werpen dat het wel érg lang duurt voordat God eens wat doet. Inderdaad, dat is ook zo, zegt Petrus in zijn tweede brief: De Heer is niet traag met het nakomen van zijn belofte, zoals sommigen menen; hij heeft alleen maar geduld met u, omdat hij wil dat iedereen tot inkeer komt en niemand verloren gaat. (2 Petrus 3:9) 1
God is dus geduldig. Maar andere eigenschappen van God zijn toch ook dat Hij genadig, barmhartig en rechtvaardig is? Psalm 116:5 formuleert dat zo: De HEER is genadig en rechtvaardig,, onze God is een God van ontferming. En ook in de hemel wordt het gezongen: Groot en wonderbaarlijk zijn uw werken, Heer, onze God, Almachtige, rechtvaardig en betrouwbaar is uw bestuur, vorst van de volken. (Openbaring 15:3) Maar wat is er in deze onrechtvaardige wereld nu zichtbaar van Gods rechtvaardigheid? Het is alsof Jezus dit van tevoren allemaal wist, want Hij roept ons op om de hoop niet op te geven, om actief te blijven. Heel praktisch door de wereld te verbeteren in navolging van Hem: door ons in te zetten voor elkaar, voor de zwakkeren in de samenleving en voor hen die onrecht wordt aangedaan. Maar ook door heel actief te blijven bidden om recht en daar niet in te verslappen. Daarover gaan we lezen in Lucas 18 vers 1-8. Hij (Jezus) vertelde hun (zijn leerlingen, zie 17:22) een gelijkenis over de noodzaak om altijd te bidden en niet op te geven: Er was eens een rechter in een stad die geen ontzag had voor God en zich niets aan de mensen gelegen liet liggen. Er woonde ook een weduwe in die stad, die steeds weer naar hem toe ging met het verzoek: Doe mij recht in het geschil met mijn tegenstander. Maar lange tijd wilde hij dat niet doen. Ten slotte zei hij bij zichzelf: Ook al heb ik geen ontzag voor God en laat ik mij niets aan de mensen gelegen liggen, toch zal ik die weduwe recht verschaffen omdat ze me last bezorgt. Anders blijft ze eindeloos bij me komen en vliegt ze me nog aan. Toen zei de Heer: Luister naar wat deze rechter zegt, al minacht hij ook het recht. Zal God dan niet zeker recht verschaffen aan zijn uitverkorenen die dag en nacht tot hem roepen? Of laat hij hen wachten? Ik zeg jullie dat hij hun spoedig recht zal verschaffen. Maar als de Mensenzoon komt, zal hij dan geloof vinden op aarde? Een man om moedeloos van te worden! De rechter is hard, onverschillig, egoïstisch, onwillig samengevat als onrechtvaardig. Een echte contradictio in termini : onrechtvaardige rechter Als je bij niemand meer recht kunt halen, zelfs niet bij een rechter, wat moet je dan Onrechtvaardige rechters worden wel vaker in de Bijbel beschreven. Zij hebben niet het recht als norm, maar hun portemonnee, want ze waren om te kopen. Degene die het meest wilde betalen, kreeg het recht (of eigenlijk: de rechter!) aan zijn kant. (zie o.a. Micha 7:3 en Sefanja 3:3) Zeker als je dan weduwe bent, sta je machteloos, rechteloos. Want een weduwe leefde in die tijd bij de gratie van anderen. (Denk bijvoorbeeld aan het verhaal van Naomi en Ruth.) Zelf heeft zo n alleenstaande vrouw nauwelijks iets te bieden en zij kan de rechter dus ook niet omkopen. Weduwen en wezen waren in Bijbelse tijden de zwaksten van de samenleving. Zó zwak, dat God zelf zich als hun beschermer opwerpt. 2
Want de HEER, uw God, is de hoogste God en Heer. Hij is de grote, de machtige, de ontzagwekkende God. Hij handelt zonder aanzien des persoons en is onomkoopbaar; hij verschaft weduwen en wezen recht, neemt vreemdelingen in bescherming en voorziet hen van voedsel en kleding. (Deuteronomium 10:1-18) Hij is de vader der wezen en de rechter der weduwen, God in zijn heilige woning. (Psalm 68:5 NBG 51) Ook de kerk moet opkomen voor weduwen: Zuivere en onbevlekte godsdienst voor God, de Vader, is: omzien naar wezen en weduwen in hun druk... (Jakobus 1:27) Wat dat betreft laat God zich in de bijbel dus op meerdere plaatsen en manieren kennen als de tegenovergestelde van de onrechtvaardige rechter. En toch eigenlijk ervaren we dat niet altijd zo. God lijkt soms eerlijk gezegd best wel op die onrechtvaardige rechter! Hoe lang geleden schreef Johannes in Openbaring 22:20 die bemoedigende woorden: Ja, Ik kom spoedig! Toch al bijna tweeduizend jaar zijn sindsdien voorbij gegaan. Zonder dat die woorden vervuld zijn Zouden veel gelovigen zich niet in die eeuwen gevoeld hebben als die weduwe? Vooral zij die om hun geloof vervolgd werden en onrechtvaardig behandeld werden? Hoe vaak zullen zij God hebben gebeden om redding: Doe mij recht in i het geschil met mijn tegenstander. Maar onze tegenstander gaat nog steeds te keer, ook in 2007. Petrus waarschuwde de jonge kerk daar al voor: Uw tegenpartij, de duivel, gaat rond als een brullende leeuw, zoekende wie hij zal verslinden. (1 Petrus 5:8 NBG 51) Dus er is niet zoveel veranderd. Het is alsof God net zo reageert als de onrechtvaardige rechter: Ik laat mij niets aan de mensen gelegen liggen, - zo de roep om recht negerend. Stel je voor dat Jezus na vers 5 was gestopt met vertellen. Welk beeld van God zou je dan uit het verhaal krijgen? God zou een willekeurige en onbetrouwbare God blijken te zijn, die uiteindelijk met tegenzin in actie komt om van het menselijk gezeur af te zijn. Dan zou geloven geen zekerheid bieden maar onzekerheid en angst. Wat heerlijk dat de Verteller verder gaat. Want vanaf vers 6 komt de ommekeer. Nu blijkt de rechter geen vóórbeeld te zijn, maar een ántibeeld van God. Jezus onderstreept dat met krachtige woorden: God biedt zekerheid, Hij is niet hard en willekeurig, het roepen van de uitverkorenen doet Hem wél wat, Hij laat ze niét wachten, het worden zelfs zijn uitverkoren genoemd dat spreekt van betrokkenheid, en Hij verschaft spoedig recht. Wat dat betreft is de Willibrordvertaling heel mooi in vers 7: Zou God dan geen recht doen aan zijn uitverkorenen die dag en nacht tot Hem om hulp roepen en naar wie Hij welwillend 1 luistert? (Willibrordvertaling 1995) Dé grote tegenstelling tussen de rechter en God komt hier sterk naar voren: zet dit welwillende maar een tegenover het niet willen in vers 4. En zet spoedig maar tegenover de lange tijd in vers 4. Spoedig wat betekent dat eigenlijk? Bij ons heeft het de klank van het duurt niet lang meer, het is bijna zover! Maar dat is wel een verarming van de oorspronkelijke betekenis. Het Van Dale woordenboek geeft nog een tweede betekenis: met snelle voortgang. En dát zit ook in de twee Griekse woorden die met spoedig zijn vertaald: letterlijk staat er met spoed, dus: met haast, zonder omwegen, zonder treuzelen, in een hoog tempo, recht op het doel af! 3
Dus God ís niet inactief, maar juist heel druk aan het werk. Blijkbaar moet er nog veel gebeuren, voordat Hij zijn doel bereikt. Maar Hij maakt er wel haast mee en plotseling zal het moment straks daar zijn! Spoedig wordt in enkele vertalingen ook weergegeven met plotseling of onverwacht. En dat past op zich heel goed in de context: de komst van de Mensenzoon voor velen plotseling en onverwacht zijn! Kijk maar eens naar wat Jezus hiervoor allemaal vertelt, in hoofdstuk 17:24-36: Want zoals de bliksem licht geeft wanneer hij van de ene naar de andere kant van de hemel flitst, zo zal de Mensenzoon verschijnen. Maar eerst moet hij veel lijden en door deze generatie verworpen worden. En zoals het eraan toeging t in de dagen van Noach, zo zal het ook zijn in de dagen van de Mensenzoon: ze aten, ze dronken, ze huwden, ze werden uitgehuwelijkt, tot aan de dag waarop Noach de ark binnenging en de vloed kwam die iedereen verzwolg. Of zoals het eraan toeging in de dagen van Lot: ze aten, ze dronken, ze kochten, ze verkochten, ze plantten, ze bouwden; maar op de dag waarop Lot wegtrok uit Sodom, regende het vuur en zwavel uit de hemel en kwamen allen om. Zo zal het ook gaan op de dag waarop de Mensenzoon wordt geopenbaard. Wie op die dag op het dak van zijn huis is moet niet naar beneden gaan om zijn bezittingen te gaan halen, en wie op het land is moet niet naar huis terug willen gaan. Denk aan de vrouw van Lot! Wie probeert zijn leven veilig te stellen zal het verliezen, v maar wie het verliest zal het behouden. Ik zeg jullie, die nacht zullen er twee in één bed liggen: de een zal worden meegenomen, de ander achtergelaten. Van twee vrouwen die samen aan het malen zijn, zal de een worden meegenomen, de ander worden achtergelaten. Zo plotseling als de zondvloed een einde maakte aan de vroege wereld, zo plotseling komt de Mensenzoon! In de dagen van Lot leefde men onbekommerd en haast zorgeloos in Sodom, maar onverwacht maakte God daar een einde aan en redde Hij de rechtvaardigen uit de zondige stad. Zo onverwacht komt de Mensenzoon zijn rechtvaardigen weghalen uit het Sodom van de eindtijd. Zó plotseling en snel, dat je alles achter moet laten, wil je gered kunnen worden. Dit hele gedeelte spreekt dus van de haast die God maakt. Hij treuzelt en aarzelt absoluut niet, zo lijkt Jezus ons ook in hoofdstuk 18 vers 8 te verzekeren. Maar waarom zouden we Jezus moeten geloven? Omdat Hij de enige is, die God door en door kent! En in alles was hij het Beeld van God 2 : in heel zijn dienende leven 3, in zijn opofferend sterven 4, in zijn Goddelijke opstandingskracht 5 en in zijn triomfantelijke verheerlijking 6 bij de hemelvaart. Dat alles geeft ons zicht op het karakter van de Vader. Want Hij is Gods volmaakte evenbeeld: Jezus was altijd betrouwbaar, betrokken, welwillend, actief voor wie onrecht wordt aangedaan én altijd werkend aan Gods grote plan. Door Hem leren we God echt kennen, daar getuigt Hij zelf van: Niemand heeft ooit God gezien, maar de enige Zoon, die zelf God is, die d aan het hart van de Vader rust, heeft hem doen kennen. (Johannes 1:18) En ooggetuige Johannes schrijft in zijn 1 e brief: Wij weten, dat de Zoon van God gekomen is en ons inzicht gegeven heeft om de Waarachtige te kennen. (1 Johannes 5:20 NBG 51) 4
Omdat Jezus niets anders deed dan de wil van de Vader 7, zien we in zijn levensbeschrijving het betrokken en liefdevolle karakter van de Vader terug. Zijn hele bediening was gericht op de redding van de mensheid. En nu werkt Hij daar vanuit de hemel verder aan. Maar Hij liet ons niet alleen als rechteloze wezen 8 en weduwen achter: Hij stuurde zijn Geest, zodat zijn afscheidswoorden waarheid werden: houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld. (Matteüs 28:20) En als wij geen woorden meer hebben om te bidden, komt die Geest ons te hulp! De Geest helpt ons in onze zwakheid; wij weten immers niet wat we in ons gebed tegen God moeten zeggen, maar de Geest zelf pleit voor ons met woordloze zuchten. (Romeinen 8:26) Geweldig om te ontdekken hoe God ons kent en weet dat we soms het lange wachten moe zijn. Zelfs díe zwakheid van ons neemt Hij met zijn Geest op zich. Dat brengt me terug bij die weduwe uit het verhaal. Niets had ze van zichzelf om de rechter te overtuigen. Maar uiteindelijk had ze toch succes. Wat was haar kracht? Niet het geld, niet een vuist op tafel, geen overredingskracht. Het was in alle wanhoop heel simpel: ze ging volgens de verzen 3 5 steeds weer naar hem toe met haar verzoek. Steeds weer (vers 3) en dat hield ze lange tijd (vers 4) vol, bijna eindeloos (vers 5). Haar vraag was eenvoudig en steeds hetzelfde: Doe mij recht Wij mogen ons spiegelen aan deze weduwe. We hebben van onszelf niets om God over te halen, maar we mogen gewoon eenvoudig steeds weer, lange tijd, bijna eindeloos bij God aankloppen om Hem te verzoeken recht te doen. Zo begint Jezus zijn verhaal toch ook: Hij wilde zijn leerlingen de noodzaak leren om altijd te blijven bidden en niet op te geven. Altijd bidden betekent niet dat je voortdurend met je handen samen zit. Het is meer dat je steeds weer je verlangen naar recht verwoord naar God in je dagelijkse gebed. Je laat daarmee zien, dat Gods Koninkrijk je ernst is. Soms kúnnen we ook niet anders doen aan het onrecht in ons leven, in de kerk of in de wereld, dan God te hulp roepen en het onder zijn aandacht brengen. En dan roept Jezus ons op om te vertrouwen, dat God het hoort en antwoorden zal. Hij moedigt ons aan om vol te houden, niet op te geven. Dan krijg je het zicht op Gods Koninkrijk weer terug: Hij treuzelt niet, maar heeft nog zoveel te doen om zijn Koninkrijk wereldwijd te laten komen. En nu komen we bij de climax van Jezus verhaal. Een vraag die ons uitdaagt en prikkelt: Maar als de Mensenzoon komt, zal Hij dan geloof vinden op aarde? Dit is geen vraag waar twijfel uit klinkt; alsof Jezus met angst en beven de toekomst tegemoet ziet. Om dat te begrijpen moeten we letten op twee woorden in dit zinnetje, maar één van die twee woorden is in de NBV niet vertaald helaas. In het Grieks staat er namelijk zal Hij dan het geloof (ten pistin) vinden op aarde Voor geloof staat dus een bepalend lidwoord en in het algemeen worden die lidwoorden in het Nederlands weergeven met een aanwijzend voornaamwoord. Dus dan moeten we Jezus vraag opvatten als: zal Hij dan dít geloof vinden op aarde? Terecht wordt dit ook zo vertaald door de Naardense Bijbel en de Willibrordvertaling 1995. Het gaat dus om een geloof, dat eerder aan de orde is geweest. Dus: het geloof dat God zijn uitverkorenen zeker recht zal verschaffen en dat Hij dat spoedig zal doen. Dat geloof is in de hemel denk ik wel onbetwist, maar hier op aarde 5
Dát is de uitdaging die Jezus ons geeft in zijn vraag: Jullie op aarde jullie zien nog niet wat er allemaal gaande is om Mij spoedig terug te laten komen, maar vertróuwen jullie Mij wel? Gelóóf je, dat Ik met haast kom om recht te doen aan mijn kinderen? Jezus prikkelt ons geloof én wil ons bemoedigen: verwacht de komst 9 van de Mensenzoon, juist in een wereld vol onrecht. Want God ziet het en zal het oordelen en wreken 10. In een onrechtvaardige wereld mogen wij roepen om recht, gelovend, vertrouwend, aanhoudend, zonder op te geven. De kerk is momenteel ook een weduwe: want onze Man is heengegaan naar de hemel. Maar onze Bruidegom komt terug! Dan zal Hij ons recht verschaffen en ons opnemen in Zijn huis. Ja, ik geloof het, bemoedigd door dit Bijbelgedeelte. Laten we vol verlangen om zijn komst blijven bidden en niet opgeven. Zodat de Mensenzoon straks dit hoopvolle geloof op aarde zal vinden in zijn bruid de gemeente; het geloof dat God trouw is en zal doen wat Hij heeft beloofd. Zingen: Opwekking 542 God van trouw, U verandert nooit, Eeuwige, U mijn vredevorst. Aller Heer, ik vertrouw op U. Heer, ik roep tot U, opnieuw en opnieuw. Heer, ik roep tot U, opnieuw en opnieuw. U bent mijn rots wanneer ik wankel, U richt mij op wanneer ik val. Dwars door de storm bent U Heer, het anker; ik stel mijn hoop alleen op U. Amen Capelle aan den IJssel 28 januari 2007 Lezen: Matteüs 25:1-13 Een belangrijke vraag (naast de vraag of we de komst van Jezus nog verwachten) is: zijn wij echt klaar voor de komst van de Bruidegom? Zijn we voldoende voorbereid? Want misschien sukkelen we al wachtend tóch in slaap! Wie dan zonder olie wakker wordt, komt tóch nog te laat 1 Het Griekse woord makroyumei (makrotumei) betekent letterlijk hij is lankmoedig en heeft daarmee gevoelens van genade, geduld en welwillendheid in zich. Op andere plaatsen in het Nieuwe Testament wordt dit woord dan ook altijd in die betekenissen vertaald. De NBV vertaalt m.i. hier minder duidelijk met Of laat Hij hen wachten? 2 Kolossenzen 1:15 3 Matteüs 20:28, Marcus 10:45 4 Galaten 1:4 5 Romeinen 1:4 6 Efeziërs 4;10 7 Johannes 4:34 en 6:38 8 Johannes 14:18 9 Het gaat hier om de wederkomst waarbij Jezus zijn gemeente tot zich zal nemen, voordat het 1000-jarig rijk aanbreekt, waarin Jezus Messias de Koning van de aarde zal zijn. (zie 1 Korintiërs 15:23-26, 1 Tessalonicenzen 4:15-17) 10 Vgl. Amos 8:4-7 6