Life Science & Technology Bachelor of Science
Waarom Life Science & Technology? In de opleiding Life Science & Technology (LST) draait het om de levende cel: de bouwsteen van alle organismen, of dat nu bacteriën, planten, dieren of mensen zijn. Dankzij fundamenteel onderzoek leren we steeds beter begrijpen hoe de cel is opgebouwd en hoe processen die zich in de cel afspelen, leiden tot bijvoorbeeld gezondheid en ziekte van het hele organisme. Dankzij deze fundamentele kennis kunnen manieren worden bedacht om de werking van cellen te beïnvloeden. Zo kunnen we virussen als medicijn laten werken, bacteriën schadelijke stoffen in het milieu laten afbreken en algen omvormen tot producenten van biobrandstof. Het fundamentele en toegepaste onderzoek naar de cel vereist kennis en vaardigheden van vakgebieden als biologie, scheikunde, wiskunde en natuurkunde. Dat maakt LST tot een veelzijdige studie! Life Science & Technology studeren in Leiden & D e l ft 3 Past deze studie bij jou? 4 Lees meer over: Opbouw van de bacheloropleiding Vakkenpakket eerste jaar 5 6 Bereid je voor op de arbeidsmarkt Contactgegevens & Open Dagen 8 11 Studievereniging LIFE 10 Fotografi e: UFB Photo & Digital, Marc de Haan, Hielco Kuipers en Guus Schoonewille. Aan deze brochure, die met zorg is samengesteld, kunnen geen rechten worden ontleend. De meest actuele informatie is te vinden op studereninleiden.nl en lst.leidendelft.nl. Augustus 2015
Leer de levende cel onderzoeken fundamenteel én toepassingsgericht Life Science & Technology combineert het beste van twee universiteiten binnen één onderwerp: de levende cel. Maak kennis met een levenswetenschappelijke benadering in Leiden en met toegepast onderzoek in Delft. Cel centraal LST biedt een uniek onderwijsprogramma dat zich richt op de levende cel. Je leert alles over de biologie van de cel, hoe zij in elkaar zit en werkt. Daarnaast leer je hoe je de processen die plaatsvinden in de cel kunt sturen. LST is een veelzijdige opleiding die zich karakteriseert door een combinatie van moleculaire/cellulaire biologie en bèta basisvakken als scheikunde, wiskunde en natuurkunde. De combinatie van kennis en vaardigheden uit deze wetenschapsgebieden leer je inzetten in het onderzoek naar bijvoorbeeld nieuwe medicijnen, betere voedingsmiddelen en een schonere industrie. Leiden en Delft LST is een gezamenlijke opleiding van de Universiteit Leiden en de TU Delft. Je profiteert van de gecombineerde kennis en faciliteiten van de twee universiteiten. In Leiden wordt de cel fundamenteel wetenschappelijk bestudeerd en in Delft wordt onderzoek gedaan naar technologische toepassingen. De studie is ingebed in thema s als Ziekte en Gezondheid, Energie en Duurzaamheid en Milieu en Technologie. Tijdens de eerste twee jaar krijg je college van specialistische docenten van beide universiteiten en maak je kennis met alle aspecten van het vakgebied. In het derde jaar kun je eigen keuzes in je programma maken door zelf een minor te kiezen en onderzoek te doen in jouw favoriete richting bij een onderzoeksgroep. De opleiding heeft een sterk internationaal karakter en al tijdens de bachelor kun je buitenlandervaring opdoen. Persoonlijke ontwikkeling Tijdens de studie kun je optimaal werken aan je persoonlijke ontwikkeling. Je krijgt in het eerste jaar op verschillende manieren begeleiding. Zo maakt een studentmentor, een ouderejaarsstudent, je wegwijs in de studie en het studeren. Bij een aantal vakken komen academische vaardigheden als samenwerken, presenteren en schrijven expliciet aan de orde. Je maakt kennis met de verschillende richtingen in het vakgebied en oriënteert je op je toekomstmogelijkheden. Voor vragen over de studie of persoonlijke zaken ben je altijd welkom bij de studieadviseur. Ben je een goede student en wil je meer uitdaging? Dan kun je deelnemen aan een Honours programma in Leiden of Delft, bijvoorbeeld het Honours College Bèta en Life Sciences. Dit is een interdisciplinair programma gericht op extra inhoudelijke en persoonlijke ontwikkeling. Meer informatie: lst.leidendelft.nl 3
Past deze studie bij jou? Wil jij weten hoe levende cellen werken en hoe je dat kunt beïnvloeden? Heb jij zin in een pittig en gevarieerd onderwerp met veel dynamiek? Dan is Life Science & Technology wat voor jou. Om LST te kunnen studeren moet je interesse hebben in de bètavakken zoals biologie en scheikunde. Daarnaast moet je analytisch en abstract kunnen denken en eveneens van praktisch werk houden. Ook moet je goed kunnen samenwerken en over een flinke dosis nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen beschikken, want de studie vraagt veel van je. Toelating Je wordt rechtstreeks toegelaten tot de bacheloropleiding als je in het bezit bent van een vwo-diploma met één van de volgende profielen: wwvwo-profiel Natuur & Techniek wwvwo-profiel Natuur & Gezondheid met wiskunde B en natuurkunde wween internationaal diploma met mathematics, physics en chemistry en beheersing van de Nederlandse taal. Als je niet aan de genoemde eisen voldoet, kun je een verzoek tot toelating indienen. Neem voor meer informatie hierover contact op met de studieadviseur via studieadviseur-lst@leidendelft.nl. Meer informatie over het inschrijven: studereninleiden.nl/toegang studeren.tudelft.nl Uit de agenda van Lars Puiman, eerstejaars 07:15 Opstaan en ontbijten. Vandaag volg ik colleges in Delft, dus ik neem samen met studiegenoten om acht uur de trein. 08:45 College Biochemie 2: over kinetiek van enzymen. Er wordt uitgelegd hoe een enzym precies een reactie uitvoert en wat je hieraan kunt berekenen. 10:45 College Thermodynamica, een lastig maar interessant vak. Vandaag leren we hoe we kunnen voorspellen of chemische reacties optreden. 12:45 In de pauze ga ik met mijn commissie flyeren en kaartjes verkopen voor een feest van de studievereniging. 13:45 Werkcollege Thermodynamica, hier passen we de theorie die we voor de pauze geleerd hebben, toe op concrete (biochemische) situaties. 16:00 Met de trein weer naar Leiden. 16:30 Thuis! Eerst chillen, dan de collegestof nalezen en de colleges van morgen voorbereiden. 18:30 Avondeten met dispuutsgenoten van studentenvereniging Quintus. 20:00 Werken bij de Albert Heijn. 22:00 We gaan met collega s vaak nog een biertje drinken in de kroeg. 23:45 Naar bed, morgen heb ik weer een lange dag. 4
De opbouw van de bacheloropleiding In de eerste twee jaar volgt iedereen hetzelfde onderwijsprogramma in zowel Leiden als Delft. Daarna is het tijd voor keuzes in de richting van jouw favoriete vakgebied. Kies voor het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in Leiden of ga voor onderzoek naar technische toepassingen in Delft. Algemeen De bacheloropleiding LST is een driejarige opleiding. De voertaal is Nederlands, maar je studieboeken zijn Engelstalig. Bij practica kom je ook regelmatig Engelssprekende assistenten tegen. Ook schrijf je een aantal verslagen in het Engels. Onderwijsvormen Tijdens de bacheloropleiding LST kom je verschillende onderwijsvormen tegen: wwhoorcolleges: een docent geeft uitleg over de stof die je van tevoren hebt voorbereid. wwwerkcolleges: onder begeleiding ga je dieper in op de stof en werk je opdrachten uit. wwpractica: in het laboratorium werk je aan je onderzoeksvaardigheden. wwprojecten/werkgroepen: alleen of in een groepje werk je samen aan de oplossing voor een probleem. wwzelfstudie: je bestudeert zelfstandig de collegestof en maakt opdrachten. Soms is hiervoor begeleiding aanwezig om je te helpen als je vastloopt. Het eerste jaar In de propedeuse, het eerste jaar van de opleiding, werk je aan je fundament in de verschillende disciplines van LST. Je volgt basisvakken in de scheikunde, natuurkunde en wiskunde en daarnaast typische LST-vakken als Celbiologie, Biochemie, Moleculaire Genetica en Biotechnologie. Ook komt de maatschappelijke kant van het wetenschapsgebied aan de orde. In het eerste jaar geldt een bindend studieadvies. Als je minder dan 45 van de 60 studiepunten haalt, dan mag je de studie niet voortzetten. Uiteraard kun je rekenen op goede studiebegeleiding en wordt er rekening gehouden met persoonlijke omstandigheden. Tweede en derde jaar Het tweede jaar is een verdieping en uitbreiding van de propedeuse. Je krijgt zowel vervolgvakken uit de propedeuse als nieuwe vakken waarbij je kennismaakt met vakgebieden als de gentechnologie en de chemische biologie. Het derde jaar vul je grotendeels zelf in. Je kiest een minor, een vakkenpakket rondom een bepaald thema al dan niet verwant aan LST. Deze kun je volgen in Leiden, Delft of aan andere universiteit in binnen- of buitenland. Je sluit de opleiding af door een onderzoeksproject van drie maanden te doen in Leiden of Delft. Daarna ben je Bachelor of Science, krijg je een joint degree diploma en mag je BSc achter je naam schrijven. Master Je academische opleiding is pas compleet na het volgen van een tweejarige masteropleiding. Zowel Leiden als Delft biedt een masteropleiding LST aan. In Leiden is de masteropleiding gericht op het fundamentele onderzoek in bijvoorbeeld de chemische biologie en de biochemie. De masteropleiding in Delft is gericht op toegepast onderzoek in onder meer de industriële biotechnologie en de enzymologie. Ook andere masteropleidingen, in binnen en buitenland, staan voor je open. 5
Vakkenpakket eerste jaar Life Science & Biotechnologie vakken, fundamenteel en toegepast In het eerste jaar volg je de helft van je vakken in Leiden en de andere helft in Delft. In Leiden zijn dit vakken die gericht zijn op fundamenteel onderzoek. Een voorbeeld hiervan is het vak Celbiologie & Biochemie. Hierin staat de cel, de belangrijkste moleculen daarin en hun functie centraal. Je maakt Studie in cijfers wwinstroom 1e jaars studenten (2014) 142 wwgem. studiebelasting eerste jaar (u/week) 40 wwcolleges/werkcolleges 12 wwprojecturen en practicum 16 wwzelfstudie 12 wwverhouding man-vrouw 50-50 kennis met bijvoorbeeld de algemene opbouw en het functioneren van cellen, met eiwitten, lipiden en membranen, en met een aantal belangrijke stofwisselingsroutes. In het vak Life Sciences leer je hoe de genetische informatie op het DNA wordt vertaald naar RNA en hoe het vervolgens wordt omgezet door de ribosomen in eiwitten. Aan bod komen onderwerpen als de structuur van het DNA, replicatie van DNA, transcriptie naar RNA en de reparatie van fouten. In het bijbehorend practicum ga je aan de slag met wat je in de theorie hebt geleerd. Een voorbeeld van een toegepast vak uit Delft is het vak Biotechnologie. Dit gaat over het gebruiken van kennis van micro-organismen voor het ontwerpen van biotechnologische processen en alle stappen die daarbij komen kijken. Bèta vakken Bij het vak Thermodynamica van Levensprocessen maak je kennis met de hoofdwetten van de thermodynamica aan de hand van voorbeelden uit de scheikunde, de biologie en de biotechnologie. Zo leer je verbanden te leggen tussen in de praktijk waargenomen verschijnselen en begrippen uit de thermodynamica als energie, entropie, warmte en evenwichten. Ook staan een aantal wiskundevakken op het programma. Zo leer je bij het vak Calculus hoe je differentiaalvergelijkingen oplost, modellen opstelt en oplost en functies met meerdere variabelen analyseert. Overzichtsschema In het overzichtsschema is de verdeling van de vakken in het eerste jaar weergegeven. Als je vakken succesvol afrondt, krijg je studiepunten (EC). Ieder studiepunt staat gelijk aan 28 uur studeren. Een studiejaar bestaat uit 60 studiepunten en is verdeeld in vier perioden van elk 10 weken. Bekijk de studiegids via: studiegids.leidenuniv.nl studiegids.tudelft.nl 6
Overzichtsschema 7 eerste jaar LST 1e periode 2e periode 3e periode 4e periode Calculus 1 (4 EC) Calculus 2 (3 EC) Calculus 3 (3 EC) Thermodynamica van Levensprocessen (6 EC) Organische Chemie (6 EC) inclusief practica Natuurkunde (4 EC) Biotechnologie (6 EC) Biochemie 2 (3 EC) Life Sciences (8 EC) Celbiologie & Biochemie: een introductie (5 EC) inclusief practica Biotechnologische basistechnieken 1 (6 EC) inclusief practica Bio (farmaceutische) Technologie & Maatschappij (6 EC) inclusief werkgroepen Life Science en Biotechnologie vakken Bèta vakken Maarten de Smit docent practicum Life Sciences In het eerstejaars practicum Life Sciences leren studenten hoe genetische informatie vanaf het DNA wordt omgezet in eiwitten. Studenten trainen tijdens dit practicum basisvaardigheden zoals nauwkeurig pipetteren, waarnemen en vastleggen. Ze gaan zelf aan de slag met DNA en het opzuiveren van eiwitten, voeren metingen uit en schrijven daar verslagen over op wetenschappelijk niveau. In het tweede jaar geef ik het practicum Moleculaire Genetica & Gentechnologie, waarbij studenten gentechnologische technieken leren toepassen, zoals het knippen en plakken van DNA en zelf experimenten gaan uitvoeren. Een leuk moment voor mij als docent is om een student die de stof niet goed snapt, te prikkelen en te laten nadenken, en ineens te zien dat er een lampje gaat branden en de boodschap overkomt. 7
Bereid je voor op de arbeidsmarkt Wouter Beumer onderzoeker Het succesvol afronden van de opleiding LST is een goed vertrekpunt voor je carrière op de arbeidsmarkt. Met je diploma laat je zien dat je zowel technologisch als biologisch deskundig bent. Je verstaat vaktermen en bent in staat snel de kern van een probleem te ontdekken en te benoemen. Daarbij ben je gewend om multidisciplinair te werken en heb je geleerd te communiceren over je vak. Dat maakt jou geliefd bij tal van werkgevers. Geef richting aan je carrière LST is een veelzijdige opleiding, dat betekent dat je er veel verschillende richtingen mee op kunt. Welke richting dat wordt, bepaal je al tijdens je studie door de vakken die je kiest, waar je je stageonderzoek doet en welke masteropleiding je volgt. Maar ook tijdens relevante bijbaantjes en commissieen bestuurswerk bij de Universiteit Leiden of bij de TU Delft of één van de vele studentenverenigingen, ontwikkel je vaardigheden die later van pas komen. Het onderzoek in Na het afronden van een masteropleiding LST kun je beginnen aan een wetenschappelijke carrière. Dat begint met een vier jaar durend promotieonderzoek aan een universiteit of onderzoeksinstituut. Je kunt dat doen in Leiden of Delft, maar net zo goed elders in Nederland of in het buitenland. Ook bij bedrijven kun je aan de slag in het onderzoek. Je doet bijvoorbeeld onderzoek naar het gebruik van micro-organismen bij de productie van alternatieve brandstoffen of werkt bij een farmaceutisch bedrijf aan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen of toedieningsvormen. De biotechnologie is sterk in ontwikkeling. Zowel door de overheid als het bedrijfsleven wordt er veel in geïnvesteerd. Dat biedt volop kansen voor jou. Andere richtingen Je LST-opleiding maakt je ook geschikt voor functies buiten het onderzoek. Zo kun je aan de slag als adviseur, beleidsmedewerker of voorlichter bij de overheid. De Universiteit Leiden en de TU Delft bieden verschillende gecombineerde masteropleidingen LST aan die je voorbereiden op een richting buiten het onderzoek. Voorbeelden hiervan zijn een combinatie van academische scholing en training in het ondernemerschap. Dit is een voorbereiding op een commerciële of managementfunctie in het bedrijfsleven. De gecombineerde master LST & Education De combinatie van het fundamentele en technische onderzoek van LST vinden bedrijven interessant, heb ik gemerkt. Ik heb een promotieplek op het Erasmus MC gevonden en werk mee aan een groot Europees onderzoeksproject, MoodIn-Flame. In een gigantische berg patiëntmateriaal onderzoeken we de invloed en status van het immuunsysteem bij psychiatrische aandoeningen. 8
bereidt je voor op een baan als scheikunde- of biologiedocent op de middelbare school. Ook kun je je gaan specialiseren in de richting van wetenschapscommunicatie of popularisering en kun je aan de slag gaan als bijvoorbeeld wetenschapsjournalist. Zowel de Universiteit Leiden als de TU Delft bieden al deze mogelijkheden in de masteropleiding aan. Oriënteren Om erachter te komen wat bij jou past, kun je je tijdens je studie al oriënteren op je toekomst. Zowel in Leiden als in Delft kun je deelnemen aan workshops over onder andere loopbaanoriëntatie en zijn er regelmatig bijeenkomsten waar afgestudeerde LSTers komen vertellen over wat voor werk zij doen. Ieder jaar vinden in Leiden de Bètabanenmarkt en in Delft de Delftse Bedrijvendagen plaats. Daar kun je in gesprek gaan met de werkgevers van bedrijven. Je krijgt daar een goed beeld van de mogelijkheden na je studie en je kunt er een stageplaats of misschien zelfs je eerste baan vinden. Meer informatie: lst.leidendelft.nl Brigitta Witte teamleider Mijn huidige werk is de reden dat ik ooit voor LST heb gekozen. Ik werk bij een biotech-bedrijf in Leiden als teamleider virusproductie. Samen met mijn team werken wij mee aan onderzoek waarbij we proberen ziektes na te bootsen op heel klein formaat. In die testsetting kunnen we dan bijvoorbeeld kijken of bepaalde eiwitten een rol spelen bij de ziekte. Dit is echt de eerste fase van medicijnonderzoek en veel dingen die wij ontdekken, worden niet meteen medicijnen. Maar we doen wel onderzoek dat substantieel bijdraagt aan het ontwikkelen van medicijnen en dat is heel gaaf. 9
Studievereniging LIFE Als student LST kun je lid worden van Studievereniging LIFE. De vereniging organiseert het hele jaar door studiegerelateerde activiteiten als studiereizen, workshops, bedrijfsbezoeken en tutoraten. S.V. LIFE ondersteunt het studentmentoraat en je kunt er je studieboeken kopen. Maar ook borrels, feesten en filmavonden worden gehouden. Hierdoor leer je je studiegenoten beter kennen en ben je op een andere manier met je studie bezig. Kennismaken Aan het begin van je eerste jaar kun je deelnemen aan het introductieweekend. Tijdens allerlei activiteiten maak je alvast kennis met je jaargenoten maar ook met ouderejaarsstudenten. Daardoor voel je je al snel thuis bij de opleiding. Reizen Als lid maak je tijdens verschillende reizen kennis met biotechnologische onderzoeksinstituten en bedrijven in het buitenland. Speciaal voor eerstejaarsstudenten is er de Lagelandenreis die langs verschillende steden in de Benelux gaat. Voor ouderejaarsstudenten organiseert de studievereniging een buitenlandreis naar steden verder in Europa. Vorig jaar ging de reis naar Wenen en Brno en het jaar daarvoor naar London en Edinburgh. Eén keer in de twee jaar gaan masterstudenten op reis naar verre bestemmingen als Australië, Japan, Californië en Zuid-Korea. Dichterbij huis Ook dichterbij huis organiseert de studieverenigng veel activiteiten. Zo kun je mee op excursie naar allerlei bedrijven en onderzoeksinstituten en boeiende lezingen bijwonen. Ieder jaar wordt een symposium georganiseerd met interessante sprekers uit binnen- en buitenland. Meer informatie: svlife.nl Fieke Rader ouderejaars LST is breed en tegelijkertijd gespecialiseerd. Je leert alles wat nodig is om één onderwerp te bestuderen en te gebruiken: de levende cel. In Leiden leer je hoe de cel werkt, in Delft wat je met die levende cellen kunt doen. De colleges in Leiden zijn voornamelijk gericht op ziektes en medicijnen en de basis van de life sciences. Wat gebeurt er als iets fout gaat in een cel of als een gen mist in het DNA? Tijdens een practicum hebben we zelf cellen gekweekt. Ik heb geleerd hoe je genen uit DNA kan kopiëren en hoe je een gen kan vermenigvuldigen of aanpassen. In Delft leren we hoe je met bacteriën en schimmels producten kunt maken. Denk bijvoorbeeld aan bioplastics. Onder bepaalde omstandigheden kunnen cellen zuren produceren waaruit biologisch afbreekbaar plastic kan worden gemaakt. Het voordeel van LST is dat je gebruik kunt maken van de expertise uit twee steden. Ook heb je veel contacturen. Dat is gezellig en motiveert je om te blijven studeren. 10
Maak kennis met de opleiding in Leiden en Delft Op zoek naar meer informatie over Life Science & Technology? Wil je weten hoe het is om in Leiden en Delft te studeren? Kom langs op een van onze voorlichtingsactiviteiten. Oriënteren en verdiepen w Studiekeuzeplein: Maak online studiekeuzetests voor de start van je studiekeuze w Open Dag: Vergelijk verschillende studies van de Universiteit Leiden of de TU Delft met elkaar. w Proefstuderen: Ervaar zelf hoe het is om te studeren door actief onderwijs te volgen w Meeloopdag: Loop mee met een LST student, zie de gebouwen waar het onderwijs is en volg samen college en doe misschien zelfs een practicum. Je bezoekt of Leiden of Delft op één dag. Kijk voor meer informatie op: universiteitleiden.nl/opendag opendagen.tudelft.nl meeloopdagen.tudelft.nl Contact Heb je nog een vraag over de opleiding of wil je meer weten over studeren aan de Universiteit Leiden en TU Delft? We helpen je graag verder met het maken van je studiekeuze. ambaslst@science.leidenuniv.nl lst.leidendelft.nl facebook.com/leiden.delft.lst facebook.com/leidenscience instagram.com/universiteitleiden instagram.com/tudelft youtube.com/universiteitleiden youtube.com/tudelft 11
Universiteit Leiden & Technische Universiteit Delft Aantrekkelijk onderwijs, internationale contacten en persoonlijke begeleiding in sfeervolle studentensteden. Dat is wat de Universiteit Leiden en de TU Delft je bieden. Je krijgt onderwijs van docenten die zich laten inspireren door baanbrekend onderzoek en maatschappelijke kwesties. Zo leer je zelf om complexe vraagstukken te ontrafelen en oplossingen te bedenken. De universiteiten dagen je uit om je talent verder te ontwikkelen. Aan het eind van je studie beschik je over de kennis die je nodig hebt om in Nederland of in het buitenland aan het werk te gaan. 10.10-6 : de grootte van een typische cel 1-2 meter: de lengte van de grootste menselijke cel 20 minuten met de trein van Leiden naar Delft (en vice versa) 40 aminozuren/seconde: snelheid waarmee eiwitten worden gemaakt in een cel 2000x: maximale vergroting zichtbaar met een lichtmicroscoop