Totaal implanteerbaar toedieningssysteem Toediening van medicijnen en vloeistoffen in het bloedvat via een poortkatheter
In overleg met uw arts heeft u besloten tot een behandeling waarbij regelmatig geneesmiddelen of andere vloeistoffen direct in het bloedvat worden toegediend. Dat veroorzaakt vaak irritatie van de bloedvaten en hierdoor wordt het moeilijk om een bloedvat aan te prikken. Door een totaal implanteerbaar toedieningssysteem (T.I.T.) te plaatsen, kunnen infusen en intraveneuze injecties via deze weg worden toegediend. Dat spaart de bloedvaten. Het poortkatheter (ook wel port-a-cath systeem genoemd) is een totaal implanteerbaar toedieningssysteem omdat het volledig onder de huid geplaatst wordt, meestal op de bovenzijde van de borst. Geneesmiddelen en vloeistoffen kunnen direct in het bloedvat worden gespoten door aanprikken van het systeem door de huid. De katheter wordt pas verwijderd als deze niet meer nodig is, niet meer functioneert of wanneer er problemen door ontstaan zoals een infectie. De poortkatheter kan jaren blijven zitten. Wat is een poortkatheter? Een poortkatheter bestaat uit twee belangrijke onderdelen: Het reservoir; dit is een kleine injectiekamer van titanium, van boven afgesloten door een zelfsluitend siliconen membraan waar doorheen geprikt kan worden. De katheter; dit is een dun, flexibel, lang, hol slangetje. 2
De materialen worden zeer goed door het lichaam verdragen. Ze staan bekend om hun lange levensduur nadat ze in het lichaam zijn gebracht, tenzij er een infectie optreedt. Het reservoir wordt onder de huid op de borst geplaatst waarbij de katheter in een ader wordt ingebracht. De katheter wordt in de ader opgeschoven tot het uiteinde (kathetertip) een punt heeft bereikt precies boven het hart. Alle onderdelen worden volledig onder de huid geplaatst. Geen enkel onderdeel steekt door de huid en er is geen permanente opening van de huid. Op de borstwand blijft een litteken van enkele centimeters en een lichte zwelling zichtbaar. Een speciale poortkatheternaald wordt door de huid en door het siliconen membraan geprikt tot op de bodem van het reservoir. Aan de naald wordt een injectiespuit, infuussysteem of infuuspomp bevestigd. Geneesmiddelen of vloeistoffen komen dan via het reservoir en de katheter in de bloedcirculatie terecht. 3
Het inbrengen van de poortkatheter Voorbereiding Het inbrengen van de poortkatheter gebeurt onder lokale anesthesie (verdoving) of onder algehele anesthesie door een chirurg in de operatiekamer worden ingebracht. Meestal wordt dit poliklinisch voorbereid. U krijgt een afspraak voor een consult met de (assistent-) chirurg op de polikliniek heelkunde. De (assistent-) chirurg bespreekt met u de plaats waar de poortkatheter komt en hoe de ingreep verloopt. U krijgt een afspraak voor het pré-operatief onderzoek/spreekuur van de anesthesioloog, wanneer er voor algehele narcose wordt gekozen. De anesthesioloog bespreekt met u de soort anesthesie en de noodzakelijke voorbereidingen. Over de anesthesie kunt u meer lezen in de folder anesthesie. De ingreep wordt meestal in dagverpleging uitgevoerd, soms wordt u een nacht opgenomen op de afdeling kortdurend verblijf. Na het bezoek aan de anesthesioloog heeft u een intakegesprek op de afdeling dagverpleging of kortdurend verblijf. U kunt hierover meer lezen in de folder van de betreffende afdeling. Soms wordt de poortkatheter ingebracht als u al in het ziekenhuis ligt. De (assistent)chirurg komt dan bij u langs. In geval van algehele narcose wordt afgesproken dat de anesthesist u ziet. De dag van de operatie Is de operatie vóór 12.00 uur: vanaf 24.00 uur s nachts mag u niets meer eten. Tot twee uur vóór de operatie kunt u wel drinken (heldere dranken, geen melk). Is de operatie na 12.00 uur: om 8.00 uur twee beschuiten (met beleg), daarna mag u niet meer eten. Tot twee uur vóór de operatie kunt u wel drinken (heldere dranken, geen melk). 4
Risico s en bijwerkingen Geen enkele ingreep is vrij van kans op complicaties. Zo zijn er ook bij deze operaties de normale risico s op complicaties van een operatie, zoals wondinfectie, bloeding of bloedstolsels en verstopping van het vat (trombose). Bij deze ingreep in het bloedvatenstelsel zijn er de eerste 12 tot 24 uur specifieke complicaties mogelijk. Door een gaatje in het borstvlies kan er lucht tussen de longvliezen komen en de long inklappen (klaplong). De katheter kan de wand van het bloedvat beschadigen waardoor een bloeding optreedt. Daarom controleert de verpleegkundige de eerste uren nadat u van de operatiekamer komt pols, bloeddruk en ademhaling. Gelukkig komen deze complicaties niet vaak voor. Zolang u de katheter heeft, is er een risico dat de katheter verstopt raakt, waarbij bloedstolsels (trombose) kan ontstaan. Het opvolgen van de onderstaande afspraken (leefregels) beperkt de risico s op stolselvorming en infecties. Operatie De chirurg maakt een incisie (sneetje van drie tot vijf cm) in de huid onder het sleutelbeen, brengt de katheter in een grote ader die naar het hart leidt en schuift de katheter naar de juiste plaats. Het andere einde van de katheter met het reservoir wordt onder de huid geplaatst en de huid wordt met oplosbare hechtingen gesloten. De ingreep duurt ongeveer een half uur. U blijft nog enige tijd op de afdeling dagverpleging voor controle en nazorg. Met röntgenfoto s wordt gecontroleerd of de katheter op de juiste plaats ligt en of er mogelijk een klaplong is ontstaan.. Dit gebeurt meestal op de röntgenafdeling als u weer goed wakker bent. U mag met ontslag als de foto door de chirurg is goedgekeurd. De opname in het ziekenhuis neemt ongeveer een halve dag in beslag. 5
Toediening van medicatie via het systeem De geneesmiddelen of vloeistoffen komen via de poortkatheternaald in het reservoir en dan door de katheter direct in de bloedcirculatie. Wordt de medicatie als bolus-injectie (toediening direct) toegediend dan wordt de naald verwijderd nadat alle geneesmiddelen en vloeistoffen zijn toegediend. Ook kan er bloed afgenomen worden. Op de poortkatheter kan een infuus worden aangesloten. Dit kan op de polikliniek, de dagbehandeling, de verpleegafdeling of thuis gebeuren. Soms is het mogelijk om contrastvloeistof in te brengen dat voor het maken van een CT-scan nodig is. Als er langdurig vloeistoffen en geneesmiddelen worden toegediend dan blijft de naald gedurende de infusie op zijn plaats in het reservoir. De naald wordt iedere zeven dagen door de verpleegkundige verwisseld om verstopping en infectie te voorkomen. Leefregels U zult nauwelijks hinder ondervinden van het totaal implanteerbaar systeem. Met wat extra aandacht hoeft u uw levensstijl niet te veranderen. U kunt met de poortkatheter gewoon door de poortjes op luchthavens en winkels. Voordat u het ziekenhuis verlaat, ontvangt u een implantatiebewijs. Draag dit kaartje altijd bij u als u naar de arts of het ziekenhuis gaat, zodat u de informatie over uw poortkatheter direct bij de hand heeft. De huid is meestal gesloten met hechtingen die na ongeveer drie weken vanzelf oplossen. Na 24 uur mag u de pleister van de wond verwijderen en weer douchen. De wond is dan voldoende dicht. Als het gaasje vastzit aan de wond kunt u het onder de douche losweken. Na het douchen dient u de wond droog te deppen. U mag niet baden en zwemmen gedurende de eerste week na de operatie. Droog houden van de wond bevordert een goede wondgenezing. Dus kunt u beter ook geen afsluitende pleister op de wond gebruiken; deze maakt de wond vochtig. 6
Om te voorkomen dat het systeem verstopt raakt door een bloedstolsel, moet het regelmatig worden doorgespoten met een heparine-oplossing. Dit wordt ook na elke behandeling gedaan. Als het systeem langere tijd niet gebruikt wordt, moet het elke zes weken door de verpleegkundige worden doorgespoten met een bloedverdunnend middel (heparineoplossing). Bloed afnemen Vaak is het mogelijk dat via de poortkatheter ook bloed kan worden afgenomen en er hiervoor niet in bloedvaten in uw arm hoeft te worden geprikt. Iedere handeling aan het systeem - dus ook bloedafname - brengt toch een klein risico op infectie met zich mee. De verpleegkundigen die uw behandeling begeleiden, voeren de bloedafname via het totaal implanteerbaar toedieningssyteem zo zorgvuldig en schoon mogelijk uit. Wanneer moet u contact opnemen met het ziekenhuis? Het is verstandig de aanprikplaats regelmatig te inspecteren. In de volgende gevallen moet u contact opnemen: Als bij controle van de aanprikplaats lijkt of de poortkatheter is verschoven. Als de aanprikplaats blauwe plekken, zwellingen, roodheid of irritatie vertoont. Als u koorts krijgt. Hoger dan 38,5 C of langer dan 24 uur 38 C. Als de arm aan de zijde van de poortkatheter pijnlijk of gezwollen is. De eerste 24 uur na de ingreep neemt u contact op met de chirurg. Tijdens kantooruren belt u de poli algemene heelkunde (024) 365 88 04 en buiten kantooruren belt u de SEH (024) 365 83 22. Na deze eerste 24 uur neemt u contact op met de afdeling in het CWZ die u behandelt. Hierover maakt de verpleegkundige afspraken met u. 7
Vragen Heeft u nog vragen, stel deze dan gerust aan uw arts of verpleegkundige. Aarzel niet een beroep op hen te doen. Adres en telefoonnummer Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Polikliniek heelkunde (B58) Telefoon tijdens kantooruren: (024) 365 82 60 Website: www.chirurgie.cwz.nl 8 G307 / 11-12