Instapcompetenties van een stratenmaker

Transcriptie

1 MG CONSULTANTS Chaussée de Marche, Erpent (Namur) tel +32 (0) fax +32 (0) Instapcompetenties van een stratenmaker Stefaan Buelens Leen De Vroey Alain Dogniaux In opdracht van het FVB-FFC Met steun van het Europees Sociaal Fonds september 2004

2 Inhoud 1. Onderzoeksopdracht en -uitwerking 4 2. Het leertraject van een stratenmaker 7 3. Het zesmaandenprofiel verder onderzocht Tijdsbesteding van een beginnend stratenmaker Moeilijkheidsgraad van de vaardigheden voor een beginnend stratenmaker Verwachtingen over de nabije toekomst Stijgend belang Dalend belang Poging tot integratie Sociale attitudes en beroepshoudingen 34 Bijlage 1: de lijst van een stratenmaker 36 Bijlage 2: lijst van sociale vaardigheden en beroepshoudingen 39 ESF: de Europese bijdrage tot de ontwikkeling van de werkgelegenheid door inzetbaarheid, ondernemerschap, aanpasbaarheid en gelijke kansen te bevorderen, en door te investeren in menselijke hulpbronnen.

3 Lijst van tabellen Tabel 1: het leertraject van een stratenmaker 9 Tabel 2: het profiel van een stratenmaker na zes maanden arbeid: stand van zaken per categorie van vaardigheden 14 Tabel 3: het profiel van een stratenmaker na zes maanden arbeid: evolutie in het leren per categorie van vaardigheden 15 Tabel 4: gemiddelde tijdsbesteding van een stratenmaker op zes maanden. Hoogste tien scores 18 Tabel 5: gemiddelde tijdsbesteding van een stratenmaker op zes maanden. Volledige resultaten 19 Tabel 6: moeilijkheidsgraad van de vaardigheden op zes maanden tijd. Hoogste tien scores. 23 Tabel 7: moeilijkheidsgraad van de vaardigheden op zes maanden tijd. Volledige resultaten 24 Tabel 8: de kernvaardigheden uit het totaalbeeld 30 Tabel 9: voorbeeld van een totaalbeeld, op basis van de weging: tijdsintensiteit (50%), moeilijkheidsgraad (50%) 31 Tabel 10: sociale vaardigheden en beroepshoudingen. Waardering 35 3

4 1. Onderzoeksopdracht en -uitwerking Onderzoeksopdracht. Dit onderzoek brengt de instapcompetenties van een stratenmaker in kaart. De instapcompetenties zijn de kernvaardigheden voor een beginnend stratenmaker. De studie vertaalde deze vraag als het uittekenen van een leertraject dat een stratenmaker in de praktijk volgt: welke vaardigheden zijn noodzakelijk om kans te maken op een aanwerving? welke vaardigheden dient de beginnende stratenmaker als eerste onder de knie te krijgen? hoe verloopt het verdere leerproces? Voor de aanwervingsdrempel werd gevraagd naar het allerlaagste kennisniveau dat een aankomende stratenmaker minstens moet hebben om toch te mogen starten in het bedrijf. Er werd niet gevraagd naar de wensen van de werkgever. Dit onderzoek registreert het leerproces van een startende onervaren stratenmaker die zich bij de bedrijven op dit ogenblik aandient. De studie stelt dus géén ideaal leertraject of streefdoelen op. Het leertraject rangschikt de vaardigheden in de volgorde van aanleren. Zo n leertraject doet echter de praktijk wat onrecht aan. De kennis van sommige vaardigheden is immers belangrijker dan die van andere. Zo is bijvoorbeeld de kennis van een vaardigheid waarop een stratenmaker veel beroep doet, belangrijker dan de kennis van een vaardigheid die slechts marginaal wordt gebruikt. Daarom werd het leertraject uitgediept met informatie over: tijdsbesteding: de vaardigheden waaraan een beginnend stratenmaker veel tijd besteedt; moeilijkheidsgraad: de moeilijke vaardigheden voor een beginnend stratenmaker; toekomstig belang: de vaardigheden die in de nabije toekomst belangrijker of minder belangrijk worden. Deze drie inschattingen van het gewicht van een vaardigheid corrigeren het eendimensionale beeld van een leertraject. Samen met het leertraject, geven ze genoeg informatie om op een doordachte en wetenschappelijk verantwoorde wijze een opleidingstraject uit te tekenen en daarin de vaardigheden aan te duiden die extra aandacht verdienen. 4

5 Voortbouwen op het bestaande beroepsprofiel. Het onderzoek naar de instapcompetenties steunt op een eerder uitgetekend beroepsprofiel 1, dat een volledige omschrijving levert van de vaardigheden die een (goede en zelfstandig werkende) stratenmaker beheerst. Dit beroepsprofiel is als maatstaf te gebruiken om te bepalen of een stratenmaker zijn vak volledig beheerst of niet. Dat profiel onderscheidt de volgende categorieën van : 1. bouwplaats inrichten 2. uitgezette wegprofielen volgen 3. funderings- en 4. boordstenen plaatsen 5. bestraten 6. de bestrating vastzetten 7. ondersteunende Alle categorieën samen bevatten in totaal 52 vaardigheden. Voorafgaandelijke correctie door een deskundige. Het oorspronkelijke beroepsprofiel werd voorgelegd aan dhr. Michel Van Nuffel van Châtelet. Met hem werd de interne consistentie van de lijst bekeken. Als bleek dat apart omschreven vaardigheden in de praktijk onder één noemer te brengen zijn en hetzelfde kennisniveau vragen van de uitvoerder, dan werden de samengevoegd. Omgekeerd werden er ook opgesplitst in deelvaardigheden wanneer die in de praktijk een ander kennisniveau vroegen. Deze herschikkingen van de oorspronkelijke lijst leverde uiteindelijk een lijst op van 52. Reductie tot een werkbaar geheel. Het beroepsprofiel beschrijft in detail de inhoud van de verschillende vaardigheden. Omwille van de overzichtelijkheid en hanteerbaarheid werden deze uitgebreide beschrijvingen gereduceerd tot een compacte tekst, zodat ze haast in een oogopslag te begrijpen zijn (zie bijlage 1). Zo n samenvatting schrapt noodgedwongen uitleg en deelvaardigheden, zodat de overblijvende tekst de krachtlijnen bevat. Ook deze samenvatting werd ter correctie voorgelegd aan de deskundige. Beroepshoudingen. Een aparte lijst van 18 sociale vaardigheden en algemene beroepshoudingen werd samengesteld (bijlage 2). Op de gestandaardiseerde lijst staan attitudes als klantgerichtheid, zin voor orde en doorzettingsvermogen. De beroepshoudingen worden niet in beschouwing genomen voor het opstellen van het leertraject van een beginnend stratenmaker. Het belang van deze attitudes wordt apart gesitueerd. 1 Beroepsprofielen in de bouwnijverheid: wegenwerker, 1998, HIVA & Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel. 5

6 Werkwijze. Het onderzoek steunt op een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve gegevensverzameling. Het gebeurt aan de hand van diepteinterviews, die echter oog hebben voor het verzamelen van een sterk kwantitatieve onderbouw van gegevens. De interviews vonden plaats in de periode april-juni 2004 en telkens werd de bedrijfsleider of projectleider bevraagd. Elk interview levert soortgelijke gegevens op, wat de onderlinge vergelijkbaarheid van de interviews verzekert. Het onderzoek vond plaats in twintig Belgische bedrijven, tien Nederlandstalige en tien Franstalige ondernemingen. Bedrijf Plaats Provincie Klasse Aantal stratenmakers Vallons Nivelles Waals-Brabant 5-9 werknemers 3 Lewema Wépion Namen 1-4 werknemers 4 Bela Lubbeek Vlaams-Brabant 1-9 werknemers 4 Wegrio Hamme Oost-Vlaanderen werknemers 4 Bairin Remicourt Luik 5-9 werknemers 5 Roman Entreprises Perwez Namen werknemers 5 Sotraba Arquennes Hengouwen werknemers 5 Trojan Anderlecht Brussel werknemers 6 Danheux & Maroye Tubize Waals-Brabant werknemers 6 Thays Ixelles Brussel werknemers 9 De Brabandere Veurne Oost-Vlaanderen werknemers 10 Willemens aannemingen Tielt-Winge Vlaams-Brabant werknemers 10 Martens & Zoon Genk Limburg werknemers 20 ETEC Manage Henegouwen werknemers 22 Janssens Reet Antwerpen werknemers 30 Kembo Dessel Antwerpen werknemers 30 Limasco Heusden Limburg werknemers 37 Screg Berchem Ste Agathe Brussel >500 werknemers 42 Hens Wuustwezel Antwerpen werknemers 54 ABW Beerse Antwerpen werknemers 80 Steekproef. De bedrijven werden gekozen in functie van hun geografische ligging en hun werknemersaantal. Elke RSZ-categorie werd vertegenwoordigd evenredig met de verdeling binnen de sector wegenwerken. 6

7 2. Het leertraject van een stratenmaker Zes maanden. Dit rapport kiest voor een begrenzing van het leertraject tot zes maanden. Het onderzoekt welk profiel het absolute minimum is voor aanwerving en hoe iemand zich de volgende zes maanden inwerkt als stratenmaker. Belangrijk om weten is dat het om zes maanden voltijds werk gaat. Periodes van twee maanden. Op de volgende bladzijden staat het leertraject van een stratenmaker. Achtereenvolgens komen aan bod: 1. Vaardigheden die nodig zijn voor de aanwerving; 2. Vaardigheden die vervolgens aangeleerd worden (1-2 maand); 3. Vaardigheden die vervolgens aangeleerd worden (3-4 maand); 4. Vaardigheden die vervolgens aangeleerd worden (5-6 maand); 5. Vaardigheden die na meer dan 6 maanden aangeleerd worden. Latere scholing. Hoewel deze studie een zesmaandenprofiel opstelt, leek het ons toch interessant informatie te geven over de die later aangeleerd worden. Volgende worden niet weerhouden in het zesmaandenprofiel: Taken die verworven worden tussen zes en twaalf maanden voltijdse tewerkstelling. Taken waarvan minder dan acht van de twintig bevraagde ondernemingen vinden dat ze behoren tot het pakket van een stratenmaker tijdens zijn eerste jaar tewerkstelling. Om deze reden werden volgende 10 uit het zesmaandenprofiel gehaald: 1.5, 2.3, 3.2, 3.4, 3.6, 3.9, 4.2, 4.11, 5.3 et 5.4. Legende: de gehanteerde kleurencode. Een vaardigheid behoort tot de instapcompetenties als een substantieel aantal geïnterviewden vindt dat ze behoort tot het pakket van een stratenmaker in hun bedrijf én de vaardigheid gemiddeld binnen de eerste zes maanden na aanwerving wordt geleerd. Een substantieel aantal geïnterviewden werd vertaald als meer dan een derde van de bevraagde bedrijven. Dit rapport onderscheidt twee soorten vaardigheden: Vaardigheden die minstens 14 van de 20 ondervraagde bedrijven vernoemen in het zesmaandenprofiel van een stratenmaker, geldig voor hun bedrijf. Dit zijn de vaardigheden waarvan meer dan twee derde van de ondervraagde bedrijven vindt dat een beginnend stratenmaker ze na zes maanden moet beheersen. Deze vaardigheden staan in de tabellen tegen een witte achtergrond vermeld. Gereedschap voor zijn taak kennen en verzamelen (1.6) 7

8 Vaardigheden die 8 tot en met 13 bedrijven aanduiden, staan in een grijze kleur vermeld. Het zijn de vaardigheden waarvan meer dan één derde van de ondervraagde bedrijven vindt dat een beginnend stratenmaker ze na zes maanden moet beheersen. Aangezien maximaal dertien op twintig bedrijven het een taak vinden voor het zesmaandenprofiel, heerst er bij de geïnterviewden geen consensus over deze vaardigheid. Omdat meer dan één derde van de bedrijven vindt ze op zes maanden gekend moet zijn, is het logisch dat de taak in een opleiding voor stratenmaker figureert. Zulke vaardigheden krijgen in dit rapport een grijze kleur. In één oogopslag onderscheidt de lezer ze daarmee van de vaardigheden met de witte achtergrond, waarover wel een consensus bestaat (14 op 20 bedrijven of meer). Een voorbeeld van een dergelijke vaardigheid waarover geen consensus bestaat: Zorgen voor de eenduidigheid en zichtbaarheid van de aangebrachte signalisatie (1.2) Mediaan als gemiddelde. Om te berekenen wanneer een stratenmaker een vaardigheid in het algemeen heeft aangeleerd, wordt de mediaan gehanteerd, de middelste waarde. Een mediaan van twee maanden zegt bijvoorbeeld dat minstens de helft van de geïnterviewden deze vaardigheid situeert als aangeleerd na hoogstens twee maanden. De mediaan werd boven het rekenkundig gemiddelde verkozen, omdat afwijkende scores een veel groter gewicht krijgen bij het rekenkundig gemiddelde. Een voorbeeld verduidelijkt dit. Als een vaardigheid van zeven geïnterviewden de volgende scores krijgt: 5 maanden 6 maanden 6 maanden 6 maanden 6 maanden 7 maanden 13 maanden de mediaan, de middelste waarde: het rekenkundig gemiddelde: 6 maanden 7 maanden In het voorbeeld hebben zes van de zeven geïnterviewden een gelijkluidende opinie, met onderling nauwelijks afwijkende visies. Slechts één bedrijf situeert het aanleren van de vaardigheid veel later, bijvoorbeeld omwille van een afwijkende productieorganisatie. Werken met de mediaanwaarde nuanceert het gewicht van dit bedrijf, terwijl het rekenkundig gemiddelde dit afwijkende bedrijf een zodanig belang toekent, dat het gemiddelde hoger eindigt dan het oordeel van de zes overige bedrijven. De afwijkende waarde zou daarmee de taak uit het zesmaandenprofiel houden. Geen aanwervingsdrempel. Bij aanwerving moet geen enkele van de 52 vaardigheden uit het pakket van een stratenmaker gekend zijn. Een derde na twee maanden. Na twee maanden voltijds werken heeft een beginnend stratenmaker zestien geleerd. Op dit ogenblik beheerst de 8

9 stratenmaker 31 procent van de vaardigheden van zijn functie volgens de geïnterviewden. 63 procent na vier maanden. Twee maanden later na vier maanden voltijds werken heeft de stratenmaker zeventien vaardigheden extra onder de knie. De stratenmaker beheerst daarmee bijna twee derde van het pakket, ofwel 63 procent. Vier vijfde na een half jaar. Na zes maanden voltijds werken wordt verwacht dat een beginnend stratenmaker 42 van de 52 vaardigheden beheerst, of 81 procent. Dit is een hoog percentage in vergelijking met andere bouwberoepen, wetende dat bovendien geen enkele vaardigheid uit de lijst voor dit beroep al bij aanwerving moet zijn gekend. Bijna alles na één jaar. De stratenmaker heeft nog eens 7 van de 52 bijgeleerd na een tweede semester voltijds werken. Na een jaar beheerst de stratenmaker daarmee 49 van de 52 vaardigheden, of 94 procent van het pakket. Behalve in de nieuwe vaardigheden bekwaamt de stratenmaker zich in het tweede halfjaar werken in de reeds geleerde. Ook met één jaar ervaring bereikt een beginner nog lang niet het niveau van een volleerde stielman. Tabel 1: het leertraject van een stratenmaker Vaardigheden nodig voor de aanwerving (0 maanden): Er zijn geen vaardigheden die noodzakelijk zijn voor de aanwerving. Voor een stratenmaker is er geen aanwervingsdrempel. Vaardigheden die vervolgens worden aangeleerd (1 ste en 2 de maand): Categorie Vaardigheid Na X maanden Gereedschap voor zijn taak kennen en verzamelen (1.6) 0.5 Bij het verlaten van de bouwplaats vuil, modder en eventueel afval verwijderen (7.6) Boordstenen plaatsen De klemmen om de boordstenen te plaatsen correct hanteren (4.7) 1 6. De bestrating vastzetten De voegen met zand invegen of met mortel opvullen (6.2) 1 Tijdens de werkuitvoering de toegangen tot de woningen vrijhouden (7.2) 1 9

10 4. Boordstenen plaatsen De boordstenen vakkundig aanwerken en opvoegen (4.10) 1.5 Bij het verlaten van de bouwplaats gereedschappen en machines vakkundig reinigen en opbergen of stallen (7.7) Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) Boordstenen plaatsen De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) 2 Met de meest geschikte gereedschappen of machines de sleuf voor het stellen van de boordstenen nauwkeurig uitgraven (4.3) 4. Boordstenen plaatsen De steldraad nauwkeurig bevestigen aan de uitzetpiketten aan de boordsteenzijde (4.6) 2 4. Boordstenen plaatsen Aanstampen van de gestabiliseerde grondberm (4.12) 2 2 De juiste (ergonomische) werkpositie aannemen (5.6) 2 Weten hoe de materialen ( betontegels, klinkers, keien ) vakkundig toegepast worden (5.7) 2 Bij het verlaten van de bouwplaats de algemene en specifieke signalisatie controleren en waar nodig terugplaatsen (7.1) 2 Gevaarlijke plekken waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afbakenen (7.3) 2 Vaardigheden die vervolgens worden aangeleerd (3 de en 4 de maand): Categorie Vaardigheid Na X maanden Zorgen voor de eenduidigheid en zichtbaarheid van de aangebrachte signalisatie (1.2) 3 Rekening houden met de aard van de bestrating ( tegels, keien, klinkers ) en de functie van het te bestraten oppervlak ( rijweg, fietspad, voetgangerszone ) (3.3) De verdichtingstechnieken kennen ( stampen, trillen ) en de bijbehorende machines hanteren ( explosiestamper, trilplaat ) (3.7) 3 3 De hoogte van de straatlaag berekenen, rekening houdend met de steendikte (3.8) 3 4. Boordstenen plaatsen De verschillende soorten kantopsluitingen kennen ( trottoirband, opsluitband, verhoogde kantopsluiting ) (4.1) 4. Boordstenen plaatsen Bij machinaal plaatsen, de hijstoestellen gebruiken en de conventionele seinen kennen (4.8)

11 4. Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 3 Bepalen of het gewicht en de bekbreedte van de straathamer afgestemd zijn op de te leggen klinkers (5.5) Het aantal handelingen zo klein mogelijk houden (5.8) De bestrating vastzetten Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen : trilplaat of trilwals (6.1) 3 Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke (7.4) De veiligheidsnormen aangaande de inrichting en toegankelijkheid van de bouwplaats kennen en toepassen (1.3) De veiligheidsnormen kennen bij het lossen van massa s zware materialen zoals straatstenen (1.7) Boordstenen plaatsen Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 4 De hoogte- en naaldstenen nauwkeurig langs de uitgespannen draad plaatsen (5.2) 4 Zorgen dat de stenen onderling goed aansluiten en met een voldoende voegbreedte (5.10) 4 6. De bestrating vastzetten Beoordelen hoe vaak deze handelingen moeten herhaald worden voor een optimale kwaliteit van het werk (6.3) 4 Vaardigheden die vervolgens worden aangeleerd (5 de en 6 de maand): Categorie Vaardigheid Na X maanden 2. Uitgezette wegprofielen volgen Vakkundig omgaan met meet- en richtgereedschap : jalons, piketten, vouwmeter, meetlat, meetveer, meetband, meetwiel... (2.2) 5 Nauwkeurig uitzetten van de draad waarlangs bestraat zal worden (5.1) Bouwplaats inrichten 1. Bouwplaats inrichten 2. Uitgezette wegprofielen volgen De verkeerstekens kennen in verband met de werkzaamheden en hun hinder voor het verkeer (1.1) De betekenis van borden en andere hulpmiddelen kennen (hekken, bakens, verkeerskegels, aanduiding van begin en einde van de werken) en die kunnen aanbrengen (1.4) Weten wat er uitgezet en gemeten is : straat, kantstenen, bocht... (2.1) 6 4. Boordstenen plaatsen De beton-, cement-, en zandsoorten kennen (4.4)

12 Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) Weten welke hulpstukken bij welk verband horen : halve steen, bisschopsmutsen bij keperverband, elleboogverband, blokverband (5.11) Wanneer nodig zijn eigen werk verbeteren en aanpassen aan de uitslag van de kwaliteitscontroles (7.5)

13 Vervolmakingsvaardigheden: Van de volgende vaardigheden wordt pas na meer dan zes maanden voltijdse tewerkstelling verwacht dat een stratenmaker ze beheerst. Categorie Vaardigheid Het aantal slagen van de straathamer zo laag mogelijk en constant houden doorheen het uitvoeringsproces (5.4) De verschillende soorten straatzand en hun eigenschappen kennen (draagkracht, waterdoorlatendheid) (3.2) Na X maanden Nameten van het bereikte peil aan de hand van de profielen op de werktekening (3.9) 12 Lezen en interpreteren van situatieplan, plattegrond, werk-tekening, langs- en dwarsprofiel (1.5) >12 2. Uitgezette wegprofielen volgen Op de hoogte zijn van de afwateringssystemen in de ondergrond en eventueel aanpassingen aan de drainering uitvoeren (3.4) De profielen plaatsen en hun inplanting controleren, rekening houdend met inval van zonlicht, obstakels bij het meten... (2.3) >12 >12 13

14 Tabel 2: het profiel van een stratenmaker na zes maanden arbeid: stand van zaken per categorie van vaardigheden geen of nauwelijks kennis aan het leren kennis op zes maanden Uitgezette wegprofielen volgen Funderings- en Bouwplaats inrichten Boordstenen plaatsen Bestraten De bestrating vastzetten Ondersteunende NOOT: Kennis op zes maanden betekent dat de stratenmaker de categorie grotendeels of helemaal beheerst (drie kwart van de vaardigheden of meer). Aan het leren betekent dat de stratenmaker tussen 25 en 75 procent van de vaardigheden van deze categorie kent. Geen of nauwelijks kennis betekent dat de stratenmaker op dat moment nog geen aanvang maakte met het leren van de categorie (25 procent van de vaardigheden of minder zijn gekend). 14

15 Tabel 3: het profiel van een stratenmaker na zes maanden arbeid: evolutie in het leren per categorie van vaardigheden aantal Bij aanwerving Op 2 maanden Op 4 maanden Op 6 maanden 7 2. Uitgezette wegprofielen volgen Boordstenen plaatsen De bestrating vastzetten 3 7. ondersteunende 7 Totaal aantal vaardigheden NOOT: Per categorie van vaardigheden toont de groei van het grijze blokje het aandeel van vaardigheden dat op dat moment gekend moet zijn. Een blanco hokje zegt dat er op dat moment nog geen enkele vaardigheid gekend is uit die categorie; een volledig grijs hokje vertelt dat alle vaardigheden van die categorie op dat moment gekend zijn. 15

16 3. Het zesmaandenprofiel verder onderzocht Voortbouwen op het profiel op zes maanden. De vorige bladzijden tekenden het leertraject uit van een stratenmaker. Het somt de vaardigheden op waarover de ondervraagde bedrijven het met elkaar eens zijn dat ze tot het pakket behoren van een stratenmaker. Dit rapport bouwt verder op het pakket van een stratenmaker met zes maanden ervaring, het zesmaandenprofiel. De volgende bladzijden analyseren achtereenvolgens: 3.1. de tijdsbesteding van die stratenmaker; 3.2. de moeilijkheidsgraad van de vaardigheden die de stratenmaker beheerst; 3.3. het toekomstig belang van de verschillende vaardigheden. Vaardigheden die een stratenmaker pas later dan de eerste periode van zes maanden dient te beheersen, worden van de onderstaande tabellen uitgesloten Tijdsbesteding van een beginnend stratenmaker Tijdsbesteding na zes maanden ervaring. Deze paragraaf brengt de tijdsbesteding in kaart van een beginnend stratenmaker. Als referentiemoment werd gekozen voor de tijdsbesteding van een stratenmaker op het moment dat hij zes maanden aan de slag is. Het is geen gemiddelde van de tijdsbesteding gedurende de eerste zes maanden. Elke geïnterviewde schatte waaraan een stratenmaker zijn tijd besteedt. Hierbij werden met andere woorden de gescheiden die veel tijd vergen van diegene die weinig tijd in beslag nemen. De onderstaande tabellen geven een dwarsdoorsnede van alle interviews. Gegevensverzameling. De respondenten kregen als opdracht twintig tijd- muntjes te verspreiden over de verschillende vaardigheden van het door hen opgestelde vaardigheidsprofiel (op zes maanden). Tijdsintensieve vaardigheden kenden ze verschillende tijdmuntjes toe; vaardigheden die weinig tijd vergen, moesten het zonder muntje stellen. Zo stelden de respondenten elk een (ruwe) tijdsbegroting op. De begrenzing tot het toekennen van twintig muntjes verplichtte hen om keuzes te maken tussen de verschillende vaardigheden, zodat de tijdsintensieve vaardigheden worden gescheiden van de in de tijd minder belangrijke vaardigheden. 16

17 Kleine uitval. Elke geïnterviewde maakte binnen zijn eigen minimaal profiel een tijdsbudget op. Dat profiel wijkt af van het gezamenlijke profiel, dat een dwarsdoorsnede is van de resultaten uit de twintig verschillende interviews. 9,5 procent van de tijdmuntjes werd toegekend aan vaardigheden die niet in het gemiddelde zesmaandenprofiel figureren. Gemiddelde gewicht. De getallen in tabel 5 geven het gemiddelde gewicht in tijd weer dat de twintig geïnterviewden toekennen aan de vaardigheid in kwestie. Het is het gemiddelde aantal tijdmuntjes (rekenkundig gemiddelde) toegekend door de geïnterviewden, vooropgesteld dat ze de vaardigheid opnamen in hun eigen zesmaandenprofiel. Hoe hoger de score, hoe belangrijker de gemiddelde tijdsinvestering. 17

18 Tabel 4: gemiddelde tijdsbesteding van een stratenmaker op zes maanden. Hoogste tien scores Rang Categorie Vaardigheid 1 De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) 2 Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) 3 4. Boordstenen plaatsen De boordstenen vakkundig aanwerken en opvoegen (4.10) 4 Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) 4 4. Boordstenen plaatsen Zelf de fundering kunnen maken en indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 6 Zorgen dat de stenen onderling goed aansluiten en met een voldoende voegbreedte (5.10) 7 6. De bestrating vastzetten Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen: trilplaat of trilwals (6.1) 8 4. Boordstenen plaatsen Met de meest geschikte gereedschappen of machines de sleuf voor het stellen van de boordstenen nauwkeurig uitgraven (4.3) 9 6. De bestrating vastzetten De voegen met zand invegen of met mortel opvullen (6.2) Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 18

19 Tabel 5: gemiddelde tijdsbesteding van een stratenmaker op zes maanden. Volledige resultaten Categorie Vaardigheid Gemiddeld gewicht De verkeerstekens kennen in verband met de werkzaamheden en hun hinder voor het verkeer (1.1) 0,0 Zorgen voor de eenduidigheid en zichtbaarheid van de aangebrachte signalisatie (1.2) 0,0 De veiligheidsnormen aangaande de inrichting en toegankelijkheid van de bouwplaats kennen en toepassen (1.3) De betekenis van borden en andere hulpmiddelen kennen (hekken, bakens, verkeerskegels, aanduiding van begin en einde van de werken) en die kunnen aanbrengen (1.4) 0,1 0,3 Gereedschap voor zijn taak kennen en verzamelen (1.6) 0,2 De veiligheidsnormen kennen bij het lossen van massa s zware materialen zoals straatstenen (1.7) 0,0 2. Uitgezette wegprofielen volgen Weten wat er uitgezet en gemeten is : straat, kantstenen, bocht... (2.1) 0,4 2. Uitgezette wegprofielen volgen Vakkundig omgaan met meet- en richtgereedschap : jalons, piketten, vouwmeter, meetlat, meetveer, meetband, meetwiel... (2.2) Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) Rekening houden met de aard van de bestrating ( tegels, keien, klinkers ) en de functie van het te bestraten oppervlak ( rijweg, fietspad, voetgangerszone ) (3.3) 0,5 1,4 0,3 De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) 2,8 De verdichtingstechnieken kennen ( stampen, trillen ) en de bijbehorende machines hanteren ( explosiestamper, trilplaat ) (3.7) 0,1 De hoogte van de straatlaag berekenen, rekening houdend met de steendikte (3.8) 0,4 4. Boordstenen plaatsen De verschillende soorten kantopsluitingen kennen ( trottoirband, opsluitband, verhoogde kantopsluiting ) (4.1) 4. Boordstenen plaatsen Met de meest geschikte gereedschappen of machines de sleuf voor het stellen van de boordstenen nauwkeurig uitgraven (4.3) 0,1 1,1 4. Boordstenen plaatsen De beton-, cement-, en zandsoorten kennen (4.4) 0,0 4. Boordstenen plaatsen Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 1,4 19

20 4. Boordstenen plaatsen De steldraad nauwkeurig bevestigen aan de uitzetpiketten aan de boordsteenzijde (4.6) 0,6 4. Boordstenen plaatsen De klemmen om de boordstenen te plaatsen correct hanteren (4.7) 0,5 4. Boordstenen plaatsen Bij machinaal plaatsen, de hijstoestellen gebruiken en de conventionele seinen kennen (4.8) 0,0 4. Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 0,9 4. Boordstenen plaatsen De boordstenen vakkundig aanwerken en opvoegen (4.10) 1,7 4. Boordstenen plaatsen Aanstampen van de gestabiliseerde grondberm (4.12) 0,4 Nauwkeurig uitzetten van de draad waarlangs bestraat zal worden (5.1) 0,7 De hoogte- en naaldstenen nauwkeurig langs de uitgespannen draad plaatsen (5.2) 0,9 Bepalen of het gewicht en de bekbreedte van de straathamer afgestemd zijn op de te leggen klinkers (5.5) De juiste (ergonomische) werkpositie aannemen (5.6) 0,0 0,0 Weten hoe de materialen ( betontegels, klinkers, keien ) vakkundig toegepast worden (5.7) 0,0 Het aantal handelingen zo klein mogelijk houden (5.8) 0,1 Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) 2,5 Zorgen dat de stenen onderling goed aansluiten en met een voldoende voegbreedte (5.10) 1,2 Weten welke hulpstukken bij welk verband horen : halve steen, bisschopsmutsen bij keperverband, elleboogverband, blokverband (5.11) 0,2 6. De bestrating vastzetten 6. De bestrating vastzetten Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen : trilplaat of trilwals (6.1) 1,1 De voegen met zand invegen of met mortel opvullen (6.2) 1,1 6. De bestrating vastzetten Beoordelen hoe vaak deze handelingen moeten herhaald worden voor een optimale kwaliteit van het werk (6.3) Bij het verlaten van de bouwplaats de algemene en specifieke signalisatie controleren en waar nodig terugplaatsen (7.1) 0,1 0,0 20

21 Tijdens de werkuitvoering de toegangen tot de woningen vrijhouden (7.2) 0,2 Gevaarlijke plekken waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afbakenen (7.3) 0,1 Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke (7.4) Wanneer nodig zijn eigen werk verbeteren en aanpassen aan de uitslag van de kwaliteitscontroles (7.5) 0,0 0,6 Bij het verlaten van de bouwplaats vuil, modder en eventueel afval verwijderen (7.6) 0,2 Bij het verlaten van de bouwplaats gereedschappen en machines vakkundig reinigen en opbergen of stallen (7.7) NOOT: Het gemiddelde gewicht is het gemiddelde aantal tijdsmuntjes op twintig dat een vaardigheid krijgt van de geïnterviewden die deze vaardigheid rekenen tot hun zesmaandenprofiel. 0,3 21

22 3.2. Moeilijkheidsgraad van de vaardigheden voor een beginnend stratenmaker Soortgelijke bevraging als bij tijdsbesteding. De moeilijkheidsgraad van de vaardigheden is op een soortgelijke wijze bevraagd als de tijdsbesteding. Opnieuw moeten de geïnterviewden twintig muntjes toekennen. Ditmaal selecteren ze daarmee de moeilijke vaardigheden uit het profiel. Eén respondent kon niet op deze vraag antwoorden. Er werden dus in totaal 380 muntjes verdeeld door 19 geïnterviewden. In absolute termen is de tijdsbesteding beperkt (iedereen heeft honderd procent tijd tot zijn beschikking), terwijl de moeilijkheidsgraad een uitgesproken relatief concept is. De vraag hier peilt naar wat de moeilijkste vaardigheden zijn van het vak en zoekt daarmee naar de onderlinge verhoudingen tussen de verschillende vaardigheden. Dit zegt niets over het globale moeilijkheidspeil van de job van stratenmaker. Parallel met de werkwijze in paragraaf 3.1, geven de resultaten de gemiddelde moeilijkheidsgraad weer die de geïnterviewden toekennen aan de vaardigheden die ze opnamen in hun zesmaandenprofiel. Een hoge score betekent dat de vaardigheid moeilijker is in vergelijking met de andere vaardigheden. Kleine uitval. Opnieuw kenden de respondenten muntjes toe aan vaardigheden die niet tot het gemeenschappelijke zesmaandenprofiel behoren. Het merendeel van de muntjes (82 procent) gaven ze echter aan vaardigheden die ook in het gemiddelde zesmaandenprofiel zijn opgenomen. 22

23 Tabel 6: moeilijkheidsgraad van de vaardigheden op zes maanden tijd. Hoogste tien scores. Rang Categorie Vaardigheid Boordstenen plaatsen De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 4. Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 2 De hoogte- en naaldstenen nauwkeurig langs de uitgespannen draad plaatsen (5.2) Uitgezette wegprofielen volgen 6. De bestrating vastzetten Wanneer nodig zijn eigen werk verbeteren en aanpassen aan de uitslag van de kwaliteitscontroles (7.5) Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke (7.4) Weten wat er uitgezet en gemeten is: straat, kantstenen, bocht... (2.1) Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen : trilplaat of trilwals (6.1) Gevaarlijke plekken waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afbakenen (7.3) 23

24 Tabel 7: moeilijkheidsgraad van de vaardigheden op zes maanden tijd. Volledige resultaten Categorie Vaardigheid Gemiddeld gewicht De verkeerstekens kennen in verband met de werkzaamheden en hun hinder voor het verkeer (1.1) 0.2 Zorgen voor de eenduidigheid en zichtbaarheid van de aangebrachte signalisatie (1.2) 0,6 De veiligheidsnormen aangaande de inrichting en toegankelijkheid van de bouwplaats kennen en toepassen (1.3) De betekenis van borden en andere hulpmiddelen kennen (hekken, bakens, verkeerskegels, aanduiding van begin en einde van de werken) en die kunnen aanbrengen (1.4) 0,3 0,1 Gereedschap voor zijn taak kennen en verzamelen (1.6) 0,1 De veiligheidsnormen kennen bij het lossen van massa s zware materialen zoals straatstenen (1.7) 0,3 2. Uitgezette wegprofielen volgen Weten wat er uitgezet en gemeten is : straat, kantstenen, bocht... (2.1) 1,0 2. Uitgezette wegprofielen volgen Vakkundig omgaan met meet- en richtgereedschap : jalons, piketten, vouwmeter, meetlat, meetveer, meetband, meetwiel... (2.2) Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) Rekening houden met de aard van de bestrating ( tegels, keien, klinkers ) en de functie van het te bestraten oppervlak ( rijweg, fietspad, voetgangerszone ) (3.3) 1,3 0,7 0,3 De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) 1,1 De verdichtingstechnieken kennen ( stampen, trillen ) en de bijbehorende machines hanteren ( explosiestamper, trilplaat ) (3.7) 0,7 De hoogte van de straatlaag berekenen, rekening houdend met de steendikte (3.8) 0,9 4. Boordstenen plaatsen De verschillende soorten kantopsluitingen kennen ( trottoirband, opsluitband, verhoogde kantopsluiting ) (4.1) 4. Boordstenen plaatsen Met de meest geschikte gereedschappen of machines de sleuf voor het stellen van de boordstenen nauwkeurig uitgraven (4.3) 0,4 0,2 4. Boordstenen plaatsen De beton-, cement-, en zandsoorten kennen (4.4) 0,1 4. Boordstenen plaatsen Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 1,1 24

25 4. Boordstenen plaatsen De steldraad nauwkeurig bevestigen aan de uitzetpiketten aan de boordsteenzijde (4.6) 0,8 4. Boordstenen plaatsen De klemmen om de boordstenen te plaatsen correct hanteren (4.7) 0,1 4. Boordstenen plaatsen Bij machinaal plaatsen, de hijstoestellen gebruiken en de conventionele seinen kennen (4.8) 0,2 4. Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 1,5 4. Boordstenen plaatsen De boordstenen vakkundig aanwerken en opvoegen (4.10) 0,4 4. Boordstenen plaatsen Aanstampen van de gestabiliseerde grondberm (4.12) 0,1 Nauwkeurig uitzetten van de draad waarlangs bestraat zal worden (5.1) 1,8 De hoogte- en naaldstenen nauwkeurig langs de uitgespannen draad plaatsen (5.2) 1,1 Bepalen of het gewicht en de bekbreedte van de straathamer afgestemd zijn op de te leggen klinkers (5.5) De juiste (ergonomische) werkpositie aannemen (5.6) 0,2 0,3 Weten hoe de materialen ( betontegels, klinkers, keien ) vakkundig toegepast worden (5.7) 0,6 Het aantal handelingen zo klein mogelijk houden (5.8) 0,5 Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) 0,5 Zorgen dat de stenen onderling goed aansluiten en met een voldoende voegbreedte (5.10) 0,3 Weten welke hulpstukken bij welk verband horen : halve steen, bisschopsmutsen bij keperverband, elleboogverband, blokverband (5.11) 0,3 6. De bestrating vastzetten 6. De bestrating vastzetten Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen : trilplaat of trilwals (6.1) 0,8 De voegen met zand invegen of met mortel opvullen (6.2) 0,2 6. De bestrating vastzetten Beoordelen hoe vaak deze handelingen moeten herhaald worden voor een optimale kwaliteit van het werk (6.3) Bij het verlaten van de bouwplaats de algemene en specifieke signalisatie controleren en waar nodig terugplaatsen (7.1) 0,5 0,7 25

26 Tijdens de werkuitvoering de toegangen tot de woningen vrijhouden (7.2) 0,3 Gevaarlijke plekken waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afbakenen (7.3) 0,9 Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke (7.4) Wanneer nodig zijn eigen werk verbeteren en aanpassen aan de uitslag van de kwaliteitscontroles (7.5) 1,2 1,4 Bij het verlaten van de bouwplaats vuil, modder en eventueel afval verwijderen (7.6) 0,4 Bij het verlaten van de bouwplaats gereedschappen en machines vakkundig reinigen en opbergen of stallen (7.7) NOOT: Het gemiddelde gewicht is het gemiddelde aantal muntjes op twintig dat een vaardigheid krijgt van de geïnterviewden die deze vaardigheid rekenen tot hun zesmaandenprofiel. 0,3 26

27 3.3. Verwachtingen over de nabije toekomst De volgende vijf jaar. De respondent werd gevraagd of er vaardigheden in het eigen zesmaandenprofiel waren opgenomen die hij in de nabije toekomst aan belang ziet toenemen of afnemen. De nabije toekomst werd omschreven als de volgende vijf jaar. De geïnterviewde kon binnen zijn zesmaandenprofiel een vaardigheid aanduiden met een opwaartse pijl bij stijgend belang, of met een neerwaartse pijl bij dalend belang. De geïnterviewde mocht maximaal vijf vaardigheden aanduiden waarvan hij meende dat ze in de toekomst aan belang zouden winnen en maximum vijf vaardigheden die volgens hem minder belangrijk worden. Anders dan bij de vraag naar de tijdsintensieve en moeilijke, waarbij de bevraagde verplicht werd telkens alle twintig tijd- of moeilijkheid- muntjes te verspreiden over de, was nu de geïnterviewde niet verplicht om pijlen aan te brengen Stijgend belang Elf vaardigheden belangrijker. Zeventien geïnterviewden gaven in totaal 74 pijlen aan vaardigheden die ze in belang zien toenemen. Vijf pijlen werden toegekend aan die buiten het gemiddeld zesmaandenprofiel vallen, waardoor er nog 69 pijlen overblijven. Van elf vaardigheden denken meer dan twee bedrijven dat ze belangrijker zullen worden. De geïnterviewden gaven deze 11 in totaal 44 stijgende pijltjes. Vijf van de elf uit de tabel zijn ondersteunende. Vier van de elf houden verband met het bestraten zelf. De vaardigheden die door slechts één of twee bedrijven werden aangeduid, worden niet in onderstaande lijst opgenomen. Categorie Vaardigheid Volgens X bedrijven Tijdens de werkuitvoering de toegangen tot de woningen vrijhouden (7.2) 7 1. Bouwplaats inrichten De veiligheidsnormen aangaande de inrichting en toegankelijkheid van de bouwplaats kennen en toepassen (1.3) De juiste (ergonomische) werkpositie aannemen (5.6) 6 4 Bij het verlaten van de bouwplaats de algemene en specifieke signalisatie controleren en waar nodig terugplaatsen (7.1) 4 Gevaarlijke plekken waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afbakenen (7.3) 4 Bij het verlaten van de bouwplaats vuil, modder en eventueel afval verwijderen (7.6) 4 1. Bouwplaats inrichten De veiligheidsnormen kennen bij het lossen van massa s zware materialen zoals straatstenen (1.7) 3 27

28 Het aantal handelingen zo klein mogelijk houden (5.8) 3 Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) Zorgen dat de stenen onderling goed aansluiten en met een voldoende voegbreedte (5.10) 3 3 Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke (7.4) Dalend belang Geen dalend belang. In totaal kenden zes respondenten dertien neerwaartse pijlen toe aan die volgens hen in de nabije toekomst in belang afnemen. Slechts twee werden door meer dan twee respondenten vernoemd. Dit is te weinig om van een dalend belang te kunnen spreken. Categorie Vaardigheid Volgens X bedrijven 4. Boordstenen plaatsen 4. Boordstenen plaatsen Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) Het bed van de bestrating of van de extra fundering besproeien, de gepaste hydraulische bindmiddelen kunnen gebruiken (3.6) Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) Bij machinaal plaatsen, de hijstoestellen gebruiken en de conventionele seinen kennen (4.8)

29 4. Poging tot integratie Totaalbeeld mogelijk. Eén van de voordelen van de gehanteerde methodologie is haar onmiskenbare kwantitatieve ondertoon. Zowel de leervolgorde, tijdsbesteding, moeilijkheidsgraad als het toekomstig belang zijn kwantitatief opgebouwd. Ze rangschikken de vaardigheden en leggen de onderlinge verhoudingen vast. Het is daarom mogelijk om de gegevens samen te brengen tot één totaalbeeld dat de kernvaardigheden benoemt bij het aanleren van het vak van stratenmaker. Belangrijkste moeilijkheid daarbij is het uitklaren van de onderlinge verhoudingen. Welk gewicht krijgt elke component en moet elke component in het totaalbeeld opgenomen worden? Er moeten antwoorden worden geformuleerd op vragen zoals: moet de leervolgorde meegeteld worden, waar dan bijvoorbeeld vroeg aangeleerde vaardigheden hoger gewaardeerd worden? moet de klemtoon liggen op moeilijke vaardigheden, of moet er juist meer gewicht geplaatst worden bij de in tijd omvangrijke vaardigheden? levert het koffiedik kijken van het toekomstig belang niet te onzekere resultaten op om (zwaar) in het totaalbeeld mee te tellen? Het mag duidelijk zijn dat het vaststellen van deze wegingscriteria voorzichtig en doordacht dient te gebeuren. Afhankelijk van het relatieve gewicht dat elk criterium krijgt, zal het totaalbeeld immers anders zijn. Het lijkt dan ook een opdracht voor de sector zelf om deze wegingcoëfficiënten vast te leggen. Een voorbeeld. Bij wijze van voorbeeld werd een totaalbeeld opgemaakt aan de hand van volgende weging: de volgorde van het aanleren van vaardigheden wordt niet opgenomen; 50 procent op tijdsintensieve vaardigheden; 50 procent op moeilijke vaardigheden; de gegevens over het toekomstig belang worden niet opgenomen. Deze voorgestelde wegingscriteria zijn arbitrair. Het is mogelijk dat een meer waarheidsgetrouw beeld wordt verkregen met een andere verdeling van de gewichten, die bijvoorbeeld meer belang geeft aan het beheersen van de moeilijke vaardigheden. Tabellen 8 en 9 tonen dus enkel een voorbeeld van zo n weging. Centrale vaardigheden. In tabel 8 staan de vaardigheden die de tien hoogste scores haalden volgens de verdeling en daarmee als kernvaardigheden uit het onderzoek komen. Een basisopleiding stratenmaker, die de bouwbedrijven wil voorzien van stratenmakers die het zesmaandenprofiel beheersen, moet voor deze vaardigheden een belangrijke plaats reserveren in het opleidingsprogramma. 29

30 Tabel 8: de kernvaardigheden uit het totaalbeeld Rang Categorie Vaardigheid 1 De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) Boordstenen plaatsen Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 3 Nauwkeurig uitzetten van de draad waarlangs bestraat zal worden (5.1) Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 4. Boordstenen plaatsen De boordstenen vakkundig aanwerken en opvoegen (4.10) 7 Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) 8 De hoogte- en naaldstenen nauwkeurig langs de uitgespannen draad plaatsen (5.2) De bestrating vastzetten Wanneer nodig zijn eigen werk verbeteren en aanpassen aan de uitslag van de kwaliteitscontroles (7.5) Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen: trilplaat of trilwals (6.1) 30

31 Tabel 9: voorbeeld van een totaalbeeld, op basis van de weging: tijdsintensiteit (50%), moeilijkheidsgraad (50%) Categorie Vaardigheid Totaalscore De verkeerstekens kennen in verband met de werkzaamheden en hun hinder voor het verkeer (1.1) 0,1 Zorgen voor de eenduidigheid en zichtbaarheid van de aangebrachte signalisatie (1.2) 0,3 De veiligheidsnormen aangaande de inrichting en toegankelijkheid van de bouwplaats kennen en toepassen (1.3) De betekenis van borden en andere hulpmiddelen kennen (hekken, bakens, verkeerskegels, aanduiding van begin en einde van de werken) en die kunnen aanbrengen (1.4) 0,2 0,2 Gereedschap voor zijn taak kennen en verzamelen (1.6) 0,2 De veiligheidsnormen kennen bij het lossen van massa s zware materialen zoals straatstenen (1.7) 0,1 2. Uitgezette wegprofielen volgen Weten wat er uitgezet en gemeten is : straat, kantstenen, bocht... (2.1) 0,7 2. Uitgezette wegprofielen volgen Vakkundig omgaan met meet- en richtgereedschap : jalons, piketten, vouwmeter, meetlat, meetveer, meetband, meetwiel... (2.2) Het uitgegraven baanbed ophogen met de voorgeschreven materialen (zandcement of zand) (3.1) Rekening houden met de aard van de bestrating ( tegels, keien, klinkers ) en de functie van het te bestraten oppervlak ( rijweg, fietspad, voetgangerszone ) (3.3) 0,9 1,1 0,3 De stabiliseringslagen in de juiste hoeveelheid en dikte aanbrengen (3.5) 1,9 De verdichtingstechnieken kennen ( stampen, trillen ) en de bijbehorende machines hanteren ( explosiestamper, trilplaat ) (3.7) 0,4 De hoogte van de straatlaag berekenen, rekening houdend met de steendikte (3.8) 0,7 4. Boordstenen plaatsen De verschillende soorten kantopsluitingen kennen ( trottoirband, opsluitband, verhoogde kantopsluiting ) (4.1) 4. Boordstenen plaatsen Met de meest geschikte gereedschappen of machines de sleuf voor het stellen van de boordstenen nauwkeurig uitgraven (4.3) 0,3 0,6 4. Boordstenen plaatsen De beton-, cement-, en zandsoorten kennen (4.4) 0,1 4. Boordstenen plaatsen Zelf de fundering kunnen maken en, indien dit machinaal gebeurt, helpen bij het betonstorten (4.5) 1,3 31

32 4. Boordstenen plaatsen De steldraad nauwkeurig bevestigen aan de uitzetpiketten aan de boordsteenzijde (4.6) 0,7 4. Boordstenen plaatsen De klemmen om de boordstenen te plaatsen correct hanteren (4.7) 0,3 4. Boordstenen plaatsen Bij machinaal plaatsen, de hijstoestellen gebruiken en de conventionele seinen kennen (4.8) 0,1 4. Boordstenen plaatsen Meetlat en waterpas gebruiken en de loodstanden uitzetten (4.9) 1,2 4. Boordstenen plaatsen De boordstenen vakkundig aanwerken en opvoegen (4.10) 1,2 4. Boordstenen plaatsen Aanstampen van de gestabiliseerde grondberm (4.12) 0,2 Nauwkeurig uitzetten van de draad waarlangs bestraat zal worden (5.1) 1,3 De hoogte- en naaldstenen nauwkeurig langs de uitgespannen draad plaatsen (5.2) 1,0 Bepalen of het gewicht en de bekbreedte van de straathamer afgestemd zijn op de te leggen klinkers (5.5) De juiste (ergonomische) werkpositie aannemen (5.6) 0,1 0,2 Weten hoe de materialen ( betontegels, klinkers, keien ) vakkundig toegepast worden (5.7) 0,3 Het aantal handelingen zo klein mogelijk houden (5.8) 0,3 Zorgen dat de stenen op dracht staan, vlak en horizontaal, met de holle kant tegen het gemaakte werk (5.9) 1,5 Zorgen dat de stenen onderling goed aansluiten en met een voldoende voegbreedte (5.10) 0,7 Weten welke hulpstukken bij welk verband horen : halve steen, bisschopsmutsen bij keperverband, elleboogverband, blokverband (5.11) 0,3 6. De bestrating vastzetten 6. De bestrating vastzetten Het bestrate werk met het geschikte materieel aftrillen : trilplaat of trilwals (6.1) 0,9 De voegen met zand invegen of met mortel opvullen (6.2) 0,6 6. De bestrating vastzetten Beoordelen hoe vaak deze handelingen moeten herhaald worden voor een optimale kwaliteit van het werk (6.3) Bij het verlaten van de bouwplaats de algemene en specifieke signalisatie controleren en waar nodig terugplaatsen (7.1) 0,3 0,4 32

33 Tijdens de werkuitvoering de toegangen tot de woningen vrijhouden (7.2) 0,2 Gevaarlijke plekken waar derden kunnen komen, goed zichtbaar afbakenen (7.3) 0,5 Beschadigingen aan en/of onregelmatigheden in de signalisatie melden aan de verantwoordelijke (7.4) Wanneer nodig zijn eigen werk verbeteren en aanpassen aan de uitslag van de kwaliteitscontroles (7.5) 0,6 1,0 Bij het verlaten van de bouwplaats vuil, modder en eventueel afval verwijderen (7.6) 0,3 Bij het verlaten van de bouwplaats gereedschappen en machines vakkundig reinigen en opbergen of stallen (7.7) 0,3 33

34 5. Sociale attitudes en beroepshoudingen Meer dan technische kennis. Uit de gesprekken met de geïnterviewden blijkt dat het voor een stratenmaker om meer draait dan alleen technisch kunnen. Werkgevers hopen ook de juiste ingesteldheid te vinden bij hun personeel. Tot slot van het interview kreeg de respondent de kans om aan te geven aan welke sociale vaardigheden en beroepshoudingen hij belang hecht. Hiervoor wordt een gestandaardiseerde lijst gebruikt van achttien beroepshoudingen. Gegevensverzameling. Elke geïnterviewde kreeg deze attitudes voorgelegd. Uit de achttien beroepshoudingen koos de respondent de tien houdingen die volgens hem het belangrijkste zijn voor een stratenmaker. De tien geselecteerde attitudes werden vervolgens in volgorde gelegd, met bovenaan de houding waaraan het meeste belang wordt gehecht. Interpretatie van de resultaten. Elke attitude kreeg een bepaalde score, afhankelijk van de plaats in de individuele rangschikking van de twintig respondenten. Een attitude die door een geïnterviewde bovenaan werd geplaatst, kreeg tien punten. De beroepshouding die de respondent als tweede belangrijkste selecteerde, kreeg negen punten. Acht punten gingen naar de derde en zo verder tot één punt voor de attitude die onderaan werd geplaatst. Beroepshoudingen die volgens de respondent niet tot de tien belangrijkste hoorden, kregen nul punten. Per attitude werden de scores die door de rangschikking van de verschillende respondenten werden bekomen, bij elkaar opgeteld. In theorie kan een beroepshouding maximum 200 punten scoren. Dat zou het geval zijn indien alle respondenten die beroepshouding als belangrijkste selecteren. De resultaten moeten met enige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Het toekennen van punten suggereert dat een respondent de attitude die hij bovenaan plaatst tien keer meer waardeert dan degene die hij onderaan zet. Maar de respondent gaf enkel een volgorde aan: welke professionele houding waardeert hij meer dan een andere. De toekenning van de scores is dus arbitrair, maar geeft een idee welke beroepshoudingen bij stratenmakers doorgaans het hoogste eindigden in de rangschikking. In onderstaande tabel worden de verschillende beroepshoudingen weergegeven. Tabel 10 geeft in de eerste plaats een overzicht van het aantal keren dat een attitude werd uitgekozen als één van de tien belangrijkste door de twintig bevraagden. In de kolom scores staat de som van de scores die een attitude kreeg aan de hand van de individuele rangschikkingen. Zin voor samenwerking, flexibiliteit en kwaliteitszorg worden het vaakst vermeld als belangrijke beroepshoudingen. 34