Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Technische Bedrijfskunde Beperkte opleidingsbeoordeling Netherlands Quality Agency (NQA) Juni 2013
2/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
Inleiding Dit visitatierapport bevat de beoordeling van de bestaande hbo-bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde (TBK) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). De opleiding wordt in voltijd en deeltijd aangeboden en ook als zodanig beoordeeld. De beoordeling is uitgevoerd door een visitatiepanel dat door NQA in opdracht van HAN is samengesteld. Het panel is in overleg met de opleiding samengesteld en is voorafgaand aan de visitatie goedgekeurd door de NVAO. Het rapport beschrijft de bevindingen, overwegingen en conclusies van het panel. Het is opgesteld conform het Beoordelingskader voor de beperkte opleidingsbeoordeling van de NVAO (22 november 2011) en het NQA Protocol 2012 voor de beperkte opleidingsbeoordeling. De visitatie heeft plaatsgevonden op 10 en 11 april 2013. Het visitatiepanel bestond uit: De heer drs. W.F.M. Leferink (voorzitter, domeindeskundige) De heer ir. F.J.F.M. Witteveen (domeindeskundige) De heer drs. ing. J.M. van Zonneveld (domeindeskundige) De heer J.F.M. Coolen (studentlid) Mevrouw drs. I.G.A. Smid, auditor van NQA, trad op als secretaris van het panel. Mevrouw drs. C. W. G.P. van Pelt, auditor van NQA, is als etra auditor ingezet naar aanleiding van de beoordeling van standaard 3 die in het voorbereidende proces voldoende zorgwekkend was, en waardoor etra inzet vanuit NQA tijdens de bezoekdagen noodzakelijk was om te komen tot een zorgvuldig en gefundeerd oordeel. Mevrouw van Pelt heeft eveneens een bijdrage geleverd aan het beoordelingsrapport. Bij de aanvraag werd door de instelling een kritische reflectie aangeboden die naar vorm en inhoud voldeed aan de eisen van het desbetreffende beoordelingskader van de NVAO en aan de eisen van het NQA Protocol 2012. Het panel heeft de kritische reflectie bestudeerd en een bezoek aan de opleiding gebracht. De kritische reflectie en alle overige (mondeling en schriftelijk) verstrekte informatie hebben het visitatiepanel in staat gesteld om tot een weloverwogen oordeel te komen. Het visitatiepanel verklaart dat de beoordeling van de opleiding in onafhankelijkheid heeft plaatsgevonden. Utrecht, 10 juni 2013. Panelvoorzitter Panelsecretaris De heer drs. W.F.M. Leferink Mevrouw drs. I.G.A. Smid NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 3/57
4/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
Samenvatting Het visitatiepanel concludeert op basis van de visitatie dat de hbo-bacheloropleiding Technische bedrijfskunde (voltijd, deeltijd, Arnhem) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) van onvoldoende kwaliteit is. Het panel beoordeelt beide varianten van de opleiding als onvoldoende. De vierjarige bacheloropleiding Technische Bedrijfskunde van de HAN wordt aangeboden als voltijd- en deeltijdopleiding en wordt verzorgd in Arnhem. Studenten krijgen na afronding van de opleiding de titel Bachelor of Engineering. Standaard 1 Beoogde eindkwalificaties De opleiding Technische Bedrijfskunde van de HAN leidt studenten op tot technisch bedrijfskundigen. Deze opereren in een industriële omgeving en zijn werkzaam in uiteenlopende branches, zoals de bouw, transport en logistiek, overheid en nutsbedrijven. Binnen deze brede setting richt de opleiding TBK van de HAN zich, in aansluiting op de haar omringende regio, met name op het industrieel midden- en kleinbedrijf en op het thema ondernemerschap. De eindkwalificaties van de opleiding zijn uitgedrukt in elf competenties die samen hangen met zeven beroepstaken. De competenties sluiten aan bij de landelijk geaccepteerde beroepseisen. De zeven beroepstaken passen bij het brede beroep van de technisch bedrijfskundige en de elf competenties zijn relevant voor het domein waarvoor wordt opgeleid. Op opleidingsniveau worden stappen gezet om te komen tot een visie op internationalisering. Het panel vindt dit ook wenselijk, omdat het domein en vakgebied van de technisch bedrijfskundige zich (deels) afspeelt in een internationale contet en omdat van afgestudeerden verwacht mag worden dat zij over de grenzen van hun vakgebied en regio/land heen kunnen kijken. Het panel beoordeelt standaard 1 als voldoende. Standaard 2 Onderwijsleeromgeving De opleiding wordt aangeboden in voltijd en deeltijd en omvat vier studiejaren. De voltijd - en deeltijdopleiding leiden op voor dezelfde beroepstaken en competenties. Het programma is concentrisch van opbouw wat inhoudt dat competenties in toenemende mate van compleiteit terugkomen in de onderwijseenheden. Het programma is opgebouwd vanuit de elf competenties en wordt door middel van beroepstaken van technisch bedrijfskundige contet voorzien. Kennis, vaardigheden en attitude ontwikkelen studenten in de verschillende onderwijsblokken door middel van hoor- en werkcolleges, stages, casuïstiek, projecten en studie-opdrachten. De aangeboden kennis is van voldoende niveau. Het panel ziet een aantal verbeterpunten, zoals het sterker aanzetten van het gebruik van internationale literatuur in het programma en de blijvende aandacht voor de versterking van de onderzoeksvaardigheden bij studenten. NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 5/57
De opleiding hanteert de wettelijke toelatingseisen en neemt maatregelen in de vorm van bijspijkercursussen om de aansluiting met het onderwijsprogramma zo optimaal mogelijk te laten zijn. De opleiding biedt studenten studieloopbaanbegeleiding en een studieloopbaanbegeleider (slb er). Studenten vinden een slb er niet altijd nodig, omdat vrijwel alle docenten goed bereikbaar zijn en ook altijd bereid zijn om vragen van studenten te beantwoorden. Voor het docententeam geldt dat zij een mastergraad hebben en hbo- of hbo+ zijn opgeleid. Het docententeam beschikt over de nodige vakinhoudelijke en onderwijskundige kwalificaties. De mening van studenten over de kwaliteit van de docenten is verdeeld. Propedeuse- en hoofdfase studenten zijn positief, ouderejaars en alumni zijn kritischer. De kwaliteit van de voorzieningen, lokalen, werk- en studieplekken, is goed. De informatievoorziening voor studenten verloopt via het elektronische communicatieplatform HAN Scholar. Studenten vinden dat roosterwijzigingen en roosters soms laat worden gepubliceerd. Het panel beoordeelt standaard 2 als voldoende. Standaard 3 Toetsing en gerealiseerde eindkwalificaties Het systeem van toetsing is van voldoende kwaliteit. De opleiding gebruikt verschillende toetsvormen die passend zijn bij het onderwijs. De kwaliteit van de toetsen is voldoende. De opleiding heeft aandacht voor de kwaliteitsbewaking van toetsen. Het panel concludeert dat bij te veel studenten in de laatste twee jaar (2011 en 2012) het gerealiseerde eindniveau onvoldoende is. De kwaliteit van de afstudeeropdrachten van zes studenten voldoet naar het oordeel van het panel niet aan het hbo-bachelorniveau. Het panel vindt dat de opleiding strengere eisen moet stellen aan de inhoud van afstudeeropdrachten en dat bij de beoordeling de lat hoger moet liggen. Wel constateert het panel bij de opleiding bereidheid om te werken aan verbetering en verandering en dat de opleiding zelf ook de conclusie heeft getrokken dat het proces van afstuderen en beoordelen strakker aangetrokken moet worden. De opleiding heeft hiertoe de eerste stappen gezet, zo stelt het panel vast maar merkt hierbij tevens op dat dit vooral nog op documentatieniveau is. Het panel beoordeelt standaard 3 als onvoldoende. Op grond van de beoordelingen van de drie standaarden en de beslisregels van de NVAO beoordeelt het panel de opleiding als onvoldoende. 6/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
Inhoudsopgave 1 Basisgegevens van de opleiding 9 2 Beoordeling 11 Standaard 1 Beoogde eindkwalificaties 11 Standaard 2 Onderwijsleeromgeving 14 Standaard 3 Toetsing en gerealiseerde resultaten 23 3 Eindoordeel over de opleiding 29 4 Aanbevelingen 31 5 Bijlagen 33 Bijlage 1: Eindkwalificaties van de opleiding 35 Bijlage 2: Overzicht opleidingsprogramma 37 Bijlage 3: Deskundigheden leden visitatiepanel en secretaris 39 Bijlage 4: Bezoekprogramma 43 Bijlage 5: Bestudeerde documenten 49 Bijlage 6: Overzicht bestudeerde afstudeerwerken 55 Bijlage 7: Verklaring van volledigheid en correctheid 57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 7/57
8/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
1 Basisgegevens van de opleiding Administratieve gegevens van de opleiding 1. Naam opleiding in CROHO Technische Bedrijfskunde 2. Registratienummer opleiding in CROHO 34421 3. Oriëntatie en niveau Hbo-bachelor 4. Aantal studiepunten 240 (210 major; 30 minor) 5. Afstudeerrichting(en) - 6. Varianten Voltijd en deeltijd 7. Locatie Arnhem 8. Jaar vorige visitatie en datum besluit NVAO Vorige visitatie: 24 mei 2007 Besluit NVAO: 20 februari 2008 9. Code of conduct Ja Administratieve gegevens van de instelling 10. Naam instelling Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 11. Status instelling Bekostigd 12. Resultaat instellingstoets kwaliteitszorg 2013 Kwantitatieve gegevens over de opleiding 1. Uitval uit het eerste jaar Cohort 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Uitval Voltijd 26,0% 36,2% 28,6% 36,4% 34,6% 35,3% Deeltijd 20,0% 13,3% 16,7% 23,8% 5,9% 37,5% 2. Uitval uit de bachelor Cohort 2005 2006 2007 2008 Uitval Voltijd 5,4% 6,7% 4,0% Deeltijd 18,1% 30,8% 6,7% 3. Rendement Cohort 2004 2005 2006 2007 Rendement Voltijd 65,8% 89,2% 76,7% Deeltijd 38,9% 56,3% 46,2% NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 9/57
4. Docentkwaliteit Graad MA PhD Percentage 77% 0% 5. Gerealiseerde docent-studentratio De opleiding verzorgt in 2012 het onderwijs voor 268 studenten (totaal voltijd en deeltijd). De gerealiseerde docent-studentratio is 1:29. 6. Contacturen 1 per week per fase van de opleiding Vorm Fase Propedeuse Semester 3 Stage 1 Semester 4 Semester 5 Semester 6 Stage 2 Semester 7 Minor Semester 8 Afstuderen Voltijd 21,5 1 15,6 17,1 2 8-20 2 1 Propedeuse Semester 3 Semester 4 Semester 5 Semester 6 Stage 2 Semester 7 Minor Semester 8 Afstuderen Deeltijd 7 7 7 7 7 7,4 1 1 Alle contacturen op basis van 16 onderwijsweken per semester 2 De 8 uur staat voor de Minor World Class Performance en 20 uur betreft de minor Industrial Management van TBK. De laatste is een minor voor niet-tbk-studenten. 10/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
2 Beoordeling Het visitatiepanel beschrijft hieronder per standaard van het NVAO beoordelingskader de bevindingen, overwegingen en conclusies. Deze gelden voor beide varianten (voltijd en deeltijd) van de opleiding, tenzij anders vermeld. Het eindoordeel over de opleiding volgt in hoofdstuk 3. Standaard 1 Beoogde eindkwalificaties De beoogde eindkwalificaties van de opleiding zijn wat betreft inhoud, niveau en oriëntatie geconcretiseerd en voldoen aan internationale eisen. Bevindingen Beroeps- en opleidingsprofiel De opleiding TBK leidt studenten op tot technisch bedrijfskundigen. Technisch bedrijfskundigen opereren in een technische/productie omgeving en zijn werkzaam in uiteenlopende branches, zoals de bouw, transport en logistiek, overheid en nutsbedrijven. Voorbeelden van functies die zij binnen deze branches vervullen zijn die van projectleider, leidinggevende van een afdeling (bijvoorbeeld een technische dienst, productieafdeling of verkoopafdeling), stafmedewerker of adviseur. Vakinhoudelijk houden zij zich bezig met het identificeren, beheersen, evalueren, verbeteren, uitvoeren, ontwerpen en vernieuwen van processen en producten. Algemeen geldt dat het merendeel van de technisch bedrijfskundigen werkzaam is binnen een bedrijf en dat een kleiner deel werkzaam is als zelfstandig ondernemer (Opleidingsstatuut 2012-2013, Technische Bedrijfskunde, Deel 3, Studiegids). Binnen dit brede profiel richt de opleiding TBK van de HAN zich op het industrieel middenen kleinbedrijf en op het thema ondernemerschap. Een focus die voortkomt uit de vraag/behoeften van de haar omringende regio. Een regio die zich kenmerkt door zogenoemde maakbedrijven. Dit zijn bedrijven die producten of halffabrikaten produceren en/of assembleren. Voorbeelden van bedrijven uit de regio waar de opleiding contacten mee heeft zijn Asco Numatics, Gazelle en Bosch Nefit. Het panel ziet op basis van bestudering van het materiaal de profilering terug in de opleiding: de opleiding sluit met studieopdrachten, werkbezoeken, stages en afstudeeropdrachten aan bij bedrijven en producten uit de regio. Daarbij heeft de beroepenveldcommissie van de opleiding een sterke regionale vertegenwoordiging. De focus op ondernemerschap komt onder meer tot uitdrukking in programma-onderdelen als de Student-company en het Management game en is daarnaast tevens onderdeel van verschillende onderwijseenheden. Studenten krijgen na afronding van de opleiding de titel Bachelor of Engineering. NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 11/57
Eindkwalificaties De opleiding werkt met beroepstaken, competenties en indicatoren. Deze zijn bepalend voor de inrichting van het onderwijs en door de opleiding vastgelegd in het Brondocument voltijd TBK (2013) en Brondocument deeltijd TBK (2013). De beroepstaken hebben betrekking op het beroepenveld van de technisch-bedrijfskundige en de taken die daarbinnen worden uitgevoerd. De beroepstaken die de opleiding hanteert zijn: 1) productie en logistiek, 2) inkoop en verkoop, 3) kwaliteit, arbo en milieu, 4) integrale bedrijfsbesturing, 5) marketing, 6) policy deployment en 7) ondernemen. In 2012 heeft de opleiding, naar aanleiding van een interne audit van de HAN, de beroepstaken opnieuw gedefinieerd. Zo zijn de verschillende werkvelden duidelijker omschreven en is beroepstaak 7 ondernemen steviger gepositioneerd. De beroepenveldcommissie van de opleiding is hierbij betrokken geweest, zo stelt het panel vast op basis van het verslag van deze commissie. Om invulling te geven aan de beroepstaken werkt de opleiding met elf competenties. Deze competenties zijn beschreven in het Opleidingsstatuut 2012-2013, Technische Bedrijfskunde, Deel 3, Studiegids en in de eerder genoemde brondocumenten. De opleiding heeft de competenties per beroepstaak geoperationaliseerd in indicatoren. In bijlage 1 van dit rapport is een overzicht van de competenties opgenomen. De door de opleiding gehanteerde competenties zijn gebaseerd op de landelijk vastgestelde eindkwalificaties voor de bachelor of Engineering. Deze landelijk vastgestelde eindkwalificaties zijn in 2006 door het Landelijk Domein Engineering in het Profiel van de Bachelor of Engineering vastgelegd. In januari 2013 is een nieuwe, geactualiseerde profielbeschrijving van de Bachelor of Engineering gepubliceerd. Dit profiel, dat eveneens is opgesteld door het Landelijk Domein of Engineering, en waarin ook de opleiding TBK van de HAN zitting heeft, vervangt het hiervoor genoemde profiel uit 2006. Het nieuwe profiel van het domein Engineering omvat acht nieuwe competenties: 1. analyseren, 2. ontwerpen, 3. realiseren, 4. beheren, 5. managen, 6. adviseren, 7. onderzoeken en 8. professionaliseren. De opleiding geeft in de kritische reflectie aan de aansluiting van het programma op de nieuwe competentieset voor het schooljaar 2013-2014 te willen realiseren. Door de curriculumcommissie wordt in dit kader voor het studiejaar 2013-2014 een implementatieplan opgesteld en uitgevoerd, zodat het nieuwe profiel van het domein Engineering effectief wordt in het studiejaar 2014-2015. Dublin descriptoren De opleiding heeft in een matri de elf competenties gekoppeld aan de vijf Dublin descriptoren (Brondocument voltijd TBK (2013) en Brondocument deeltijd TBK (2013). Uit de matri blijkt dat de competenties de descriptoren weerspiegelen en wordt inzichtelijk bij welke competentie bijvoorbeeld de indicatoren oordeelsvorming en communicatie aan de orde komen. Niveaus Tijdens de opleiding wordt in de onderwijseenheden (OWE s) beoordeeld of de hiervoor genoemde beroepstaken en competenties door de student worden beheerst. 12/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
De opleiding hanteert hiervoor drie niveaus (Opleidingsstatuut 2012-2013, Technische Bedrijfskunde, Deel 3, Studiegids). De niveaus geven aan of de student competent is voor een volgende fase van de opleiding. Niveau 1 wil zeggen dat de student hoofdfasebekwaam is, niveau 2 is afstudeerbekwaam en niveau 3 is beroepsbekwaam. Voor elk niveau van een beroepstaak/competentie heeft de opleiding vier aspecten benoemd en uitgewerkt, namelijk: de aard van de beroepstaak, de aard van de contet, kennis en zelfstandigheid. De koppeling tussen de beroepstaken, de competenties, de indicatoren, de Dublin descriptoren en de niveaus is door de opleiding voor beide varianten inzichtelijk gemaakt in het Brondocument voltijd en Brondocument deeltijd (2013). Internationalisering Uit de kritische reflectie van de opleiding komt naar voren dat het onderwerp internationalisering binnen het instituut Engineering de afgelopen jaren geen hoge prioriteit heeft gekregen en dat gewerkt wordt aan het opstellen van een beleidsplan Internationalisering. In het gesprek dat het panel voerde met het opleidingsmanagement wordt dit beeld bevestigd. Aangegeven wordt dat de opleiding de wens heeft om studenten voor te bereiden op een internationale omgeving, maar dat zowel op instituutsniveau als op opleidingsniveau keuzes en speerpunten nog nader uitgewerkt moeten worden. Wel heeft de opleiding contact gelegd met een aantal buitenlandse hogescholen en universiteiten met als doel in de toekomst samen te werken op het gebied van uitwisselingsprogramma s en het volgen van minoren. Er zijn onder andere contacten met de Hochschule Bocholt (Duitsland), Université de France-Comté (Frankrijk) en Minnesota State University (Verenigde Staten). Betrokkenheid werkveld De opleiding TBK heeft een eigen beroepenveldcommissie. Deze bestaat uit negen leden, zeven werkveldvertegenwoordigers en twee docenten van de opleiding TBK. De commissie adviseert en informeert de opleiding over de ontwikkelingen in het werkveld en over de inhoud van het onderwijsprogramma. Een belangrijk signaal dat de opleiding naar aanleiding van een interne audit in 2011 heeft gekregen, is dat de opleiding het beroepenveld niet voldoende structureel betrekt bij het evalueren van de eindkwalificaties. De opleiding heeft naar aanleiding van deze opmerking de frequentie van de vergaderingen van de beroepenveldcommissie verhoogd van één keer per jaar naar twee à drie keer per jaar en is met het beroepenveld in dialoog over de eindkwalificaties van de opleiding. Het panel heeft de samenstelling van de beroepenveldcommissie en de notulen bestudeerd. Uit de notulen blijkt dat het werkveld in voldoende mate is vertegenwoordigd en een regionale oriëntatie heeft. In 2012 is de commissie tweemaal bijeen geweest. De notulen laten zien dat de opleiding en de leden van de commissie over verschillende onderwerpen met elkaar van gedachten wisselen. Zo is gesproken over de ontwikkeling van het curriculum en is de commissie gevraagd het programma te bekijken in relatie tot de competenties en indicatoren. NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 13/57
Overwegingen en conclusie Het panel heeft de beroepstaken, competenties en indicatoren van de opleiding bestudeerd en constateert dat de opleiding met deze set een kloppend verhaal neerzet: de zeven beroepstaken passen bij het brede beroep van de technisch bedrijfskundige, de elf competenties zijn relevant voor het domein en door de opleiding geconcretiseerd in indicatoren. Daarbij toont de opleiding aan dat de competenties aansluiten bij de Dublin descriptoren. Het panel ziet dat de opleiding vanuit de beroepstaken, competenties en indicatoren een verbinding legt naar het onderwijsprogramma. Wel is panel van mening dat de gehele set van beroepstaken, competenties en indicatoren door zijn omvang een zeer comple geheel is, wat de begrijpelijkheid en transparantie niet ten goede komt. Het panel vindt dat de opleiding met de huidige opzet kiest voor een ingewikkelde weg. Docenten, zo stelt het panel vast, zijn tevreden over de set en de werkbaarheid ervan; het biedt houvast en geeft de samenhang weer tussen de verschillende onderdelen van het programma. Hoewel dit laatste voor het panel van wezenlijk belang is, de opleiding moet ermee kunnen werken, vindt het panel wel dat de opleiding meer focus moet aanbrengen, bijvoorbeeld door de beroepstaken meer richtinggevend te maken, waardoor het aantal competenties en indicatoren mogelijk teruggebracht kan worden. Het geheel zal dan, naar de mening van het panel, meer werkbaar en transparant worden. Ten aanzien van het onderwerp internationalisering constateert het panel dat de opleiding vooralsnog nadrukkelijk kiest voor een regionale focus van de opleiding en niet voor een internationale oriëntatie. Het panel ziet dat op zowel instituuts- als opleidingsniveau stappen worden gezet om te komen tot een visie op internationalisering. Het panel vindt dit ook wenselijk omdat het domein en vakgebied van de technisch bedrijfskundige zich afspeelt in een internationale contet en omdat van afgestudeerden verwacht mag worden dat zij hun informatievoorziening niet beperken tot hun regio/land. Positief is het panel over de eerste contacten die de opleiding gelegd heeft met een aantal buitenlandse hogescholen en universiteiten, waarbij het panel de opleiding wel vraagt om middels de genoemde keuzes en speerpunten een helder doel te formuleren om op basis daarvan het niveau van deze contacten te bewaken, zodat deze ook echt van meerwaarde zullen zijn voor de opleiding. Het panel komt op basis van bovenstaande overwegingen en de gemaakte kanttekeningen tot het oordeel voldoende. Standaard 2 Onderwijsleeromgeving Het programma, het personeel en de opleidingsspecifieke voorzieningen maken het voor de instromende studenten mogelijk de beoogde eindkwalificaties te realiseren. Bevindingen Inhoud van het programma Relatie tussen de beoogde eindkwalificaties en de inhoud van het programma 14/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
De opleiding geeft in de kritische reflectie aan dat de onder standaard 1 genoemde beroepstaken en competenties leidend zijn voor de inrichting van het onderwijsprogramma. Het programma is concentrisch van opbouw wat inhoudt dat competenties in toenemende mate van compleiteit terugkomen in de onderwijseenheden. De voltijd - en deeltijdopleiding leiden op voor dezelfde beroepstaken en competenties. Het panel heeft het programma van de opleiding (bijlage 2) in combinatie met de Brondocumenten voltijd en deeltijd (2013) bestudeerd en stelt vast dat het programma is opgebouwd vanuit de elf competenties en door middel van de zeven beroepstaken van technisch bedrijfskundige contet wordt voorzien. In iedere onderwijseenheid (OWE), zo constateert het panel, staat één beroepstaak centraal en wordt aan meerdere competenties gewerkt om de beroepstaak eigen te maken. Het panel heeft gezien dat de meeste competenties terugkomen bij alle beroepstaken en dat dit gebeurt in steeds compleer wordende situaties (stijging van het niveau). Voor het panel komt daarmee de relatie tussen de beroepstaken, competenties, niveaus en het programma op voldoende wijze tot uitdrukking. Opbouw van het programma De opleiding TBK is een vierjarige opleiding die in voltijd en deeltijd wordt aangeboden. De opleiding kent een propedeutische fase van 60 studiepunten en een postpropedeuse van 180 studiepunten. De opleiding maakt een onderscheid in een major-deel en een minor-deel. De major is de hoofdrichting waarin de student de beroepscompetenties ontwikkeld. Dit deel omvat 210 studiepunten (propedeuse van 60 studiepunten plus 150 punten van de postpropedeuse fase). Daarnaast heeft de student in een minor (van 30 studiepunten) de ruimte om zich te specialiseren of te verbreden. Het programma van de opleiding is opgebouwd uit onderwijseenheden (OWE), die georganiseerd zijn rondom de hiervoor genoemde beroepstaken. Onderwijseenheden hebben een omvang van 7.5 studiepunten of een veelvoud daarvan. Zij worden geprogrammeerd binnen de vier onderwijsperioden van het HAN-jaarrooster. Voor zowel het voltijd- als deeltijdprogramma geldt dat deze bestaan uit OWE s waarin beroepstaken centraal staan. Het verschil tussen voltijdopleiding en deeltijdopleiding is dat een binnenschoolse OWE in de voltijdopleiding een half semester (blok) duurt en in de deeltijdopleiding een heel semester. Voor de deeltijdopleiding geldt dat per semester één of twee beroepstaken centraal staan die door dezelfde beroepstaken en competenties worden afgedekt als in de voltijdopleiding. In het deeltijdprogramma is de student company niet als apart onderdeel opgenomen, maar geïntegreerd in de OWE De commercieel- en strategisch manager. Het panel heeft kunnen constateren dat deeltijdstudenten worden getoetst op het behalen van de competenties binnen hun werkplek. In onderstaande tabel is de indeling van de opleiding schematisch weergegeven: Indeling van de opleiding Major Minor Totaal Propedeuse 60 60 Postpropedeuse 150 30 180 Totaal 210 30 240 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 15/57
Uit het Opleidingsstatuut 2012-2013, Deel 1, Onderwijs aan de HAN blijkt dat de propedeuse een drietal functies heeft: een oriënterende, een verwijzende en een selecterende. Deze drie functies hangen nauw met elkaar samen. In het eerste jaar wordt de student in staat gesteld na te gaan of de opleiding aansluit bij zijn capaciteiten en interesses. Dit is de oriënterende functie. Studieadviezen vanuit de opleiding in het midden en het einde van het propedeutisch jaar helpen de student bij deze beslissing. Dit is de verwijzende functie van de propedeuse. De selecterende functie is tweeledig: enerzijds beslist de student zelf of hij 3 geschikt is voor de studie. Anderzijds wordt de student door de opleiding beoordeeld op studieresultaten die worden bekeken in het licht van motivatie, studiehouding en persoonlijke omstandigheden. Kennis en kunde De kennis en kunde die studenten zich eigen moeten maken tijdens de studie, zijn terug te vinden in de door de opleiding geformuleerde indicatoren. Deze vormen de Body Of Knowledge and Skills (BOKS) van de opleiding. De indicatoren zijn een gedetailleerde weergave van de kennis, vaardigheden en beroepshouding die de opleiding van een student verwacht. Kennis, vaardigheden en attitude worden door studenten ontwikkeld in de OWE s en door middel van stages, casuïstiek, projecten en opdrachten. Gedurende de hele opleiding volgen studenten theoretische vakken, waarin zij kennis opdoen over het vakgebied technische bedrijfskunde. Uit de gesprekken met studenten is het panel gebleken dat zij tevreden zijn over de manier waarop de hen aangereikte kennis toe te passen is in de beroepspraktijk. Zij geven aan dat de kennis die zij opdoen tijdens de hoor- en werkcolleges direct toepasbaar is in studieopdrachten en het eigen bedrijf (deeltijd). Het panel heeft tijdens het visitatiebezoek de OWE-beschrijvingen- en handleidingen ingezien en de bijbehorende literatuur bekeken. Het panel vindt de gebruikte literatuur van goede kwaliteit en niveau. De literatuur, readers en ander studiemateriaal zijn relevant en representatief voor het domein. Op de literatuurlijst van de voltijdopleiding staan drie Engelstalige titels (waarvan twee betrekking hebben op grammatica) en op de literatuurlijst van de deeltijdopleiding geen. Het panel heeft op de literatuurlijst van de minor Worldclass Performance/Lean Management aanzienlijk meer internationale titels aangetroffen. Uit het gesprek met studenten blijkt dat binnen de OWE s af en toe wordt gewerkt met Engelstalige artikelen. Beroepsvaardigheden Beroepsvaardigheden komen veelvuldig in het programma aan bod, zo vindt het panel. Zo lopen voltijdstudenten tweemaal tijdens de opleiding een beroepsgerichte stage en sluiten zij de opleiding af met de afstudeeropdracht. Deeltijdstudenten ontwikkelen beroepsvaardigheden op de eigen werkplek en tijdens de afstudeeropdracht. Daarnaast werken studenten binnen projecten en lessen aan de beroepshouding die hoort bij een technisch bedrijfskundige. Dat gebeurt in groepjes onder begeleiding van een tutor. 3 Waar hij of hem staat, kan ook zij of haar worden gelezen. 16/57 NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde
Voorbeelden van beroepsvaardigheden en beroepshouding die de student in de opleiding leert zijn: vaardigheden met betrekking tot vergaderen, reflecteren, weerstand overwinnen bij de aanpak van problemen, conclusies trekken en oordeelsvorming en sturing geven aan de eigen ontwikkeling. Stage Het lopen van stages neemt in het programma van de opleiding een belangrijke plek in. In de voltijdopleiding loopt de student twee keer een half jaar stage (in jaar 2 en jaar 3). Tijdens deze stage onderzoekt de student in een bedrijf een technisch bedrijfskundig probleem. Dit werkt hij uit in zijn portfolio en in een adviesrapportage. Tijdens beide stages werkt de student ook nog aan twee studieopdrachten over een TBK-onderwerp die hij in het bedrijf moet onderzoeken en beschrijven. Op deze manier zijn vaste TBK-onderwerpen onderdeel van de stages. Een student kan er ook voor kiezen om één of beide stages in het buitenland te volgen. Voor de deeltijdopleiding geldt dat het bedrijf waar een student werkzaam is, mits goedgekeurd door de opleiding, tevens de stageplek is waar hij onderzoek doet. Onderzoeksvaardigheden De competentie onderzoeken maakt met ingang van studiejaar 2012-2013 epliciet deel uit van het curriculum van de opleiding in de vorm van een leerlijn die in de verschillende fases van de opleiding is ingebed. Doelstelling hierbij is dat studenten aan het eind van de opleiding gebruik kunnen maken van bestaand onderzoek en zelf onderzoek kunnen uitvoeren. In het voorjaar van 2012 is door de opleiding besloten om in de opleiding een onderzoeksmethodiek te gebruiken die past bij het oplossen van handelingsproblemen, de Algemeen Bedrijfskundige Probleemaanpak (ABP). De ABP-methodiek is een systematische probleem aanpak voor bedrijfskundige handelingsproblemen. De onderzoekscyclus is hierbij een integraal onderdeel van de probleem aanpak. Het panel heeft in de gesprekken met docenten en propedeuse- en hoofdfase studenten kunnen constateren dat de ABP-methode naar volle tevredenheid van beide partijen wordt gebruikt. De ABP is voor studenten een heldere methodiek die hen handvaten biedt voor het opzetten van onderzoek. Docenten geven aan dat zij met deze methode nu allemaal consequent hetzelfde opereren binnen de onderzoekslijn. Studenten bevestigen dit. Daarnaast is er inmiddels een handboek (Geen probleem, Een aanpak voor alle bedrijfskundige vragen en mysteries) beschikbaar waarvan iedereen, docenten en studenten, gebruik maakt. Bij de ouderejaars studenten en alumni die het panel sprak, bestond een minder positief beeld over de gebruikte onderzoeksmethodiek. Studenten gaven aan het als lastig te hebben ervaren dat docenten wisselende onderzoeksmethodes en verschillende methodologische literatuur gebruikten. Voor hen was er tijdens hun studie te veel onduidelijkheid in de manier waarop ze onderzoek moesten op zetten en uitvoeren. NQA HAN: BOB Technische Bedrijfskunde 17/57