,^4t-t^(^u^^lcia unai 1 brt Van eítt^6 &. n{t van het Il ana aan lleie en cbei he BËLGIE BF-LQl- UE F 1^J.OO^i 91735 - De Heer Pieters Denis Blauwstraat 48 9030 Wondelgem KONTAKTB LAD Verschijnt tenminste 4 maal per jaar Verantwoordelijke uitgever : Uitgiftekantoor : Deinze Herman MAES 15 jaargang nr. 7 Ten Bosse 11 9800 Deinze OKTOBER 1995 Tel. (09)386.24.53 Uitnodigingen 1 Uitnodiging tot de voordracht over : Wat is impressionisme? o.a. aan de hand van schilderijen in ons museum op woensdag 4 oktober '95 om 20 uur 2 Uitnodiging tot de uiteenzetting over : Wat is expressionisme? op woensdag 18 oktober'95 eveneens om 20 uur in ons museum Beide voordrachten worden gegeven door Mevr. Rita Keymeulen ; dat is de mevrouw die ons verleden jaar voorlichtte over Memling en ons gidste op de Memling-tentoonstelling in Brugge. Warm aanbevolen. We verwachten u.
2086. We vragen nog uw aandacht voor: - tot 23 oktober tentoonstelling Michel Bracke in het museum (zie pag. 2101) - 21 oktobe Tweejaarlijks colloquium van het Oostvlaams Verbond van Kringen voor geschiedenis te Zottegem met uitreiking van de tweejaarlijkse prijs van het Verbond, de De Potter en Broeckaertprijs 1995 (aan Herman Maes). - 28 oktober om 16 uur in ons museum een academische zitting n.a.v. 100 jaar Algemeen Nederlands Verbond (A.N.V.) (op 9 mei '95 herdacht in Den Haag in aanwezigheid van koningin Beatrix en van koning Albert II) i.c. 100 jaar A.N.V. in Oost-Vlaanderen met toespraken van o.a. Prof. Dr. Ada Deprez en Prof. Dr. Herman Balthazar, gouverneur van Oost-Vlaanderen (en van zijn collega uit Zeeland = Commissaris van de Koningin ). Dit programma wordt gepresenteerd door de acteur Nolle Versyp. - 9 november Een lezing door Dr. K. Velle : over de Archieven (van de hoven en rechtbanken) en de familiekunde, een aspect van de lokale geschiedenis. - de initiatieven van VVF-Deinze en het VVF -Deinze-tijdschrift Leiestam, dat intussen al aan zijn 3e jaargang is. Wist je dat Prof. Dr. Ada Deprez een Literaire Gids voor Oost-Vlaanderen schreef en dat onze Oostvlaamse Leiestreek daarin rijk vertegenwoordigd is?
2087. Paul Hyys In ons Kontaktblad van juni 1995, blz. 2051 nota 1517, stond "indien ik juist geteld heb" het 200ste artikeltje van Paul Huys. Niemand heeft me gesignaleerd dat ik fout zou geteld hebben. Dus is het juist (!?) Nota 1520 (blz. 2056) was dus 201. Nota 1522 (blz. 2073) was dus 202. En de volgende Huys-bijdrage is dus 203. Ik stel voor de bijdragen een Huys-nummer te geven. Mag ik meteen aan Tony Vanhee, André Heyerick, Stefaan De Groote e.a. medewerkers vragen hun bijdragen eens te tellen en te nummeren. Dat kan de overzichtelijkheid helpen alvorens we verzuipen in de vele gegevens die her en der staan in de meer dan 2000 blz. tekst. 1525. Honderdvijfentwintig jaar gas in Deinze Op 25 mei 1869 schreven de heren Pacco en Tennstedt, industriëlen in Kortrijk, een brief aan de Oostvlaamse Gouverneur om vergunning te krijgen tot de oprichting, in Deinze, van "une usine à gaz pour l'éclairage de la ville". Aangezien het ging om een zgn. "hinderlijk bedrijf' was deze aanvraag derhalve onderworpen aan de procedure van het onderzoek "de commodo et incommodo". Het proces verbaal daarvan werd afgesloten op 15 juni 1869 en op 11 september 1869 besliste de Bestendige Deputatie van de Provincieraad van Oost-Vlaanderen de vergunning toe te staan mits bepaalde (veiligheids-)voorwaarden werden nageleefd. Er mocht o.m. geen waterafvoer naar, noch deponering van vuil in de Leie gebeuren. Op 16 oktober 1869 stuurde de Stad Deinze aan de Gouverneur een brief om hem mee te delen dat kennis genomen werd van de beslissing van de Deputatie. De aanvragers konden derhalve met de oprichting van hun gasfabriek beginnen. De vestigingsplaats van het nieuwe bedrijf was het perceel nr. 597b, gelegen tussen de Tolpoortstraat en de Leie, met toegang via de Louis Dhontstraat, die sedertdien in de volksmond "het gazestroatje" genoemd werd. De gasfabriek werd in 1869-70 opgetrokken. Ze telde een drietal blokken : de "gazometer" (een gascontainer van 2,5 m hoog en een diameter van 15 m, gemaakt uit plaatijzer van 2,5 (de commodo et incommodo = Latijn = over wat past en niet past)
2088. rrun dik), een stookplaats en een gebouw voor de administratie en voor de kolenvoorraad. Het gas werd immers uit aardkolen getrokken. Al deze gegevens zijn te vinden in het dossier de commodo et incommodo, bewaard in het Oud Provinciaal Archief (1). Het dossier bevat ook een kadasterplan (van Leiebrug tot Knok), getekend door "Gédéon Questienne, ancien géomètre de le classe, pensionné arpenteur, doment patenté, demeurant à Deinze". (Verre) geschiedenis reeds, honderdvijfentwintig jaar geleden... En zeggen dat hetzelfde Provinciaal Archief, dat momenteel voorbeeldig geïnventariseerd wordt, nog vele tientallen andere dossiers bevat van dergelijke aanvragen, die alle te zamen een beeld (zouden kunnen) geven van de geleidelijke maar onhoudbare industrialisering en modernisering van Deinze in de tweede helft van de vorige eeuw. (1) Bron : Rijksarchief Gent, Oud Provinciaal Archief, Fonds 1850-1870, bundel 1524 (Document Reg. C/43 - Nr. 4281 (2e Div.). Zie ook K.O.K. Jb. 1990 p. 5 : Maurits Bombeke : Het Gasgesticht te Deinze. Paul Huys nr. 203 1526. Contrabas Een vriend van mij speelt Contrabas en vestigde mijn aandacht op een werk van Patrick Sul3kind : Contrabas. Dat is een novelle ; of is het een toneelstuk voor twee acteurs : de contrabas als instrument en de contrabassist in de hoofdrol? Dit fraai stukje proza met een heel stuk muziekgeschiedenis als achtergrond kan ik hierbij aanbevelen ter lezing. Die SuBkind is de auteur ook van het succesboek en bestseller Parfum - ook iets speciaals. Contrabas is amper 60 bladzijden ; Parfum is omvangrijker. Beide werken zijn in onze stadsbibliotheek (en nog een fraai kortverhaal). Over Bach en Buxtehude las ik de novelle van Hans Franck : "Johann Sebastians Pelgrimstocht". Wist je dat Johann Sebastian Bach (1685-1750) niet alleen muziek speelde en schreef, maar ook aan stamboomonderzoek deed en een eigen familie-archief verzamelde zodanig dat hij
2089. over 54 Bach-stamgenoten biografische nota's had. En elk van die nota's ging meteen over muziek. De familie Bach beheerste de muziek in Thi ringen zowat 250 jaar en bezette bijna alle posten van organist en cantor in het muzikaal zeer actieve Duitsland, zowel inzake kerkmuziek als niet-religieus geïnspireerde muziek. De muziek-bachs beginnen met een Ham Bach, geboren ± 1520 nabij Gotha. Hij had een zoon, geboren ± 1550, Vitus (Vejl) Bach, bakker, molenaar en muziekbeoefenaar. Diens zoon Johannes (= Hans), bakker maar ook musicus leefde tot 1626 en had drie zoons. Hierop volgen 7 generaties Bach, die samen meer dan 100 musici "kweekten" en Joh. Sebastian zit dan in de 6e generatie. 1527. Molens in Petegem Armand Pauwels wist in 1944 dat Petegem twee molens gehad heeft : de eerste heeft hij nog gezien (maar waar?) de tweede niet. 1 één molen wist hij staan... gestaan te hebben hij is weg sedert de oorlog 14-18 hij was eigendom van August De Woet (?) Wael (?) 2 een tweede molen stond op de molenhoek, 20 m van de Kortrijkse baan, op de linker kant, recht over den timmerwinkel van Jan De Baere zaliger en was in gebruik in de jaren 1870 door eenen zekeren De Stoop die hier weg gevlucht is, daarna door eenen Van de Moortele uit Westvlaanderen (dat was in de jaren '80) en in de jaren '90 door eenen Verstichel uit Kruishouten en dan door eenen Van de Waele uit Machelen tot in 98 (tot wanneer hij afgebroken werd). Het huis en de molen waren dan den eigendom van eenen zekeren Komrneere uit Kortrijk die het huis verkocht heeft in 't jaar '17 aan Jules Dhoop uit Machelen en nu is het nog bewoond door de weduwe van vernoemden Dhoop. schreef N(Napoleon?) Desmet in 1944 Armand Pauwels sprak (schreef) hem aan met Pol.
2090. 1528. Hinderlijk bedrijven in Deinze ca. 1855 (Wed. Filliers, Wed. Goethals, Auguste D'Huyvetter e.a.) Bron : Rijksarchief Gent, Provinciaal Archief 1850-1870 : Dossiers gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke bedrijven (onderzoek de commodo et incommodo), jaren 1853 en 1855. Bundel 1480, nr. 29 : De weduwe van Bernard Goethals, olieslager aan de Vaartbrug te Deinze, vraagt toelating om een fabriek van loodwit op te richten op het erf van haar woonst te Deinze, kadaster Sectie A, nrs. 788 bis tot 790. Op het perceel 790, aan de brug over het Schipdonkkanaal op de hoek van de steenweg naar Tielt (genaamd Deinze-Buyten, Schaevestraat) staat de stenen oliemolen (1). Er worden geen bezwaarschriften ingediend en op 28 dec. 1853 geeft de Bestendige Deputatie (2) de gevraagde toelating. De uitbating wordt aan enkele voorwaarden verbonden, o.m. dat de veiligheid der arbeiders moet gewaarborgd zijn. De op te richten fabrieksschouw moet ten minste 18 m hoog zijn. Bundel 1481, nr. 11. Aanvraag van Auguste D'Huyvetter, lijmfabrikant te Deinze, om zijn fabriek van sterke lijm te mogen verplaatsen binnen het erf van zijn eigendom, gestaan en gelegen Tusschenbruggen (d.i. Tolpoortstraat) naast het voormalige markiezaat (= Postkantoor). De lijmfabriek (produktie : 4.000 kg per jaar) zou verplaatst worden naar zijn tuin, palend aan de Leie (d.i. achter de voormalige direktiewoning van de "Bloemmolens"). Het aanvraagdossier bevat een mooie plattegrond (kadasteruittreksel) van de site (Tolpoortstraat-Leie(brug)-Kerk. Er zijn geen bezwaarschriften. Akkoord van de Bestendige Deputatie dd 12 nov. 1853. Bundel 1485, nr. 46. Aanvraag van Augustin Deneve, stoker te Deinze, om op het erf van zijn stokerij bijkomend een graanmolen met een stoommachine te mogen oprichten. Er zijn geen bezwaarschriften, het Schepencollege van Deinze adviseert gunstig op 6 sept. 1855 (nr. 1357) en de Bestendige Deputatie geeft de gevraagde toelating op 13 okt. 1855. De stokerij is gestaan en gelegen in Tusschenbruggen, Sectie B 278 (d.i. Tolpoortstraat, ongeveer ter plaatse van de huidige Bloemmolens) ; het dossier bevat een kadasteruittreksel (100 m in de omtrek). Bundel 1485, nr. 61 : Dame Isabelle Thérèse Wibo, weduwe van Jean-Baptiste Filliers, landbouwster te Bachte-Maria-Leerne, vraagt toelating om een ameldonkfabriek (3) op te richten op haar eigendom, Sektie C nr. 99 te Bachte (d.i. rechtover de huidige stokerij, op de scherpe hoek van de Deinsesteenweg en de Fillersdreef). In de argumentatie van de aanvraagbrief van 24 september 1855 staat o.m. te lezen :
2091. "Comme il n'existe aucune fabrique de cette espèce dans la commune de Bachte-Maria- Leerne, elle sera très avantageuse à l'agriculture en lui fournissant par le produit de ses résidus des moyens nouveaux á fructifier la terre, et aussi elle aura l'avantage de procurer de l'occupation à la classe ouvrière." Er zijn geen bezwaarschriften, het gemeentebestuur adviseert gunstig op 14 nov. 1855 en de Bestendige Deputatie geeft de gevraagde toelating op 24 nov. 1855. (1) Op 24 aug. 1832 verongelukte op die molen het vierjarig dochtertje Rosalia Goethals ( 16.2.1828), verpletterd door een molenwiek. Zie K.O.K.-Kontaktblad, XII/7 (nov. 1992), blz. 1635 en Kontaktblad 1981 nota 4 blz. 4 (= allereerste nummer). (2) In de Bestendige Deputatie van Oost-Vlaanderen zetelde van 1836 tot 1863 een Deinzenaar, nl. de advokaat Auguste Verkest (+ Deinze, 16 okt. 1863). Hij was 27 JAAR D2PUT2. Zie N. Lehoucq & T. Valcke, De fonteinen van de Oranjeberg. Politiek-institutionele geschiedenis van de provincie Oost -Vlaanderen van 1830 tot nu. Dl.1. De instelling (Gent, Prov. bestuur, 1993), blz. 103. (3) Ameldonk is, volgens het Woordenboek van de Nederlandse Taal (dl. II, blz. 394-395), "een oude, vooral in Vlaamsch België gewone (...) benaming van hetgeen in de algemene taal witte stijfsel heet". Het woord is al te vinden in het 16e-eeuwse woordenboek van Kiliaen en het wordt ook bij de plantkundige Dodoens aangetroffen : "ameldonck wordt uut fijne Terwebloeme gemaect ende oock uut Spelte" ; bij de speltesoorten rekent Dodoens ook het "geslacht van Somercoren, dat Amelcoren heet". Dat "amelkoren" ligt dan aan de oorsprong van het woord ameldonk (amel uit Lat. amyleum ; Fr. amidon). - Zie verder ook 'Biekorf', jrg. 94, afl. 4 (1994), blz. 394. Paul Huys nr.204 Tusschenbruggen - = Tolpoortstraat van aan het Collegestraatje tot aan de Leiebrug, d.w.z. van af de brug over de (nu gerioleerde) Kaandel, waar de Holpoort stond, tot de Leiebrug.
2092. - De notarissen Bosschaert en Dufaux hielden ten sterfhuize van Weduwe Francois De Meyer op 14-4-1875 om 9 uur's morgens openbare verkoop van allerlei schone meubels, beddegoed, tafelgerei etc. : ook 2 antieke schilderijen en oude gravures, porseleinen vazen, chinees porselein, quinquets, zilveren snuifdozen, pendules en uurwerken. - Men schreef toen nog "sch" omdat die sch nog werd uitgesproken, binnen in een woord (als tusschen) en op het einde van een woord (als mensch, menschen ; gans # gansche). Nu spreken we sch nog uit vooraan een woord : schoon, school, scherm, schamper, etc. Van de Keere De Gazette van Gent van 17-1-1844 deelt mee : Bij koninklijk besluit van " 12 January is de residentie van den heer Albert Van de Keere, notaris te Deinze, verplaetst na Elverzeele arrondissement Dendermonde en is degene van Renatus Braet, notaris te Elverzeele verplaetst na Deinze arrondissement Gent". (Elversele naast Waasmunster, Hamme Dry Goten (monding van de Durme in de Schelde) Temse en Tielrode was een deel van mijn jeugd, in de zomer te voet en met de fiets, in de winter om te schaatsen op de overstroomde weiden achter de dijken. Aan de overkant van de Schelde lag Bornem en Weert. Dekenij Deinze De Gazette van Gent van 24-1-1844 deelt mee : Zijne Hoogwaerdigheid den bisschop in aenmerking nemende de overgroote uitgestrektheid der dekenijen van Audenaerde en Nevele heeft de oude dekenij van Deinze weder opgeregt en den eerwaerdigen heer Janson, pastor te Deinze, tot Deken benoemd. Deze dekenij bestaat uit de parochieën Asper, Astene, Deurle, Deinze, Eecke, Gotthem, Grammene, St-Martens-Laethem, Machelen, Nazareth, Olsene, St-Martens-Leerne, Peteghem bij Deinze, Seeverghem, Swynaerde, Wonterghem, Severen en Zulte, Bachte en St-Maria- Leerne.
2093. 1529. September 1944 Mei 1940 en september 1944 zijn voor de ouderen onder ons twee bewogen perioden die ieder op zijn/haar eigen manier onderging. Dhr. Albert Declerca, een Deinzenaar in Brussel, zoon van Leon Declercq naar wie de VTIstraat is genoemd, bezorgde mij een boek : "The Desert Rats" of "The History of the 7th Armoured Division" van 1938 tot 1945, een eenheid waarmee hij op het einde van de oorlog mee optrok naar Hamburg, de stad die zich begin mei 1945 overgaf (2 op 3 mei). Hij schonk ons museum de affiche waarmee de stad Hamburg aan de bevolking de overgave bekend maakte en waarin de maatregelen genoteerd stonden die in acht moesten genomen worden bij de overgave. De Geallieerde eenheid moest zich toen bekommeren om 300.000 krijgsgevangenen en meer dan 100.000 DP = displaced persons uit het Oosten, naast de inheemse bevolking. Het gaat over dezelfde eenheid die, uit Normandië komend, in Oudenaarde vocht en langs Nazareth en Deinze naar Gent oprukte en naar St.-Niklaas. Het boek werd geschreven door generaal majoor G.L. Vemey, die een tijdlang aan het hoofd stond als "Divisional Commander" van die eenheid. (Arrow Books - Hutchinson Ltm - 19572) 1530. Bericht aan de bevolking 7-12-1820 Lijnwaed merkt tot Deynze. Burgemeester en schepenen der Stad Deynze, district van Gend, provincie van Oost- Vlaanderen verwittigen het public dat zij krachtens autorisatie van Z.M. den Koning der Nederlanden aan hun medegedeeld door de edele achtbare Heeren der gedeputeerde Staaten dezer provincie door hunne messive n 1207 van date 16 november laetstleden de volmagt hebben tot het houden binnen deze stad van een wekelijksche lijnwaed merkt en het aanstellen van eene tot dies nodige Meet-tafel. Bijgevolg van dien hebben zij het vermogen de heeren kooplieden van dit rijk, de lijnwaed wevers en verkoopers dezer stad en omliggende communen te informeren dat de gezegde lijnwaedmerkt dezer stad zijnde den woensdag van iedere week op eene daer toe geschikte plaetse voor het Hotel der regeeringe dit om te beginnen den eersten woensdag van de aenstaende maend february 1821.
2094. Begeirende voorders deze lijnwaedmerkt te begunstigen voor zooveel het in hunne magt is hebben Burgemeester en schepenen voornoemd op de aenraedinge der Heeren Kooplieden de ure tot het beginnen dezer lijnwaed merkt bepaeld op 2 ure 's naermiddags voor geheel het jaer ten einde het frequenheren dezer merkt gemakkelijk te maken aen de Heeren Kooplieden van Gent, Ath, Ronse, Oudenaerde en andere steden die hun den woensdag 's naermiddags door deze stad nae de lijnwaedmerkt van Thielt begeven. De Koopers en verkoopers zullen voorders op onze merkt alle gemak en hulpe en voorstand genieten. Gedaan te Deynze in vergaederinge van den Zen december 1820 Burgemeester Claes Bij ordonantie den secretaris der regeering Goeminne (zie ook Kontaktblad 1989 nota 1045) 1531. Verkleinwo~ Heb je er eens op gelet hoe vaak en hoeveel wij verkleinwoordjgs gebruiken ("diminutieven" schrijft de grammatica). In de Duitse grammatica gebeurt dat op 2 manieren : le "+ lein Vogel c> Vágelein (of Vdglein) (met Umlaut) 2e "+ chen Vogel b Vógelchen Magd Madchen (de g is uitgestoten) b Magdelein c> Madel (in het Noorden minder umlaut en dus Madel) En bij ons : meisje meideken (ouderwetser : op -kjn van maagdekin) ouderwets Vogelmm Vogelleen Vogeltje Veugelken (umlaut op o) Het Frans heeft dat niet... tenzij in de dialekten en in leenwoorden (woorden die het Frans aan andere talen heeft ontleend) : bouquin (ons boeksken boekskin) mannequin (ons marinekin manneken) door het Frans aan het Nederlands ontleend, en in een andere betekenis teruggekomen.
2095. Het is de i in -kin (Duits-chin) die umlaut veroorzaakt op de voorafgaande klinker. In onze dagelijkse omgangstaal maken we misbruik van diminutieven : te pas en te onpas, let er eens op. Aan het Franse koningshof was het volgens de hofetiquete verboden verkleinwoordjes te gebruiken. Lodewijk XV had nog nooit een verkleinwoordje gehoord toen Madame de Pompadour tegenover de koning over haar broer sprak in :E 1750 en hem "Frèrot" noemde. De koning vond dat een zo eigenaardig lief woord dat hij in een schaterlach schoot. Hij zou spreken van "son petit frère". Let er op dat diminutieven ook vaak een affectief aanvoelen uitdrukken : er is een heel verschil tussen mijn wijf en wuvetje / wijveken mijn lief en mijn lieveken (gevoelswaarde van de woorden!) In het Engels (en het Frans) : -ette (kitchenette) in Engelse namen -y Johnny Annie Eddy Bobby lass c> lassy lad b lady (!) in het Engels ook -let : booklet ook -ing Er zijn dus diverse uitgangen in het Engels om verkleinwoorden te maken, maar ze gebruiken ze weinig. Voor iets wat klein is gebruiken ze geen verkleinwoord maar omschrijven ze met small of little (de Fransen met peu of petit). Leenwoorden : de talen lenen aan mekaar, geven aan en nemen van mekaar. Het Leenwoord is een spiegel der cultuur ; aan leenwoorden zien we wie wat geeft : Alle talen ontlenen aan het Nederlands de scheepstermen, aan het Italiaans muziek- en boekhoudingstermen, aan het Latijn medische, plant-, biologie- en chemietermen (vaak op Griekse stam), aan het Frans culinaire termen en modebegrippen, aan het Duits militaire termen, aan het Engels termen van alle soorten van balspelen, computertermen enz. (aan het Arabisch ontleenden we : algebra, almanak, alhambra, alcazar...) (aan de indianen : chocolade, tabak, tomaten, patatten) Wie was de eerste eersteminister? Engeland is de moeder van de demokratie ; Vlaanderen en Brabant, het graafschap en het hertogdom samen, zijn de grootmoeder. Die strijd voor demokratie was de strijd van onze steden met hun ambachten, gilden en neringen, tegen de vorsten.
2096. In Engeland was het de strijd van het parlement tegen de koning en dat begon vooral van 1603 af, d.w. z. na Elisabeth I en tegen Jacob 1 en Karel 1 Stuart ( 1215, de Magna Carta, was al en verre aanloop). De echte constitutionele monarchie dus met een monarch die ook onder de wet (grondwet) staat, begon na 1688, in Engeland. Wanneer in 1714 het huis van Hannover uit Duitsland komt om normaliter op te volgen, en wanneer die opvolger George 1 geen Engels kent en de Engelse wetgeving niet kent, moet de koning veel macht en vele beslissingen aan zijn Lord Chancellor (kanselier - Kanzler) overlaten. Die Lord Chancellor regeert eigenlijk i.p.v. de koning ; en wie tegen hem is vormt de parlementaire oppositie. Die eerste eerste minister was Robert Walpole ( 1676 - + 1745). Hij was 20 jaar lang eerste minister (1721-1742). Lodewijk XIV was zijn eigen eerste minister... en dus geen echte eersteminister ; hij kommandeerde de andere ministers en dacht nog altijd dat de koning boven de wet stond. Vrouwen aan het werk Toen ik nog juist voor WOII naar het atheneum ging (1938) om er de Grieks-Latijnse te volgen bestond dat atheneum pas vijf jaar : een middelbare school - dat heette toen "den école moyenne" - groeide uit tot een volledige humaniora en was juist in 1939-40 aan zijn eerste Rhetorica. Jaar na jaar kwam er een klas bij : syntaxis of derde, poësis of tweede, rhetorica of eerste, hoogste klas. Er zaten wel meisjes in onze klas, maar daar mochten we nauwelijks tegen praten. Op straat, op weg van of naar de school, naast zo een meisje gaan was streng verboden. Leraressen waren er helemaal niet : alleen leraars. Tot de oorlog dreigde en enkele leraars gemobilisserd werden en dus moesten vervangen worden. Toen, in 1939-1940, kregen wij, jongens en meisjes, onze eerste lerares. Na de mobilisatie verdween ze weer en in de zes jaar humaniora hebben we geen enkele lerares meer gezien. Hoeveel leraressen zijn er nu? 50 %? of meer? Er verandert nogal wat! Een vrouwelijke arts? Een vrouw als ingenieur?... Dr. Dousselaere en Dr. Follet waren de eerste vrouwelijke huisartsen in Deinze toen ze samen begonnen in de Georges Martensstraat. Tenzij...?
2097. Toen ik te Gent aan de RUG (afkorting die toen nog niet bestond) studeerde (45-49) was er één vrouwelijke student-ingenieur. Een meisje aan de univ. was toen een "por" in studentenj argon. (Zichtkaarten) Prentkaarten Er is een tijd geweest waarin wie op reis ging "kaartjes" stuurde naar vrienden, familieleden, kennissen. Dat is quasi uit de mode. Want in vele gevallen is de geadresseerde ook op reis. Anderzijds was (en is) het ontvangen van kaartjes nog altijd aangenaam en sommigen konden er een verzameling van maken (nu nog in café's). Het reizen is intussen zo gewoon geworden dat men, niet één maar twee, zelfs driemaal op reis goed gaat en "vakantie" voor sommigen synoniem is geworden van "op reis gaan''. Reizen is een consumptie-artikel geworden, waardoor het reizen aan oppervlakkigheid wint en dus aan waarde verliest. Wie reist er nog "om te leren". Men reist nu om verder geweest te zijn dan de buurman. En dat kan desnoods bewezen en geattesteerd worden door een kaartje uit Thailand (op sextoerisme geweest? Neen, prachtige tempels gezien! - en iets van de mythologische opsmuk gesnapt?). Reizen worden bij ernstige en bij domme kwissen cadeau gegeven : een hele wereldreis in drie weken! Overal even uitgestapt uit het vliegtuig. Een nabootsing van "Europe in a fortnight": heel Europa in veertien dagen. Zo kwamen de simpele Amerikanen hier reizen. Nu reizen de simpele Europeanen rond de wereld met hun winst in een belachelijk spelprogramma op T.V. Overal even geweest, veel luchthavens gezien, niets begrepen. A la Tartuffo. En geen tijd meer voor een zichtkaart want het volgende vliegtuig staat gereed. Misschien krijgt Donaat de Riemaecker (juist?) van Tartuffo wel een kaartje... van een winnaar die hij vertrouwelijk met de voornaam aansprak... maar al lang niet meer kent.
2098. Werk Wie bezorgt ons de teksten van de grafstenen in de kerk (binnen), in de kerkmuren (buiten) en/of van de obiits (dat is binnen natuurlijk) van zijn parochiekerk? W II Wist je dat ook Turkije meedeed meedeed tegen Duitsland? Jaja, op 1 maart 1945 verklaarde Turkije de oorlog aan Duitsland. En kort daarna, op 8 mei 1945, was de oorlog in Europa gedaan. Als men die twee feiten zo na mekaar vermeldt zou men tot rare conclusies kunnen komen (bvb. dat het aan Turkijes toetreden te danken is...). En zulke vermeldingen leest men soms in de kranten : alsof die feiten echt iets mekaar te maken hebben. Let dus op : 2 feiten na mekaar gesteld hebben niet noodzakelijk een causaal verband. Men kan foutief-denken uitlokken. "Jan had een stuk in zijn kraag en het begon te regenen." Dresden 13 / 14 februari 1995 50 jaar na de ramp luidden 195 klokken uit 47 kerken, want als klokken luiden is het een teken dat ze niet in wapens omgegoten worden. Deinse klokken werden gestolen door de Fransen en door de Duitsers. (niet alleen de Deinse klokken)
2099. Er zou... Er zou een geheime onderaardse gang bestaan hebben van het kasteel en de hoeve Nieuwgoed naar de Sint-Martinuskerk ; die gang zou uitkomen achter het altaar van de kerk om de in de kerk gevluchten te laten ontsnappen... Er zou een geheime gang bestaan hebben om van het Sint-Magrietenklooster (nu Maricolen), vanuit wat nu de Ghesquièrestraat is, buiten de stadsmuren te geraken (dus in de Guido Gezellelaan) om uit het klooster buiten de stadsmuren te geraken... Er zou niet gevloekt mogen worden... Er zou niet gevochten mogen worden... Er zouden geen belastingen mogen geheven worden... Wie weet nog wat? Bloedgroep Ik las dat de bloedgroep AB (dat is de mijne) hier bij ons de zeldzaamste is en slechts voor 7 % voorkomt. In Spanje komt ze veel voor, wel tot 50 %. Is dat juist? Hoe kom ik aan dat Spaans bloed? De Spanjaarden bezetten dit land van 1568 tot 1714. Heeft een van mijn "stapelbedovergrootmoeders" een zijsprongetje gemaakt?...of ondergaan? Zo ja, het staat nergens genoteerd. Maar ja, wie noteert nu zijn/haar zijsprongetjes? En wij maar voorvaders zoeken. Van moeders zijn we ten minste zeker... 1532. Van Parys )d11 %i 1,j: 1 Fti l -- b, ;,-, i De ene actie roept een andere actie uit. Er wordt gereageerd, aangevuld, gecorrigeerd, bekritiseerd. Kritiek komt van het Griekse woord dat oordelen betekent. Kritiek is dus een beoordeling. Kritiek is dus niet bij voorbaat een negatief oordeel vellen.
2100. Literaire kritiek = oordeel (liefst wat artistiek geformuleerd?) over literaire werken ; gunstig of ongunstig oordeel ; wat vind ik goed, wat is niet goed, niet juist, niet gepast of juist wel. En waarom. De actie + de reactie = activiteit = leven Ons medelid Jean Baptist Mestdagh signaleert ons dat hij een ± 65 cm hoog H. Hart beeld heeft dat in 1920 gemaakt werd door Ant. Van Parys. Men kende in het museum een gelijkaardig beeld dat echter wat beschadigd was en daarom niet opgesteld werd in de tentoonstelling. Dirk De Mulder, een ander KOK-lid, signaleert ons dat het beeld "Mijn moeder zoete Gedachtenis" dat op het kerkhof stond, eigendom was van Roger Moerman, opgericht ter nagedachtenis van Mw. Elvire Moerman alias Elvire Maria Janssens ( Gent 6-9-1898 + Deinze 13-2-1938), zijn echtgenote. In 1945 verliet die familie Moerman Deinze en ging in Middelkerke wonen. Albert De Mulder raadde Roger Moerman aan bij het vervallen van de concessie het beeld aan het Museum te schenken. Wat gebeurde. Om de thematiek van het beeld te begrijpen is het goed te weten dat Elvire Janssens na de geboorte van haar derde kind (Fernand Moerman) in een post-natale depressie verdronk in de Leie. Die tragiek zit achter en in het beeld. Dirk De Mulder voegde aan zijn brief een doodsprentje van Elvire Janssens (echtgenote Roger Moerman) toe dat hij gevonden had in het kerkboek van zijn moeder. We weten dat het gebruikelijk was doodsbeeldekens en Communiebeeldekens in "de kerkboek" te leggen ; alleszins van de naaste familieleden. De andere gingen in een schoendoos. Toen kinderen van mijn generatie (geboren in de jaren 20) hun plechtige communie deden (toen ze in het 5e leerjaar zaten) kregen ze een mooi missaal -boek waarmee ze dan jaren ter kerke gingen : missaal in de hand. Er werd een communiefoto gemaakt - daarvoor moest men naar de fotograaf - met "de missaal " in de hand, zelfs in de gehandschoende hand en de missaal lag in een wit zakdoekje dat met kant afgeboord was. En van dan af legde men de communiebeeldekens en de doodsbeeldekens in het kerkboek (dialekt : de kerkboek). Zowel mijn vrouw als ikzelf, wij hebben onze missaal van toen nog. Brepols van Turnhout was á drukker van zulke gebedenboeken. (ik deed mijn plechtige communie op 17 maart 1937 - we reden toen "per vigilant" rond van familielid naar familielid, moeder en ik)
2101. Tentoonstelling Michel Bracke in het Museum Het Museum van Deinze en de Leiestreek brengt van 23 september tot 23 oktober '95 een overzichtstentoonstelling van de Gentse graficus Michel Bracke. Michel Bracke werd op 15 november 1933 te Gent geboren. Van 1948 tot 1952 kreeg hij een opleiding aan het Hoger Instituut Sint-Lucas te Gent. Daarna studeerde hij "Publiciteit" aan de Academie voor Schone Kunsten in dezelfde stad. Deze tekenaar en prentensnijder maakt, in de traditie van Jules De Bruycker, een ondeugende analyse van de maatschappij. Met ironie, humor en soms sarcasme onthult hij aan de toeschouwer zijn visie op het leven. Het volkse element is sterk aanwezig in zijn grafisch oeuvre. Met potlood, pen, etsnaald en burijn schetst hij het leven van de "gewone man" en legt hij Gentse hoekjes vast. Vooral het vroegere Gent, met zijn materiële armoede en rijkdom aan folklore, boeit de kunstenaar mateloos. Als "velosoof' (de filosoof die Gent en de randgemeenten met de fiets verkent) kreeg hij een scherpe kijk op al het mooie en eenvoudige. Naast zijn grafisch werk, heeft Michel Bracke grote affiches met filmaankondigingen gemaakt, decors voor het Gents Amusementstheater en de groep Moereloere, en reuzen in papier marché. Bracke won verschillende prijzen ; hij staat gekend als een rasartiest die als tekenaar en graficus ambachtelijk zeer onderlegd is. 1533. Hugo Claus en priester Martens In het KOK-Jaarboek 1995 schreef Stefaan De Groote over Hugo Claus op het college in Deinze. Op blz. 266 wordt de leraar wiskunde genoemd : een E.H. Martens (Ignace De Sutter, de musicoloog, gaf Nederlands). Eric Claerhout, zoon van Abel, kleinzoon van Gustaaf, fotograaf te Gent, was een klasgenoot van Hugo Claus. (in die bijdrage worden er nog klasgenoten genoemd) en laat me weten dat die "een Martens" Piet Martens is over wie De Gentenaar van 16-8-1995 schrijft dat hij 84 jaar oud is (het moest zijn 83) en dat hij op 1 september '95 officieel op rust gaat. Hij was pastoor in de Sint- Amandusparochie van Oostakker en sedert 1968 "aktief op de centrumparochie". Hij werkte achtereenvolgens in Deinze, St. Goriks-Oudenhove, De Klinge en Oostakker. In Oostakker
2102. heeft hij zich sterk ingezet voor de restauratie van de St. Amanduskerk, een restauratie die veertien jaar duurde en einde 1995 klaar komt. In de Gentenaar van 3 februari 1995 staat een heel artikel over deze restauratie met een foto van E.H. Piet Martens die op 15 mei 1995 83 jaar werd (dus geboren 1912). Elke nota geeft aanleiding tot verder zoeken, verder noteren, het maken van randbemerkingen, het geven van nadere inlichtingen. Dank je wel Eric. Van Dorpe's beeld Te Deinze, bijna onvindbaar, staat een opzijgeschoven monument voor de eerste Deinse Congo-kolonist Jules Van Dorpe 1856-1902, in Congo van 1888 tot 1901. Het beeld stond vroeger in het midden van het Congoplein maar werd stuk voor stuk a.h.w. onttakeld en verdrongen. In KOK Jb. 1992 schreven we over die man en dat beeld en vertelden dat het portretmedaillon gemaakt werd door Lodewijk VanBiesbroeck (p. 61). Over deze man las ik nu in Ghendtsche Tydinghen 1994 nr. 5 (p. 262 e.v.). - In hetzelfde nummer las ik over een Gentenaar die in 1830 10 fr. van de stad moest krijgen maar nog niet gekregen heeft. Indien de familie nu dat bedrag zou opeisen met samengestelde intrest van 10 %, dan zou die 10 fr. van 1830 (zware franken = inkomen van tien dagen werken) nu 41.959.434 fr. van 1994 bedragen (p. 326). - Nog een cijfer : de benzinetank van een straalvliegtuig kan zoveel benzine bevatten als ik nodig heb om met mijn "slee" 160.000 km te rijden (4 x de wereld rond) - Het leger van de "staat" Monaco heeft minder militairen dan er leden zijn in het Nationaal orkest van Monte Carlo. In Monaco betalen de inwoners geen belastingen. Het Casino maakt zoveel winst dat de staatskosten ermee gedekt zijn. Daarom gaan multimiljonairs uit sport en popmuziek in Monaco wonen - dan betalen ze daar belastingen (= nul) en ontlopen zo thuis de belastingen die gij en ik verhoudingsgewijs betalen. En dat noemt men niet "ontduiking" want het gebeurt legaal.
2103. - Veel van de standbeelden in onze steden werden in de 2e helft van de 19de eeuw geplaatst : Conscience in Antwerpen, Ledeganck in Eeklo, Artevelde in Gent, Breydel en De Coninc in Brugge, Van Duysse in Dendermonde, Willems-monument in Gent, Egmont in Zottegem, Rodenbach in Roeselare (reeds 1909). Standbeelden van koningen zijn tijdsgebonden. Op de Vrijdagsmarkt te Gent stond ooit (1600-1662) een houten standbeeld van Keizer Karel (Karel V) maar na enkele jaren begon het te rotten en te vervallen (Ghendtsch Tijd 1994 p. 315) tot het van zijn voetstuk viel. Mozart kreeg in 1842 zijn standbeeld in Salzburg. Beethoven in 1845 in Bonn, in aanwezigheid van Koningin Victoria van Engeland (en van de familie Saksen Coburg) en van haar man Albert en in aanwezigheid van koning Leopold I en van zijn echtgenote = een familietreffen want Leopolds zuster = moeder van Victoria / Leopolds broer = vader van Albert. Testen In ons opstellenbundel staat een opstelletje "Studenten testen geschiedenis", o.a. over Tim Severin die uittestte of er iets van waarheid kon zitten in het verhaal van Brandanus, die Ier uit de jaren 600 die de oceaan overstak in een boot van dierenhuiden aan mekaar genaaid en over wie middeleeuwers fantastische verhalen vertelden, ook in ons eigen middelnederlands "De Reise van Sente Brandaen". En de test lukte. Severin stak in zo een bootje de Oceaan over. Sevérin wou nog zo een fantastisch-mytologisch verhaal uittesten : de tocht der Argonauten. Dat is met een galei, roei- en zeilboot, van Griekenland naar Georgië, dus door de Dardanellen (van de Egeïsche zee naar de Zee van Marmora) en door de Bosporus (van de zee van Marmora naar de Zwarte Zee) d.w.z. tegen de stroming op van de Zwarte Zee (die de Donau, de Wolga e.a. stromen opvangt) naar de Middellandse Zee. De Argonauten zouden die tocht gevaren hebben in de 13e eeuw vóór Christus, beschreven door Apollonius van Rhodos in zijn "Argonautica", eeuwen na die tocht. Jason voer op een galei, de Argo, gebouwd door de scheepstimmerman Argus. Zelfs Heracles/Hercules voer mee. Was zo iets in de 20e eeuw mogelijk? Ja, het lukte met een schip nagebouwd naar de modellen op Griekse vazen, naar de gegevens van Apollonius en naar de ervaring van oude Griekse vissers.
2104. Severin schreef er een boek over "In de Ban van het Gulden Vlies" want Jason was op zoek naar het Gulden Vlies - en ook dat is een mythologisch verhaal. Het boek is in onze stadsbibliotheek. Die tocht moet 3000 jaar geleden mogelijk geweest zijn. Severin deed nog zulke testen : in het spoor van Marco Polo, van Sinbad... Gelijkaardige proeven zijn die van Thor Heyerdahl met zijn Kon Tiki, zijn Aku-Aku, de Ra, en over de Tigris en over d-miven. Ook hij beschreef die tochten. Ook die boeken zijn in onzdbi*otheek. Geografie en cultuurgeschiedenis raken hier mekaar ; zelfs biologie en meteorologie spelen Illee. Clovis Wij weten allemaal wie Clovis is ; en toch zitten we ergens fout. Ooit was er een internationaal colloquium over deze man. De Fransen spraken over Clovis en de Duitsers wisten niet wie dat was. De Duitsers spraken van Chlodowich en de Fransen wisten niet wie dat was. Clovis ( 466 - + 511) was vorst der Franken na zijn vader Childerik. Die Franken spraken Frankisch, een Germaanse taal die over het Keltisch en Gallo-Romeins schoof. In mijn Winkler Prins Encyclopedie vind ik bij Clovis " Franse gekunstelde benaming uit de 17e eeuw voor Chlodovech. Ik moest naar Chlodovech zoeken. Dat Chlodovech vond men ook in Chlodochar, de eigennaam Lothar (waarvan Lotharingen - Lorreinen - Lorraine) geworden. Chlodowech, echtgenoot van Chlotilde (Chlod = beroemd + Hilde = strijdster), heeft een naam die nu Lodewijk is in het Nederlands, Ludwig in het Duits, Louis in het Frans, Lewis in het Engels. De splitsing in taal gebeurde in de 9e eeuw. Chlodo = beroemd + wig = strijd, gevecht Latijn : Chlodoveccus Het Nederlands Lodewijk staat het dichtst bij Chlodowic?