Een veilige, sportieve, vriendelijke en consequente school. Protocol Kindermishandeling en huiselijk geweld Handelen volgens de meldcode Juni 2016
Inhoud Inleiding 1 Stappenplan 2 Toelichting op de stappen uit het stappenplan 3 Beroepsgeheim versus meldcode 5 Verantwoordelijkheden 6 Bijlage 1: Signaleringsgespreksformulier Bijlage 2: Logboek signalering Bijlage 3: Signaleringslijsten 3a:Signalenlijst voor kindermishandeling 3b:Signalenlijst voor seksueel misbruik 3c:Signalenlijst voor huiselijk geweld 3d:Signalenlijst voor jeugdprostitutie 2
Inleiding: Op 1 juli 2013 is de nieuwe wettelijke meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling 1 ingevoerd voor alle beroepskrachten in het onderwijs, de kinderopvang, de jeugdzorg, de (jeugd)gezondheidszorg, maatschappelijke ondersteuning en justitie. De meldcode is iets anders dan de meldplicht. De meldcode is in feite een stappenplan dat beroepskrachten ondersteunt in de omgang met signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling. In dit protocol worden de verschillende stappen uit het stappenplan van de meldcode en de verantwoordelijkheden van ieder op de Paulus Mavo helder omschreven. 1 Definitie kindermishandeling volgens De wet op jeugdzorg (2005) Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel
Stappenplan 1. In kaart brengen van de signalen 2. Collegiale consultatie en zo nodig advies inwinnen bij Veilig Thuis 3. Gesprek met de leerling en/of ouder, afhankelijk van leeftijd en situatie 4. Wegen van signalen; het geweld of de kindermishandeling. 5. Beslissen: a) hulp organiseren met medewerking van leerling/ouder(s) b) melden bij Veilig Thuis
Toelichting op de stappen uit het stappenplan: Stap 1: Signaleren en in kaart brengen van de signalen De medewerker van school vermoedt kindermishandeling of huiselijk geweld. Belangrijk is dat er door de medewerker concreet waarneembaar gedrag of signalen genoteerd worden. Vervolgens bespreekt de medewerker dit direct bij de desbetreffende teamleider van de leerling en bij afwezigheid van deze persoon een ander(e) teamleider/directielid. Indien nodig kan er gebruik gemaakt worden van signaleringslijsten, in bezit van de aandachtsfunctionarissen. De medewerker zal indien het een vertrouwelijk gesprek betreft, altijd melden bij de leerling dat hij/zij afhankelijk van de inhoud verplicht is dit te melden bij derden. Wanneer een leerling bij een medewerker aangeeft dat er sprake is van direct gevaar zoals mogelijk kindermishandeling en/of bedreigende thuissituatie, ga dan direct over naar stap 2. Stap 2: Collegiale consultatie De medewerker brengt de teamleider op de hoogte. De teamleider neemt contact op met (een lid van) het zorgteam 2. Het zorgteam zal de situatie overleggen. De aandachtsfunctionarissen (zorgcoördinator en/of schoolpsycholoog) zullen hierin een leidende rol hebben. Zij kunnen indien nodig/gewenst advies inwinnen bij Veilig Thuis 3. Ook kunnen zij ervoor kiezen de leerling (anoniem) te bespreken in ( of met een lid van) het zorg- en adviesteam (ZAT) 4 Stap 3: Gesprek met de leerling en/of ouders De aandachtsfunctionarissen bepalen wie er met de leerling in gesprek gaat. In dat gesprek moet het volgende verteld worden en duidelijk worden: - Het doel van het gesprek - De genoemde signalen en feiten - De reactie van de leerling/ouders - Interpretatie van de reactie Is de leerling nog geen 12 jaar, dan wordt het gesprek alleen met de ouders gevoerd. Is de leerling tussen de 12 en 16 jaar, dan wordt er eerst een gesprek met de leerling gevoerd en vervolgens vindt er een gesprek plaats met de ouders (eventueel is de leerling aanwezig bij dit gesprek). Wanneer het risico bestaat dat de veiligheid van betrokkene in het geding kan komen (bijvoorbeeld bij vermoeden seksueel misbruik of eer gerelateerd geweld), wordt er geen gesprek gevoerd met ouders erbij. Er wordt dan direct een melding gedaan bij Veilig Thuis door de aandachtsfunctionarissen. 2 Onder het Zorgteam wordt verstaan: plv directeur, zorgcoördinator, orthopedagogen, schoolpsycholoog, teamleiders van de Paulus Mavo/VMBO 3 Veilig Thuis is het advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling. 4 Onder ZAT wordt verstaan: Zorgteam Paulusmavo/VMBO, leerplichtambtenaar, medewerkers Bureau jeugdzorg, politie, schoolarts
Is de leerling boven de 16 jaar, dan wordt de leerling altijd betrokken bij het proces. Alle stappen die genomen worden zullen met de leerling besproken worden. In principe is toestemming van de leerling vereist voordat er informatie verstrekt wordt aan ouders of voordat er overgegaan wordt tot een melding. Echter, wanneer de aandachtsfunctionaris een inschatting maakt dat veiligheid van de leerling in het geding kan komen, kan ook zonder deze toestemming overgegaan worden tot een melding. Stap 4: Wegen van het geweld of kindermishandeling Na de eerste 3 stappen is er redelijk veel informatie bekend. Aan de hand van een van de signaleringslijsten (zie bijlage 3) wordt door de aandachtsfunctionarissen de aard en de ernst van het geweld bepaald. De aandachtsfunctionarissen dragen zorg voor een tijdpad/dossier vorming. Stap 5: Beslissen: Hulp organiseren of melden Als de leerling voldoende beschermd kan worden tegen het risico op huiselijk geweld of kindermishandeling middels de schoolorganisatie of huidige hulpverlening, dan wordt er geen melding gedaan bij Veilig Thuis. Een gesprek met ouders heeft bijna altijd als uitkomst dat er hulp wordt gezocht. Voor ouders, het gezin of het kind zelf. Afhankelijk van de situatie en eventueel de uitkomst van het gesprek met ouders worden er afspraken gemaakt. Afhankelijk van de situatie zal school in eerste instantie ouders de ruimte geven om zelf hulp te zoeken. De aandachtsfunctionaris zal altijd om terugkoppeling vragen van ouders indien er zelf hulp gezocht wordt. Er wordt altijd een termijn afgesproken waarin terugkoppeling gedaan moet zijn vanuit ouders. Ouders worden gevraagd een toestemmingsformulier te ondertekenen om informatie uit te wisselen tussen een lid van het zorgteam en de hulpverlenende instantie. Als ouders hier niet aan meewerken of als de signalen blijven bestaan, dan dient er alsnog een melding te worden gedaan bij Veilig Thuis. Een melding wordt in ieder geval gedaan als de schoolorganisatie niet in staat is om de leerling te beschermen tegen het risico op huiselijk geweld en/of kindermishandeling. De aandachtsfunctionaris is degene die de melding doet bij Veilig Thuis. Ouders zullen, indien de situatie het toelaat, op de hoogte worden gesteld van de ondernomen stappen van school. Veilig Thuis heeft als taak de signalen verder te onderzoeken. Deze kan ook beslissen om een melding te doen bij de Raad voor de Kinderbescherming om de signalen verder te onderzoeken. Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming zal hiervoor contact leggen met de leerling, de ouders en de school. Wat betreft de school: de aandachtsfunctionarissen bepalen samen met het zorgteam wie de informatie kan en mag geven aan Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming. Dit betekent dat een mentor/teamleider bij een verzoek om informatie vanuit Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming, eerst overleg pleegt met het zorgteam. Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming kan beslissen dat er hulpverlening opgestart dient te worden.
Beroepsgeheim versus meldcode: Een aantal medewerkers op school heeft een beroepsgeheim (denk aan vertrouwenspersoon en de gedragswetenschappers). Een beroepsgeheim houdt in dat er dan geen informatie over de leerling aan anderen gegeven mag worden, behalve als de leerling daarvoor toestemming geeft. De leerling kan zich hierdoor vrij voelen om alles te vertellen. Toch kan het in het belang zijn van de leerling om vertrouwelijke gegevens uit te wisselen met collega's of anderen. In de wet meldcode is daarom een meldrecht opgenomen. Een meldrecht houdt in dat professionals met een beroepsgeheim (vermoedens van) huiselijk geweld en kindermishandeling mogen melden bij Veilig Thuis of de Raad voor de Kinderbescherming. Ook zonder toestemming van de betrokkenen.
Verantwoordelijkheden: Alle partijen hebben verantwoordelijkheid bij het werken volgens de meldcode kindermishandeling. Hieronder de verantwoordelijkheden van de medewerkers, de vertrouwenspersoon, het zorgteam, de aandachtsfunctionarissen en van de directie op een rij: Medewerkers Medewerkers dienen: - De meldcode te kennen en te handelen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - Te kunnen signaleren - Deskundigheid op niveau te brengen en houden - Te waken voor de veiligheid van leerlingen bij beslissingen - Overleg te plegen met aandachtsfunctionarissen in de school bij vermoedens - De interne organisatie te kennen - Afspraken uit te voeren en terug te koppelen - Continuïteit van onderwijs en zorg te waarborgen - Zorgvuldig om te gaan met privacy waarborging en privacyreglement - Verplicht te overleggen met zorgteam bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld. - Verplicht te overleggen met het zorgteam bij een verzoek om informatieoverdracht door Veilig Thuis en/of de Raad voor de Kinderbescherming. Vertrouwenspersoon De vertrouwenspersoon dient: - De meldcode te kennen en te handelen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - Te kunnen signaleren - Deskundigheid op niveau te brengen en houden - Te waken voor de veiligheid van leerlingen bij beslissingen - Zorgvuldig om te gaan met privacy waarborging en privacyreglement - Indien Overleg te plegen met de medewerker in de school die de vermoedens heeft van kindermishandeling. - Verplicht overleg te plegen met de aandachtsfunctionarissen in de school of (in geval van afwezigheid) met een lid van het zorgteam bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld. - De interne organisatie te kennen - Te weten wanneer er met wie (intern en/of externe partijen) overlegd wordt en wanneer de verantwoordelijkheden overgedragen dienen te worden - De melder, mentor en teamleider altijd (in grote lijnen) op de hoogte te houden van de ondernomen stappen. - Verplicht te overleggen met het zorgteam bij een verzoek om informatieoverdracht door Veilig Thuis en/of de Raad voor de Kinderbescherming.
Aandachtsfunctionarissen (zorgcoördinator en schoolpsycholoog) Aandachtsfunctionarissen dienen: - De meldcode te kennen en toe te kunnen passen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - De meldcode in te bedden in het ondersteuningsplan en de zorgstructuur van de school - Overleg te plegen met de medewerker in school die de vermoedens heeft van kindermishandeling - Te weten wanneer er met wie (intern en/of externe partijen) overlegd wordt en wanneer de verantwoordelijkheden overgedragen dienen te worden - De sociale kaart te kennen - Eigen deskundigheid en die van collega s op niveau te brengen en houden - Afspraken, taakverdeling en tijdpad vast te stellen - Te zorgen voor verslaglegging - Formats te ontwikkelen - Periodiek te evalueren en eventueel bijstellen van de meldcode - Indien nodig te overleggen met vertrouwenspersoon binnen de school - De melder, mentor en teamleider altijd (in grote lijnen) op de hoogte te houden van de ondernomen stappen. - De directie te informeren. Directie Directieleden dienen: - De meldcode te kennen en toe te kunnen passen volgens de bijbehorende route (zie pagina 1) - De meldcode op te nemen in kwaliteitsbeleid van de organisatie - De meldcode op te nemen in het schoolplan en schoolgids/website - Personeel, ouders en leerlingen te informeren over het schoolbeleid - Randvoorwaarden op te stellen en te waarborgen - Zorg te dragen voor periodieke bespreking van leerling signalen - Functionaris(sen) aan te stellen - Zorg te dragen over kennis en kunde medewerkers m.b.t. handelen (opnemen in taakomschrijving aandachtsfunctionaris(sen) en medewerkers) - Zorg te dragen voor heldere verbinding van aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld met aanpak andere zorgsignalen - Eindverantwoordelijkheid te nemen voor de uitvoering (+tijdpad) - Verantwoordelijkheden vast te stellen en externe contacten te onderhouden (media, justitie etc.).
Bijlage 1 Signaleringsgesprek formulier De aandachtsfunctionaris vult samen met de medewerker van school dit formulier in, nadat de medewerker heeft aangegeven zich zorgen te maken over de leerling (waarbij vermoedens zijn van kindermishandeling, huiselijk geweld of seksueel geweld) Naam leerling (kan anoniem) : Geboortedatum : Klas : Datum : Verslagleggers : 1. Wat zijn de objectieve signalen waarover u zich zorgen maakt? 2. Wat zijn de subjectieve signalen waarover u zich zorgen maakt? 3. Vertoont de leerling opvallend gedrag? Zo ja welk? 4. Hoe vaak komt het gedrag voor? 5. Op welke momenten komt het gedrag voor? 6. Sinds wanneer komt het gedrag voor? 7. Hoe is het contact met medeleerlingen? 8. Hoe is het contact met volwassenen? 9. Hoe is de uiterlijke verzorging van de leerling? 10. Hoe is de algehele ontwikkeling van de leerling? (verstandelijk, motorisch, sociaal, emotioneel) 11. Hoe is het contact tussen de leerling en de ouders? 12. Hoe is het contact tussen de mentor/docent en de ouders?
13. Zijn er bijzonderheden omtrent het gezin te melden? Zo ja welke? 14. Is er de laatste tijd iets in het gedrag of in de situatie van de leerling veranderd? 15. Wat is er bekend over broers/zussen? 16. Is er een signaleringslijst gebruikt om de vermoedens te onderbouwen? Zo ja welke? (signalen van kindermishandeling / signalen voor specifiek seksueel misbruik / vermoedens huiselijk geweld / signalenlijst jeugdprostitutie)
Bijlage 2 Logboek signalering (voor dossiervorming) Naam van de leerling : Geboortedatum : Klas : Ingevuld door : Datum: Gebeurtenis: Bijvoorbeeld: gesprek, telefoongesprek, observatie, signaleringsformulier extra informatie: Bijvoorbeeld: gemaakte afspraken
Bijlage 3a Signalenlijst voor kindermishandeling Lichamelijk welzijn blauwe plekken, brandwonden, botbreuken, snij-, krab- en bijtwonden te dik slecht onderhouden gebit regelmatig buikpijn, hoofdpijn of flauwvallen kind stinkt, heeft regelmatig smerige kleren aan oververmoeid vaak ziek ziektes herstellen slecht kind is hongerig eetstoornissen achterblijvende motoriek Gedrag van het kind timide, depressief weinig spontaan passief, lusteloos, weinig interesse in spel apathisch, toont geen gevoelens of pijn in zichzelf gekeerd, leeft in fantasiewereld labiel erg nerveus hyperactief negatief zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, faalangst negatief lichaamsbeeld agressief, vernielzucht overmatige masturbatie Tegenover andere kinderen: agressief speelt weinig met andere kinderen vluchtige vriendschappen wantrouwend niet geliefd bij andere kinderen tegenover ouders: angstig, schrikachtig, waakzaam meegaand, volgzaam gedraagt zich in bijzijn van ouders anders dan zonder ouders agressief
Tegenover andere volwassenen: angst om zich uit te kleden angst voor lichamelijk onderzoek verstijft bij lichamelijk contact angstig, schrikachtig, waakzaam meegaand, volgzaam agressief overdreven aanhankelijk wantrouwend vermijdt oogcontact Overig: plotselinge gedragsverandering gedraagt zich niet naar zijn leeftijd slechte leerprestaties rondhangen na school taal- en spraakstoornissen alcohol- of drugsmisbruik weglopen crimineel gedrag Gedrag van de ouder onverschillig over het welzijn van het kind laat zich regelmatig negatief uit over het kind troost het kind niet geeft aan het niet meer aan te kunnen is verslaafd is ernstig (psychisch) ziek kleedt het kind te warm of te koud aan zegt regelmatig afspraken af houdt het kind vaak thuis van school heeft irreële verwachtingen van het kind zet het kind onder druk om te presteren Gezinssituatie samengaan van stressvolle omstandigheden, zoals slechte huisvesting, financiële problemen en relatieproblemen sociaal isolement alleenstaande ouder partnermishandeling gezin verhuist regelmatig slechte algehele hygiëne Bron: Nederlands Jeugd Instituut (NJI): Wolzak, A. (2009, 6 e druk). Kindermishandeling: signaleren en handelen.
Bijlage 3b Signalenlijst specifiek voor seksueel misbruik Lichamelijk welzijn verwondingen aan geslachtsorganen vaginale infecties en afscheiding jeuk bij vagina of anus pijn in bovenbenen pijn bij lopen of zitten problemen bij plassen urineweginfecties seksueel overdraagbare aandoeningen (angst voor) zwangerschap Gedrag van het kind drukt benen tegen elkaar bij lopen afkeer van lichamelijk contact maakt afwezige indruk bij lichamelijk onderzoek extreem seksueel gekleurd gedrag en taalgebruik veel wisselende seksuele contacten met leeftijdgenoten zoekt seksuele toenadering tot volwassenen prostitutie Bron: Nederlands Jeugd Instituut (NJI): Wolzak, A. (2009, 6 e druk). Kindermishandeling: signaleren en handelen.
Bijlage 3c Signalenlijst voor huiselijk geweld Lichamelijk letsel blauwe plekken, kneuzingen ontwrichtingen van bijvoorbeeld kaak en schouder schedelletsel verwondingen snij-, brand-, bijt- en hoofdwonden verlies van tanden breuken van ribben, neus, kaak en andere botten, genitale beschadigingen en verminking gehoorstoornissen / trommelvliesperforaties Psychosomatische klachten Symptomen van angst zoals trillen, zweten, duizeligheid, hartkloppingen, hyperventilatie, droge mond, pijn in de hartstreek, kortademigheid Symptomen van machteloosheid zoals slapte, moeheid, neerslachtigheid, depressiviteit, eetproblemen Symptomen van spanning zoals hoofdpijn, buikpijn, maagpijn, menstruatiestoornissen, slaapstoornissen en nachtmerries Afpersing Chantage Schuldbinding en afkopen Geen beschikking over eigen geld of bezittingen Garantstelling of op naamstelling van bezittingen Onredelijke hoge afdracht van inkomsten Vrijheidsbeperking en sociale isolatie Gedwongen huwelijk (Dreiging met) verstoting of echtscheiding Het afpakken van kinderen Bron: GGD Rotterdam-Rijnmond. Informatiewaaier Huiselijk geweld is niet normaal het melden wel!
Bijlage 3d Signalenlijst voor jeugdprostitutie De onderstaande factoren en bevindingen kunnen duiden op signalen van Jeugdprostitutie. Het betreft een niet limitatieve opsomming van voorbeelden die vanzelfsprekend niet allemaal hoeven op te gaan. Signaal 1. Omstandigheden van dwang, geweld en afhankelijkheid 1 Beschikking over een vals paspoort of vervalst paspoort Angst voor geweld en bedreigingen Onredelijk hoge afdracht van inkomsten Er is sprake van schuldopbouw bij derden Betrokkene heeft geen zelfstandige bewegingsvrijheid Chantage of bedreiging van familie Onder dwang bepaalde seksuele handelingen moeten verrichten Dreiging met of daadwerkelijke toepassing van geweld. Bijvoorbeeld het dragen van sporen van lichamelijke mishandeling Relatie met personen met relevante antecedenten of locaties die geassocieerd worden met prostitutie of mensenhandel Kenmerken die duiden op een afhankelijkheidsrelatie. Bijvoorbeeld tatoeages, controle op waar betrokkene zich bevindt, voodoo Tips, melding van betrouwbaar geachte bekende derden. Nb., Gewicht afhankelijk van de info. Slaafse houding ten opzichte van vriend / pooier In sociaal isolement gebracht door vriend / pooier 2. Gedrag & Persoonlijkheidskenmerken van mogelijk slachtoffer 2 Heeft veel nieuwe (niet leeftijdsconforme) contacten Onttrekt zich aan het eigen sociale netwerk (ouders, school, vrienden). Oude vriendschappen worden beëindigd of verwaarloosd. Beschikt over veel nieuwe spullen (kleding, mobiele telefoon) Schoolverzuim en schooluitval Gezondheidsklachten zoals Soa, blaasontsteking, buikpijn, pijn/bloed aan anus of vagina, pijn in bovenbenen, eetproblemen, zwangerschap Plotselinge gedragsverandering en normafwijkend gedrag. Bijvoorbeeld plotselinge belangstelling voor bepaalde jongens, snel wisselende emoties, expliciete seksualisering gedrag, opstandig en niet toegankelijk. Signalen uit sociale omgeving: ouders, vrienden, familie, buurtbewoners Alcohol en drugsgebruik Weinig binding met thuis: isolement Wegloop gedrag De bovenstaande signalen zijn afkomstig uit de signalenlijst van politie voor de prostitutie controle en de Aanwijzing Aanpak Mensenhandel, de richtlijn van het college van Procureurs Generaal voor de opsporing en vervolging van mensenhandel. 2 De onderstaande signalen zijn afkomstig uit het handboek' Verkocht' van Prostitutie Maatschappelijk Werk en hebben betrekking op gedrag en persoonlijkheidsaspecten van het vermoedelijke slachtoffer. Algemeen uitgangspunt is opvallen, uitvallen en gedragsverandering (norm afwijkend gedrag) Bron: Aanpak jeugdprostitutie Gemeente Eindhoven en Welzijn Eindhoven