UvA-DARE (Digital Academic Repository) Anatomische sekse als uitvinding in de botanie : hoe stampers tot vrouwelijke en meeldraden tot mannelijke geslachtsorganen werden (1675-1735) Brouwer, C.E. Link to publication Citation for published version (APA): Brouwer, C. E. (2004). Anatomische sekse als uitvinding in de botanie : hoe stampers tot vrouwelijke en meeldraden tot mannelijke geslachtsorganen werden (1675-1735) General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please send a message to: UBAcoach http://uba.uva.nl/contact/ubacoach-nl.html, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (http://dare.uva.nl) Download date: 02 jan. 2017
INHOUD VOORWOORD 9 1 THEORETISCHE INTRODUCTIE Inleiding 13 Empirische vraag: hoe werd de dubbelgeslachtelijke visie tot standaardkennis? 15 Theoretische vraag: sekse als constructie 16 Relevantie 16 Sekse en constructivistische analyses van biologische wetenschappen 17 Sekse en Butler 20 Waarom de sekse van planten? Doelstellingen van deze studie 23 Bestaande geschiedenis over stamper en meeldraad en het constructivisme 24 Afbakening materiaal 27 Eerste resultaten 29 Collins' theorie over sluiting 30 De toepassing van Collins' theorie in dit proefschrift 32 Technische factoren: Shapin en Schaffer 34 Culturele factoren: Laqueur 36 Opzet studie 39 Noten 41 2 HET BEGIN EN EINDE VAN DE KENNISVARIATIE OVER STAMPER EN MEELDRAAD Inleiding 57 Hoe stamper en meeldraad vanaf 1675 gezamenlijk in de belangstelling kwamen te staan 60 Planten als studieobject 60 Een nadere invulling van de plantenanatomische interesse 65 Malpighi, stamper en meeldraad 70 Het ontstaan van de kennisvariatie over stamper en meeldraad (1675-1700) 74 Wie na 1675 startten met onderzoek naar stamper en meeldraad 74 Grew 74 Toumefort 77 Camerarius 81 Gemeenschappelijke uitgangspunten 85 Reproductie middels zaad 85 5
Stamper en meeldraad leveren bijdrage aan zaadvorming 86 De cruciale rol van stuifmeel in de 2aadvorming 87 Verschillende denkbeelden: kennisvariatie 89 Malpighi: stamper en meeldraad als 'vrouwelijke geslachtsorganen' 89 Grew: stamper en jonge meeldraad als "baarmoeders", oudere meeldraad als "penis" of "teelbal" 95 Tournefort: stamper als orgaan waarin kiem tot wasdom komt, meeldraad als "uitscheidingsorgaan" 97 Camerarius: stamper als "baarmoeder met eierstokken", meeldraad als "mannelijk geslachtsorgaan" 98 Het einde van de kennisvariatie over stamper en meeldraad in 1735 100 Conclusie 112 Noten 115 3 HET ONDERZOEK NAAR DE REPRODUCTIE VAN DE LEVENDE NATUUR: TECHNISCHE FACTOREN EN HET DENKEN OVER DE RELATIE MANNELIJKHEID-VROUWELIJKHEID Inleiding 131 Technische factoren 135 Naast de materiële, de sociale en de literaire óók de cognitieve overtuigingstechniek 135 Varianten in de overtuigingstechnieken 141 Verschil in populariteit van de varianten van de overtuigingstechnieken vóór en na 1695 147 Het denken over de relatie mannelijkheid-vrouwelijkheid 148 Opkomst twee modellen niet rond 1700, maar rond 1670 148 Tweeseksenmodel niet dominant vanaf 1800, maar vanaf 1695 153 Conclusie 156 Noten 159 4 HET ONTSTAAN VAN DE KENNISVARIATTE OVER EEN GEMEENSCHAPPELIJKE TAAK VAN STAMPER EN MEELDRAAD IN DE REPRODUCTIE VAN PLANTEN: BIOGRAFIE OF OVERTUIGINGSTECHNIEK (1675-1695) Inleiding 165 Biografische achtergrond 167 Overtuigingstechnieken 175 Materiële technieken 175 Sociale technieken 182 Literaire technieken 183 Cognitieve technieken 196 6
Conclusie Noten 200 205 5 DE SLUITING VAN DE KENNISVARIATIE OVER STAMPER EN MEELDRAAD: DE GELEERDEN (1695-1735) Inleiding 211 De onderzoekers, hun motieven en hun overtuigingstechnieken 212 Mor land: 1703 212 Geojfroy: 1711 220 Bradley: 1717 227 Vaillant: 1717 235 Blair: 1720 241 Pontedera: 1720 247 Jussieu: 1725 254 Linnaeus: 1730 258 Conclusie 268 Noten 271 6 DE SLUITING VAN DE KENNISVARIATIE OVER STAMPER EN MEELDRAAD: DE TECHNISCHE EN CULTURELE CONTEXTEN (1695-1735) Inleiding 283 Technische context 285 Experimenteren in combinatie met observeren overtuigender dan alleen observeren 285 Replicatie experiment of observatie voor een deskundig publiek voor draagvlak niet nodig 289 Lezers overtuigen van een claim door hen een duidelijk in plaats van vaag beeld te geven van de gevolgde procedure 291 De analogie met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen van dieren overtuigender dan andere analogieën 294 Intermezzo: patronen in overtuigingstechnieken 295 Culturele context 297 Representatie van de relatie geleerde-natuur: verband 297 Replicaties voor publiek achterwege laten: geen relatie 303 Duidelijk beeld aanbrengen in lezer: geen verband 304 Analogie met mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen: relatie 304 Conclusie 306 Noten 308 7 CONCLUSIE 7
Inleiding 311 Conclusie over de empirische vraag 312 De juiste aanpak? 319 Winst van deze studie ten opzichte van andere empirische studies 322 Conclusie over de theoretische vraag 323 Winst van deze studie ten opzichte van andere studies naar de constructie van sekse 324 Noten 325 BIJLAGEN bij hoofdstuk 1 327 BIJLAGEN bij hoofdstuk 3 332 SUMMARY 341 RÉSUMÉ 349 LITERATUURLIJST: PRIMAIRE BRONNEN 359 LITERATUURLIJST: SECUNDAIRE BRONNEN 373 VERKLARENDE WOORDENLIJST 388 8