Broedvogelinventarisatie ADM terrein 2016 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau G&G Advies
Broedvogelinventarisatie ADM terrein Toetsing in het kader van de Flora en faunawet F.M. van Groen 2016 Opdrachtgever Mees Ruimte & Milieu G&G advies 2016
Versie Datum Concept 5 juli 2016 Eindrapport 12 juli 2016 Bovendijk 35 G Hazenkoog 35 A 2295 RV Kwintsheul 1822 BS Alkmaar www.vandergoesengroot.nl
4 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding tot het onderzoek... 5 1.2 Doel van het onderzoek... 5 1.3 Ligging en beknopte beschrijving van het onderzoeksgebied... 5 2 Wetgeving mbt broedvogels 6 2.1 Flora en faunawet... 6 2.1.1 Zorgplicht... 6 2.1.2 Broedvogels... 6 3 Methode 8 4 Resultaten 10 4.1 Vastgestelde soorten... 10 4.2 Niet broedvogels... 10 4.3 Nestkasten... 10 4.4 Jaarrond beschermde broedvogels... 10 5 Conclusies en aanbevelingen 11 6 Literatuur 12 7 Bijlagen 13 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding tot het onderzoek Er bestaan plannen het ADM terrein her in te richten. In het kader van deze herinrichting heeft Mees Ruimte & Milieu aan Ecologisch Onderzoeks en Adviesbureau Van der Goes en Groot opdracht verleend tot een broedvogelinventarisatie op het ADMterrein in het Amsterdamse havengebied. Het gaat om de kavels 1t/m4 van het terrein. 1.2 Doel van het onderzoek Doel van het onderzoek is om inzicht te krijgen in aanwezigheid en de verspreiding van broedvogels die van belang zijn in het kader van de Flora en faunawet binnen het onderzoeksgebied. 1.3 Ligging en beknopte beschrijving van het onderzoeksgebied In Figuur 1 is de ligging van het geïnventariseerde deel van het ADMterrein aangegeven. Het geïnventariseerde gebied bestaat uit bos, water, ruderaal terrein en enige bebouwing en is ruim 15 ha groot. Ligging van het ± onderzoeksgebied (rood omkaderd, 15,4 ha). Kadaster Nederland Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
6 2 Wetgeving mbt broedvogels 2.1 Flora en faunawet De Flora en faunawet is het nationale wettelijke kader dat de soortbeschermende bepalingen van de Europese Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn in nationaal recht heeft omgezet. De soortenlijst die volgt uit deze bepalingen is door de Minister van EZ aangevuld met een extra aantal landelijk te beschermen soorten. 2.1.1 Zorgplicht Een belangrijke bepaling van de Flora en faunawet is de zorgplicht (artikel 2), die stelt dat een ieder die weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn handelen of nalaten nadelige gevolgen voor flora en fauna kunnen worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen achterwege te laten voor zover zulks in redelijkheid kan worden gevergd, dan wel alle maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd teneinde die gevolgen te voorkomen of, voor zover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen, deze zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te maken. 2.1.2 Broedvogels Voor broedvogels wordt in principe geen ontheffing verleend. Als men verstorende activiteiten buiten het broedseizoen laat plaatsvinden worden de vogels geacht te kunnen uitwijken, treedt geen schade op en is geen ontheffing noodzakelijk. Vogelnesten die buiten het broedseizoen in gebruik zijn vallen onder de definitie van vaste rust of verblijfplaatsen en zijn daarom jaarrond beschermd. Vogelsoorten met jaarrond beschermde nesten. Soort Categorie Toelichting codes Boomvalk 4 Vogelsoorten waarvan de nesten in principe Buizerd 4 jaarrond zijn beschermd met Gierzwaluw 2 beschermingscategorie: Grote gele kwikstaart 3 1 = soorten die ook buiten het broedseizoen het Havik 4 nest gebruiken als vaste rust of verblijfplaats, Huismus 2 2= koloniebroeders die elk broedseizoen op Kerkuil 3 dezelfde plaats broeden en die daarin zeer Oehoe 3 honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing of Ooievaar 3 biotoop, Ransuil 4 3 = soorten die elk jaar op dezelfde plaats Roek 2 broeden en die daarin zeer honkvast zijn of Slechtvalk 3 afhankelijk van bebouwing, Sperwer 4 4 = soorten die niet of nauwelijks zelf in staat zijn Steenuil 1 een nest te maken. Wespendief 4 Zwarte wouw 4 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
7 Van enkele soorten zijn de nesten jaarrond beschermd. De lijst met vogelsoorten waarvan de nesten gedurende het hele jaar zijn beschermd is in 2009 aangepast (zie kader). Let wel! Bij de bescherming van een jaarrond beschermd nest of verblijf wordt zowel de verblijfplaats als de (directe) omgeving die nodig is voor het succesvol functioneren daarvan, betrokken! Voor jaarrond beschermde soorten kan, meestal alleen buiten het broedseizoen, ontheffing worden aangevraagd. Een omgevingscheck is dan vereist. Een deskundige moet in dat geval vaststellen of de desbetreffende soort zelfstandig een vervangend nest kan vinden in de omgeving, of dat door verzachtende en /of compenserende maatregelen de functionaliteit van de voortplantings en/of vaste rustplaats gegarandeerd kan worden. Om zeker te zijn dat geplande of genomen maatregelen hiertoe voldoende zijn en er geen ontheffing nodig is, moeten deze middels een ontheffingsaanvraag worden voorgelegd aan het Ministerie van EZ. Het is uiteraard essentieel dat de (aan het ministerie) voorgestelde maatregelen ook daadwerkelijk worden genomen. De overige vogelsoorten keren weliswaar vaak terug naar de plaats waar zij het jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar beschikken over voldoende flexibiliteit om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen. Van deze soorten zijn de verblijfplaatsen alleen dan beschermd als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen (categorie 5). Op het ADM terrein is onder meer bos, ruderaal terrein en enige bebouwing aanwezig. Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
8 3 Methode De broedvogelinventarisatie is uitgevoerd conform de landelijk gebruikelijke methodiek zoals uitgebreid beschreven in de Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek (VAN DIJK & BOELE, 2011). Alleen de vogelsoorten waarvan de nesten jaarrond zijn beschermd en de soorten waarvan inventarisatie is gewenst (categorie 5, lijst LNV/EZ) zijn geïnventariseerd. Het gaat om de soorten in Tabel 1. Geïnventariseerde soorten. Jaarrond beschermd categorie 5, inventarisatie gewenst Boomvalk Blauwe reiger IJsvogel Buizerd Boerenzwaluw Kleine bonte specht Gierzwaluw Bonte vliegenvanger Kleine vliegenvanger Grote gele kwikstaart Boomklever Koolmees Havik Boomkruiper Kortsnavelboomkruiper Huismus Bosuil Oeverzwaluw Kerkuil Brilduiker Pimpelmees Oehoe Draaihals Raaf Ooievaar Eidereend Ruigpootuil Ransuil Ekster Spreeuw Roek Gekraagde roodstaart Tapuit Slechtvalk Glanskop Torenvalk Sperwer Grauwe vliegenvanger Zeearend Steenuil Groene specht Zwarte kraai Wespendief Grote bonte specht Zwarte roodstaart Zwarte wouw Hop Zwarte specht Huiszwaluw In totaal zijn in de periode april t/m juni zeven bezoeken uitgevoerd. Het ging om vijf dagbezoeken en twee nachtbezoeken, zie Tabel 2. De dagbezoeken vonden plaats in de vroege ochtend vanaf zonsopgang. Het eerste nachtbezoek vond plaats in het begin van de nacht. Het tweede nachtbezoek ging vooraf aan het vierde ochtendbezoek. Het weer beïnvloedt de activiteit van vogels. Bij harde wind, neerslag, lage en ook hoge temperaturen zijn vogels minder actief. Geprobeerd Bezoekdatums, bestede tijd en weersomstandigheden tijdens de veldbezoeken van de broedvogelinventarisatie in ADM terrein in 2016 (N = nachtronde). Bezoek Datums Bestede tijd Weersomstandigheden (Bewolking/Wind/ Temperatuur ( C)) 1 4 april 3 5/8 / Z2 / 13 2 18 april 3 4/8 / W4 / 11 N 19 april 1 3/8 / W3 / 12 3 5 mei 3 2/8 / ZO4 / 10 N 9 juni 1 4/8 / N2 / 13 4 9 juni 3 2/8 / N2 / 15 5 27 juni 3 6/8 / ZW5 / 16 Totaal 17 uur Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
9 Op het ADM terrein zijn verschillende nestkasten aanwezig. is dergelijke omstandigheden tijdens de veldbezoeken zoveel mogelijk te vermijden. Tijdens de bezoeken waren de weersomstandigheden over het algemeen gunstig (zie Tabel 2). Na het digitaliseren van alle geldige waarnemingen zijn deze geclusterd tot territoria met behulp van een door Van der Goes en Groot ontwikkeld clusterprogramma dat werkt met de SOVON criteria (VAN DIJK & BOELE, 2011). Een groot deel van het ADM terrein bestaat uit wilgenbos. Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
10 4 Resultaten 4.1 Vastgestelde soorten In totaal zijn van acht soorten 43 territoria vastgesteld (zie Tabel 3). De verspreidingskaarten van de vastgestelde broedvogels zijn te vinden in Bijlage 1. Aantal territoria van de getelde soorten broedvogels op het ADM terrein in 2016. Soort Aantal Soort Aantal IJsvogel 1 Koolmees 20 Grote bonte specht 1 Boomkruiper 1 Boerenzwaluw 1 Ekster 2 Pimpelmees 15 Zwarte kraai 2 Aantal soorten 8 Aantal territoria 43 De in de verspreidingskaarten weergegeven territoriumstippen liggen meestal op de locatie van de waarneming met de hoogste broedzekerheidscode binnen de datumgrenzen. Vaak is sprake van meerdere waarnemingen die samen een territorium vormen. De stip geeft meestal niet de locatie van een eventueel nest aan. Het gebied rondom de territoriumstip dat voldoet aan de eisen die de desbetreffende soort aan zijn leefgebied stelt is onderdeel van het territorium. De grootte van het territorium hangt af van de soort en de kwaliteit van het leefgebied. 4.2 Niet broedvogels Voor de Buizerd voldeden de verzamelde waarnemingen niet aan de criteria voor het vaststellen van een geldig territorium (eenmaal een territoriale vogel op 4 april). 4.3 Nestkasten Op het ADM terrein hangen een aantal nestkasten (zie bijvoorbeeld foto pagina 9). Diverse vogelsoorten zoals Koolmees en Pimpelmees kunnen gebruik maken van deze nestkasten. De territoriumstippen van deze soorten hebben over het algemeen betrekking op de locaties van de zangposten, niet op die van de nestkasten. Wel kunnen de zangposten in de buurt liggen van een eventueel bezette nestkast. 4.4 Jaarrond beschermde broedvogels Er werden geen geldige territoria vastgesteld van broedvogels waarvan de verblijfplaatsen jaarrond zijn beschermd. Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
11 5 Conclusies en aanbevelingen In het onderzoeksgebied zijn broedvogels vastgesteld. Voor de aanwezige broedvogels dienen de werkzaamheden waarbij nesten verstoord of vernield kunnen worden, buiten het broedseizoen plaats te vinden. Een ontheffing is voor deze broedvogels dan niet nodig. Het broedseizoen loopt ruwweg van maart tot en met juli. Er zijn geen territoria vastgesteld van vogels waarvan de nesten jaarrond zijn beschermd. Vogelnesten die buiten het reguliere broedseizoen in gebruik zijn als nest zijn echter wel beschermd. Daarom verdient het aanbeveling voor het kappen van bomen en verwijderen van struiken deze door een deskundige te laten inspecteren op de aanwezigheid van in gebruik zijnde nesten. Indien nog broedende vogels of vogelnesten met jongen aanwezig zijn moet de kap ter plaatse worden uitgesteld tot na het uitvliegen van de jongen. Zorgplicht Voor alle beschermde soorten (alle regimes) geldt de zorgplicht (zie 2.1.1). Teneinde de zorgplicht na te leven kan men voorafgaand aan de werkzaamheden de volgende praktische richtlijnen hanteren: Wanneer aanwezige begroeiing of bodemmateriaal (takken, stronken) gefaseerd verwijderd wordt geeft dit bodembewonende dieren de kans om in de nabijgelegen omgeving een ander leefgebied op te zoeken. Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
12 6 Literatuur BEUSEKOM, R. VAN, P. HUIGEN, F. HUSTINGS, K. DE PATER & J. THISSEN (RED.), 2005. Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Tirion uitgevers B.V., Baarn. BIJLSMA, R.G., F. HUSTINGS & C.J. CAMPHUYSEN, 2001. Algemene en schaarse vogels van Nederland. Haarlem/Utrecht. DIJK, A.J. VAN & A. BOELE, 2011. Handleiding SOVON Broedvogelonderzoek. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
13 7 Bijlagen Bijlage 1 Verspreidingskaarten broedvogels Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
Bijlage 1 Verspreidingskaarten broedvogels Soort Territoria IJsvogel 1 Grote bonte specht 1 Boerenzwaluw 1 Pimpelmees 15 Koolmees 20 Boomkruiper 1 Ekster 2 Zwarte kraai 2 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau 2016
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A IJsvogel 1 territorium Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Grote bonte specht 1 territorium Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Boerenzwaluw 1 territorium Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Pimpelmees 15 territoria Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Koolmees 20 territoria Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Boomkruiper 1 territorium Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Ekster 2 territoria Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
ADM-terrein Verspreidingskaart 2016 #A Zwarte kraai 2 territoria Kadaster Nederland ± 0 0,15 km
2016 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau G&G Advies