Ulnaris neuropathie bij de elleboog
Wat is het? Een ulnaris neuropathie is een storing in de functie van de ulnariszenuw (of nervus ulnaris). Dit is één van de drie zenuwen van de onderarm. De ulnariszenuw loopt vanaf de binnenkant van de bovenarm via de binnenkant van de elleboog naar de pink. Stoten tegen deze zenuw levert voor veel mensen een herkenbaar elektrisch stroom gevoel op: het telefoonbotje. Een zenuwvezel is het best vergelijkbaar met een elektriciteitsdraad die stroom geleidt. Binnenin zit het axon (koperdraad). Daaromheen zit een isolerende laag (het plastic omhulsel). Deze laag noemen we de myelineschede. Net als de meeste elektriciteitsdraden bestaan zenuwen uit bundels van axonen (strengen koperdraad) die samen in een groter omhulsel liggen. Zenuwen zorgen voor: De geleiding van elektrische prikkels vanuit de hersenen, via het ruggenmerg, naar de spieren. Hierdoor weten de spieren wanneer en hoe sterk ze moeten samentrekken. In medische termen heet dit: motorische geleiding. De geleiding van elektrische prikkels vanuit de huid en de gewrichten, via het ruggenmerg, terug naar de hersenen. Dit noemen we normaal het gevoel. Het zorgt ervoor dat we ons bewust worden van bijvoorbeeld een aanraking, van pijn of van warmte of kou. Het maakt ons ook bewust van hoe onze gewrichten staan ten opzichte van elkaar staan (of we bijvoorbeeld rechtop staan of zitten). In medische termen heet dit: sensibele geleiding. Elektrische prikkels vanuit de hersenen en het ruggenmerg naar de kleine bloedvaatjes in de huid en spieren. Hierdoor weten de bloedvaatjes hoever ze open of dicht moeten gaan staan. Dit is bijvoorbeeld belangrijk als het erg warm is: de vaatjes gaan ver open staan - de huid wordt dan rood en warm - zodat er veel bloed doorheen stroomt dat af kan koelen aan de buitenlucht. En andersom: als het koud is gaan de vaatjes juist dicht om afkoeling te voorkomen. In medische termen heet dit: autonome of vasovegetatieve geleiding. 1
De ulnaris zenuw kan op verschillende plaatsen in de arm bekneld worden (zie afbeelding). De meest voorkomende plaatsen zijn: Het bot gootje aan de binnenkant van de elleboog (1: de sulcus ulnaris, bij zo n 80% van de patiënten); Net onder de elleboog waar de zenuw onder een spieraanhechting door loopt (2: de cubitale tunnel, bij zo n 15% van de patiënten); Beknelling bij de pols (3: het kanaal van Guyon: zeldzamer); In de bovenarm (4: ter hoogte van het mediale intermusculaire septum of arcade van Struthers: zeldzamer). Waar heb je last van? Vrijwel alle patiënten hebben klachten van enige gevoelloosheid en tintelingen in de pink en ringvinger. Andere verschijnselen zijn: krachtsverlies in de hand, verminderde vaardigheid van de hand, pijn en krampen in de hand. Ook kunnen 2
de klachten s nachts optreden, als men in de slaap met gebogen elleboog of op de zenuw ligt. De uitval van de functie van de zenuw kan variëren van licht tot ernstig. In ernstigere gevallen worden de spieren in de hand dunner, krijgen vooral de pink en ringvinger een gebogen klauw stand en verliest men kracht in de hand bij pakken of grijpen. Wat is de oorzaak? Meestal is de ulnariszenuw bekneld, op een van de vier beschreven plaatsen. Beknelling (ulnaris neuropathie) in de sulcus ulnaris (1 in de tekening) kan veroorzaakt worden door druk of rek op de zenuw als gevolg van: leunen of liggen op de elleboog, herhaald buigen en strekken van de elleboog en overmatig buigen van de elleboog. Beknelling net onder de elleboog (2 in de tekening) komt vooral voor bij mensen die zwaar werk doen met de onderarmspieren. Beknelling bij de pols (3 in de tekening) kan veroorzaakt worden door lang steunen op de pols (zoals op een fietsstuur) of werken met bijvoorbeeld een boorhamer. Vaak is het lastig om zelf een specifieke oorzaak voor de klachten aan te wijzen. Hoe wordt de diagnose gesteld? Om een diagnose te stellen luistert de behandeld arts naar uw verhaal en doet onderzoek naar uw handfuncties. Daarnaast leggen we uw klachten vast met een vragenlijst. De diagnose wordt bevestigd door middel van een zenuwgeleidingsonderzoek (EMG) en een zenuwechografie. Bij een EMG wordt de functie van de zenuwen onderzocht met behulp van kleine stroomstootjes. Dit geeft een prikkelend of kloppend electrische stroom gevoel. Daarnaast worden enkele spieren onderzocht door middel van een naald elektrode in de spier. Dit naald onderzoek kan enige pijnklachten geven, maar veel mensen vinden het te doen. Daarnaast wordt een echo onderzoek van de ulnaris zenuw gedaan. Bij echografie worden met behulp van ultra-geluidsgolven beelden van de zenuw gemaakt en wordt er gekeken of de zenuw verdikt is op de plaats waar hij bekneld kan zitten. 3
Wat kun je eraan doen? Er is tot nu toe onvoldoende wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de beste behandeling voor een ulnaris neuropathie. Meestal krijgen patiënten met lichte tot matige uitvalsverschijnselen (zoals alleen een doof gevoel, tintelingen en lichte zwakte) in eerste instantie alleen het advies om druk op en rek van de zenuw te vermijden. Hiervoor raden we begeleiding en coaching van een therapeut aan. Hij of zij analyseert tijdens de therapie bij welke activiteiten of houdingen de zenuw bekneld of geïrriteerd kan worden. Het is belangrijk de behandeling individueel af te stemmen, zodat de patiënt inzicht krijgt in zijn bewegingspatroon tijdens het uitvoeren van activiteiten. De therapeut kijkt samen met u naar mogelijke aanpassingen van de houding en de activiteit om de druk op de zenuw te verminderen. Algemene houdingsadviezen, leefregels en adviezen voor aanpassingen op het werk zijn bijvoorbeeld: Probeer ver buigen van de elleboog te vermijden; Probeer niet met de armen over elkaar te zitten; Houd de telefoon in de andere hand; Leg op het werk een kussen onder je elleboog op het bureau en let op positie en hoogte van het toetsenbord; Vermijd druk op de elleboog, leun er niet op. Een deel van de patiënten heeft minder klachten door het aanpassen van houding en activiteiten. Bij andere patiënten blijven de klachten bestaan of nemen ze toe. Als de situatie niet verbetert, kan de zenuw operatief worden vrijgelegd. Bij patiënten met meer uitgesproken en toenemende spierzwakte kan de behandelend arts samen met u ook direct tot een operatieve behandeling besluiten. Wat houdt de operatie in? Een neurochirurg of plastisch chirurg voert de operatie uit. Dit gebeurt meestal in dagbehandeling onder arm verdoving. De chirurg legt de zenuw vrij door de weefsels die de zenuw beknellen door te nemen. De wond wordt gesloten met (zelfoplosbaar) hechtmateriaal. Vervolgens krijgt u een drukverband voor 24-48 uur. De operatie duurt ongeveer een half uur. Soms kiest de chirurg voor een ander soort operatie. Hierbij wordt de loop van de zenuw rond de elleboog verplaatst van het 4
botgootje (sulcus ulnaris) naar onder een spier aan de binnenzijde van de elleboog om verdere beschadiging te voorkomen (een subcutane of submusculaire transpositie ). Het kan zijn dat de chirurg in dit geval kiest voor een bovenarmgips gedurende twee weken. Als dit zo is wordt dit voor de operatie met u besproken. Na de operatie mag u op geleide van de pijn die u voelt de arm bewegen. Zwaar tillen raden we de eerste dagen af. Meestal is de arm na tien dagen weer normaal te belasten. In overleg met de bedrijfsarts kunt u besluiten om weer te gaan werken. Het is niet nodig de eerste controle in het ziekenhuis af te wachten voordat u weer aan het werk gaat. De klachten verdwijnen vaak niet direct na de operatie. Dit kan een aantal maanden tot soms wel een jaar duren. In uitzonderlijke situaties worden de klachten eerst minder en daarna weer meer. Complicaties komen zelden voor. Dit betreft dan meestal een nabloeding of een ontstoken wond. Afhankelijk van de ernst, worden complicaties verholpen door antibiotica of een heroperatie. 5
06-2016-7677 Adres Neurologie, afdeling Klinische Neurofysiologie Ingang Oost Reinier Postlaan 4 6525 GC Nijmegen Belangrijk: meldt u eerst aan bij route 943 polikliniek Neurologie en ga voor het onderzoek zelf naar route 920 Klinische Neurofysiologie (2e etage). Contact Callcenter Neurologie: 024-361 66 00 Bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 8.30-12.45 uur en van 13.15-16.45 uur Postadres Radboudumc 920 Klinische Neurofysiologie Postbus 9101 6500 HB Nijmegen Radboud universitair medisch centrum