Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid BEROEPScompetentiePROFIEL Stratenmaker fvb ffc Constructiv Koningsstraat 132/5 1000 Brussel Tel.: +32 2 210 03 33
De beroepscompetentieprofielen zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties : fvb ffc Constructiv, Brussel, 2013 Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen. 2 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
Voorwoord Beroepscompetentieprofielen uitwerken neemt een belangrijke plaats in binnen de problematiek van het aanpassen van de opleidingen aan de behoeften van de arbeidsmarkt. Beroepsprofielen zijn immers de belangrijkste inspiratiebron bij het uitwerken van opleidingsprofielen, zeker bij de start. In een latere fase komen daar de opleidingsprogramma s bij. Met deze gegevens in gedachten heeft het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv) in samenwerking met het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) en het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (navb-cnac Constructiv) de bestaande beroepsprofielen aangepast. Daarbij werd vooral rekening gehouden met de talrijke ontwikkelingen als gevolg van de eisen inzake duurzaam bouwen. De aangepaste beroepsprofielen hebben betrekking op een groot aantal materies, zowel uit de ruwbouw- als de afwerkingssector, en werden goedgekeurd door deskundigen uit de sector. Zo dragen ze bij aan het concretiseren van één van de belangrijkste aspecten van de opdracht van het fvb: ze vormen namelijk de link tussen de vraag naar en het aanbod van arbeidskrachten en opleiding in de bouwsector. Robert Vertenueil Voorzitter fvb-ffc Constructiv 3
4 Contact Voor opmerkingen, vragen en suggesties kunt u terecht bij: fvb ffc Constructiv Koningsstraat 132/5 1000 Brussel Tel.: +32 2 210 03 33 Fax: +32 2 210 03 99 website : fvb.constructiv.be
Een woordje uitleg Een beroepscompetentieprofiel beschrijft de competenties van een ervaren bouwvakarbeider. Dit beroepscompetentieprofiel bevat de competenties van een stratenmaker, met een uitgebreide ervaring. Het herwerkte profiel bestaat eerst uit een definitie van het beroep (een beschrijving van de activiteiten en een situering binnen de sector), en een oplijsting van de competenties. Een competentie is een set van kennis, vaardigheden en attitudes die zich uiten in observeerbaar gedrag. In dit document wordt deze indeling steeds gehanteerd. Onder kennis verstaan we alles wat een stratenmaker moet kennen om zijn beroep te kunnen uitoefenen. Bijvoorbeeld: de verschillende soorten wegprofielen (tonrond wegprofiel, hangend dwarsprofiel,...). Onder vaardigheden verstaan we alles wat een stratenmaker moet kunnen om zijn beroep te kunnen uitoefenen. Bijvoorbeeld: het lezen en begrijpen van de grondplannen, dwarsprofielen, detailgegevens en werktekeningen. Attitude verwijst naar de houding, de denkwijze, het gedrag dat een stratenmaker moet hebben om zijn beroep te kunnen uitvoeren. Bijvoorbeeld: veiligheids- en milieubewustzijn. De activiteiten binnen het beroepscompetentieprofiel worden in vier blokken opgedeeld. 1. Gemeenschappelijke activiteiten eigen aan alle bouwvakarbeiders, zoals bijvoorbeeld: het inrichten van de werkplek. 2. Basisactiviteiten eigen aan het beroep, zoals bijvoorbeeld: het op een veilige wijze signaleren van de werken. 3. Specifieke activiteiten van de stratenmaker, zoals bijvoorbeeld: het effenen van het bed van de bestrating. 4. Transversale groene activiteiten, zoals bijvoorbeeld: het plaatsen van isolatiemateriaal, kunnen integraal in meerdere beroepsprofielen voorkomen. Deze activiteiten zijn van groot belang voor een duurzaam bouwproces. Het beroepsprofiel van de stratenmaker bevat geen dergelijke transversale groene activiteitenblokken. De ecologisch duurzame activiteiten zijn verspreid in het profiel opgenomen. Voor sommige activiteiten werken we met een kleurencode. Groen staat voor ecologische en duurzame activiteiten, oranje staat voor activiteiten die handelen over veiligheid en welzijn. De activiteitenblokken worden ook nog eens opgedeeld in sleutelactiviteiten. Per sleutelactiviteit worden de kennis, vaardigheden en attitudes benoemd. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 5
OMSchrijving van het beroep 1.1 Domein De stratenmaker heeft als specifieke taak verhardingslagen van wegen en aanhorigheden aan te leggen en te herstellen. Een ploeg stratenmakers bestaat meestal uit een aantal bouwplaatsmachinisten die onder meer voor het grondverzet zorgen en voor het egaliseringswerk, een voorwerker, een aantal betonstraatsteenleggers en een aantal arbeiders die het bestrate oppervlak afwerken of de kleine machines bedienen (bv. trilplaat,...). De voorwerker is het hoogst gekwalificeerd en staat dan ook voornamelijk in voor een goede taakverdeling in de ploeg. Wanneer we het productieproces van het bouwen van wegen chronologisch bekijken, komt de stratenmaker pas als laatste ter plekke. Nadat de grondwerker de grond heeft afgegraven en de fundering heeft aangelegd, leggen de plaatser nutsleidingen en de rioollegger nog de kabels, buizen en rioolleidingen aan. Pas dan kan de weg, straat of aanhorigheid voorzien worden van een verhardingslaag. De stratenmaker neemt deze laatste taak op zich en voert ook herstellingen en onderhoudswerken aan deze verhardingslagen uit. De stratenmaker legt enkel elementenverhardingen aan. Betonnen of asfalten verhardingslagen worden door de asfalt- en betonwegenbouwers aangebracht. Elementenbedekkingen zijn samengestelde verhardingslagen, bestaande uit kasseien, klinkers, tegels,... Het aanbrengen ervan vergt telkens een andere techniek. Elementenverhardingen worden meestal gebruikt bij kleinschalige projecten, bijvoorbeeld bij het aanleggen van dorpskernen, voetpaden, verkeersdrempels, inritten, parkeerterreinen, sportterreinen,... De schaalgrootte van de projecten is een tweede element dat het beroep van de stratenmaker onderscheidt van dat van de asfalt- en betonwegenbouwer. Samenvattend kunnen we stellen dat onderstaande elementen specifiek zijn voor het beroep van stratenmaker: hij verzorgt de eindfase van het productieproces, m.n. het aanleggen van verhardingslagen van straten en aanhorigheden; hij staat enkel in voor de aanleg van elementenverhardingen, zoals kasseien, klinkers, tegels,...; hij wordt voornamelijk ingezet voor het aanbrengen van een bedekking bij kleinschalige projecten, zoals dorpsstraten, verkeersdrempels, voetpaden,...; hij staat in de diverse fasen van het productieproces in voor het afwerken, herstellen en onderhouden van de aangelegde elementenbedekkingen. 6
1.2 Beroepsinhoud De stratenmaker is de geschoolde arbeider die bij wegenwerken in het bijzonder instaat voor het zelfstandig en vakkundig aanbrengen van een wegbedekking in kasseien, klinkers en tegels, boordstenen e.a., in een bepaald verband op de onderlaag. Hierbij dient hij technische documenten en/of algemene instructies te volgen. De cruciale stappen in het bestratingswerk zijn: opmeten, plannen, uitzetten van het bestratingswerk; aanbrengen van de funderingslagen en egalisatielagen; bestraten van wegen en aanhorigheden; plaatsen van kantstenen, tegels en vormstenen; plaatsen van straatmeubilair; voegen en verdichten van de verharding. Daarnaast dient de stratenmaker nog een aantal afrondende werkzaamheden te verrichten en de bestratingen te onderhouden en te herstellen. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 7
0 VOORAFGAAND: GEMEENSCHAPPELIJKE BASISBEGRIPPEN BOUW WAARMEE REKENING DIENT TE WORDEN GEHOUDEN Zelfstandig werken Werken in een BOUWonderneming Zelf situaties en kansen zoeken om de eigen kennis te verhogen. Een taak individueel uitvoeren, zonder hulp of toezicht. Ondanks opduikende moeilijkheden een doel willen bereiken. Problemen en werk zelf aanpakken, zonder hulp of raad van buitenaf. Een taak correct uitvoeren, ondanks beperkingen in tijd en budget. Op tijd komen. Anticiperen. De mogelijke gevolgen van een situatie overzien. Rekening houden met nog uit te voeren taken. Eventuele problemen opmerken die geen direct verband houden met de eigen taak. Nieuwsgierig zijn, leergierig zijn. Openstaan voor nieuwigheden voor zover die betrekking hebben op zijn eigen beroep en dat van zijn klanten. Autonoom zijn. Doorzettingsvermogen hebben. Zin voor initiatief. Resultaatgerichtheid - het beoogde resultaat willen bereiken, ondanks tijd- en budgetbeperkingen; en zonder daarom de kwaliteitsnormen uit het oog te verliezen. Stiptheid. Vooruitziend zijn. Samenwerken Communiceren Administratieve taken uitvoeren De gedragingen in het kader van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. Met anderen samenwerken en hen helpen met hun werk. Zich aanpassen aan veranderingen (andere gereedschappen, andere personen, andere procedures en taken). Contacten aanknopen. Zich onthouden van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk. Op een constructieve en gebruiksvriendelijke wijze informatie uitwisselen met collega's. Op een constructieve en gebruiksvriendelijke wijze informatie uitwisselen met klanten. Een werkplanning bijhouden, taken plannen, prioriteiten bepalen tussen verschillende taken. Invullen van de eventuele fiches/documenten die de ploegbaas overgemaakt heeft. Teamgericht werken. Flexibiliteit. Sociaal vaardig. Respectvolle houding tegenover collega's. Communicatief vaardig zijn. Georganiseerd zijn. Kwaliteitsvol werken Het imago en de kwaliteitsrichtlijnen van het bedrijf en de opdrachtgever. Traceerbaarheid van producten, bewijsstukken van wat uitgevoerd werd. Zorgen voor kwaliteit De verwachtingen van de klant begrijpen en er efficiënt aan beantwoorden. Detailwerk zorgvuldig uitvoeren. Wanneer mogelijk esthetische overwegingen laten meespelen bij de uitvoering van het werk. Het melden als andere slechte kwaliteit afleveren. Het eigen werk kwalitatief en kwantitatief evalueren en indien nodig bijsturen. Werkzaamheden binnen vooropgestelde parameters uitvoeren. Zuinig omgaan met materialen, gereedschappen en tijd. Verspilling vermijden. De etiketten en markering van de gebruikte materialen bijhouden. Oog hebben voor de tevredenheid van de klant. Zin voor precisie. Oog voor detail bezitten en het geduld om detailwerk zorgvuldig uit te voeren. Zin voor esthetiek. Professionele houding. Zin voor zelfcontrole. Oog hebben voor rendement. Spaarzame ingesteldheid. 8 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
VOORAFGAAND: GEMEENSCHAPPELIJKE BASISBEGRIPPEN BOUW WAARMEE REKENING DIENT TE WORDEN GEHOUDEN 0 Veilig en gezond werken Rekening houden met de regels rond veiligheid, gezondheid en preventie van ongevallen Verantwoordelijkheden van werknemer, werkgever en de hiërarchische lijn. Hiërarchie van preventiemaatregelen (uitschakelen van risico's, collectieve en persoonlijkebeschermingsmiddelen). Opleidingsverplichtingen. Gevaarlijke situaties signaleren. Veiligheidsbewust werken - de opmerkingen van collega s omtrent veiligheid aanvaarden. Hygiënebewust werken Principes van algemene en persoonlijke hygiëne. Richtlijnen in de onderneming of organisatie met betrekking tot netheid en hygiëne. Principes van algemene en persoonlijke hygiëne toepassen. Richtlijnen in de onderneming of organisatie met betrekking tot netheid en hygiëne toepassen. Bewust zijn van het belang van hygiëne en daar actief en pro-actief op gericht zijn. Melden van ongevallen, incidenten en gevaarlijke situaties De mogelijke bronnen van gevaar op het werk. Herkennen van potentieel gevaarlijke situaties. Oplettend zijn. De regels die van toepassing zijn bij het recht op werkonderbreking (o.a. ernstig en onmiddellijk gevaar, direct melden aan de werkgever). Interne procedures van de onderneming of organisatie inzake het melden van: ongevallen en incidenten (ook incidenten m.b.t. agressie en geweld) elke werksituatie die een ernstig of onmiddellijk gevaar met zich meebrengt elk geconstateerd mankement in de beschermingssystemen. Noodnummers (politie, brandweer,.). Interne procedures volgen. De geschikte diensten contacteren bij noodsituaties. Communicatief vaardig zijn en het belang begrijpen van verplichtingen voor de communcatie die de preventie, veiligheid en gezondheid aangaan. Collectieve beschermingsmiddelen toepassen Kennis van de verschillende collectieve beschermingsmiddelen (bv. vangnetten, valbeveiliging). Collectieve beschermingsmiddelen aanbrengen. Instructies opvolgen. Het belang van het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen begrijpen, oplettend zijn voor situaties die collectieve beschermingsmiddelen vereisen. Persoonlijke BeschermingsMiddelen gebruiken De PBM's (veiligheidsuitrusting en de kledingvereisten) die nodig zijn voor de uitoefening van het beroep (gezichts-, gehoors-, hoofd-, hand-, voeten adembescherming). De situaties waarin persoonlijke beschermingsmiddelen moeten worden gedragen. De veiligheidssignalisatie mbt. het dragen van PBM s (blauwe gebodsborden). PBM s dragen wanneer het moet, aanwezigheid van PBM s op de werf controleren. De specifieke voorschriften voor de PBM's toepassen (handschoenen, bril,...). Aandachtig zijn voor alle situaties waarin het dragen van PBM's noodzakelijk is. Waken over het correcte gebruik van de PBM's. Het juiste gebruik, onderhoud en opslag van PBM s. De aanwezigheid van PBM's op de werf controleren. PBM's met de nodige zorg behandelen. PBM s regelmatig onderhouden en controleren. PBM s na gebruik correct opbergen. Zich bewust zijn van de eigen verantwoordelijkheden bij gebruik en onderhoud van persoonlijke beschermingsmiddelen. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 9
0 VOORAFGAAND: GEMEENSCHAPPELIJKE BASISBEGRIPPEN BOUW WAARMEE REKENING DIENT TE WORDEN GEHOUDEN Omgaan met gevaarlijke producten Omgaan met asbest Omgaan met kwarts- en houtstof Omgaan met elektriciteit Omgaan met lawaai Omgaan met brand en explosies De verschillende asbesthoudende producten. De risico's van blootstelling aan hout- en kwartsstof en de maatregelen om de stofemissie en de blootstelling aan stof te verminderen. Basiskennis elektriciteit. Omgaan met specifieke risico s De producten met gevaarlijke eigenschappen waarmee men op de werkvloer in contact komt. De manieren waarop gevaarlijke stoffen het lichaam kunnen binnendringen. De risico s en beheersmaatregelen voor het gebruik van producten met gevaarlijke eigenschappen. De regels in verband met de opslag van producten met gevaarlijke eigenschappen. De veiligheidssignalisatie, transportetikettering en productetikettering. Maatregelen bij ongelukken met gevaarlijke producten. Gezondheidsrisico's bij werken met asbesthoudende producten. De middelen en technieken die gebruikt worden voor het verwijderen van asbesthoudende materialen. Risico's verbonden aan werken met elektriciteit en elektrische apparaten. Veilig gebruiken van gevaarlijke producten. Veilig opslaan van gevaarlijke producten. De veiligheidsinformatiebladen lezen en begrijpen. Lezen en interpreteren van gevaarsaanduidingen en gevaarssymbolen op het etiket van gevaarlijke producten. Gepaste maatregelen nemen bij ongelukken met gevaarlijke producten. Asbesthoudende producten tijdens verschillende handelingen herkennen. De juiste reacties als er asbest aanwezig is (bescherming, verwittigen chef), etc. Gebruiken van machines die stofemissie beperken. Afzuigapparatuur aansluiten en correct gebruiken. Correct gebruik van ademhalingsbescherming. Werken met onbeschadigd en veilig elektrisch materieel. Voor installeren, herstellingen, wijzigingen en onderhoud beroep doen op een bevoegd elektricien. Oplettend zijn. Oorzaken (bronnen) van lawaai voor omgeving. Preventiemaatregelen voor omgeving implementeren. Respectvolle houding tegenover omgeving en Risico's van hoog geluidsniveau en preventie- en beschermingsmaatregelen tegen lawaai en gehoorschade. Persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken. collega's. Brand- en explosierisico's en de bijhorende preventiemaatregelen. De soorten branden. De vuurdriehoek. Procedures in geval van brand. Blusinstructies. EHBO. Preventiemaatregelen naleven. Prioriteiten naleven: alarmeren & evacueren, energievoorzieningen afsluiten, toegangswegen vrijmaken voor redders, brandhaard afsluiten, brandhaard bestrijden. Koelbloedig en snel reageren. Ergonomisch werken De risico s van overbelasting of verkeerde belasting van het lichaam. Tiltechnieken en tilhulpmiddelen: basisprincipes voor het hanteren van lasten zonder risico s. Juiste hef- en tilbewegingen toepassen. Correct hanteren van voorziene hulpmiddelen bij heffen en tillen. Hulp bieden aan collega's om ergonomisch werken mogelijk te maken. Respectvolle houding tegenover omgeving en collega's. 10 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
VOORAFGAAND: GEMEENSCHAPPELIJKE BASISBEGRIPPEN BOUW WAARMEE REKENING DIENT TE WORDEN GEHOUDEN 0 Machines en gereedschappen gebruiken De werking van de machines en/of gereedschappen. Machines en gereedschappen enkel gebruiken voor het werk waarvoor het gemaakt is. Het correcte machines en gereedschap selecteren. Oplettend zijn. Zin voor analyse hebben. Correct dagelijks gebruiken van machines en gereedschappen De risico s en veiligheidsmaatregelen bij het gebruik van machines en gereedschappen. Veiligheidsinstructiekaarten lezen en begrijpen. Nauwkeurig de veiligheidsvoorschriften kunnen toepassen. De gepaste PBM's dragen. Nooit machinebeveiliging willekeurig wegnemen of uitschakelen. Controleren van machines en gereedschappen De normale werkingstoestand van de machines en de gereedschappen. De verschillende onderdelen en de werking van de machines en gereedschappen. Basiskennis van hydraulica, mechanica, materialenleer en elektriciteit. Controleren van machines en gereedschappen op hun goede werking. Relevante werkingsparameters (peil, druk, temperatuur, ) aflezen. Een kritische blik hebben. Onderhouden van machines en gereedschappen Onderhoudstechnieken en de producten (oliën, ) en materieel (sleutels, vetpomp, ) gebruikt bij klein onderhoud. Olie bijvullen. Draaiende onderdelen smeren. Kleine vervangingen (bvb lampjes of zekeringen) doorvoeren. Handig zijn. Reinigen van machines en gereedschappen De technieken voor het reinigen van het materieel. De benodigde producten (reinigings-, ontsmettingsproducten) en materieel (spriet, hogedrukreiniger,...). Toepassen van de technieken voor het reinigen van het materieel. Gebruiken van de benodigde producten (reinigings-, ontsmettingsproducten) en materieel (spriet, hogedrukreiniger,...). Ordelijk en net kunnen werken. De werkplek inrichten Signalisatie aanbrengen De verschillende middelen om een werf af te sluiten. De verschillende veiligheidsborden, markeringen en pictogrammen. Afsluitingen installeren. Signalisatie respecteren. Elektriciteitsvoorziening realiseren Basiskennis van elektriciteit. Veilig aansluiten van elektrisch materieel op het stroomnet. Opstarten van de werfgeneratoren indien er geen stroomnet aanwezig is. Materialen en gereedschappen opslaan Voor elk soort materiaal en gereedschap de plaats en opslagwijze. De geschikte beschermingsmiddelen tegen vallen van opgeslagen materiaal en gereedschap. Materialen en gereedschappen in goede en veilige omstandigheden bewaren, tijdens en na de werken. Geschikte beschermingsmiddelen tegen de val van gereedschappen en materiaal plaatsen. Materialen ook op hoogte met de nodige omzichtigheid behandelen en stapelen. Zin voor orde. Verantwoordelijkheidszin, niet werken als de bescherming afwezig is. Vrijhouden van doorgangen. Orde en netheid bewaren Het materieel en de producten gebruikt bij het reinigen van de werf. Afval verwijderen. De werkplek opkuisen na de werkzaamheden. Zin voor orde en netheid. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 11
0 VOORAFGAAND: GEMEENSCHAPPELIJKE BASISBEGRIPPEN BOUW WAARMEE REKENING DIENT TE WORDEN GEHOUDEN Milieubewust werken Onderscheid tussen gevaarlijke en niet gevaarlijke producten en afvalstoffen. Het milieu beschermen tegen de schadelijkheid van bepaalde materialen en substanties. Zichzelf en collega's beschermen tegen de schadelijkheid van bepaalde materialen en substanties. Zich bewust zijn van het ecologische belang en van de mogelijkheden tot dwangsommen als gevolg van een slecht afvalbeheer. Het afvalbeheer respecteren De sorteercategorieën (recycleerbare producten, te storten producten - categorieën van storten en/ of specifieke evacuatierichtingen, speciaal geval van asbest). Belang van de rol van de onderneming bij het sorteren en recycleren van sommige afvalstoffen, en de voordelen daarvan voor het bedrijf zelf en het milieu. Het sorteren organiseren (in bakken, containers, ) en het afval sorteren. Systematisch verzamelen van afval. Motivatie om afvalstoffen te sorteren. Zich informeren in geval van twijfel over de bestemming van afvalstoffen. Zorgvuldig werken. Actie ondernemen wanneer container vol is. De risico's van behandeling en de reglementaire bepalingen inzake de verwijdering van asbesthoudend en ander gevaarlijk afval. Asbesthoudende en andere gevaarlijke afvalproducten identificeren, apart houden van de andere afvalstromen, op een veilige manier verpakken en verwijderen. Waterverbruik beperken De regels omtrent lozen van water. Eindigheid van drinkwater. Efficiënt gebruiken van water voor taken & schoonmaak. Economisch en ecologisch bewustzijn. Streven naar zuinigheid bij gebruik van water. Energieverbruik optimaliseren Milieubewustzijn - eindigheid van fossiele energiebronnen. Energieverbruikers op de werf (generatoren, transport, machines, werfkeet). Efficiënt gebruik machines en gereedschappen. Reflex & verantwoordelijkheidszin (uitschakelen energieverbruikers wanneer niet nodig: verlichting, verwarming, koeling, ; passief ipv actief koelen; ). 12 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
Basisactiviteiten van een stratenmaker 1 Plannen van de eigen werkzaamheden Ontvangen van de werkopdracht De gebruikelijke vakterminologie, legende, schaalaanduidingen, symbolen. Lezen en begrijpen van het bestek / de werkopdracht. Lezen en begrijpen van situatieplan, plattegrond, dwars- en langsprofiel, detailgegevens, Receptieve taalvaardigheid moedertaal. Plannen van de eigen werken en mee bepalen van de werkvolgorde Grondige materieelkennis (bv. laser, meetgereedschap,...) en de voor de uitvoering van het werk vereiste hoeveelheden materialen en materieel. Bij plannen rekening houden met de beschikbare tijd (opgelegde termijn) plaats (bereikbaarheid van de werf) machines gereedschappen materialen (soorten en de verwerking ervan, ). Berekenen van nodige volumes en hoeveelheden. Nagaan of de vereiste bouwmaterialen en -materieel aanwezig zijn. Problemen onderkennen en oplossen. Visueel controleren van de hoeveelheden, de kwaliteit en de houdbaarheid. De bouwplaats inrichten Ervoor zorgen dat de bouwplaats goed en veilig bereikbaar is (bv. het aanbrengen van rijplaten wanneer de werf voor vrachtwagens niet bereidbaar is,...). Het transport en de opslag van materialen en gereedschappen op de bouwplaats begeleiden Algemene materiaalkennis (bv. bestratingselementen,...). Technische voorschriften voor de te gebruiken materialen. Aanduidingen van toegangswegen en stapelplaatsen op een plan. Leveringen controleren op basis van de bestelstaat: correcte materialen en hoeveelheden. Nagaan of de aangevoerde materialen beantwoorden aan de technische voorschriften. Bepalen waar de verschillende materialen geleverd moeten worden: langsheen het uit te voeren traject of in de stockageruimte. Inzicht in de arbeidsorganisatie. De veiligheidsvoorschriften bij het levering van groot materiaal. Er op toezien dat de veiligheidsvoorschriften bij levering toegepast worden. Er op toezien dat het materiaal zo economisch mogelijk langs het te verharden tracé wordt verdeeld. Opslaan van materialen en gereedschappen Regels en voorschriften ter bescherming van opgeslagen materialen en materieel. Ervoor zorgen dat materialen in de voorgeschreven omstandigheden worden opgeslagen. De mogelijke gevolgen van een gebrekkige bescherming inschatten. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 13
1 Basisactiviteiten van een stratenmaker DE BOUWPLAATS BEVEILIGEN Praktische kennis van de wetgeving en veiligheidsreglementering in verband met verkeersbelemmeringen en de signalisatie van werken, het signalisatieplan en de signalisatievergunning. De nodige verkeersborden en andere signalisatiemiddelen (bv. hekken, bakens, verkeerskegels, aanduiding van begin en einde van de werken,...) aanbrengen. De werken op een veilige wijze signaliseren De betekenis van de verkeersborden en de andere signalisatiemiddelen (bv. hekken, bakens, verkeerskegels, aanduiding van begin en einde van de werken,...). Rekening houden met eenduidigheid en zichtbaarheid van de aangebrachte signalisering. Toegangen tot woningen en andere gebouwen doorheen het uitvoeren van de werkzaamheden vrijhouden. Er steeds op toezien dat gevaarlijke plekken op de bouwplaats waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afgebakend zijn. (bv. uitgebroken tegels in voetpad,...). Veiligheids- en milieubewustzijn. De veiligheidsvoorzieningen controleren De veiligheidsvoorzieningen controleren. De veiligheid verbeteren aan de hand van een lastminute risico-analyse. Veiligheids- en milieubewustzijn. Kwaliteitscontroles uitvoeren of laten uitvoeren Visuele controles uitvoeren Geplaatste of verwerkte materialen in gereedheid brengen om externe kwaliteitscontrole op uit te laten voeren Bijsturen van de werkzaamheden Een zekere praktische kennis van de betekenis van de mogelijke kwaliteitsproeven en het gehanteerde instrumentarium (bv. drukproeven op wegdek,...). Een visuele controle uitvoeren op uitgevoerde werken en geplaatste materialen. De bouwplaats toegankelijk maken voor controles door experten en/of opdrachtgever. De materialen (bestrating,...) klaarmaken om kwaliteitscontroles toe te laten. Helpen bij het uitvoeren van proeven ter kwaliteitsmeting. Het eigen werk corrigeren en aanpassen aan de resultaten van deze kwaliteitscontroles. Veilig en ordelijk houden van de bouwplaats Het gehanteerde gereedschap, materieel en de machines zorgvuldig kunnen opruimen, reinigen en onderhouden Weten welk gereedschap en welke machines op de bouwplaats dienen opgeslagen en beveiligd te worden. De onderhoudsproducten. Gereedschap en machines op de bouwplaats opslagen en beveiligen. Het gebruikte gereedschap op de juiste wijze zuiver maken. Tijdens het werk en bij het verlaten van de bouwplaats de algemene en specifieke signalisatie controleren Praktische kennis van de wetgeving en veiligheidsreglementering in verband met verkeersbelemmeringen en de signalisatie van werken, het signalisatieplan en de signalisatievergunning. Gewijzigde signalisaties (bv. tijdens het werk wordt een verkeersbord verplaatst) in oorspronkelijke staat terugplaatsen. Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke. Veiligheids- en milieubewustzijn. Bij het verlaten van de bouwplaats vuil, modder en eventueel afval verwijderen De bouwplaats conform de eisen van het bestek achterlaten. De bouwplaats veilig, ordelijk, zuiver en toegankelijk houden (bv. door het verwijderen van afval, restmateriaal, modder,...). Veiligheids- en milieubewustzijn. 14 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
Specifieke / gespecialiseerde activiteiten van een stratenmaker 2 Plaatsen en controleren van kantstenen, bochten en de andere aanhorigheden Uitgezette wegprofielen volgen De door een landmeter, werfleider of voorman gemeten en uitgezette wegdelen: straat, kantstenen, bocht, Het meet- en richtgereedschap: jalons, piketten, duimstok, meetlat, meetveer, meetband, meetwiel, De weersomstandigheden en/ of kenmerken van de bouwplaats die de nauwkeurigheid van het meten en uitzetten in gevaar brengen (bv. inval van het zonlicht, obstakels bij het meten,...). Eens de wegen, kantstroken en de andere aanhorigheden gemeten en uitgezet zijn door een landmeter, werfleider of voorman, deze plaatsen en controleren. Het uitgegraven baanbed ophogen Het bed van bestrating eventueel extra stabiliseren Besproeien van het bed van de bestrating of van de extra-fundering Het bed van de bestrating of de extra-fundering verdichten Nameten van het bereikte peil Aanbrengen van funderings- en egalisatielagen Lengte- en dwarsprofielen en het bijzonder bestek. De verschillende soorten straatzand en hun eigenschappen (draagkracht, waterdoorlatendheid,...). De implicaties van de aard van de bestrating (tegels, klinkers,...) en de functie van het te bestraten oppervlak (rijweg, fietspad, voetgangerszone,...) op het ophogen. Afwateringssystemen. De verschillende verdichtingstechnieken (stampen, trillen,...). De verdichtingsmachines (explosiestamper, trilplaat,...). De zetting van een verhardingslaag. Lezen en interpreteren van lengte- en dwarsprofielen en van het bijzonder bestek. De juiste verhoudingen bepalen van de te gebruiken zandsoorten. Ophogen van het uitgegraven baanbed met de in de werkopdracht voorgeschreven materialen (zandcement, zand,...). De ophoging aanpassen aan de aard van de bestrating en de functie van het te bestraten oppervlak. De aanwezigheid van afwateringssystemen in de ondergrond nagaan. Indien nodig aanpassingen aan de afwatering uitvoeren. Verschillen tussen gebonden en ongebonden funderingslagen. De stabiliseringslagen aanbrengen in de juiste De verschillende soorten funderingsmateriaal: hoeveelheid en de gewenste dikte. steenslag, zandmengsels, Werking en eigenschappen van hydraulische bindmiddelen. Het meetgereedschap. Hydraulische bindmiddelen gebruiken. Hanteren van verdichtingsmachines (explosiestamper, trilplaat,...). Rekening houden met de zetting van een verhardingslaag. Lezen, interpreteren en nameten van de profielen op de werktekening. Accuratesse. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 15
2 Specifieke / gespecialiseerde activiteiten van een stratenmaker Plaatsen van boordstenen De grondplannen, dwarsprofielen, detailgegevens en werktekeningen. Het nut en het doel van boordstenen. De in het bestek beschreven materialen (bv. soort gekozen kantopsluiting,...). De plaatsing voorbereiden De verschillende soorten kantopsluitingen (bv. trottoirband, opsluitband, verhoogde kantopsluiting,...). Lezen en begrijpen van de grondplannen, dwarsprofielen, detailgegevens en werktekeningen. De verschillende soorten wegprofielen (bv. tonrond wegprofiel, hangend dwarsprofiel,...). Noties van de invloed van de densiteit van het verkeer en de wieldruk (bv. om verzakkingen te voorkomen,...). De geschikte graafmachines en gereedschappen. Selecteren van de meest geschikte gereedschappen of machines voor de uitgraving. Sleuf uitgraven voor het stellen van de boordstenen Betekenis van de uitgezette profielen. Begrijpen van de uitgezette profielen. Nauwgezet uitgraven van de uitgezette sleuven. Accuratesse. Aanbrengen van een bescherming Het doel en de werking van de bescherming (bv. tegen uitdroging, tegen opkomend water,...). Eventueel aanbrengen van een bescherming onder de fundering (bv. plastiekfolie,...). Het uitvoeren van de fundering Beton, cement en zandsoorten, Bekistingstechnieken. Zelf de fundering kunnen maken en indien dit machinaal gebeurt, bijstand kunnen verlenen bij het betonstorten. Bevestigen van de steldraad aan de uitzetpiketten aan de boordsteenzijde. Accuratesse. Hanteren van de tangen om de boordstenen te plaatsen. Plaatsen van de boordstenen Het te gebruiken hijsmateriaal. De conventionele seinen. De loodstanden. Machinaal plaatsen van de boordstenen. Geven van duidelijke instructies aan de bediener van de hijsmachine. Gebruiken van de waterpas ter controle van de loodrechtheid van de plaatsing. Hanteren van een maatlat. Opvoegen van de boordstenen. Aanwerken van de boordstenen Implicaties van het gebruikte bestratingsmateriaal (betontegels, straatstenen, kasseien,...). Implicaties van de wijze van uitvoering (stabilisatie, mortel, zavel,...). Op de juiste hoogte brengen van de geleiders. 16 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
Specifieke / gespecialiseerde activiteiten van een stratenmaker 2 Plaatsen van greppels en straatkolken De verschillende types straatkolken. De plaats van de straatkolken bepalen De grondplannen, dwarsprofielen, detailgegevens en werktekeningen. Lezen en begrijpen van de grondplannen, dwarsprofielen, detailgegevens en werktekeningen. Bepalen van de exacte plaats van de straatkolken, rekening houdend met de geplaatste boordstenen. Zo efficiënt mogelijk verwijderen van enkele boordstenen en gedeeltes van de funderingsvoet. Uitgraven van de put waarin de straatkolk geplaatst zal worden Elementaire wiskunde. De werktekeningen. De risico s van ondiep uitgraven (bv. verzakkingen, slechte afwatering,...). Berekenen van de aanslag (afstand bovenkant boordsteen en bovenkant straatkolk) op basis van de werktekeningen. Adequaat uitvoeren van het graaf- en aanvullingswerk, rekening houdend met: de manier van aansluiting van de straatkolk op het afwateringssysteem de berekende aanslag. Accuratesse. Hanteren van de waterpas. Plaatsen van de straatkolk Het te gebruiken hijsmateriaal. De straatkolk manueel in de uitgegraven put neerlaten. Machinaal neerlaten van de straatkolk in de uitgegraven put. De conventionele seinen. Geven van duidelijke instructies aan de bediener van een hijsmachine. Contactvaardigheid. De functie en de werking van greppels. Het begrip aanslag. De aanslag (afstand bovenkant boordsteen en bovenkant greppel) berekenen op basis van de detailgegevens. Aanleggen van de greppel Het begrip breekpunt. Bepalen van de plaats van de breekpunten, rekening houdend met de weghelling (vlak, hellend, grote helling). De aanslag (afstand bovenkant straatkolk en bovenkant greppel) berekenen op basis van de detailgegevens, rekening houdend met materiaal en fundering van de greppel (betonsteen, kasseien, gestort beton,...). Voorzien van uitzettingsvoegen Het doel en de noodzaak van uitzettingsvoegen. Waar de uitzettingsvoegen voorzien moeten worden. De eventuele gevolgen van uitzetting. Voorzien van uitzettingsvoegen. Accuratesse. Dichtgieten van de uitzettingsvoegen De voegvullingsproducten. Aanbrengen van voegvullingsproducten. Accuratesse. Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker 17
2 Specifieke / gespecialiseerde activiteiten van een stratenmaker Aanbrengen van steenverharding op de weg: bestraten Uitzetten van de draad waarlangs bestraat zal worden. De draad spannen De wegprofielen: dakprofiel gewijzigd dakprofiel tonrond profiel gewijzigd tonrondprofiel hangend dwarsprofiel profiel met verplaatste kruin. Het bestratingswerk aanpassen aan het uitgezette wegprofiel. Accuratesse. Plaatsen van hoogte- en naaldstenen Plaatsen van de stenen langs de uitgespannen draad. Accuratesse. Het materieel (bv. de straathamer,...). Het materieel hanteren. Het effenen van het bed van de bestrating Het aantal slagen van de straathamer zo laag mogelijk en constant houden doorheen het uitvoeringsproces. Bepalen of het gewicht en de bekbreedte van de straathamer afgestemd is op de te leggen klinkers. Accuratesse. Aannemen van de juiste werkpositie. Er op toezien dat het aantal handelingen met de steen zo laag mogelijk blijft. Verschillen tussen handmatig en machinaal bestraten. Keuze maken tussen machinaal of handmatig bestraten. Afhankelijkheid van de mate van standaardisatie ( bestratingspatroon, kleur en type stenen vorm en afmetingen van de secties vs. de omvang van het project). Het materiaal (bv. betonstraatstenen,...). De materialen (bv. betonstraatstenen) verwerken. Het materieel (bv. de straathamer,...). Het materieel hanteren. De straatstenen in het bed van de bestrating plaatsen De werkwijze voor plaatsing van de stenen. De verschillende verbanden. De betonstraatstenen in het bed van de bestrating plaatsen. Controleren dat de stenen op dracht staan. Accuratesse. Controleren dat de stenen vlak of horizontaal staan. Eisen aan de plaatsing van de stenen. Controleren dat de stenen onderling aansluiten. Controleren dat de stenen met de holle kant tegen het gemaakte werk geplaatst zijn. Controleren dat de voegbreedte voldoende is. De verschillende hulpstukken. Welke hulpstukken bij welk verband horen: halve stenen bij halfsteensverband bisschopsmutsen bij keperverband halve stenen bij elleboogverband geen hulpstukken bij een blokverband. Hulpstukken toepassen en ze eventueel zelf kunnen maken. Aftrillen van het bestrate werk met het geschikte materieel. Het vastzetten van de bestrating Hanteren van de trilplaat of trilwals. Vullen van de voegen met materiaal (zand, mortel,...). Beoordelen hoe vaak deze handelingen moeten herhaald worden voor een optimale kwaliteit van het werk. 18 Beroepscompetentieprofielen Stratenmaker
fvb ffc Constructiv Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel t +32 2 210 03 33 f +32 2 210 03 99 fvb.constructiv.be fvb@constructiv.be fvb ffc Constructiv, Brussel, 2013. Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen
BEROEPScompetentiePROFIELEN Ruwbouw Machinale beroepen Bagger Werktuigkundige voor baggervaart Baggerwerker Kraanbestuurder Torenkraanbestuurder Bestuurder mobiele kraan Betonmixerchauffeur Betonmixerchauffeur Betonpompbedienaar Weg- en waterbouw Boormeester horizontale boringen Boormeester verticale boringen Chauffeur Bouwplaatsmachinist Steen Plaatser nutsleidingen Stratenmaker Asfalt- en betonwegenbouwer Rioollegger Natuursteenbewerker Ruwbouw Metselaar Bekister - betonneerder IJzervlechter Werfbediener ruwbouw Asbestverwijderaar Betonhersteller Prefab-monteerder Spoorwerker Afwerking Afwerking ruwbouw Dekvloerlegger Tegelzetter Stukadoor Dak Monteur metalen gevel- en dakelementen Dakdekker Dakafdichter Daktimmerman Hout Houtskeletbouwer Buitenschrijnwerker Binnenschrijnwerker Interieurbouwer Glas Glaswerker Metaal Stellingbouwer Industrieel isolatiewerker Chauffagist Sanitarist Plaatser van ventilatiesystemen Verf Schilder-decorateur Industrieel schilder Transversale beroepen Magazijnier Heftruckbestuurder volgens info op 12/09/2013 Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid