Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 Telefoon (070) 333 44 44 Telefax (070) 333 43 21 Uw brief 12 augustus 2004 nr. 2030419300 Onderwerp Kamervragen van het lid Verburg Ons kenmerk UB/K/2004/65333 Datum 1 oktober 2004 Hierbij zend ik u de antwoorden op de vragen van het lid Verburg (CDA) over de WAO herkeuring in Marokko. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, (mr. A.J. de Geus) Vragen van het lid Verburg (CDA) aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de WAO-herkeuring in Marokko (ingezonden 11 augustus 2004) Vraag 1 Hebt u kennisgenomen van de uitzending van Nova en de publicatie in het Utrechts Nieuwsblad inzake de herkeuring voor de WAO van geremigreerde Marokkaanse werknemers? Antwoord 1 Ja. Vraag 2
2 Is het waar dat het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) de uitspraken die de Marokkaanse keuringsarts zou hebben gedaan over het beleid van het UWV en de Nederlandse overheid, in onderzoek heeft genomen teneinde sancties te kunnen nemen indien bedoelde uitspraken inderdaad door de betreffende arts zijn gedaan? Antwoord 2 Ja, het UWV is direct gestart met onderzoek naar de uitspraken van de Marokkaanse keuringsarts. Dit onderzoek loopt nog. Ik zal de Tweede Kamer zo spoedig mogelijk informeren over de resultaten van dit onderzoek. Vragen 3 en 5 Kunt u bevestigen dat keuringen en herbeoordelingen in Marokko, Turkije en andere landen, waarmee Nederland een overeenkomst heeft in het kader van de Wet beperking export uitkeringen (BEU), op eenzelfde wijze plaatsvinden als in Nederland? Deelt u de opvatting dat de herkeuring voor de WAO, bij geremigreerde werknemers op eenzelfde wijze dient plaats te vinden als bij werknemers in Nederland? Antwoorden 3 en 5 Ik deel de opvatting dat de herkeuringen bij in het buitenland wonende WAO-gerechtigden op eenzelfde wijze moeten plaatsvinden als bij gerechtigden in Nederland. Het is immers het uitgangspunt van de Wet BEU dat uitkeringen worden geëxporteerd als daar voldoende verdragsrechtelijke handhavingsmogelijkheden tegenover staan. Om dit te bewerkstelligen zijn afspraken over medische keuringen vastgelegd in de socialezekerheidsverdragen. De (her)beoordeling van de mate van arbeidsongeschiktheid van WAO-gerechtigden in het buitenland vindt plaats aan de hand van dezelfde beoordelingscriteria en op basis van dezelfde weten regelgeving als voor de in Nederland wonende WAO-gerechtigden. Het daaraan ten grondslag liggende medische onderzoek vindt op verzoek van het UWV plaats door een arts in het buitenland. Afhankelijk van de situatie ter plaatse, kan dat een arts zijn die werkzaam is voor het in het verdrag genoemde socialezekerheidsorgaan van de woonplaats, een door het UWV benaderde arts (zoals in Marokko en Turkije) of een door de Nederlandse ambassade ingeschakelde arts. De verzekeringsarts van het UWV vermeldt in een begeleidende brief de medische voorgeschiedenis en kan desgewenst specifieke vragen stellen, of verzoeken om een specialistisch onderzoek. De arts in het woonland voert het medisch onderzoek uit en rapporteert zijn bevindingen en conclusies over de medische toestand van de gerechtigde. In bijzondere gevallen kan de verzekeringsarts van het UWV de gerechtigde naar Nederland oproepen voor een (aanvullend) medisch onderzoek. Hiervan wordt, mede gelet op de hoge reisen verblijfskosten, zeer beperkt gebruik gemaakt. Op basis van de uit het buitenland ontvangen medische rapportage vult de verzekeringsarts van het UWV de belastingsaspecten van de functionele mogelijkhedenlijst in en doet de arbeidskundige van het UWV de arbeidskundige beoordeling. Hiermee wordt zeker gesteld dat de herbeoordeling geschiedt met inachtneming van de Nederlandse wet- en regelgeving. Vraag 4
3 Op welke wijze is indien de herkeuring gebeurt door een verzekeringsarts uit het land van herkomst zeker gesteld dat er géén procedures en werkwijzen worden gehanteerd die kunnen leiden tot omkoping, intimidatie of andere gevolgen die door de Nederlandse wetgever niet zijn beoogd? Antwoord 4 Procedures en werkwijzen voor medische keuringen zijn, zoals hierboven uiteengezet, vastgelegd in de socialezekerheidsverdragen of de daarop gebaseerde administratieve akkoorden. Meestal worden met het socialezekerheidsorgaan in het woonland afspraken gemaakt over de medische controles. Dat de medische rapporten op rechtmatige wijze tot stand komen valt onder de verantwoordelijkheid van het orgaan waarbij de artsen in dienst zijn. Als de afspraken niet worden nagekomen of indien er aanwijzingen zijn voor onrechtmatigheden, dan kan het orgaan daarop worden aangesproken. De situatie in Marokko en Turkije is afwijkend van de hoofdregel dat het buitenlandse orgaan zorgt voor medische rapportages. Het UWV heeft in deze landen zelf een arts benaderd voor het uitvoeren van het medisch onderzoek. In Marokko en Turkije vragen medewerkers van de bureaus van de attachés voor sociale zaken standaard na schriftelijk of mondeling - hoe de keuring is verlopen en of zich bijzonderheden hebben voorgedaan. Het komt wel eens voor dat een gerechtigde meldt dat een arts heeft laten blijken niet ongevoelig te zijn voor eventuele omkoping door die gerechtigde. De attaché stelt daar altijd een onderzoek naar in, maar tot op heden is van een dergelijke praktijk nooit gebleken. Er vindt ook tweejaarlijks een medisch seminar plaats met de artsen in Marokko en Turkije, waarbij evaluatie van de kwaliteit van de medische rapportages en verdere scholing centraal staan. Het onderwerp integriteit maakt eveneens vast onderdeel uit van de agenda, evenals de vraag hoe om te gaan met intimidatie of bedreiging. Hiermee kan uiteraard niet worden voorkomen dat deze praktijk zich voordoet, maar het bespreekbaar maken van dit onderwerp en het bieden van ondersteuning is hierbij erg belangrijk. Overigens is het de ervaring van het UWV dat de ingeschakelde artsen in het buitenland professioneel zijn en objectief rapporteren. De verzekeringsarts van het UWV is uiteraard alert op tegenstrijdigheden in rapportages en kan in voorkomende gevallen collegiale vragen stellen. Vraag 6 Geldt deze opvatting eveneens voor de WAO-herbeoordelingsoperatie die in oktober van dit jaar van start gaat? Klopt het dat de afgelopen jaren bij de WAO-herkeuringen in landen van herkomst een grote achterstand is opgelopen? Zo ja, hoe groot is die achterstand en waardoor is deze veroorzaakt? Op welke wijze en in welk tempo wordt deze achterstand weggewerkt? Antwoord 6 Ja, uitvoering van de herbeoordelingsoperatie die in oktober van dit jaar van start gaat, zal voor de buiten Nederland wonende gerechtigden geschieden op de wijze zoals vermeld in het antwoord op de vragen 3 en 5. Bij de afhandeling van de herbeoordelingen in het buitenland is enige achterstand ontstaan. Dit heeft te maken met het uitvoeringsproces en met specifieke situaties per land. Aangezien het UWV met een arts in het woonland moet corresponderen, gaat de herbeoordeling in het buitenland over relatief veel schijven. Dit heeft een langere doorlooptijd tot gevolg. Adequate medewerking van het orgaan van het woonland is een succesbepalende factor. Jaarlijks vinden er
4 gemiddeld circa 4500 herbeoordelingen plaats. De werkvoorraad van het aantal nog uit te voeren herbeoordelingen tot 1 oktober 2004 bedraagt 1300. Op uitvoerend niveau heeft het UWV enkele maanden geleden de noodzakelijke capaciteit uitgebreid om daar waar mogelijk een versnelling in het proces aan te brengen. Dit is voldoende om de werkvoorraad op korte termijn terug te brengen. Vraag 7 Om hoeveel WAO-uitkeringen in het kader van de WAO gaat het in totaal? Hoeveel betreffen een volledige afkeuring? Hoeveel gedeeltelijke uitkeringen worden gecombineerd met betaalde arbeid? Antwoord 7 Eind 2003 werden 22.575 WAO-, WAZ- en Wajong-uitkeringen naar het buitenland geëxporteerd. Naar schatting 70% van deze gerechtigden heeft een uitkering gebaseerd op een arbeidsongeschiktheidspercentage van 80-100%. Het antwoord op de vraag in hoeveel gevallen er sprake is van een uitkering gecombineerd met betaalde arbeid kan niet geleverd worden. Buitenlandse dienstverbanden worden niet in de geautomatiseerde systemen van het UWV geregistreerd. Vraag 8 Kunt u bevestigen dat de Nederlandse Ambassade bij herkeuringen en herbeoordelingen permanent betrokken is? Antwoord 8 Alleen voor zover daarvoor een rol in het verdrag is weggelegd, is de Nederlandse Ambassade permanent bij de herkeuringen betrokken. De handhavingsverdragen zijn aangepast aan de specifieke situatie in het desbetreffende land. Zoals gezegd wordt de keuring doorgaans verricht door een arts van het lokale socialezekerheidsorgaan. Het is ook mogelijk dat de Nederlandse Ambassade een arts inschakelt. In Marokko en Turkije heeft het UWV voor de uitvoering van de medische keuringen zelf artsen ingeschakeld. In deze landen zijn de attachés voor sociale zaken, verbonden aan de Nederlandse Ambassades in Rabat en Ankara, actief betrokken bij de medische keuringen. Vraag 9 Vindt in het kader van de herbeoordelingsoperatie die van start gaat, ook in de desbetreffende thuislanden een eenduidige voorlichting plaats zodat werknemers zich kunnen voorbereiden op mogelijke werkhervatting bij een grotere mate van arbeidsgeschiktheid? Antwoord 9 De ervaring leert dat de voorlichting over wijziging van wet- en regelgeving aan in het buitenland wonende gerechtigden bijzondere aandacht vraagt. In de meeste gevallen is de algemene voorlichting bestemd voor in Nederland wonende gerechtigden niet geschikt voor in het buitenland wonende gerechtigden. Het UWV is dan ook voornemens om de in het buitenland wonende gerechtigden die als gevolg van het aangepaste schattingsbesluit en de bijbehorende
5 herbeoordelingoperatie opgeroepen worden voor een medische keuring, tijdig (tweetalig) gerichte informatie te verstrekken over de reden van de herbeoordeling en de mogelijke gevolgen daarvan. Overigens bestaat er een langere uitlooptermijn van zes maanden in plaats van de gebruikelijke twee maanden wanneer een uitkering van een in het buitenland wonende gerechtigde wordt ingetrokken of verlaagd. Vraag 10 Hoeveel geremigreerde WAO-ers hebben een Nederlands paspoort? Kunt u een taxatie geven van het aantal dat op grond van herkeuring of herbeoordeling opnieuw naar Nederland zal verhuizen? Antwoord 10 Het is niet bekend hoeveel geremigreerde WAO-ers een Nederlands en/of een buitenlands paspoort hebben. De nationaliteit wordt niet geregistreerd in de geautomatiseerde systemen van het UWV. Als gevolg hiervan is ook het tweede deel van deze vraag niet te beantwoorden.